rÌn luyÖn tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh qua ph­¬ng

ph¸p d¹y häc gi¶I quyÕt vÊn ®Ò trong m«n ®Þa lý líp 9

Trong d¹y häc, viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng häc tËp cho häc sinh tù t×m tßi ph¸t hiÖn

kiÕn thøc nh»m ph¸t huy tÝnh tù gi¸c, tÝch cùc, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o cña häc sinh

chÝnh lµ mét trong nh÷ng môc tiªu cña d¹y häc tÝch cùc vµ lÊy häc sinh lµm trung t©m.

D¹y häc theo ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ h×nh thøc d¹y häc mµ ng­êi gi¸o

viªn ph¶i tæ chøc ®­îc t×nh huèng cã vÊn ®Ò gióp häc sinh nhËn thøc ®­îc t×nh huèng,

chÊp nhËn gi¶i quyÕt vµ t×m kiÕm ®­îc kiÕn thøc trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng hîp t¸c

gi÷a thÇy vµ trß, ph¸t huy tèi ®a tÝnh tÝch cùc cña häc sinh kÕt hîp víi sù h­íng dÉn

cña gi¸o viªn.

C¸c b­íc thùc hiÖn nh­ sau:

1. X©y dùng t×nh huèng cã vÊn ®Ò.

Trong mét tiÕt lªn líp ®Ó t¹o nªn t×nh huèng cã vÊn ®Ò, tr­íc hÕt cÇn: t×m hiÓu

vÊn ®Ò, sau ®ã x¸c ®Þnh ®­îc vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt, ®­a ra nh÷ng gi¶ thiÕt kh¸c nhau

®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, thö nghiÖm gi¶i ph¸p thÝch hîp nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt.

VÝ dô: Khi d¹y bµi “Vïng ®ång b»ng S«ng Cöu Long” (PhÇn c¸c ngµnh kinh

tÕ). §©y lµ vïng träng ®iÓm l­¬ng thùc, thùc phÈm ®ång thêi lµ vïng xuÊt khÈu n«ng

s¶n hµng ®Çu cña c¶ n­íc. Gi¸o viªn ph¶i x©y dùng ®­îc vÊn ®Ò yªu cÇu häc sinh gi¶i

quyÕt lµ: V× sao §ång b»ng S«ng Cöu Long trë thµnh vïng s¶n xuÊt l­¬ng thùc lín

nhÊt n­íc ta?

§Ó gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nµy häc sinh ph¶i dùa vµo c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn –

x· héi ®· häc ë líp 8 vµ phÇn ®Çu cña vïng §ång b»ng S«ng Cöu Long ®Ó hoµn thµnh

néi dung theo yªu cÇu.

2. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.

Sau khi ®· t¹o ®­îc t×nh huèng cã vÊn ®Ò, gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh tiÕn

hµnh gi¶i quyÕt tõng vÊn ®Ò. Tïy theo tõng néi dung cÇn gi¶i quyÕt mµ ¸p dông møc

®é phï hîp tõ dÔ ®Õn khã, theo c¸c c¸ch sau:

2.1. Møc ®é 1: NÕu nh÷ng néi dung gi¸o viªn ®­a ra khã häc sinh kh«ng tù

gi¶i quyÕt ®­îc gi¸o viªn nªn ¸p dông nh­ sau:

 Gi¸o viªn ®Æt vÊn ®Ò råi nªu c¸ch gi¶i quyÕt.

 Häc sinh thùc hiÖn c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò theo h­íng dÉn cña gi¸o viªn.

 Gi¸o viªn ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lµm viÖc cña häc sinh.

2.2. Møc ®é 2: Víi c©u hái ë møc ®é dÔ h¬n, th×:

 Gi¸o viªn ®Æt vÊn ®Ò, gîi ý ®Ó häc sinh t×m ra c¸ch gi¶i quyÕt.

 Häc sinh thùc hiÖn c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.

 Gi¸o viªn vµ häc sinh cïng ®¸nh gi¸.

2.3. Møc ®é 3:

 Gi¸o viªn cung cÊp th«ng tin t¹o t×nh huèng.

 Häc sinh ph¸t hiÖn vµ x¸c ®Þnh vÊn ®Ò n¶y sinh, tù lùc ®Ò xuÊt c¸c gi¶

thiÕt vµ lùa chän gi¶i ph¸p.

 Häc sinh thùc hiÖn c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò víi sù gióp ®ì cña gi¸o

viªn khi cÇn.

 Gi¸o viªn vµ häc sinh cïng ®¸nh gi¸.

Nh­ vËy, trong d¹y häc ®Æt vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gi¸o viªn ®­a häc sinh vµo t×nh

huèng cã vÊn ®Ò råi gióp häc sinh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®­îc ®Æt ra. B»ng c¸ch ®ã, häc

sinh võa n¾m ®­îc tri thøc míi, võa n¾m ®­îc ph­¬ng ph¸p ®i tíi kiÕn thøc ®ã, võa

ph¸t triÓn t­ duy tÝch cùc, s¸ng t¹o vµ cã kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc vµo gi¶i quyÕt t×nh

huèng míi.

3. C¸c b­íc cña d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.

3.1. Gi¶i thÝch vÊn ®Ò.

TÊt c¶ häc sinh ®Òu ph¶i n¾m ®­îc vÊn ®Ò gi¸o viªn ®­a ra, nh÷ng ®iÒu mµ

mét thµnh viªn ch­a râ cÇn ®­îc c¸c thµnh viªn kh¸c gi¶i thÝch th«ng qua th¶o luËn ®Ó

lµm râ vÊn ®Ò.

3.2. Thu thËp c¸c vÊn ®Ò liªn quan.

C¸c thµnh viªn trong nhãm cïng nhau thu thËp c¸c néi dung cÇn lµm râ

n»m trong vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt theo nhËn thøc cña nhãm: TËp hîp c¸c kiÕn thøc ®­îc

®­a ra, x¸c ®Þnh râ träng t©m cña néi dung cÇn ®¹t sau khi cã sù thèng nhÊt cña nhãm.

3.3. TËp hîp c¸c ý kiÕn cña nhãm.

TËp hîp c¸c kiÕn thøc, nh÷ng dù ®o¸n cña nhãm xung quanh vÊn ®Ò cÇn gi¶i

quyÕt vµ tr×nh bµy d­íi h×nh thøc mµ c¶ nhãm dÔ tiÕp thu, theo dâi th«ng qua phiÕu

häc tËp hoÆc c¸c b¶ng biÓu cã liªn quan.

3.4. X¸c ®Þnh môc ®Ých häc tËp cÇn ®¹t.

X¸c ®Þnh nh÷ng néi dung nµo ®· biÕt, nh÷ng néi dung nµo cÇn t×m hiÓu, cïng

nhau x¸c ®Þnh râ nh÷ng môc tiªu häc tËp nh»m më réng nh÷ng tri thøc ®· cã.

3.5. TËp hîp vµ th¶o luËn c¸c néi dung ®· nghiªn cøu.

3.6. NhËn xÐt rót kinh nghiÖm vÒ tiÕn tr×nh, ph­¬ng ph¸p lµm viÖc cña tõng

nhãm. (Cã thÓ cho c¸c nhãm ®¸nh gi¸ lÉn nhau hoÆc gi¸o viªn tù ®¸nh gi¸).

4. HÖ thèng c©u hái trong d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.

C¸c c©u hái ph¶i thÓ hiÖn râ rµng vÒ yªu cÇu vµ møc ®é nhËn thøc kh¸c nhau

®èi víi häc sinh.

C©u hái ®Ó ph©n lo¹i vµ ph¸t triÓn t­ duy ®Þa lý cho häc sinh cÇn cã c¸c møc ®é

kh¸c nhau tõ ®äc c¸c ®èi t­îng ®Þa lý ®Õn ph©n tÝch, so s¸nh, x¸c ®Þnh c¸c mèi quan

hÖ gi÷a c¸c ®èi t­îng ®Þa lý. C©u hái cã t¸c dông dÉn d¾t häc sinh biÕt, hiÓu ®­îc ®Æc

®iÓm ®Æc tr­ng cña c¸c ®èi t­îng ®Þa lý vµ cã c¸ch nh×n tæng hîp gi÷a c¸c ®èi t­îng

®Þa lý qua c¸c mèi quan hÖ gi÷a chóng.

VÝ dô: Khi d¹y bµi 38 (cid:0)Ph¸t triÓn tæng hîp kinh tÕ vµ b¶o vÖ tµi nguyªn m«i

tr­êng biÓn ®¶o(cid:0). Gi¸o viªn cÇn ®­a ra c¸c c©u hái:

? T¹i sao ph¶i ph¸t triÓn tæng hîp c¸c ngµnh kinh tÕ biÓn.

? C«ng nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n ph¸t triÓn sÏ cã t¸c ®éng nh­ thÕ nµo tíi

ngµnh ®¸nh b¾t vµ nu«i trång thñy s¶n.

Nh÷ng c©u hái nh­ vËy thÓ hiÖn râ mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ biÓn

víi nhau mµ häc sinh cÇn gi¶i quyÕt, ®ßi hái häc sinh ph¶i tÝch cùc vËn dông c¸c mèi

quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ ®Ó tr¶ lêi c©u hái.

5. C¸ch tæ chøc ho¹t ®éng trong d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.

- Trong d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, cÇn chó ý sö dông mäi biÖn ph¸p thóc ®Èy

häc sinh m¹nh d¹n nªu th¾c m¾c vµ khÐo lÐo sö dông th¾c m¾c ®ã ®Ó t¹o nªn t×nh

huèng cã vÊn ®Ò, thu hót toµn líp tham gia th¶o luËn, tranh luËn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

®ã. Nh­ vËy cã thÓ gãp phÇn lÊp lç háng, ch÷a nh÷ng sai lÇm hoÆc hiÓu ch­a chÝnh

x¸c nh÷ng néi dung häc tËp cña häc sinh.

- CÇn cã th¸i ®é b×nh tÜnh khi häc sinh tr¶ lêi sai hoÆc thiÕu chÝnh x¸c, tr¸nh th¸i

®é n«n nãng, véi vµng c¾t ngang ý kiÕn cña häc sinh khi kh«ng thËt cÇn thiÕt. Chó ý

uèn n¾n, nhËn xÐt, bæ sung c©u tr¶ lêi cña häc sinh, gióp häc sinh hÖ thèng hãa tri thøc

tiÕp thu ®­îc.

- T¹o kh«ng khÝ tho¶i m¸i trong líp häc ®Ó häc sinh kh«ng qu¸ lo ng¹i khi tr¶

lêi, c¸c häc sinh yÕu kÐm kh«ng mÆc c¶m, tù ti vÒ tr×nh ®é nhËn thøc cña m×nh,

khuyÕn khÝch, ®éng viªn sù cè g¾ng cña c¸c em.

Nh­ vËy, d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch

cùc nh»m tæ chøc cho häc sinh tù t×m tßi, ph¸t hiÖn, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nhËn thøc cã

hiÖu qu¶, häc sinh ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o trong häc

tËp. §Ó tæ chøc c¸c ho¹t ®éng häc tËp cã hiÖu qu¶ gi¸o viªn ph¶i lùa chän néi dung,

ph­¬ng ph¸p, ph­¬ng tiÖn d¹y häc phï hîp víi môc tiªu bµi häc vµ tr×nh ®é nhËn thøc

cña häc sinh. Cã lµm ®­îc nh­ vËy míi gãp phÇn gióp häc sinh yªu thÝch vµ say mª

häc tËp bé m«n §Þa lý, ®­a bé m«n §Þa lý trë thµnh bé m«n c«ng cô trong nhµ tr­êng.