SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MÔN TOÁN
Đề tài
“Một số biện pháp nâng cao hiệu quả dạy
học Toán về diện tích ở lớp 4”
Giáo viên thực hiện
Nguyễn Phương Lan
2
Phần I: Đặt vấn đề
I. Lí do chọn đề tài
Toán học là môn khoa học nghiên cứu về thế giới hiện thực và ứng dụng nó trong cuộc
sống.
Trong hệ thống kiến thức cơ bản và những phương pháp nhận thức toán học đóng một vị
trí rất quan trọng trong việc ứng dụng vào hoạt động lao động sản xuất.
Toán học góp phần phát triển tư duy logic biện chứng cùng với các môn học tự nhiên và
xã hội khác, nó nhằm bồi dưỡng và phát triển những thao tác trí tuệ cho học sinh thông qua
đó mà các em nhận thức thế giới thực từ cụ thể hoá đến khái quát hoá; sự phân tích và tổng
hợp; sự so sánh và dự đoán; chứng minh và bác bỏ. Từ đó, tạo điều kiện cho các em có
phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề có căn cứ
chính xác, toàn diện.
Môn Toán có tác dụng bồi dưỡng trí thông minh, tư duy độc lập, linh hoạt sáng tạo trong
quá trình hình thành nề nếp và tác phong làm việc khoa học.
Trong chương trình giáo dục Tiểu học, môn Toán là một trong những môn học có vị trí
quan trọng nhất: thể hiện ở nội dung kiến thức cũng như thời gian tiết học (thời gian dành cho
môn Toán đứng thứ hai, sau môn Tiếng Việt). Môn Toán ở bậc Tiểu học cung cấp cho học
sinh kiến thức tiếp tục học lên bậc cao hơn cũng như ra ngoài cuộc sống lao động. Ngoài việc
rèn luyện kĩ năng, phát triển tư duy sáng tạo, năng lực học toán riêng biệt, môn Toán góp
phần rất lớn vào việc hình thành phát triển những phẩm chất nhân cách theo mục tiêu giáo
dục Tiểu học.
Trong chương trình môn Toán ở Tiểu học, yếu tố hình học đã được chú trọng từ lớp 1
đến lớp 5. Các khái niệm mở về các yếu tố hình học đã được đưa vào từ lớp 1 với mức độ
nhận biết, so sánh để gọi tên hình. Về sau được nâng cao dần theo từng lớp, theo nguyên tắc
đồng tâm, lên đến lớp 4, lớp 5, khái niệm hình học được đưa vào mang tính bản chất rõ nét.
Trong đó, yếu tố diện tích đã được đưa ra nhiều hình thức khá phong phú, như cắt ghép
hình, gấp hình và biến đổi hình nhằm so sánh sự bằng nhau của các hình,….
Những điều kiện này là điều kiện bước đầu trong toán tìm diện tích của hình. Trong việc
xây dựng công thức và quy tắc tính diện tích, xét về mức độ nhận biết và sự vận dụng của học
3
sinh Tiểu học trong việc hình thành công thức tính và kĩ năng tính yếu tố diện tích, các em
đang gặp những khó khăn trong việc biến đổi công thức để tính các thành phần chưa biết mà
bài toán đặt ra. Đặc biệt sự nhận biết về cái mới liên hệ có tính phụ thuộc trong các công
thức.
Những công thức xây dựng trên các số cụ thể thì các em dễ nhận thấy, còn những công
thức đưa về tổng quát, khái quát thì còn một số em chưa hiểu tường tận vì thế các em có
những mơ màng trong khi vận dụng tính. Học sinh thường gặp khó khăn, hay là gặp những
lẫn lộn các khái niệm và công thức tính, các công thức tổng quát.
Việc giúp các em bước đầu hiểu bản chất của công thức và nhận thấy mối liên hệ và phụ
thuộc trong các thành phần của công thức mà vận dụng chúng đúng chính xác theo yêu cầu để
đi đến đích của bài toán- đạt được yêu cầu này đòi hỏi phải có những phương pháp cần có của
người dạy.
Và một vấn đề xuất phát từ thực tế chương trình sách giáo khoa mới, đó là từ năm học
2005- 2006, bắt đầu đưa diện tích hình bình hành và diện tích hình thoi vào chương trình
Toán lớp 4. Chính vì vậy, đây là nội dung dạy- học mới với cả thầy và trò cho nên mỗi giáo
viên cần đầu tư thời gian, phương pháp cho từng bài dạy đó.
Xuất phát từ lí do trên với mong muốn nâng cao hiệu quả của việc dạy học toán hình học
về diện tích cho học sinh lớp 4, nên tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “Một số biện pháp nâng
cao hiệu quả dạy học Toán về diện tích ở lớp 4”.
II. Mục đích nghiên cứu:
Xuất phát từ cơ sở lí luận về Toán diện tích ở lớp 4, chúng tôi tiến hành tìm hiểu vấn đề
tổ chức dạy- học Toán 4 về diện tích trong chương trình Sách giáo khoa mới.Trên cơ sở đó
tìm hiểu nguyên nhân và đề xuất những biện pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của việc
dạy học Toán về diện tích ở lớp 4.
III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
1. Đối tượng nghiên cứu:
Cơ sở lí luận của việc dạy học Toán về diện tích ở Tiểu học.
Vấn đề dạy học Toán về Diện tích lớp 4 ở Tiểu học .
2. Phạm vi nghiên cứu:
- Các bài toán có liên quan đến diện tích các hình- Chương trình Toán lớp 4 (SGK
4
mới).
- Do thời gian có hạn nên phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ dừng lại ở việc điều tra
việc dạy học Toán về diện tích ở lớp 4A2, trường Tiểu học Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy (thời
gian từ 15/ 9/ 2006 đến 20/ 3/ 2007).
IV. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Nghiên cứu chương trình Toán về diện tích và phương pháp giải Toán về diện tích ở
lớp 4, chương trình Sách giáo khoa mới.
Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao dạy học Toán về diện tích ở lớp 4.
V. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp nghiên cứu lí luận và thực tiễn.
- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp điều tra.
- Phương pháp tổng hợp kinh nghiệm.
Phần II: Nội Dung
Chương I: Cơ sở lí luận
I. Vị trí, tầm quan trọng của môn Toán trong quá trình nhận thức.
Môn Toán là một trong những môn bắt buộc của chương trình Tiểu học. Kiến thức và
kĩ năng môn Toán được ứng dụng rộng rãi trong đời sống, đáp ứng nhu cầu cần thiết cho mọi
người trong lao động sản xuất và tính toán. Càng quan trọng hơn, nó là cơ sở cho việc học lên
các lớp trên. Mặt khác tư duy toán học còn là sự biểu hiện khả năng suy nghĩ sáng tạo biết
suy luận hiện thực biện chứng giữa cái đúng, cái sai; giữa cái có lí và cái vô lí; thông qua
hoạt động tư duy toán học mà phát triển đúng mức khả năng trí tuệ và các thao tác tư duy
5
quan trọng nhất, cụ thể: so sánh đối chiếu, phân tích tổng hợp, cụ thể hoá, khái quát hoá, trừu
tượng hoá, lập luận có căn cứ, bước đầu làm quen phương pháp suy luận logic và chứng minh
những giả thiết toán học đơn giản.
Thông qua học tập toán nhằm giáo dục tác phong học tập và làm việc có suy luận, suy
nghĩ, có kế hoạch, có kiểm tra, có tinh thần hợp tác, độc lập sáng tạo, ý chí vượt khó, vượt trở
ngại và tạo nề nếp làm việc cẩn thận, tự tin và kiên trì.
Nội dung toán học mà học sinh nhận biết, nhận thức để đưa ra lời giải nó tuân theo
một quá trình nhận thức khoa học. Từ nhận thức vấn đề đến giải quyết vấn đề một cách trọn
vẹn. Thông qua việc kiểm chứng và được công nhận để từ đó chọn và đưa ra lời giải phù hợp,
phép tính chuẩn trong mối tương quan các yếu tố đã cho trong đề toán. Có thể tổng quát bằng
quy trình:
Đọc đề toán Ö nhận thức đề toán Ö xét mối tương quan các yếu tố trong đề toán Ö
chọn phương án giải quyết vấn đề Ö tìm kết quả.
II. Vai trò của Toán diện tích
1. Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, việc sử dụng các phương pháp tính diện tích vào
trong các hoạt động thực tế là vấn đề không thể thiếu, đặc biệt là các công trình nghiên cứu
khoa học.
Nhìn nhận ở mức độ hẹp, thực tế việc đo đạc, vận dụng công thức và quy tắc tính diện
tích của một số hình đã được ứng dụng rộng rãi; hơn nữa thực tế đặt ra những đòi hỏi việc sử
dụng các thuật toán diện tích vào việc tính toán chuẩn xác, trong trắc địa, quy hoạch đất đai
nhà cửa,… ngày càng yêu cầu cao.
Với tác dụng lớn lao đó xét về vai trò của nó trong quá trình nhận thức khoa học của
học sinh lại là vấn đề đặt ra đối với các nhà giáo dục.
Toán diện tích được nâng dần với nguyên tắc đồng tâm (Nâng dần từ lớp 1 đến lớp 5)
do đó việc xây dựng quá trình nhận thức theo chiều nâng dần, về toán diện tích có một vị trí
quan trọng tạo điều kiện để vững chắc trong hệ thống tri thức rèn luyện kĩ năng kĩ xảo trong
tính toán theo nhiều dạng bài tập thích hợp. ở tiểu học, do đặc điểm tâm sinh lí đang hình
thành và phát triển, người thầy phải tạo được niềm say mê hứng thú cho học sinh, làm cho
các em có hướng tư duy đúng bản chất của toán diện tích, tránh tư duy mơ hồ, mà phải có sự
kết hợp giữa trí tưởng tượng và suy luận logic.
