Sáng kiến kinh nghiệm - 1 -
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................
GV thực hiện: Bùi Thị Anh Thi............................................................... Trường THPT Lê Quý Đôn- Tam Kỳ- Quảng Nam
Tên đề tài:
VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀO DẠY HỌC BÀI 13:
"CHÍNH SÁCH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO, KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ,
VĂN HOÁ” MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN 11 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Tư tưởng Hồ Chí Minh với nội dung phong phú, liên quan đến nhiều lĩnh vực
khoa học xã hội và nhân văn, có ý nghĩa to lớn trong thực tiễn đấu tranh cách mạng,
xây dựng đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa mà Đảng ta đã lựa chọn, khẳng
định và lãnh đạo nhân dân kiên trì thực hiện. Vì vậy, tư tưởng Hồ Chí Minh đã trở
thành một khoa học, thu hút đông đảo các nhà khoa học, cán bộ các ngành, giáo viên
các cấp tìm hiểu, nghiên cứu và vận dụng vào thực tiễn công tác của mình.
Cũng như các môn học khoa học và xã hội và nhân văn khác ở trường Trung
học phổ thông, bộ môn Giáo dục công dân cần phải quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh
vào việc dạy học. Hơn nữa, do nội dung, chức năng, nhiệm vụ, tính đảng của mình, bộ
môn Giáo dục công dân, hơn các môn học khác, cần phải quán triệt sâu sắc sáng tạo,
có hiệu quả tư tưởng Hồ Chí Minh. Qua đó giáo dục đạo đức và ý thức công dân cho
học sinh có ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Tuy nhiên, tư tưởng Hồ Chí Minh Hồ Chí Minh là vô cùng rộng lớn, vì thế
không thể ngày một ngày hai có thể học tập và vận dụng được. Ngay cả trong việc áp
dụng ở các môn học ở trường phổ thông cũng mới giới thiệu cho học sinh vài nét khái
quát về cuộc đời, sự nghiệp, một số tác phẩm tiêu biểu của Người. Chưa có tài liệu
nào đưa ra vấn đề cụ thể về việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh
trong trường phổ thông. Việc quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh vào các bộ môn này
chỉ thuần tuý là công tác giáo dục chính trị chung chung, có tính chất tuyên truyền, cổ
động mà không có sự hiểu biết khoa học, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào
môn học chỉ làm lấy lệ, công thức, không chú trọng đúng mức. Do đó không có tác
dụng thực tế.
Vì vậy, đề tài này tôi dựa trên cơ sở của những tác phẩm nghiên cứu về Hồ Chí
Minh, những nội dung được tuyên truyền trên thông tin đại chúng. Cùng với khả năng
của bản thân và thực tế trong việc dạy học Giáo dục công dân. Trong đề tài này tôi chỉ
giới hạn: Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào dạy học bài 13: "Chính sách giáo
dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa" môn Giáo dục công dân 11 ở
trường Trung học phổ thông.
Sáng kiến kinh nghiệm - 2 -
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................
GV thực hiện: Bùi Thị Anh Thi............................................................... Trường THPT Lê Quý Đôn- Tam Kỳ- Quảng Nam
II. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VÂN DỤNG TƯ TƯỞNG
HỒ CHÍ MINH VÀO DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.
1- Cơ sở lý luận:
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội được
thông qua tại Đại hội lần thứ VII và Văn kiện Đại hội VIII của Đảng cộng sản Việt
Nam đã khẳng định “Đảng lấy chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền
tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hành động của cách mạng”. Vì vậy tư tưởng và
đạo đức Hồ Chí Minh chính là sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác Lê-nin, là vũ khí
tinh thần, là nguồn cổ vũ và sự soi sáng cho nhân dân ta trên con đường đi lên Chủ
nghĩa xã hội.
Đại hội Đảng lần thứ IX, Đảng ta khẳng định: “Phát triển giáo dục và đào tạo là
một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại
hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội,
tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững” “Tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, hệ thống trường lớp và hệ thống
quản lý giáo dục, thực hiện chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá. Phát huy tinh thần
độc lập suy nghĩ và sáng tạo của học sinh, sinh viên, đề cao năng lực tự học, tự hoàn
thiện học vấn và tay nghề, đẩy mạnh phong trào học tập trong nhân dân bằng những
hình thức giáo dục chính quy và không chính quy, thực hiện “giáo dục cho mọi
người”, “cả nước trở thành một xã hội học tập”, thực hiện phương châm “học đi đôi
với hành”, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn với xã hội.
Tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện trong nội dung bộ môn bộ môn Giáo dục công
dân ở trường Trung học phổ thông góp phần thực hiện Điều 2, chương I, Luật Giáo
dục của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt nam đã nêu: “Mục tiêu của giáo dục
phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ
và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ
nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học
lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Như vậy, việc giáo dục thế hệ trẻ phải đảm bảo bồi dưỡng cho học sinh một
cách toàn diện về mặt giáo dưỡng (tri thức), giáo dục (tư tưởng, phẩm chất, đạo đức),
phát triển (năng lực tư duy và hành động). Để tạo ra những con người như vậy, nội
dung giáo dục, giáo dưỡng phải đảm bảo phù hợp với nhiệm vụ của đất nước, giữ
được bản sắc con người Việt Nam, phù hợp với con người thời đại.
2. Cơ sở thực tiễn:
Trong giáo dục, các môn học đều phải quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh, riêng
môn Giáo dục công dân việc này càng đặc biệt quan trọng vì nội dung của bộ môn rất
gần với tư tưởng Hồ Chí Minh.
Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Hồ Chí Minh trở thành tấm gương sáng,
cái đích mà học sinh phải đạt đến. Hình tượng của Người trở nên gần gủi, thân thương
Sáng kiến kinh nghiệm - 3 -
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................
GV thực hiện: Bùi Thị Anh Thi............................................................... Trường THPT Lê Quý Đôn- Tam Kỳ- Quảng Nam
đối với mỗi học sinh, không phải là điều gì cách biệt, xa xôi, không phải là cái gì
“thần bí”. Học sinh cần học tập và hành động theo tấm gương Bác Hồ vĩ đại, góp
phần tích cực vào việc thực hiện lý tưởng mà Người đã nêu ra.
Học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là hưởng ứng
cuộc vận động mà toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta đang tích cực tham gia.
Ở lứa tuổi học sinh Trung học phổ thông, là lứa tuổi đầu thanh niên, giàu nhiệt
huyết, thích tìm tòi, sáng tạo, thích thử sức, được thể nghiệm những điều mới lạ, trong
khi chưa đủ kinh nghiệm sống, vốn hiểu biết của các em chưa nhiều, đặt biệt là hiểu
biết về đời sống xã hội nên dễ lôi kéo sa vào những hành vi nguy cơ. Do đó việc đưa
tư tưởng Hồ Chí Minh đến với học sinh Phổ thông trung học là rất cần thiết nhằm tạo
ra những con người phát triển toàn diện: có tri thức, lý tưởng, đạo đức, sức khỏe,
thẩm mĩ,.... Tình trạng này càng trở nên quan trọng khi chúng ta biết rằng, ở trường
phổ thông chưa thể tiến hành dạy môn học tư tưởng Hồ Chí Minh như bậc Cao đẳng
và Đại học. Trong khi đó, chỉ có khoảng 20% học sinh sau khi tốt nghiệp Phổ thông
trung học là lên tiếp Cao đẳng và Đại học. Đa số còn lại trở thành những người lao
động. Do đó, nếu thế hệ trẻ này được trang bị tư tưởng Hồ Chí Minh sẽ góp phần
không nhỏ trong công cuộc xây dựng đất nước Việt Nam giàu đẹp, văn minh, theo
định hướng xã hội chủ nghĩa mà Bác Hồ và Đảng ta lựa chọn.
Trong thực tiễn giảng dạy Giáo dục công dân ở trường Trung học phổ thông,
việc nêu sự kiện thực tế vào bài giảng là điều hết sức cần thiết, vì nội dung của bộ
môn có nhiều tri thức trừu tượng, khái quát. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn tồn tại
nhiều giáo viên trong quá trình giảng dạy đã tách rời giữa lí luận và thực tiễn, học
sinh chỉ học thuộc lòng lí thuyết mà không biết vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. Do
đó, quá trình vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào dạy học Giáo dục công dân ở
trường Trung học phổ thông nhằm khắc phục tình trạng trên; bởi vì, bản thân trong
mỗi tư tưởng của Bác đã là sự kết hợp giữa lí luận và thực tế, được thể hiện trong các
bài nói, bài viết.
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào dạy học Giáo dục công dân ở trường
Trung học phổ thông là hiện thực hoá chủ nghĩa Mác - Lênin dưới dạng cụ thể hoá
cho phù hợp với truyền thống lịch sử, bản sắc văn hoá dân tộc đã được Bác tiếp thu và
vận dụng sáng tạo theo phong cách riêng của người. Sẽ là sai lầm nếu đồng nhất tư
tưởng Hồ Chí Minh với chủ nghĩa Mác - Lênin. Do đó, trong quá trình dạy và học
Giáo dục công dân, nhiều khi giáo viên chỉ trích dẫn các câu của C. Mác, Ph.
Ăngghen, V.I. Lênin mà không chú trọng khai thác, sử dụng tài liệu Hồ Chí Minh.
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào giảng
dạy Giáo dục công dân có ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Sáng kiến kinh nghiệm - 4 -
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................
GV thực hiện: Bùi Thị Anh Thi............................................................... Trường THPT Lê Quý Đôn- Tam Kỳ- Quảng Nam
III. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VẬN DỤNG VÀO GIẢNG DẠY BÀI 13:
"CHÍNH SÁCH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO, KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ"
MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN 11 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.
Chính sách giáo dục - đào tạo, chính sách khoa học - công nghệ được coi là
quốc sách hàng đầu; văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội. Ba chính sách này có
quan hệ mật thiết với nhau, tác động qua lại với nhau, thúc đẩy nhau nhằm xây dựng
nguồn lực con người phục vụ cho sự phát triển kinh tế, xã hội. Vận dụng tư tưởng Hồ
Chí Minh vào bài học giúp học sinh hiểu đúng vị trí và tầm quan trọng của những vấn
đề trên theo hướng chính trị chung của sự nghiệp xây dựng CNXH cũng như trong sự
nghiệp đổi mới của đất nước ta hiện nay.
Cấu trúc của bài gồm ba phần thống nhất theo một lôgich chặt chẽ, mỗi phần
tương ứng với một vấn đề. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào từng vấn đề cụ thể
như sau:
1. Chính sách giáo dục và đào tạo:
Trong di sản tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng về giáo dục luôn có ý nghĩa lý
luận và thực tiễn sâu sắc đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Trong sự nghiệp đào
tạo nguồn nhân lực cho công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, thực hiện
mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” ở nước ta, tư
tưởng đó của Người càng có ý nghĩa thiết thực.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục vừa là thành qủa của sự chắt lọc tinh tế tinh
hoa văn hoá dân tộc và nhân loại, vừa mang đậm hơi thở của cuộc sống. Do vậy, ở Hồ
Chí Minh, lý luận giáo dục và thực tiễn giáo dục có sự thống nhất hữu cơ, không tách
rời nhau. Đúng như Nghị quyết UNESCO đánh giá: “Sự đóng góp quan trọng về
nhiều mặt của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong các lĩnh vực văn hoá, giáo dục và nghệ
thuật là kết tinh của truyền thống hàng ngàn năm của nhân dân Việt Nam và những tư
tưởng của Người là hiện thân của những khát vọng của các dân tộc trong việc khẳng
định bản sắc dân tộc của mình và tiêu biểu cho việc thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau”.
a. Nhiệm vụ của giáo dục và đào tạo:
Trước khi trình bày nhiệm vụ, giáo viên nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo
dục và đào tạo trong sự phát triển nguồn lực con người.
- Về vai trò và mục đích của giáo dục. Theo Hồ Chí Minh, giáo dục có vai trò
hết sức to lớn trong việc cải tạo con người cũ, xây dựng con người mới. Người nói:
“Thiện, ác vốn chẳng phải là bản tính cố hữu, phần lớn đều do giáo dục mà nên”.
Không những thế, giáo dục còn góp phần đắc lực vào công cuộc bảo vệ và xây dựng
đất nước. Người kêu gọi:
“Quốc dân Việt Nam! Muốn giữ vững nền độc lập, Muốn làm cho dân mạnh
nước giàu. Mọi người Việt Nam... phải có kiến thức mới để có thể tham gia vào công
cuộc xây dựng nước nhà, và trước hết phải biết đọc, biết viết chữ quốc ngữ”.
“Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng
người. Chúng ta phải đào tạo ra những người công dân tốt cho nước nhà”.
Sáng kiến kinh nghiệm - 5 -
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................
GV thực hiện: Bùi Thị Anh Thi............................................................... Trường THPT Lê Quý Đôn- Tam Kỳ- Quảng Nam
“Ở những người tuổi trẻ trong sạch như một tấm lụa trắng. Nhuộm xanh thì nó
sẽ xanh. Nhuộm đỏ thì nó sẽ đỏ. Vì vậy sự học tập trong trường có ảnh hưởng rất lớn
cho tương lai của thanh niên tức là tương lai của nước nhà”
“...ngày nay chúng ta phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta.
Làm sao cho chúng ta kịp các nước khác trên toàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó,
nước nhà trông mong, chờ đợi ở các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có bước tới đài
vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không chính là nhờ
một phần lớn công học tập của các em”
→ Sử dụng các đoạn trích trên làm rõ: Giáo dục và đào tạo có vai trò quan
trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực con người. Từ nhận thức đúng đắn và cách
mạng về giáo dục mà Đảng, Nhà nước ta xác định: Giáo dục và đào tạo là quốc sách
hàng đầu và coi đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư cho sự phát triển .
- Nhiệm vụ của giáo dục được Bác Hồ chỉ rõ:
“Thanh toán mù chữ là bước đầu nâng cao trình độ văn hoá. Trình độ văn hoá
của nhân dân sẽ giúp chúng ta đẩy mạnh công cuộc kinh tế, phát triển dân chủ. Nâng
cao trình độ văn hoá của nhân dân cũng là một việc làm cần thiết để xây dựng nước ta
thành một nước hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”
Vì vậy sau cách mạng tháng Tám thành công nhà nước ta rất coi trọng vấn đề
nâng cao dân trí cho nhân dân và đạt được kết quả đáng kể, Bác nói:
“Thời thuộc Pháp, hơn 85% nhân dân ta không biết đọc, biết viết. Ngày nay ở
miền Bắc, nạn mù chữ đã căn bản xoá xong”.
→ Sử dụng các đoạn trích trên để minh hoạ cho nhiệm vụ giáo dục - đào tạo:
Trước hết phải nâng cao dân trí. Đây là nhiệm vụ hết sức quan trọng, vì như Bác Hồ
chỉ rõ “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”.
“Xúc tiến công tác văn hoá để đào tạo những con người mới và cán bộ mới...”
“...phải phấn đấu nâng cao chất lượng văn hoá và chuyên môn nhằm thiết thực
giải quyết các vấn đề cách mạng nước ta đề ra, và trong một thời gian không xa đạt
những đỉnh cao của khoa học - kỹ thuật”.
→ Sử dụng các đoạn trích trên để minh hoạ cho nhiệm vụ giáo dục - đào tạo:
Đào tạo nhân lực để đáp ứng yêu cầu cấp bách của nước ta hiện nay.
Nước ta muốn thoát khỏi tình trạng kém phát triển, muốn hoà nhập được với xu
thế phát triển của thế giới, cần phải có nhiều nhân tài , nhiều chuyên gia giỏi trên tất
cả các lĩnh vực của đời sống xã hội . Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến việc luyện
“tài”, rèn “đức” cho cán bộ. Bởi, theo Người, “có tài mà không có đức, ví như một
anh làm kinh tế tài chính rất giỏi nhưng lại đi đến thụt két thì chẳng những không làm
được gì ích lợi cho xã hội, mà còn có hại cho xã hội nữa. Nếu có đức mà không có tài
ví như ông bụt không làm hại gì nhưng cũng không lợi gì cho loài người”.
→ Sử dụng đoạn trích trên để giảng dạy nhiệm vụ : Bồi dưỡng nhân tài.
