SKKN: Phương pháp “thảo luận nhóm” trong dạy học môn Lịch sử lớp 5

Chia sẻ: Lê Thị Diễm Hương | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:34

Thêm vào BST

Báo xấu

604
lượt xem 111
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong dạy học môn Lịch sử của bậc tiểu học nói chung và dạy học môn Lịch sử lớp 5 của trường tiểu học Kim Đồng nói riêng. Để khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động học tập có hiệu quả, do đó phải xây dựng được tinh thần, nề nếp cách tự học và phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác phù hợp với tâm sinh lí, lứa tuổi của các em, nó mang tính hiếu động, tò mò ưa khám phá cái mới. Mời quý thầy cô tham khảo sáng kiến “ Phương pháp “thảo luận nhóm” trong dạy học môn Lịch sử lớp 5”.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SKKN: Phương pháp “thảo luận nhóm” trong dạy học môn Lịch sử lớp 5

Đề tài: PHƯƠNG PHÁP “THẢO LUẬN NHÓM” TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ LỚP 5 DakLak, 2013
I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài. Tiếp tục thực hiện Chỉ thị 06-CT/w của Bộ chính trị về thực hiện cuộc vận động “ Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”; Chỉ thị 33/2006/CT-TTG của thủ tướng Chính phủ về chống tiêu cực và khắc phục bệnh thành tích trong giáo dục thông qua cuộc vận động “ Hai không” của ngành, thực hiện cuộc vận động mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức tự học và sáng tạo. Thực hiện nội dung giáo dục “ Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” trong các môn học và giáo dục ở Tiểu học. Tiếp tục triển khai các biện pháp chấm dứt hiện tượng học sinh không đạt chuẩn tối thiểu kiến thức, kỷ năng cho lên lớp, giảm tỷ lệ học sinh yếu, học sinh bỏ học, đánh giá đúng chất lượng giáo dục trong trường Tiểu học. giáo dục Tiểu học đã có những chuyển biến tích cực về chất lượng và hiệu quả giáo dục, từng bước ổn định vững chắc, đáp ứng mục tiêu cơ bản của cấp học trong giai đoạn giáo dục công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục tiểu học đã trưởng thành rõ rệt với trên 85% cán bộ quản lý và gần 70% giáo viên có trình độ đào tạo trên chuẩn. Giáo viên tiểu học đã làm quyen với việc đổi mới nội dung, phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập của học sinh, góp phần quan trọng đảm bảo cơ hội tiếp cận giáo dục cho mọi trẻ em và nâng cao chất lượng hiệu quả giáo dục tiểu học. Trẻ nhận được một nền giáo dục phù hợp với hoàn cảnh sống, nhu cầu và khả năng học tập của trẻ. Những thành công đó tạo nên diện mạo mới, sự phát triển giáo dục. Như vậy, giáo dục tiểu học là nền tảng của giáo dục phổ thông; đặt cơ sở vững chắc cho sự phát triển toàn diện con ngưòi. Thành quả của giáo dục tiểu học có giá trị cơ bản, lâu dài, có
tính quyết định, vì thế, làm tốt giáo dục tiểu học là đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước. Đổi mới phương pháp dạy học có thể hiểu là tìm con đường ngắn nhất để đạt chất lượng và hiệu quả dạy học cao. Con đường này không có sẵn, không bằng phẳng đầy hoa thơm trái ngọt mà có cả chông gai, khúc khuỷu gập ghềnh, với sự đan xen giữa cái chung và cái riêng, cái nhìn thấy và chưa thấy, cái cũ và cái mới. Vì vậy đổi mới phương pháp bao gồm cả hai mặt; phải đưa vào phương pháp dạy học mới đồng thời tích cực phát huy những ưu điểm của phương pháp dạy học truyền thống. Lí luận dạy học không có phương pháp vạn năng; đặc biệt trong yếu tố giáo dục, yếu tố kinh nghiệm và sự kế thừa thể hiện khá đậm nét( thuyết trình, vấn đáp là những phương pháp rất xưa, cũ, nhưng hiện tại vẫn được sử dụng trong các tiết dạy với mức độ đậm nhạt khác nhau). Đổi mới phương pháp là sự kết hợp nhuần nhuyễn sáng tạo kinh nghiệm của giáo viên với những yếu tố mới của phương pháp hiện đại, với cách nhìn phương pháp mới , giáo viên có thể thực hiện việc cải tiến phương pháp dạy học. Đặc điểm từng loại bài nhằm phát huy tính tích cực, tư duy độc lập, hoạt động sáng tạo trong nhận thức của học sinh. Điểm cơ bản là chuyển từ học tập thụ động, ghi nhớ kiến thức là chính sang học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, chú trọng bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để tiếp tục học lên trung học cơ sở. Phương pháp giáo dục tiểu học là phát huy được tính tự giác tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc trưng môn học, hoạt động giáo dục, đặc điểm đối tượng học sinh và điều kiện của từng lớp và đặc thù với địa phương, bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú học tập của học sinh. Làm thế nào để có một phương pháp giáo dục vừa học đuợc các năng lực cơ bản như tư duy, phân tích, tổng
hợp, quyết định và hành động, mô hình hoá, cụ thể hoá bằng việc làm của người học thì mới có được kiến thức chắc chắn. Để đạt được mục tiêu đề ra trong quá trình dạy học kinh nghiệm của bản thân tôi đúc kết lại là: hoạt động dạy học của người giáo viên và hoạt động học của học sinh, hai hoạt động này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Đó là hoạt động mở rộng và cung cấp kiến thức của giáo viên và tiếp nhận kiến thức của học sinh , trong một hệ thống hợp lí, có sự hợp tác và phân công chia sẻ đánh giá và điều chỉnh để tránh sự phân tán. Cung cấp và tiếp nhận, người giáo viên cung cấp kiến thức song không biết cung cấp cũng không mang lại hiệu quả , bởi người tiếp nhận không nhiệt tình không hào hứng thì việc trao đổi sẽ mất đi tính hiệu quả, vì thế người tiếp nhận cũng rất quan trọng, nhưng phải đảm bảo vừa sức và gây được sự hứng thú thì mới tiếp nhận một cách đầy đủ và trọn vẹn. Vì thế tôi muốn nói đến cách cung cấp kiến thức và cách tiếp nhận kiến thức. Đó chính là phương pháp dạy học nêu vấn đề mà hiện nay mọi người đang quan tâm. Đó chính là lí do tôi chọn phương pháp “ thảo luận nhóm” nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài: Như chúng ta đã biết, mọi ý tưởng tân canh hay đổi mới phương pháp dạy học, suy cho cùng đều tìm cách chuyển quá trình thuyết giảng một cách áp đặt của người dạy thành quá trình tự học, tự tìm tòi, khám phá của người học. Trong đó, sự trải nghiệm và tự kiến tạo kiến thức cho bản thân của người học có vai trò hàng đầu. Những nổ lực cá nhân của học sinh là trung tâm của quá trình dạy học. Người học phải tự tạo dựng sự hiểu biết của riêng mình là chủ yếu chứ không chỉ đơn giản là tiếp thu một cách thụ động từ môi trường bên ngoài. Vì thế người giáo viên phải biết khéo léo đặt vấn đề và tổ chức cho học sinh tự tìm tòi khám phá, phát hiện, hợp tác, chia sẻ, sàng lọc ý kiến, để giải quyết vấn đề. Mỗi phương pháp dạy học dù hiện đại, tiên tiến đến đâu cũng không thể phù hợp cho tất cả các bài học. Phương pháp đặc trưng bộ môn thường được áp dụng là định hướng quan trọng trong tiết dạy, nhưng áp dụng nó cần
sự biến hoá vận dụng theo điều kiện hỗ trợ và năng lực của người thầy giáo. Sự năng động, sáng tạo thể hiện ở việc kết hợp giữa giáo viên tự nghiên cứu nắm chắc ý đồ sách giáo khoa và sự lựa chọn phương pháp dạy học, muốn làm được điều đó người thầy phải đầu tư suy nghĩ tìm kiếm phương pháp dạy học phù hợp. Phương pháp dạy học ở trường Tiểu học, giáo viên cần biết cách dạy phân hoá, dạy học dựa trên nhu cầu và khả năng của từng đối tượng học sinh. Học tập là hoạt động mang tính cá nhân cao, chỉ khi nào người học tự giác , tích cực, tự lực, sáng tạo thì việc học mới có kết quả. Việc dạy học cần thực hiện nguyên lý “ học đi đôi với hành”, dạy học lấy học sinh làm trung tâm, học sinh là chủ thể của quá trình nhận thức. Cần tổ chức cho học sinh hoạt động một cách tích cực dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên. Việc tổ chức các hoạt động không nhất thiết chỉ tiến hành trong khuôn khổ của lớp học truyền thống, mà có thể tổ chức dạy học ở nhiều địa điểm khác nhau tuỳ theo nội dung dạy học, có thể ở ngoài trời, thư viện, học ở nhà bảo tàng tuỳ theo điều kiện cơ sở vật chất của trường và phù hợp với tình hình địa phương. Hình thức tổ dạy học này có ý nghĩa và tác dụng tích cực. Tất cả học sinh đều được làm việc và thực hành luyện tập, biết giúp đỡ lẫn nhau, giải quyết được những vấn đề khó và tìm ra cái mới trong bài học, tạo thái độ học tập tích cực, đặc biệt bước đầu giúp các em làm quen với phong cách làm việc hợp tác. Từng bước hình thành kĩ năng bày tỏ ý kiến , thái độ của bản thân đối với những quan niệm hành vi việc làm có liên quan đến các mạch kiến thức có tác dụng định hướng xác định nội dung bài học và vận dụng vào cuộc sống hàng ngày. Nhiệm vụ cuối cùng của nghề dạy học là kiến thức của người giáo viên truyền thụ và đưa đến cho học sinh một cách sinh động và có hiệu quả. Bằng những kinh nghiệm chuyên môn, bên cạnh đó có lời nói truyền cảm và những hình ảnh cụ thể thì hiệu quả của người tiếp nhận sẽ đạt kết quả cao hơn. Không nên áp đặt những kiến thức có sẵn, cần khuyến khích phương thức làm việc mới trên cở sở dữ liệu đã được lĩnh hội. Nếu không, dạy học sẽ mất đi tính hiệu quả, như vậy ngoài những nội dung kiến thức người giáo viên cần phải trang bị cho mình một phương pháp dạy học đồng thời làm phương pháp
dạy học cho học sinh, mà tất cả giáo viên có thể thực hiện được và không ai giống ai, không tiết dạy nào giống tiết dạy nào. ( Ảnh học sinh Trường Tiểu học Kim Đồng ) 3. Đối tượng nghiên cứu. Trong dạy học môn Lịch sử của bậc tiểu học nói chung và dạy học môn Lịch sử lớp 5 của trường tiểu học Kim Đồng nói riêng. Để khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động học tập có hiệu quả, do đó phải xây dựng được tinh thần, nề nếp cách tự học và phát huy tính tích cực, chủ động, tự
giác phù hợp với tâm sinh lí, lứa tuổi của các em, nó mang tính hiếu động, tò mò ưa khám phá cái mới. 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu. Phạm vi sáng kiến của tôi được áp dụng giảng dạy môn Lịch sử lớp 5 tại trường Tiểu học Kim Đồng; “Cũng có thể để áp dụng đối với các môn học khác”. Trong giảng dạy sử dụng phương pháp dạy học nhưng tôi chỉ nghiên cứu một phương pháp cụ thể trong dạy học Lịch sử ở lớp 5. Vì thế bản thân tôi chọn phương pháp “ thảo luận nhóm” nhằm phát huy tính tích cực, chủ động , sáng tạo trong dạy học Lịch sử lớp 5 làm công cụ cho công tác giảng dạy và dự giờ của tôi khi chọn phương pháp này. Tôi hoàn toàn đưa hết khả năng và kinh nghiệm đúc kết của bản thân nhiều năm giảng dạy cũng như công tác dự giờ của giáo viên. Để truyền thụ nhằm hình thành kiến thức cho học sinh mà trong đó giáo viên đặt ra một hệ thống câu hỏi cho học sinh lần lượt trả lời trao đổi qua lại với giáo viên và với học sinh khác, dưới sự chỉ đạo của giáo viên. Qua hệ thống câu hỏi, đáp lời, học sinh lĩnh hội được nội dung bài học. Như vậy trong thảo luận hệ thống câu hỏi, đáp sẽ hình thành kiến thức cho học sinh. Đòi hỏi mỗi tiết dạy người giáo viên phải thiết kế một qui trình dạy học cho học sinh cả lớp, đáp ứng yêu cầu đồng loạt, phù hợp với quỹ thời gian qui định. 5. Phương pháp nghiên cứu. Với tốc độ phát triển vũ bão của khoa học, hằng ngày được tiếp cận những nguồn thông tin phong phú mới mẻ trong nhiều lĩnh vực kể cả tiếp cận với những trang thiết bị hiện đại của nền văn minh nhân loại. Những thông tin cập nhật này là hành trang cho thầy trò trong quá trình dạy học. Trẻ em trong thời kì hiện đại sẽ dàng dàng hơn cùng giáo viên trao đổi , thảo luận một nội dung của bài học nhờ các em đã được tiếp cận vấn đề đó qua nhiều phương tiện..., hàng ngày giao tiếp với xã hội. Giáo viên không cần thuyết giảng dài dòng khi các em đã được tận mắt xem những đoạn băng mô tả hình ảnh, hiện tượng một cách sinh động và hấp dẫn. Quá trình giảng dạy của giáo viên là một chiều dài tích luỹ kinh nghiệm, xã hội phát triển, con người càng văn
minh. Do vậy, đổi mới phương pháp dạy học ở tiểu học là một tất yếu, tập trung theo những định hướng dạy học tích hợp là một trong những yêu cầu cơ bản của đổi mới giáo dục tiểu học, kiến thức các môn học ở tiểu học đơn giản, liên quan chặt chẽ với nhau và đều hướng vào giáo dục, hình thành phát triển kĩ năng cho học sinh. Dạy học Lịch sử lớp 5 tôi thấy có rất nhiều phương pháp. Nhưng trong quá trình giảng dạy giáo viên có thể tận dụng mọi phương pháp, mọi hình thức dạy học đa dạng phù hợp với mỗi đối tượng học sinh và điều kiện của nhà trường, có thể tổ chức theo học cá nhân, theo nhóm, theo lớp, có thể học trong lớp hoặc ngoài lớp, để tạo cơ hội cho học sinh được suy ngẫm bày tỏ ý kiến, thái độ, ý thức làm việc của mình, nhưng không một phương pháp nào là phương pháp vạn năng, vì thế trong công tác giảng dạy và dự giờ bản thân tôi tự nhận thấy phương pháp “ thảo luận nhóm” trong dạy học môn Lịch sử lớp 5 là phương pháp tối ưu và đạt hiệu quả cao nhất trong dạy học môn Lịch sử lớp 5 tại trường Tiểu học Kim Đồng, phù hợp với đối tượng học sinh vùng sâu vùng xa vùng đồng bào dân tộc. (Ảnh thảo luận nhóm 5 Trường Tiểu học Kim Đồng ) II. PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lý luận.
Đặc trưng nhận thức của bộ môn Lịch sử là con người không thể tri giác trực tiếp những gì thuộc về quá khứ. Mặt khác, lịch sử là những sự việc đã diễn ra trong quá khứ là tồn tại khách quan, không thể phán đoán, suy luận... vì vậy nhiệm vụ đầu tiên của bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông là tái tạo lại lịch sử, tức là cho học sinh tiếp xúc với những chứng cứ vật chất, những dấu vết của quá khứ, tạo ra ở học sinh những hình ảnh cụ thể, sinh động, chính xác về các sự kiện, hiện tượng lịch sử, tạo ra những biểu tượng về con người và hoạt động của họ trong bối cảnh thời gian, không gian xác định, trong những điều kiện lịch sử cụ thể. Trong dạy học môn Lịch sử lớp 5 theo quan niệm hiện đại không phải là sự học thuộc, nạp vào trí nhớ của học sinh theo lối thầy đọc trò chép, thầy giảng trò nghe, học sinh học thuộc lòng theo thầy, theo sách giáo khoa mà là; học sinh thông qua quá trình làm việc với sử liệu để tự tạo ra cho mình các hình ảnh lịch sử, tự hình dung về lịch sử đã diễn ra trong quá khứ. Đối với môn Lịch sử lớp 5 phong phú về nội dung đa dạng về thể loại, mỗi bài là một sự kiện, hiện tượng hay nhân vật tiêu biểu của một giai đoạn nhất định. Vì thế mỗi một nội dung của một bài học thì người giáo viên phải lựa chọn phương pháp phù hợp với nội dung từng bài dưới nhiều phương thức và mức độ khác nhau giúp học sinh tiếp thu bài một cách hứng thú, tích cực, tự độc lập suy nghĩ. Phương pháp “ Thảo luận nhóm” phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo. Trong dạy học môn Lịch sử lớp 5 là phương pháp tôi tâm đắc nhất, mỗi một câu hỏi mà giáo viên đưa ra là bao gồm nhiều câu hỏi đóng và câu hỏi mở . Để sử dụng gợi ý trong thảo luận và giảng giải, phát hiện và giải quyết vấn đề có tính chất khoa học. Khuyến khích học sinh suy nghĩ mạnh dạn trình bày ý kiến của riêng mình. Trong nhiều trường hợp khi tổ chức cho học sinh phân tích, thảo luận, đánh giá các sự kiện lịch sử có thể học sinh nêu ra nhiều ý kiến khác nhau. Đồng thời lại biết lắng nghe ý kiến người khác chia sẻ kết luận và cơ sở lập luận của bạn, biết cách hợp tác công việc với bạn, qua việc học hỏi, hợp tác mà tri thức trở nên sâu sắc, bền vững, dễ nhớ và nhớ lâu. Đây là một kỹ năng vô cùng quan trọng được sử dụng trong tất cả của bài học.
Việc sử dụng phương pháp “Thảo luận nhóm” nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong dạy học môn Lịch sử lớp 5, được vận dụng linh hoạt vào từng phần của nội dung từng bài học cụ thể và phù hợp với nội dung kiến thức lịch sử ở tiểu học . Trong quá trình dạy học mỗi giáo viên muốn thành công thì phải đổi mới phương pháp dạy học và vận dụng linh hoạt, tạo một sự tương ứng cần thiết, sự đa dạng của phương pháp dạy học trong sự phối hợp của chúng, đòi hỏi phải có một số hình thức dạy học thích hợp. Mỗi hình thức tổ chức dạy học đều có tác dụng tích cực nhằm phát triển học sinh một khía cạnh nào đó. Vì vậy người giáo viên cần phải biết vận dụng các phương pháp dạy học truyền thống với hình thức dạy học hiện đại để phát huy thế mạnh của mỗi hình thức tổ chức dạy học. Phương pháp dạy học mới đòi hỏi phải có hình thức dạy học mới tạo cơ hội cho học sinh được làm việc, suy nghĩ, trao đổi thảo luận với nhau nhiều hơn. Nhằm phát huy khả năng của mình và kích thích học sinh suy nghĩ hăng say trong quá trình học của học sinh cũng như dạy của người giáo viên. Bên cạnh đó, cần nhận rõ rằng mỗi trẻ em có sự khác biệt với trẻ em cùng lứa tuổi về nhu cầu và năng lực cá nhân. Vì vậy, mỗi tiết dạy giáo viên tạo cơ hội để học sinh bộc lộ tốt nhất những năng lực sở trường của cá thể được thể hiện qua cách học và dung lượng kiến thức. Đồng thời bên cạnh đó là nghệ thuật và kĩ năng lên lớp của người thầy giáo. 2. Thực trạng. Điều kiện kinh tế, đời sống văn hoá, trình độ dân trí khác nhau ở các vùng miền nên sự phát triển giáo dục khác nhau giữa các trường tiểu học. Thực tế giáo viên giảng dạy trên lớp đối với môn Lịch sử lớp 5, đặc biệt là học sinh vùng nông thôn chưa bạo dạn trước đám đông, ý thức chưa ham học, chưa chủ động trong học tập. Do vậy phương pháp “thảo luận nhóm” là trao đổi lẫn nhau giúp đỡ những học sinh còn yếu, những em chưa mạnh dạn. Do đó tôi thấy áp dụng phương pháp thảo luận nhóm là đạt hiệu quả cho từng nội dung bài học. Ngoài ra bản thân còn học hỏi, tham khảo tài liệu để nâng cao nghiệp vụ chuyên môn rút ra cho mình một vài kinh nghiệm trong phương
pháp truyền thụ kiến thức cho học sinh. Xây dựng cho học sinh khái niệm mới, kiến thức mới về môn Lịch sử. Như chúng ta đã biết quá trình dạy học có hai hoạt động dạy và học, hay còn gọi là hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh, hai hoạt động này luôn luôn đồng đều và hỗ trợ tích cực cho nhau, hoạt động này đóng vai trò quyết định cho hoạt động kia, trong đó hoạt động của giáo viên đóng vai trò chủ đạo, diễn ra và quyết định đến thành công của bài giảng. a. Thuận lợi, khó khăn. - Qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy, dự giờ giáo viên, tham khảo thêm tài liệu, sách báo, băng đĩa, các đợt tập huấn chuyên môn... Nên việc nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm là sát thực với đặc điểm tình hình địa phương. - Ban giám hiệu nhà trường tạo mọi điều kiện tốt nhất cho giáo viên giảng dạy. - Để nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử trong trường tiểu học, vì thế thảo luận nhóm là phương pháp chia học sinh thành các nhóm nhỏ để các em tự do việc thảo luận, trao đổi ý kiến, bày tỏ thái độ, chia sẻ kinh nghiệm về một vấn đề dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Nhờ thảo luận nhóm nhỏ mà kiến thức của học sinh sẽ giảm bớt phần chủ quan , phiến diện làm tăng thêm tính khánh quan, khoa học qua việc học hỏi, hợp tác với bạn bè mà nhận thức của các em trở nên sâu sắc, dễ nhớ và nhớ lâu hơn. Một qui trình thực hiện đổi mới nhưng cũng không mang tính áp đặt đối với giáo viên; ví dụ với 2 giờ dạy cùng khối lớp, cùng môn Lịch sử, cùng trường, cùng thời gian nhưng 2 giáo viên đã tiến hành theo hai cách khác nhau và hiệu quả giờ học cũng hoàn toàn khác nhau. Như vậy đã có một khoảng trống sáng tạo trong phương pháp dạy học. Do đó người giáo viên nêu rõ nhiệm vụ, chuẩn bị phương tiện đồ dùng đầy đủ như phiếu học tập, mô hình ..., xác định rõ nội dung nào, hoạt động nào của bài học làm việc theo nhóm, thay đổi thành viên trong nhóm, tạo sự hưng phấn, phong phú khi trao đổi thảo luận ý kiến.
- Bên cạnh thuận lợi còn có một số khó khăn là xã EaTam là một xã vùng sâu, vùng xa cách trung tâm huyện, địa bàn dân cư khá rộng, đời sống dân chủ yếu làm nghề nông nên điều kiện kinh tế thu nhập trên đầu người dân còn thấp, trình độ dân trí chưa ý thức được để đáp ứng với nhu cầu xã hội hóa giáo dục xã nhà. Ý thức học tập của các em chưa tự giác học tập cũng như việc ôn luyện lại bài học cũ, một số em học sinh dân tộc tại chỗ còn rụt rè, thiếu tự tin trước đám đông. Khả năng tiếp thu kiến thức của mỗi học sinh khác nhau. + Phân hiệu nằm rải rác trong thôn việc đi lại các em khó khăn về mùa mưa lũ nên việc đến trường một số em đi học chưa được liên tục. + Một số học sinh thuộc hộ đông anh em, kinh tế gặp nhiều khó khăn nên việc quan tâm từ phía gia đình còn hạn chế nhất là việc học tập. + Vì không có giáo viên dân tộc tại chỗ nên có một số ít học sinh là con em đồng bào dân tộc tại chỗ vào học lớp 1 đã quá tuổi, khi đến lớp giáo viên nói tiếng phổ thông học sinh nắm bắt kiến thức còn chậm. + Cơ sở vật chất của nhà trường còn thiếu nhất là phòng học. Do chưa đủ phòng học nên việc học 2 buổi/ ngày chua triển khai đại trà toàn trường, hiện tại vẫn còn 4 lớp học ở phân hiệu Tam An học 1 buổi/ngày. Nên quỹ thời gian giáo viên để ôn tập cho học sinh gặp nhiều khó khăn. b. Thành công- hạn chế. - Với quan điểm đổi mới hiện nay, tất cả các phương pháp dạy học cần phải tập trung vào hoạt động của học sinh. Phải tạo điều kiện và cơ hội để học sinh tự tìm tòi khám phá, phát hiện những nội dung mới của bài học. Học sinh thông qua cách học tự phát hiện để từng bước tạo thói quen làm việc có phương pháp, tuỳ theo trình độ của học sinh, giáo viên giúp học sinh biết cách phát hiện và giải quyết vấn đề theo các mức độ : nhận biết – hiểu rõ- áp dụng vào thực tiễn- phân tích- tổng hợp- nhận định đánh giá. Hình thức làm việc theo nhóm, cặp, thường có tác dụng tích cực hoạt động hóa học tập của học sinh, mỗi một cá nhân được thực hành trong quá trình học đem lại hiệu quả thiết thực. Trong quá trình dạy học dưới sự tổ chức và hướng dẫn của giáo
viên học sinh được tự hoạt động để phát hiện khả năng tiếp nhận kiến thức. Tổ chức cho học sinh thu thập tìm kiếm và lựa chọn các thông tin về Lịch sử trên cơ sở các nguồn tri thức và các phương tiện trực quan khác nhau ( sách giáo khoa, tranh ảnh, bản đồ, sơ đồ, biểu bảng, các phương tiện nghe nhìn, qua thực tế tham quan, sinh hoạt ngoài giờ) và vốn hiểu biết của học sinh, giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát, so sánh hệ thống hóa tìm ra mối liên hệ giữa các sự việc, bối cảnh. Do vậy gây được sự chú ý của học sinh trong những giờ dạy Lịch sử nhẹ nhàng, hiệu quả, phù hợp với đặc điểm học sinh tiểu học. Điều quan trọng là đối với học sinh lớp 5 cần gợi cho các em về mối quan hệ giữa các sự kiện, nhân vật lịch sử với cuộc sống của các em. Vì vậy cần tích cực liên hệ nội dung bài học với thực tế môi trường sống như liên hệ tên đường phố, tên quê hương, tên trường, tên liên đội thiếu niên tiền phong với tên các danh nhân lịch sử, kỉ niệm các ngày lễ... để các em hiểu rõ nét về các nhân vật lịch sử và các hoạt động của họ. Từ đó gây cho các em ham học hỏi, tìm hiểu để biết về lịch sử. - Với sự thành công trên còn có phần hạn chế trong công tác dạy học, người giáo viên phải nghiên cứu kĩ mục tiêu nội dung bài dạy , chuẩn bị trước một hệ thống câu hỏi bao gồm cả câu hỏi chính và câu hỏi phụ, từ đó dẫn dắt học sinh đi đến câu trả lời, đầu tư thời gian vào bài giảng, chuẩn bị một số đồ dùng dạy học..., tránh thực hiện một cách máy móc, đừng quá thiên về hình thức, không giao cho mỗi nhóm chỉ trả lời một câu hỏi rồi nêu kết quả chung chung trước lớp. c. Mặt mạnh- mặt yếu. - Như vậy, chúng ta phải kêu gọi sự sáng tạo và tâm huyết của gíáo viên. Giáo viên phải tìm tòi, suy nghĩ thiết kế những giờ học sao cho các em được làm để học, được trải nghiệm như trong cuộc sống thực. Hiểu rõ mục tiêu của bài học, cần hình thành cái gì cho học sinh về kiến thức, thái độ, kĩ năng gì, các hoạt động cần huy động được càng nhiều giác quan tham gia càng tốt; ví dụ như tai nghe, mắt nhìn, tay làm, miệng nói..., các việc làm thông qua trò chơi như đóng vai, trao đổi, thảo luận, hợp tác theo nhóm... sẽ
làm cho giờ học thêm hấp dẫn, tăng thêm khả năng phối hợp, chia sẻ với nhau trong công việc. Nhóm là nhu cầu cá nhân mà cũng là một phương tiện để giải quyết các vấn đề. (Ảnh thảo luận nhóm 4 môn lịch sử Trường Tiểu học Kim Đồng ) - Hàng ngày giáo viên thiết kế cho một giờ dạy phải tự đặt cho mình một hệ thống câu hỏi, có sử dụng phương pháp thảo luận phát huy tính tích cực của học sinh thì phải tìm hướng giải quyết như thế nào, cần cân nhắc kĩ lưỡng lựa chọn phù hợp với trình độ chuẩn kiến thức của học sinh tiểu học, sát thực với đối tượng học sinh vùng sâu. Các câu hỏi sắp xếp từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp đầy đủ kiến thức cơ bản nhất của bài học nhằm kích thích học sinh suy nghĩ, dẫn dắt các em đạt đến mục tiêu yêu cầu của bài học, từ đó xem mức độ học sinh hiểu đến đâu để đánh giá mức độ hiểu biết của học sinh, khích lệ học sinh tự độc lập suy nghĩ và trả lời sau đó tự đánh giá kết quả thảo luận của mình. Xác định sự cần thiết phải tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm, giáo viên chủ động phân chia thời gian sao cho hợp lí, thời gian cho một hoạt động không quá ngắn cũng không quá dài mất nhiều thời gian và không nên tổ chức nhiều lần hoạt động nhóm trong một tiết dạy. Vì vậy muốn đạt kết quả cao thì người giáo viên phải chủ trọng đến một số chi tiết như:
+ Soạn bài là khâu chuẩn bị quan trọng cho sự thể hiện giờ dạy trên lớp, chuẩn bị tổ chức các hoạt động dạy học mục tiêu bồi dưỡng các kiến thức, các kĩ năng hình thành cho học sinh trong bài học đó. + xác định rõ có bao nhiêu hoạt động và mỗi hoạt động phân định rõ việc làm của thầy, việc làm của trò. + Nội dung dạy phải thiết thực, gắn bó chặt chẽ với đời sống hằng ngày của học sinh. + Tài liệu dạy học có tính tương tác cao ( với sự trợ giúp hợp lí của giáo viên hoặc của người hướng dẫn). + Mỗi học sinh luôn được giao nhiệm vụ và mục tiêu học tập cụ thể, nhưng phù hợp với nhịp độ tiếp thu của mỗi học sinh. + Người giáo viên phải có hệ thống câu hỏi rõ ràng, chính xác, dễ hiểu, đầy đủ kiến thức phù hợp với trình độ học sinh lớp 5. + Giáo viên thường xuyên theo dõi, giám sát, kiểm tra các hoạt động của học sinh trong khi thảo luận. - Mỗi phương pháp và hình thức dạy học đều có mặt mạnh và mặt yếu riêng, vì vậy khi nghiên cứu bài dạy thì giáo viên cần phải lựa chọn và sử dụng kết hợp các phương pháp, hình thức dạy học sao cho phù hợp với nội dung, với tính chất từng bài và điều kiện thực tế cho phép. + Trình độ học sinh không đồng đều, sở thích của từng em, nếu giáo viên cứ không tuỳ thuộc vào những yếu tố trên để chia nhóm thì có thể trong khi thảo luận nhóm không đạt kết quả cao, một số em chỉ ngồi chơi không hợp tác... + Giáo viên cũng không nên phân nhóm theo một nguyên tắc áp đặt về số lượng càng đông học sinh làm việc thì càng nhiều ý kiến ( nhưng hiệu quả không cao). Thực tế vẫn còn giáo viên chưa thực sự coi trọng đổi mới việc soạn bài ( bài soạn mang hình thức chiếu lệ, rập khuôn, sao chép từ sách giáo viên, chưa có tính sáng tạo, chưa mạnh dạn đưa các hình thức dạy học mới vào từng đối
tượng học sinh phù hợp với điều kiện kinh tế, trình độ học sinh tại địa phương xã nhà). d. Các nguyên nhân- các yếu tố tác động. - Trong khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm cũng do một số nguyên nhân yếu tố tác động đến kết quả học tập của học sinh. + Cách chia nhóm phải đa dạng và phù hợp với đặc điểm của học sinh lớp 5 gây hứng thú cho học sinh ví dụ: có thể chia nhóm theo màu sắc, theo tên loài hoa, loại quả, tên các con vật mà học sinh yêu thích, theo chỗ ngồi cách chia nhóm ngẫu nhiên... + Số thành viên trong nhóm phải phù hợp, tốt nhất từ 2 đến 6 em để các thành viên của nhóm có điều kiện bày tỏ, chia sẻ, đồng thời tạo ra không khí gần gũi, thân thiện tin cậy nhưng nghiêm túc trong nhóm. + Nhóm học tập đơn giản nhất là nhóm 2 học sinh. Hình thành hoạt động nhóm nên bắt đầu bằng cỡ nhóm nhỏ nhất với những nhiệm vụ đơn giản và quyen thuộc. Từ đó các em sẽ có kinh nghiệm để làm việc trong những nhóm lớn hơn. Nhóm 2, 3, 4 học sinh là nhóm phố biến nhất không nên quá 6 học sinh. Các nhóm nên thay đổi các hoạt động khác nhau. (Ảnh thảo luận nhóm 2 môn lịch sử Trường Tiểu học Kim Đồng )
+ Nội dung dạy học phải chuẩn bị tốt, phương pháp hình thức tổ chức dạy học phải đa dạng, phong phú. + Được tổ chức học tập trong một môi trường sư phạm thân thiện. + Thảo luận nhóm phải phù hợp với chủ đề, thiết thực và gần gũi, vừa sức đối với học sinh bậc tiểu học. + Nếu câu hỏi khó thì chia thành những câu hỏi nhỏ có tính chất gợi ý. + Khi mời các nhóm trình bày không nên mời tất cả các nhóm lên trình bày về một vấn đề giống nhau. Sẽ gây nhàm chán và phí thời gian, tuỳ theo thời gian và thời lượng câu hỏi thảo luận mà giáo viên bố trí hợp lí có thể cho một số nhóm khác nhận xét. + Không tập trung vào một số học sinh bạo dạn, tích cực, thích thể hiện. Hãy làm sao để cho tất cả học sinh cùng có cơ hội nói lên quan điểm của mình khi thảo luận và rèn kĩ năng trình bày. + Cần động viên khuyến khích sự tiến bộ kịp thời bằng lời khen để tạo sự phấn khởi và tạo không khí thi đua lành mạnh giữa các nhóm và giữa các học sinh trong nhóm với nhau. e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra. + Nội dung học tập của trẻ trong nhà trường chính là nội dung trong đời sống hiện thực với những thành tựu vật chất và tinh thần, với những quan hệ kinh tế xã hội đương thời. Vậy là về bản chất, nhà trường là nơi diễn ra cuộc sống thực của trẻ em và bằng cách là tổ chức những hoạt động trên những nội dung thực ấy. Giáo viên cần coi học sinh là trung tâm của quá trình học, học sinh được hướng dẫn tự học, tự khẳng định, được tích cực tham gia học tập hết sức mình nhằm chiếm lĩnh kiến thức, kỹ năng trong xã hội hiện đại, trong một môi trường an toàn và cởi mở, chứ không đơn giản chỉ nhằm mục đích thi cử, lên lớp, bằng cấp..., mà mỗi cá nhân tự làm ra sản phẩm của chính mình, ai làm nhiều thì hưởng nhiều, ai làm ít thì hưởng ít. Theo nguyên tắc thấy giáo hiện đại không giảng giải những cái làm sẵn, không dùng lời thuyết phục học sinh chấp nhận cái có sẵn, mà người tổ chức quá trình học, để cho học sinh tự tìm tòi, sáng tạo, phân tích tự mình làm ra được sản phẩm học
tập theo nguyên tắc Thầy thiết kế - Trò thi công. Theo nguyên tắc ấy trẻ sẽ tự hình thành cho mình theo phương pháp tư duy và kinh nghiệm. Chất lượng giáo dục được quyết định bằng sức mạnh vật chất của việc học. Việc học có thực hiện được hay không là do phương pháp, cách thức tổ chức dạy học của mỗi giáo viên giảng dạy. Nếu người thầy nghiên cứu bài học này học sinh đạt được mục tiêu gì, hình thức dạy học nào có hiệu quả, học sinh dễ hiểu bài hơn...; Như vậy người giáo viên phải dày công suy nghĩ, tìm tòi phương pháp dạy học mới, tổ chức thảo luận nhóm làm sao cho phù hợp với học sinh của lớp mình. Người giáo viên phải đặt ra một hệ thống câu hỏi đóng, mở..., chuẩn bị đồ dùng dạy học, phiếu học tập..., làm sao các nhóm thảo luận, giải quyết một vấn đề gì, hình thức tổ chức như thế nào để lôi cuốn toàn bộ học sinh cùng hoạt động, không gây sự nhàm chán. Không nên tổ chức nhóm quá nhiều trong một giờ dạy, hình thức tổ chức nhóm lặp đi lặp lại giống nhau làm cho học tự cảm thấy mệt mỏi, không muốn học, hiệu quả giờ dạy không cao. 3. Giải pháp, biện pháp: a. Mục tiêu của giải pháp- biện pháp. + Thảo luận nhóm là phương pháp chia học sinh thành các nhóm nhỏ để các em tự do trao đổi ý kiến , bày tỏ thái độ , chia sẻ kinh nghiệm về một vấn đề nào đó dưới sự hướng dẫn của giáo viên. + Tăng thêm động lực học tập. + Tạo cơ hội cho học sinh học tập lẫn nhau. + Gây hứng thú và chú ý cho học sinh, khuyết khích trí thông minh, sáng tạo của học sinh. Đánh giá được năng lực tư duy, khả năng phân tích tổng hợp và liên hệ với cuộc sống. + Tăng thêm tình cảm tích cực về nhau, giảm bớt sự xa lạ, xây dựng mối quan hệ, cung cấp những quan điểm khẳng định về người khác. + Làm tăng lòng tự trọng thông qua cảm giác được người khác tôn trọng và cần đến trong môi trường đó. b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp.
Dạy và học theo phương pháp “ thảo luận nhóm” ở trường tiểu học là một trong những vấn đề được quan tâm của mọi tầng lớp xã hội, phải chăng trong nghiên cứu đúc rút kinh nghiệm để góp phần phát triển năng lực dạy học theo phương pháp mới, ở trường tiểu học nói chung và từng môn học, từng khối lớp nói riêng. Mỗi giáo viên phải lựa chọn cho mình một phương pháp dạy học đạt hiệu quả. Bản thân tôi chọn sáng kiến kinh nghiệm tiến hành nghiên cứu phương pháp “Thảo luận nhóm” phát huy tính tích cực, tự giác của học sịnh, được nêu ra ở trên nhằm vận dụng vào công tác giảng dạy nhằm hướng cho học sinh, tìm tòi kiến thức kĩ năng đã học và nêu ra các tình huống có vấn đề, hướng giải quyết vấn đề tất cả mọi hành động đều phải suy nghĩ độc lập, phát huy sự chủ động phát hiện kiến thức mới và hình thành kĩ năng từ đó học sinh phát biểu thành lời để các hoạt động đạt kết quả cao. Tuy mỗi phương pháp và hình thức dạy học đều có ưu và nhược điểm riêng phù hợp với từng loại bài, từng khâu của tiết dạy, điều quan trọng là lựa chọn mức độ sử dụng. Căn cứ vào nội dung tính chất từng bài, trình độ, năng lực, sở trường của giáo viên, hoàn cảnh cụ thể đặc điểm của trường , lớp, mà lựa chọn và sử dụng cho phù hợp, biết kết hợp các phương pháp một cách hợp lí nhuần nhuyễn để truyền đạt tới học sinh. Từ đó giáo viên rút ra một số giải pháp khi sử dụng phương pháp “Thảo luận nhóm” phát huy tính tích cực , tự giác của học sinh trong dạy học ở bậc Tiểu học như sau: - Giáo viên xác định mục tiêu bài học, kiến thức và kĩ năng học sinh cần lĩnh hội. - Chuẩn bị phương tiện dạy học bằng mô hình, hình vẽ, kí hiệu, tranh ảnh... - Xác định người điều khiển, đối tượng học sinh trong lớp. - Xác định rõ vấn đề thảo luận. - Chuẩn bị kĩ lưỡng cho buổi thảo luận. - Giáo viên cần quan tâm đến việc sắp xếp cơ sở vật chất để các đối tựợng đều được thảo luận có hiệu quả.
- Xoay quanh phần trọng tâm chủ đề thảo luận. - Lắng nghe khi người khác phát biểu. - Tôn trọng ý kiến quan điểm của người khác. - Bình tĩnh có thái độ khách quan không bị xúc động. - Sử dụng các sự kiện hiện tượng để minh họa cho ý kiến, quan điểm. - Giáo viên chuẩn bị tốt một số câu hỏi để làm sáng tỏ những điều còn nghi ngờ. - Bảo đảm càng nhiều người thảo luận càng tốt. - Kiên quyết không để cho ai lẫn át buổi thảo luận. - Trong khi thảo luận phải tạo được không khí vui vẻ tránh căng thẳng để học sinh thi đua hợp tác với nhau, trình bày ý kiến của mình trong quá trình tìm kiếm, vận dụng phát hiện kiến thức. Việc sử dụng phương pháp ở trên được vận dụng sáng tạo phải phụ thuộc vào đặc trưng môn học, tiết học, tâm sinh lý của học sinh, trang thiết bị và cơ sở vật chất của trường. Trình tự để hướng dẫn cho học sinh thảo luận nội dung bài này như sau: Ví dụ: Minh họa cho phương pháp “Thảo luận nhóm” phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh với; Bài 25: Lễ kí Hiệp định Pa- ri Trình tự để hướng dẫn cho học sinh thảo luận nội dung bài này như sau: - Giáo viên nêu yêucầu hướng dẫn - Học sinh thảo luận đưa ra kết quả . học sinh thảo luận theo nhóm. 1) Tại sao Mĩ phải kí Hiệp định Pa + Cuộc đàm phán về việc chấm dứt –ri ? chiến tranh Việt Nam kéo dài nhiều năm. Chỉ sau những thất bại nặmg nề ở cả hai miền Nam- Bắc trong năm 1972, Mĩ mới buộc phải kí Hiệp định Pa- ri về chấm dứt chiến tranh,