1
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT LÊ VIẾT THUẬT
_________________________________________
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TÌM HIỂU VÀ THAM GIA CÁC
HOẠT ĐỘNG KINH TẾ - XÃ HỘI CHO HỌC SINH
THÔNG QUA DẠY HỌC THEO PHƯƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG
PHẦN “CÔNG DÂN VỚI KINH TẾ” GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11
LĨNH VỰC: GIÁO DỤC CÔNG DÂN
Nhóm tác giả:
1. Lê Thị Thu Hà – Trường THPT Lê Viết Thuật – TP Vinh
2. Nguyễn Thị Hương – Trường THPT DT Nội trú tỉnh Nghệ An
3. Hoàng Thị Kim Liên – Trường THPT Nguyễn Duy Trinh – Nghi Lộc
Năm học 2021- 2022
2
MỤC LỤC
PHẦN MỘT: ĐẶT VẤN ĐỀ....................................................................................3
1. Lý do chọn đề tài...................................................................................................3
2. Mục đích của đề tài ...............................................................................................4
3. Tính mới và kết quả đạt được của đề tài ...............................................................5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.........................................................................5
PHẦN 2: NỘI DUNG ...............................................................................................5
1. Những vấn đề chung về lý luận dạy học phát triển năng lực ................................5
1.1. Một số khái niệm............................................................................................5
1.1.1. Năng lực ..................................................................................................5
1.1.2. Phát triển năng lực...................................................................................6
1.1.3. Định hướng phát triển năng lực...............................................................6
1.1.4. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực .........................................6
1.1.5. Dạy học theo phương pháp Dự án...........................................................7
1.2. Năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội.......................7
1.3. Cơ sở khoa học và nguyên tắc dạy học theo định hướng phát triển năng lực ....8
1.3.1. Cơ sở khoa học........................................................................................8
1.3.2. Nguyên tắc dạy học theo định hướng phát triển năng lực.......................9
1.4. Vai trò của phương pháp dạy học theo Dự án trong phần “Công dân với
kinh tế” lớp 11 trong việc phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động
kinh tế xã hội cho học sinh..................................................................................10
2. Cơ sở thực tiễn phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã
hội cho học sinh thông qua dạy học theo Dự án......................................................12
2.1. Yêu cầu phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã
hội cho học sinh hiện nay....................................................................................12
2.2. Thực trạng dạy học theo phương pháp Dự án để phát triển năng lực tìm hiểu
và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội ở các trường THPT hiện nay ...........13
3. Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học
sinh thông qua dạy học theo phương pháp Dự án trong phần “Công dân với kinh
tế” ............................................................................................................................16
3.1. Lựa chọn các chủ đề kinh tế phù hợp để xây dựng Dự án nhằm phát triển
năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội cho học sinh........16
3.2. Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội
thông qua thực hiện các Dự án trải nghiệm thực tế.............................................18
3.3. Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội
thông qua thực hiện các Dự án nghiên cứu thông tin, tình huống.......................29
PHẦN KẾT LUẬN................................................................................................36
1. Kết luận ...............................................................................................................36
2. Kiến nghị .............................................................................................................37
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................43
3
PHẦN MỘT: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ
nền giáo dục mang tính hàn lâm, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng
việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người
học. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH nói chung và đổi mới PPDH ở
THPT nói riêng là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực
hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu
hướng tất yếu trong cải cách PPDH ở mỗi nhà trường.
Giáo dục công dân giữ vai trò chủ đạo trong việc giúp học sinh hình thành,
phát triển ý thức và hành vi của người công dân. Thông qua các bài học về lối
sống, đạo đức, pháp luật, kinh tế, môn Giáo dục công dân góp phần bồi dưỡng cho
học sinh những phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi của người công dân, đặc biệt
là tình cảm, niềm tin, nhận thức, cách ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức và
quy định của pháp luật, có kĩ năng sống và bản lĩnh để học tập, làm việc và sẵn
sàng thực hiện trách nhiệm công dân trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và
hội nhập quốc tế.
Trong môn Giáo dục công dân 11 THPT với hai phần cơ bản là “Công dân
với kinh tế” và “Công dân với các vấn đề về chính trị - xã hội”, việc giáo viên áp
dụng các phương pháp dạy học tích cực, đặc biệt là phương pháp Dự án rất thuận
lợi. Thông qua đó hình thành cho học sinh những phẩm chất và phát triển các năng
lực cốt lõi và năng lực đặc thù phù hợp với yêu cầu của bộ môn. Đặc biệt, việc
phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội trong phần
“Công dân với kinh tế” là rõ nét. Qua các dự án người giáo viên đã giúp cho học
sinh là giúp học sinh có kiến thức phổ thông, cơ bản về kinh tế, xã hội; vận dụng
được các kiến thức đã học để phân tích, đánh giá, xử lí các hiện tượng, vấn đề, tình
huống trong thực tiễn cuộc sống; có khả năng tham gia các hoạt động phù hợp với
lứa tuổi để thực hiện quyền, nghĩa vụ công dân trong các lĩnh vực của đời sống xã
hội và trong các hoạt động kinh tế.
Tuy nhiên, trong thực tế giảng dạy, dạy học theo phương pháp Dự án đòi hỏi
người giáo viên phải hướng dẫn và luôn theo sát quá trình thực hiện của học sinh,
còn học sinh phải thực sự tham gia vào dự án mới đem lại hiệu quả. Vì vậy, nhiều
giáo viên ngại thực hiện, không khuyến khích được học sinh; học sinh chưa có ý
thức cao trong việc tìm hiểu các kiến thức của môn học, làm cho hoạt động dạy và
học không mang lại hiệu quả, chưa thể hiện được hết nội dung mà mình muốn
truyền tải, các em ngại tham gia vào các hoạt động kinh tế, xã hội trong thực tế.
4
Thấy rõ những yêu cầu, cũng như những tồn tại trong thực, với mục đích
hình thành cho học sinh thói quen tìm hiểu kiến thức kinh tế, xã hội và đời sống,
hình thành cho các em cách ứng xử phù hợp và vận dụng thành thạo những kiến
thức ấy để giải quyết các vấn đề thực tiễn và qua quá trình áp dụng tại các trường
THPT Lê Viết Thuật, THPT Dân tộc Nội trú tỉnh, THPT Nguyễn Duy Trinh –
Nghi Lộc, chúng tôi đã mạnh dạn nghiên cứu và thử nghiệm đề tài: “Phát triển
năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học sinh thông qua
dạy học theo phương pháp Dự án trong phần “Công dân với kinh tế”GDCD lớp
11”.
2. Mục đích của đề tài
Hình thành và phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế
xã hội cho học sinh thông qua dạy học theo phương pháp Dự án trong phần “Công
dân với kinh tế” GDCD lớp 11.
3. Tính mới và kết quả đạt được của đề tài
- Tính mới: Đề tài được áp dụng thực hiện tại 3 trường THPT Lê Viết Thuật,
Trường THPT DTNT Tỉnh, Trường THPT Nguyễn Duy Trinh và các trường THPT
trên địa bàn thành phố Vinh. Đề tài đã khai thác, trang bị cho học sinh những
phương pháp, kỹ năng có tính hệ thống trong việc tìm hiểu và tham gia các hoạt
động kinh tế xã hội .
- Kết quả đạt được: Đề tài đã góp phần nâng cao khả năng tính tích cực, chủ
động độc lập sáng tạo, tự giác trong quá trình học tập của học sinh. Phát triển được
năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
- Thực nghiệm tại trường THPT Lê Viết Thuật – TP Vinh;
- Trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh Nghệ An;
- Trường THPT Nguyễn Duy Trinh – Nghi Lộc.
4.2. Thời gian nghiên cứu
- Từ năm học 2020 - 2021; 2021 - 2022 đến nay.
5
PHẦN 2: NỘI DUNG
1. Những vấn đề chung về lý luận dạy học phát triển năng lực
1.1. Một số khái niệm
1.1.1. Năng lực
Về nguồn gốc, khái niệm năng lực (Tiếng Anh: Competency) bắt nguồn từ
tiếng La tinh “competencia”. Trên thế giới và tại Việt Nam, có rất nhiều các quan
điểm về năng lực. Nhưng tựu chung lại, năng lực có thể được hiểu một cách đơn
giản là khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, gắn với một loại hoạt động cụ thể nào
đó. Năng lực là một yếu tố cơ bản của nhân cách nên mang dấu ấn cá nhân, thể
hiện tính chủ quan trong hành động và được hình thành theo quy luật hình thành và
phát triển nhân cách, trong đó tính tích cực hoạt động và giao lưu của cá nhân đóng
vai trò quyết định. Năng lực ở mỗi con người có được nhờ vào sự kiên trì học tập,
rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm của bản thân trong hoạt động thực tiễn.
1.1.2. Phát triển năng lực
Là phát triển những khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, phát triển nhân
cách, trong đó tính tích cực hoạt động và giao lưu của cá nhân đóng vai trò quyết
định. Phát triển sự kiên trì học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm của bản thân
trong hoạt động thực tiễn. Phát triển khả năng thực hiện thành công hoạt động
trong bối cảnh nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và phát
triển các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí… Phát triển các
năng lực chung cũng như năng lực đặc thù của học sinh.
1.1.3. Định hướng phát triển năng lực
Định hướng phát triển năng lực là đảm bảo hướng tới phát triển năng lực
người học thông qua nội dung giáo dục với những kỹ năng, kiến thức cơ bản, hiện
đại và thiết thực; giáo dục hài hòa đức, trí, thể, mỹ ; chú trọng vào việc thực hành,
vận dụng các kiến thức, kỹ năng đã được trang bị trong quá trình học tập để giải
quyết các vấn đề trong học tập và đời sống hàng ngày; tích hợp cao ở các lớp học
dưới, phân hoá dần ở các lớp học trên. Thông qua hình thức tổ chức giáo dục và
các phương pháp giáo dục, phát huy tiềm năng và tính chủ động của mỗi học sinh.
Đồng thời có những phương pháp đánh giá phù hợp giá phù hợp với mục tiêu giáo
dục đặt ra. Định hướng nhằm phát triển tối đa tiềm năng vốn có của từng đối tượng
học sinh khác nhau, dựa trên các đặc điểm tâm - sinh lí, nhu cầu, khả năng, hứng
thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của từng học sinh. Giúp học sinh phát
triển khả năng huy động tổng hợp các kỹ năng, kiến thức... thuộc nhiều lĩnh vực
khác nhau để giải quyết một cách hiệu quả nhất các vấn đề xảy ra trong học tập và