UBND HUYỆN GIA LÂM
TRƯỜNG THCS LỆ CHI
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHÁT HUY NĂNG LỰC TỰ CHỦ VÀ TỰ HỌC TRONG
DẠY VÀ HỌC MÔN LỊCH SỬ LỚP 9 THÔNG QUA
VIỆC KHAI THÁC TÍCH CỰC KÊNH HÌNH
Lĩnh vực: Môn Lịch sử
Cấp học: Trung học Cơ sở
Tác giả: Lê Thị Thu
Đơn vị công tác: Trường THCS Lệ chi
Chức vụ: Giáo viên
NĂM HỌC 2019-2020
Phát huy năng lực tự chủ và tự học trong dạy và học môn Lịch sử lớp 9 thông
qua việc khai thác tích cực kênh hình
1/24
MỤC LỤC
IV. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 4
V. Phương pháp nghiên cứu 5
PHẦN B: NỘI DUNG 6
I. Cơ sở lý luận 6
II. Thực trạng 6
III. Các giải pháp, biện pháp 7
1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp 7
2. Nội dung và cách thực hiện 8
3. Ứng dụng cụ thể 9
Giáo án minh họa 11
4. Kết quả 21
PHẦN C: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 22
I. KẾT LUẬN 22
II. KHUYẾN NGHỊ 22
TÀI LIỆU THAM KHẢO 24
Phát huy năng lực tự chủ và tự học trong dạy và học môn Lịch sử lớp 9 thông
qua việc khai thác tích cực kênh hình
2/24
DANH MỤC VIẾT TẮT
1. Học sinh: Hs
2. Giáo viên: GV
3. Mục tiêu: MT
4. Công nghệ thông tin: CNTT
Phát huy năng lực tự chủ và tự học trong dạy và học môn Lịch sử lớp 9 thông
qua việc khai thác tích cực kênh hình
3/24
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lý do chọn đề tài
Trong thời gian qua, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học đã được đề cập
và thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, quản lý giáo dục, giáo viên
trực tiếp giảng dạy. Nhìn chung đều khẳng định, đổi mới phương pháp dạy học
theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh là rất quan trọng trong việc nâng
cao chất lượng giáo dục nhằm chuẩn bị tốt nhất cho chương trình giáo dục phổ
thông tổng thể.
Với quan điểm đó, trong những năm qua đã dấy lên một cuộc vận động
đổi mới phương pháp dạy học trong hệ thống giáo dục nói chung và các trường
phổ thông nói riêng. Đồng thời nhiều đợt tập huấn, hội thảo đổi mới phương
pháp dạy học đã được tổ chức ở những cấp độ khác nhau, nhằm nâng cao năng
lực sư phạm cho giáo viên. Từ đó đã có nhiều phương pháp mới đã được giáo
viên ứng dụng trong việc dạy học và đã dấy lên một phong trào thi đua dạy học,
trao đổi kinh nghiệm chuyên môn trong đội ngũ giáo viên ở các trường học.
Những hoạt động trên đã góp phần tích cực nâng cao chất lượng giáo dục trong
thời gian qua.
Với tình hình chung, đổi mới phương pháp giảng dạy của bộ môn Lịch sử
cũng đã được sự quan tâm đúng mức. Nhiều phương pháp mới theo hướng phát
huy những phẩm chất, năng lực, tính tích cực của học sinh đã được sử dụng, đặc
biệt là ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.
Cũng phải thấy rằng, việc nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử là
sự kết hợp hài hoà, nhuần nhuyễn của cả hệ thống phương pháp, mỗi phương
pháp đều có vai trò nhất định riêng. Trong đó phương pháp khai thác kênh hình
trong sách giáo khoa Lịch sử phục vụ cho giảng dạy, góp phần tích cực đổi mới
phương pháp dạy học hiện nay, bởi lẽ:
Kênh hình trong sách giáo khoa không những minh hoạ, làm cơ sở cho
việc tạo biểu tượng lịch sử mà còn là một nguồn cung cấp kiến thức cho học
sinh, vì một số bài viết trong sách giáo khoa còn có nhiều nội dung để bỏ ngỏ,
yêu cầu học sinh thông qua làm việc với tranh ảnh, lược đồ, sơ đồ... để tìm tòi,
khám phá những kiến thức mới, cần thiết liên quan đến nội dung bài học. Ngoài
ra việc khai thác tốt kênh hình sẽ tạo nên một không gian sinh động trong giờ
học, giúp học sinh chủ động tiếp thu kiến thức và học sinh sẽ nhớ kĩ, hiểu sâu
hơn những kiến thức đã học. Bên cạnh đó, còn góp phần phát triển kĩ năng quan
sát, phân tích, nhận xét, đánh giá và tư duy ngôn ngữ cho học sinh...
Tuy nhiên, làm thế nào để phát huy năng lực tự chủ và tự học trong giờ
học lịch sử, thì kĩ năng khai thác kênh hình của giáo viên đóng vai trò quyết
định. Vì vậy, nắm được những kĩ năng cơ bản để khai thác kênh hình sách giáo
khoa phục vụ cho việc giảng dạy là sự cần thiết về chuyên môn của giáo viên
nói chung và giáo viên Lịch sử nói riêng hiện nay.
Để góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học
Lịch sử nói riêng, bản thân tôi xin mạnh dạn trình bày một số vấn đề về việc:
Phát huy năng lực tự chủ và tự học trong dạy và học môn Lịch sử lớp 9 thông
qua việc khai thác tích cực kênh hình
4/24
Phát huy năng lực tự chủ và tự học trong dạy và học môn Lịch sử lớp 9 thông
qua việc khai thác tích cực kênh hình.
Với việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần giúp giáo
viên tiến hành một giờ dạy học hiệu quả tốt hơn, học sinh tích cực chủ động
trong việc tiếp thu lĩnh hội kiến thức của bài học. Đây cũng là lí do tôi chọn đề
tài này.
II. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Mục tiêu, nhiệm vụ mà đề tài này hướng đến chính là năng lực tự chủ và
tự học, khơi dậy khả năng tư duy, sáng tạo của học sinh, thông qua các kênh
hình về các bản đồ, sơ đồ, về các nhân vật lịch sử cũng như về các sự kiện lịch
sử của Việt Nam và thế giới trong sách giáo khoa Lịch sử 9, học sinh được khắc
sâu và ghi nhớ những nội dung của bài học. Từ đó các em có những hiểu biết
nhất định về lịch sử của nhân loại, lịch sử của thế giới, thêm yêu quý và tự hào
về những trang sử hào hùng của dân tộc, tôn thờ và ngưỡng mộ những danh
nhân thế giới nói chung và danh nhân Việt Nam nói riêng. Và trên hết là nhằm
nâng cao chất lượng môn học.
III. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là tất cả học sinh lớp 9 trong những
năm học vừa qua. Bên cạnh có thể áp dụng phương pháp khai thác kênh hình
trong dạy học cho một số môn học khác như Văn học, Địa lý, Sinh học,
GDCD…
IV. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.
Đề tài xoay quanh việc nghiên cứu giảng dạy và học tập với việc: Nâng
cao năng lực tự chủ và tự học qua việc khai thác, phân tích nội dung và ý nghĩa
của kênh hình trong sách giáo khoa và cả những kênh hình sưu tầm bên ngoài có
liên quan vào bài học Lịch sử một cách phù hợp để tăng tính hấp dẫn trong giờ
học Lịch sử, góp phần phát huy năng lực tự học và tự chủ, tính tích cực của học
sinh trong dạy học Lịch sử 9 và bậc trung học cơ sở.
Kết hợp việc sử dụng bản đồ, lược đồ và các hình ảnh minh họa để phân
tích về một nhân vật lịch sử, một trận đánh hay một sự kiện lịch sử mà giáo viên
đang trình bày, gây được hứng thú, suy ngẫm cho học sinh, hướng các em đến
với nội dung của bài học. Học sinh yêu thích bộ môn, hứng thú và tích cực học
tập hơn, như vậy sẽ cho kết quả cao hơn.
Biện pháp tuy có thể nói không mới lắm, nhưng với sự chủ động hướng
dẫn của giáo viên và sự tích cực của học sinh đã đem đến một kết quả khả quan
hơn trong quá trình học phát huy được năng lực tự chủ và tự học.
Dạy học nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng yêu cầu người giáo viên
phải biết sử dụng linh hoạt các phương pháp trong tiết dạy thì mới giúp cho học
sinh khắc sâu kiến thức một cách chủ động. Tuy nhiên không phải lúc nào cũng
yêu cầu học sinh phải phân tích kỹ tất cả các kênh hình trong sách giáo khoa
Lịch sử. Nếu học sinh chưa hiểu bài, chưa trình bày được lược đồ, chưa phân
tích được sự kiện sẽ làm mất thời gian. Do đó yêu cầu người giáo viên phải có
nghệ thuật sư phạm khi dạy học lịch sử. Biết đọc bản đồ, biết tường thuật trận
