SỔ TAY CHO NGƯỜI LÀM VIỆC VỚI TRẺ CÓ KHÓ KHĂN VỀ GIAO TIẾP

Chia sẻ: Pham Van Hung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

210
lượt xem 77
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tại sao chúng ta cần giao tiếp ? - Thông qua giao tiếp chúng ta bày tỏ nhu cầu, tình cảm, ý nghĩ của mình. Chúng ta nhận thông tin và truyền thông tin, qua đó tự khẳng định mình là một cá nhân với những đặc điểm riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SỔ TAY CHO NGƯỜI LÀM VIỆC VỚI TRẺ CÓ KHÓ KHĂN VỀ GIAO TIẾP

PHẦN HÃY GIAO TIẾP 1 GIAO TIẾP SỔ TAY CHO NGƯỜI LÀM VIỆC VỚI TRẺ CÓ KHÓ KHĂN VỀ GIAO TIẾP Trung Tâm Hỗ Trợ Phát Triển Giáo Dục Hoà Nhập Cho Người Khuyết Tật Tp.HCM 2009 - LƯU HÀNH NỘI BỘ - 2009
Trong phaàn naøy, chuùng ta seõ noùi ñeán nhöõng thoâng tin cô sôû caàn thieát ñeå laøm vieäc vôùi treû coù khoù khaên veà giao tieáp. Sau khi hoïc xong phaàn naøy, chuùng ta coù theå: • Giaûi thích moïi vaán ñeà veà giao tieáp. • Hieåu roõ veà nhöõng kyõ naêng giao tieáp bình thöôøng. • Xaùc ñònh ñöôïc nhöõng treû coù khoù khaên veà giao tieáp. • Xaùc ñònh vaø hieåu roõ veà nhöõng nhöõng nguyeân nhaân gaây ra nhöõng khoù khaên veà giao tieáp ôû treû. • Daïy cho nhaân vieân y teá vaø phuï huynh veà nhöõng chuû ñeà treân. *** Dịch từ “Let’s Communicate – Section 1 – COMMUNICATION A handbook for people working with children with communication difficulties Người dịch: Trần Minh Tân Trung Tâm Hỗ Trợ Phát Triển Giáo Dục Hòa Nhập Cho Người Khuyết Tật, Tp. HCM Trung Tâm Hỗ Trợ Phát Triển Giáo Dục Hoà Nhập Cho Người Khuyết Tật Tp.HCM
GIAO TIEÁP Giao tiếp là gì? • Giao tieáp laø truyeàn (baøy toû) vaø nhaän (hieåu) thoâng tin, yù töôûng giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi. • Giao tieáp xaûy ra giuõa hai hay nhieàu ngöôøi; khoâng theå xaûy ra khi chæ coù moät ngöôøi. • Con ngöôøi duøng ngoân ngöõ ñeå giao tieáp. Ngoân ngöõ laø baát cöù phöông tieän naøo giuùp con ngöôøi göûi vaø nhaän thoâng tin, yù töôûng coù yù nghóa. • Thoâng ñieäp coù theå ñöôïc theå hieän baèng lôøi (goïi laø “giao tiếp có lời”, bao goàm noùi, vieát, ñoïc) hay khoâng lôøi (goïi laø “giao tiếp không lời”, bao goàm ra daáu vaø theå hieän qua cöû chæ, ñieäu boä, neùt maët, v.v.). • “Ngôn ngữ cơ thể” cuõng laø moät phaàn quan troïng trong giao tieáp coù lôøi vaø giao tieáp khoâng lôøi ñöôïc theå hieän qua gioïng noùi, veû maët, daùng ñieäu. Ngoân ngöõ cô theå seõ giuùp chuùng ta baøy toû theâm ñöôïc yù cuûa mình. • Ñeå giao tieáp coù hieäu quaû chuùng ta caàn keát hôïp ngoân ngöõ coù lôøi, ngoân ngöõ khoâng lôøi vaø ngoân ngöõ cô theå. Tại sao chúng ta cần giao tiếp? • Thoâng qua giao tieáp chuùng ta baøy toû nhu caàu, tình caûm, yù nghó cuûa mình. Chuùng ta nhaän thoâng tin vaø truyeàn thoâng tin, qua ñoù töï khaúng ñònh mình laø moät caù nhaân vôùi nhöõng ñaëc ñieåm rieâng. • Coù khaû naêng giao tieáp, chuùng ta seõ bieát caùch kieåm soùat nhöõng vieäc xaûy ñeán vôùi chuùng ta. • Coù khaû naêng giao tieáp toát laø moät böôùc quan troïng trong vieäc xaây döïng nhöõng moái quan heä trong coäng ñoàng. Giao tiếp bắt đầu từ lúc nào? • Giao tieáp baét ñaàu ngay khi ñöùa beù caát tieáng khoùc chaøo ñôøi vaø ngöôøi meï coù haønh ñoäng ñaùp laïi tieáng khoùc ñoù. Giao tieáp xuaát hieän raát sôùm, raát laâu tröôùc khi ñöùa treû bieát noùi. Giao tiếp gồm có những bước nào? • Haàu heát moïi ngöôøi ñeàu nghó raèng giao tieáp laø moät tieán trình ñôn giaûn vaø ít khi daønh thôøi gian nghó ñeán vieäc giao tieáp bôûi vì ñoái vôùi hoï giao tieáp xaûy ra thaät deã daøng. • Nhöng neáu chuùng ta thaät söï suy nghó chính xaùc veà nhöõng ñieàu lieân quan ñeán giao tieáp, chuùng ta seõ ngaïc nhieân thaáy raèng giao tieáp laø moät tieán trình khaù phöùc taïp… 1
Haõy nhìn qua taát caû caùc böôùc coù lieân quan vôùi nhau, töø vieäc nhaän thoâng tin ñeán vieäc ñaùp laïi. Sau ñaây laø sô ñoà moâ taû taát caû caùc böôùc ñoù - chuùng ta haõy goïi ñoù laø “Chu trình giao tiếp”. Khó khăn trong giao tiếp Khi moät ngöôøi gaëp khoù khaên ôû moät böôùc naøo ñoù trong chu trình giao tieáp, do chaäm bieát giao tieáp hoaëc khoâng bieát giao tieáp, chu trình seõ chaäm hình thaønh hoaëc khoâng theå hình thaønh. Khoù khaên cuûa hoï coù theå laø khoâng hieåu thoâng ñieäp, khoâng dieãn ñaït ñöôïc hoaëc caû hai. 2
Ngôn ngữ lời nói và ngôn ngữ không lời Chu trình giao tieáp tuøy thuoäc vaøo ngoân ngöõ. Chuùng ta haõy xem xeùt kyõ hôn veà caùi maø chuùng ta goïi laø “ngoân ngöõ”. Ngôn ngữ laø keát quaû cuûa vieäc saép xeáp nhöõng bieåu töôïng laïi vôùi nhau theo moät thöù töï nhaát ñònh, thaønh moät thoâng ñieäp coù nghóa ñeå ngöôøi khaùc hieåu ñöôïc. Caùc bieåu töôïng naøy coù theå laø lôøi noùi hay chöõ vieát (goïi chung laø ngôn ngữ lời nói) hoaëc laø daáu hieäu, cöû chæ, tranh aûnh (goïi chung laø ngôn ngữ không lời). Ngoân ngöõ coù lieân quan ñeán caû vieäc hiểu (böôùc 1 – 4 trong chu trình) vaø dieãn ñaït (böôùc 5 –10). Trong giao tieáp, chuùng ta coù ñieàu muoán noùi trong ñaàu, thoâng qua ngoân ngöõ chuùng ta baøy toû cho ngöôøi khaùc bieát ñieàu muoán noùi ñoù. Ñeå söû duïng caùc loïai ngoân ngöõ naøy chuùng ta caàn coù caùc coâng cuï: • Ngoân ngöõ noùi duøng moâi, löôõi, voøm mieäng, thanh quaûn vaø phoåi. • Ngoân ngöõ vieát / ñoïc duøng khaû naêng nhìn vaø kieåm soaùt baøn tay. • Ngoân ngöõ daáu hieäu / cöû chæ, ñieäu boä duøng khaû naêng kieåm soaùt baøn tay, caùnh tay vaø toaøn boä cô theå. • Ngoân ngöõ hình aûnh duøng khaû naêng nhìn vaø kieåm soùat baøn tay. Nhöng hãy nhớ là – chæ caùc coâng cuï naøy thoâi khoâng ñuû – công cụ quan trọng nhất chúng ta cần là sự hiểu biết và khả năng học tập. 3
Lôøi noùi laø saûn phaåm cuûa aâm thanh - caùc aâm thanh xeáp thaønh chuoãi taïo ra töø. • Lôøi noùi lieân quan ñeán böôùc thöù 9 trong chu trình giao tieáp. Ngoân ngöõ noùi laø keát quaû cuûa vieäc ñaët caùc töø thaønh chuoãi, thaønh caâu coù nghóa. • Lôøi noùi laø phöông tieän truyeàn ñaït cuûa ngoân ngöõ noùi. Ngoân ngöõ noùi lieân quan ñeán taát caû caùc böôùc (töø böôùc 1 ñeán böôùc 10) trong chu trình giao tieáp. Neáu baïn vaãn chöa hieåu roõ söï khaùc nhau giöõa lôøi noùi vaø ngoân ngöõ noùi, haõy thöû hoïat ñoäng sau ñaây: 1. Yeâu caàu moät ngöôøi baïn noùi vôùi chuùng ta moät 4. Baây giôø haõy yeâu caàu baïn cuûa chuùng ta cho töø nöôùc ngoøai. bieát nghóa cuûa töø ñoù. 2. Laëp laïi theo ngöôøi ñoù töø ñoù nhieàu laàn. 5. Khi ñaõ hieåu nghóa cuûa töø, chuùng ta coù theå duøng noù ñeå giao tieáp. 3. Chuùng ta coù theå noùi töø ñoù nhöng noù voâ duïng ñoái vôùi chuùng ta vì khoâng hieåu nghóa cuûa noù. Ñaây laø ngoân ngöõ vaø laø moät paàn quan trong Ñoù coù phaûi laø giao tieáp khoâng? trong giao tieáp. Vì vậy, như bạn thấy đó, daïy moät ngöôøi laëp laïi töø maø khoâng cho hoï bieát yù nghóa thì khoâng phaûi laø daïy ngoân ngöõ - vieäc ñoù khoâng coù ích gì cho giao tieáp. Moät ngöôøi phaûi coù khaû naêng lieân heä töø hoï nghe thaáy vôùi yù töôûng hay ñoà vaät noù ñaïi dieän ñeå bieán noù thaønh ngoân ngöõ coù yù nghóa. 4
Ngôn ngữ cơ thể Chuùng ta ñaõ ñeà caäp ñeán ngoân ngöõ cô theå nhö gioïng noùi, cöû chæ – ñieäu boä, veû maët, caùch aên maëc. Noùi caùch khaùc, ñoù laø nhöõng thoâng tin khoâng lôøi chuùng ta chuyeån ñi trong khi giao tieáp. Trong khi duøng ngoân ngöõ hoaëc coù lôøi hoaëc khoâng lôøi, taát caû chuùng ta ñeàu coù söû duïng ngoân ngöõ cô theå. Ngoân ngöõ cô theå laø phaàn chính yeáu trong chu trình giao tieáp. Khi göûi vaø nhaän thoâng tin, moät ngöôøi khoâng coù kyõ naêng toát veà ngoân ngöõ cô theå coù theå laøm giaùn ñoïan chu trình giao tieáp. Coù kyõ naêng toát veà ngoân ngöõ cô theå nghóa laø bieát: • Lắng nghe và quan tâm • Tiếp xúc bằng mắt (nhìn vào mắt người đang nói chuyện với chúng ta) • Luân phiên trong việc gửi và nhận thông điệp • Diễn cảm bằng vẻ mặt và giọng nói • Có tư thế thích hợp • Nói vừa đủ. Haõy thöû caùc hoaït ñoäng ôû trang keá tieáp ñeå bieát caùc kyõ naêng naøy goùp phaàn quan troïng nhö theá naøo trong söï thaønh coâng cuûa moät giao tieáp. 5
Choïn moät ngöôøi baïn vaø noùi chuyeän vôùi ngöôøi ñoù. Trong khi noùi chuyeän, thöû laøm theo nhöõng höôùng daãn sau ñaây: Sau ñoù haõy cho bieát: • Baïn caûm thaáy theá naøo trong moãi tình huoáng? • Baïn cuûa baïn caûm thaáy theá naøo trong moãi tình huoáng? Vì vậy hãy nhớ: • Laéng nghe vaø toû ra quan taâm ñeán ñieàu ngöôøi khaùc ñang noùi. • Nhìn ngöôøi ñoái dieän khi nghe hoï noùi, nhöng khoâng nhìn choøng choïc. • Luaân phieân khi noùi chuyeän – khoâng noùi ít quaù cuõng khoâng noùi nhieàu quaù. • Duøng gioïng noùi vaø veû maët thích hôïp vôùi ñieàu ñang noùi. • Coù tö theá thích hôïp ñeå ngöôøi ñoái dieän caûm thaáy deã chòu. • Giöõ söï caân baèng giöõa ngöôøi noùi vaø ngöôøi nghe – ñöøng giaønh öu theá trong khi troø chuyeän. 6
CÁC ĐIỂM QUAN TRỌNG CẦN NHỚ VỀ GIAO TIẾP • Ngay khi chào đời con người đã bắt đầu giao tiếp. • Việc giao tiếp là một tiến trình hai chiều – luôn luôn liên quan đến hai hay nhiều người. • Giao tiếp liên quan đến việc phát đi những thông tin có ý nghĩa và hiểu những thông điệp nhận được. • Để giao tiếp, chúng ta dùng ngôn ngữ. • Ngôn ngữ có thể là không lời hay có lời. • Ngôn ngữ cơ thể là phần thiết yếu trong giao tiếp. • Lời nói chỉ có ích cho việc giao tiếp khi ta hiểu rõ ý nghĩa của nó dùng nó. • Sự thành công trong giao tiếp có liên quan đến nhiều bước. Sự thất bại trong giao tiếp xảy ra khi một trong những người tham gia giao tiếp gặp khó khăn ở một bước nào đó. • Để việc giao tiếp có thể xảy ra, chúng ta cần có ít nhất là hai người để luân phiên và ít nhất là một vấn đề để cùng nhau trao đổi. 7
SỰ PHÁT TRIỂN BÌNH THƯỜNG (ÔÛ Zimbabwe, moãi treû sô sinh ñöôïc caáp moät phieáu “Ñöôøng daãn tôùi söùc khoûe”, trong ñoù ghi laïi chi tieát veà söï taêng tröôûng cuûa treû, vieäc chích ngöøa, söï phaùt trieån cuûa treû ñöôïc cho tôùi khi treû 15 tuoåi. Phieáu naøy giuùp ngöôøi ta theo doõi toác ñoä phaùt trieån bình thöôøng cuûa treû; cuõng nhö cho bieát moät soá thoâng tin veà caùc moác phaùt trieån. Theá nhöng, chuùng ta caàn bieát veà söï phaùt trieån bình thöôøng chi tieát hôn nöõa – haõy xem bieåu ñoà ôû trang keá tieáp.) 8
9
Baây giôø, chuùng ta haõy xem xeùt chi tieát hôn veà söï phaùt trieån giao tieáp bình thöôøng: • Treû caàn bieát nhieàu kyõ naêng khaùc nhau ñeå giao tieáp. • Caùc kyõ naêng naøy baét ñaàu phaùt trieån ngay khi treû caát tieáng khoùc chaøo ñôøi. • Chuùng ta coù theå xem vai troø cuûa nhöõng kyõ naêng naøy nhö vai troø cuûa nhöõng vieân gaïch trong moät ngoâi nhaø. • Cuõng nhö nhöõng vieân gaïch laép gheùp laïi vôùi nhau taïo ra ngoâi nhaø, caùc kyõ naêng giao tieáp phaùt trieån cuøng nhau taïo thaønh kyõ naêng giao tieáp baèng ngoân ngöõ noùi ôû treû. • Caùc kyõ naêng caàn cho giao tieáp laø: * Chuù yù * Laéng nghe * Baét chöôùc * Luaân phieân * Vui chôi * Hieåu bieát * Dieãn taû baèng * Dieãn taû baèng cöû chæ - ñieäu boä lôøi noùi Caùc kyõ naêng naøy khoâng phaùt trieån ñoäc laäp maø phuï thuoäc vaøo nhau. • Moãi kyõ naêng coù nhöõng giai ñoïan phaùt trieån rieâng. • Sự chú ý baét ñaàu xuaát hieän khi treû laàn ñaàu tieân nhìn thaáy göông maët cuûa meï, daàn daàn phaùt • trieån thaønh kyõ naêng bieát taäp trung vaøo moät hoïat ñoäng rieâng bieät. Sự lắng nghe baét ñaàu xuaát hieän khi treû nhaän bieát taát caû caùc aâm thanh vaø coù phaûn öùng vôùi • chuùng, daàn daàn phaùt trieån thaønh khaû naêng laéng nghe coù choïn loïc. Sự luân phiên và bắt chước baét ñaàu xuaát hieän khi ngöôøi meï laëp laïi caùc haønh ñoäng vaø tieáng • keâu cuûa treû - roài treû laëp laïi theo meï, daàn daàn phaùt trieån thaønh kyõ naêng luaân phieân khi noùi chuyeän. Kỹ năng vui chơi baét ñaàu xuaát hieän khi treû thích töï mình taïo ra aâm thanh vaø laéng nghe aâm • thanh ñoù, thích nhìn vaø ñöa tay sôø vaøo caùc khuoân maët, roài daàn daàn treû bieát chôi caùc troø chôi phöùc taïp coù luaät chôi. Sự hiểu biết baét ñaàu xuaát hieän khi treû hieåu nhöõng ñieàu treû nhìn thaáy, nghe thaáy, roài daàn • daàn hieåu ñöôïc ngoân ngöõ cuûa ngöôøi lôùn vaø caùc tình huoáng phöùc taïp. Cử chỉ, điệu bộ baét ñaàu xuaát hieän khi treû khoùc, cô theå vaën veïo vaø ñöôïc meï ñaùp laïi, roài daàn • daàn bieát söû duïng nhieàu cöû chæ, ñieäu boä tinh teá hôn. Lời nói baét ñaàu xuaát hieän khi treû bieát keâu ö ö vaø noùi baäp beï, roài daàn daàn bieát noùi caùc töø vaø • caâu roõ raøng. 10
Trẻ học được các kỹ năng cần cho giao tiếp bằng cách nào … Baïn coù bieát raèng … Luùc môùi chaøo ñôøi treû coù khaû naêng hoïc ñöôïc baát kyø ngoân ngöõ naøo - Taây ban nha, Anh, Trung quoác, v.v. Ngoân ngöõ treû hoïc ñaàu tieân seõ laø ngoân ngöõ maø treû nghe noùi nhieàu nhaát. Neáu treû lôùn leân trong moät gia ñình noùi hai ngoân ngöõ treû seõ hoïc ñöôïc caû hai ngoân ngöõ naøy. 11
Các điểm quan trọng cần nhớ về sự phát triển giao tiếp bình thường • Treû baét ñaàu hoïc giao tieáp ngay töø khi ñöôïc sinh ra – raát laâu tröôùc khi bieát noùi töø ñaàu tieân. • Treû caàn coù nhieàu kyõ naêng tröôùc khi phaùt trieån kyõ naêng giao tieáp bình thöôøng. • Treû phaùt trieån kyõ naêng giao tieáp thoâng qua vieäc giao tieáp haèng ngaøy vôùi moïi ngöôøi xung quanh. • Treû hieåu töø vaø tình huoáng tröôùc khi coù khaû naêng dieãn ñaït. • Söï phaùt trieån vaän ñoäng thoâ coù theå ñöôïc nhaän bieát deã daøng trong khi söï phaùt trieån caùc kyõ naêng giao tieáp sôùm laïi khoâng ñöôïc thaáy roõ laém. Chuùng ta caàn phaûi raát tinh maét môùi nhaän ra ñöôïc. • ÔÛ treû em, taát caû caùc lónh vöïc phaùt trieån ñeàu coù quan heä vôùi nhau. Neáu treû gaëp khoù khaên trong moät lónh vöïc, khoù khaên naøy seõ aûnh höôûng tôùi caùc lónh vöïc coøn laïi. • Coù theå treû chæ gaëp khoù khaên trong lónh vöïc giao tieáp, nhöng ñoâi khi taát caû caùc lónh vöïc phaùt trieån cuûa treû cuõng bò chaäm laïi tuy ôû möùc ñoä khoâng gioáng nhau. • Caùc lónh vöïc phaùt trieån cuûa treû ñeàu quan troïng nhö nhau. Neáu treû gaëp khoù khaên trong moät soá lónh vöïc phaùt trieån, treû caàn ñöôïc giuùp ñôõ trong taát caû caùc liõnh vöïc naøy – khoâng soùt lónh vöïc naøo. • Caàn ít nhaát 5 naêm ñeå treû phaùt trieån ñaày ñuû caùc kyõ naêng giao tieáp. 12
PHÁT HIỆN SỚM Cuõng nhö ñoái vôùi taát caû treû khuyeát taät, ñöôïc phaùt hieän vaø ñöôïc giuùp ñôõ caøng sôùm caøng toát, tröôùc khi treû leân naêm tuoåi laø ñieàu cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi treû coù khoù khaên trong giao tieáp. Tại sao lại quan trọng? Bôûi vì: • Naêm naêm ñaàu ñôøi cuûa treû laø khoaûng thôøi gian quyeát ñònh ñeå phaùt trieån caùc kyõ naêng giao tieáp. Sau thôøi gian ñoù raát khoù caûi thieän söï giao tieáp cuûa treû vaø coù theå treû seõ khoâng bao giôø baét kòp caùc treû khaùc. • Neáu treû khoâng ñöôïc giuùp giao tieáp sôùm, keát quaû seõ ñeán chaäm, caû phuï huynh vaø treû seõ deã naûn loøng, coù theå seõ khoâng tieáp tuïc coá gaéng nöõa, chu trình giao tieáp seõ deã bò giaùn ñoïan. Muïc ñích cuûa chuùng ta laø khoâng ñeå chu trình naøy giaùn ñoïan. • Ngoân ngöõ vaø kyõ naêng giao tieáp taïo cô sôû cho taát caû vieäc hoïc taäp trong töông lai, chaúng haïn nhö vieäc hoïc ñoïc vaø vieát, keát baïn, tham gia sinh hoaït taäp theå ôû tröôøng. Neáu treû khoâng ñöôïc giuùp ñôõ sôùm thì veà sau caùc kyõ naêng naøy seõ khoâng phaùt trieån vaø treû seõ bò thieät thoøi vónh vieån. Chúng ta nên để ý điều gì? Trong noã löïc phaùt hieän caøng sôùm caøng toát vaán ñeà giao tieáp ôû treû, chuùng ta neân ñeå yù ñeán: • Taát caû treû ñöôïc coi laø coù nguy cô bò ñieác. • Taát caû lo laéng cuûa ngöôøi meï (hoaëc ngöôøi chaêm soùc) vì treû khoâng nghe hay khoâng giao tieáp nhö treû khaùc. Chuùng ta neân chuù yù neáu treû: • Khoâng coù phaûn öùng khi nghe gioïng noùi hoaëc aâm thanh quen thuoäc luùc 6 – 8 tuaàn tuoåi. • Khoâng toû ra quan taâm ñeán ngöôøi hay ñoà vaät luùc 3 – 4 thaùng tuoåi. • Khoâng thöôøng xuyeân noùi bi boâ luùc 10 thaùng tuoåi. • Khoâng noùi töø ñôn luùc 2 tuoåi. • Khoâng noùi caâu ñôn giaûn luùc 3 tuoåi. • Khoâng noùi lôøi deã hieåu luùc 4 tuoåi. • Khoâng noùi nhöõng caâu gioáng caâu cuûa ngöôøi lôùn luùc 5 tuoåi. • Khoâng döï vaøo caùc cuoäc noùi chuyeän cuûa ngöôøi lôùn luùc 6 tuoåi. 13
NGUYÊN NHÂN Chuùng ta ñaõ tìm hieåu: • Giao tieáp laø gì? • Söï phaùt trieån giao tieáp bình thöôøng. • Taàm quan troïng cuûa vieäc phaùt hieän sôùm. Baây giôø, chuùng ta haõy tìm hieåu những nguyên nhân chính gây nên những khó khăn trong giao tiếp ôû treû. Caùc nguyeân nhaân naøy goàm coù: • Khiếm thính: Neáu nghe khoâng toát, treû seõ khoù hoïc noùi toát. (Chuùng ta hoïc noùi baèng caùch nghe ngöôøi xung quanh troø chuyeän vaø baèng caùch nghe lôøi noùi cuûa chuùng ta khi chuùng ta coá gaéng troø chuyeän.) • Chậm phát triển trí tuệ: Coù moät soá treû chaäm hieåu bieát veà theá giôùi xung quanh. Nhöõng treû naày seõ gaëp khoù khaên trong vieäc hoïc caùc kyõ naêng caàn thieát cho vieäc giao tieáp. • Bại não: Neáu khoâng kieåm soaùt hoaëc khoâng phoái hôïp toát caùc baép thòt cuûa cô theå, treû seõ khoù thöïc hieän moät soá cöû ñoäng trong ñoù coù nhöõng cöû ñoäng caàn thieát ñeå taïo ra tieáng noùi vaø ñeå troø chuyeän. • Đa tật: Nhieàu treû mang trong mình nhieàu khuyeát taät laøm aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán vieäc hieåu bieát theá giôùi xung quanh. Caùc treû naøy thöôøng chæ phaùt trieån nhöõng kyõ naêng giao tieáp raát cô baûn. • Các khó khăn đặc biệt ảnh hưởng đến việc nói: Moät soá treû khoâng mang nhöõng khuyeát taät keå treân, nhöng vaãn gaëp khoù khaên trong vieäc noùi. Chuùng ta cuõng phaûi thöøa nhaän raèng ñoâi khi chuùng ta khoâng bieát nguyeân nhaân gaây ra nhöõng khoù khaên ôû caùc treû naøy. 14
Ñeå giao tieáp thaønh coâng, treû caàn: * Moät ngöôøi giao tieáp * Coù yù nghó, tình caûm, kinh vôùi treû. nghieäm, öôùc muoán caàn trao ñoåi. vaø * Moät soá giaùc quan vaø khaû naêng nhaát ñònh Sau ñaây laø böùc tranh minh hoïa cho thaáy caùc giaùc quan vaø khaû naêng caàn thieát ñeå giao tieáp: Neáu treû gaëp khoù khaên vôùi moät trong nhöõng lónh vöïc treân, treû seõ gaëp khoù khaên trong giao tieáp. 15
Baây giôø, chuùng ta haõy xem caùc nguyeân nhaân gaây ra caùc khoù khaên trong giao tieáp aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán khaû naêng vaø giaùc quan cuûa treû. Khieám thính laø haäu quaû cuûa nhöõng toån thöông ôû • trung taâm thính giaùc ôû naõo • tai Chaäm phaùt trieån trí tueä aûnh höôûng ñeán • khaû naêng hoïc taäp • khaû naêng hieåu bieát • caùch cö xöû Baïi naõo laø haäu quaû cuûa nhöõng toån thöông ôû • khu vöïc naõo coù chöùc naêng kieåm soùat vaø ñieàu phoái taát caû caùc vaän ñoäng cuûa baép thòt bao goàm caû moâi, löôõi, haàu, thanh quaûn vaø phoåi. Ña taät seõ aûnh höôûng ñeán caùc lónh vöïc • nhìn • hieåu bieát • hoïc taäp • kieåm soùat vaø phoái hôïp caùc baép thòt • öùng xöû • nghe Caùc khoù khaên ñaëc bieät coù theå aûnh höôûng ñeán • thanh quaûn • cöû ñoäng cuûa moâi, löôõi vaø haàu • caáu taïo cuûa mieäng 16
Bạn có biết ??? … “Tật dính lưỡi” không phải là nguyên nhân gây ra những khó khăn giao tiếp. Haõy suy nghó veà nhöõng vieäc sau ñaây: • Löôõi cöû ñoäng khoâng phaûi nhôø mieáng da döôùi löôõi maø chính laø nhôø caùc baép thòt beân trong löôõi. Vì vaäy, khi löôõi cuûa treû vaän ñoäng khoâng toát thì caùc baép thòt naøy phaûi chòu traùch nhieäm chöù khoâng phaûi lôùp da döôùi löôõi. • Khi treû khoù cöû ñoäng löôõi thì treû cuõng noùi ñöôïc (neáu khoâng coù nhöõng khoù khaên khaùc laøm treû khoâng noùi ñöôïc) nhöng lôøi noùi khoâng roõ laém. Noùi caùch khaùc, treû seõ khoâng coù vaán ñeà veà ngoân ngöõ. • Khaû naêng vaän ñoäng löôõi chæ laø moät trong nhöõng kyõ naêng caàn ñeå noùi. Haõy nhôù laø coøn coù nhieàu kyõ naêng khaùc lieân quan ñeán khaû naêng noùi cuõng nhö vaän ñoäng löôõi. Ñeå laøm roõ hôn quan ñieåm naøy, chuùng ta haõy thöû hoïat ñoäng sau ñaây: • Ñeå löôõi phía sau raêng cuûa haøm döôùi. • Noùi moät ñieàu gì ñoù maø khoâng cöû ñoäng löôõi. 17
Những điểm quan trọng cần nhớ về nguyên nhân gây khó khăn giao tiếp ở trẻ • Treû caàn coù nhieàu khaû naêng ñeå giao tieáp toát. Khoù khaên giao tieáp seõ phaùt sinh neáu treû gaëp trôû ngaïi ôû moät trong nhöõng khaû naêng naøy. • Treû gaëp trôû ngaïi ôû caøng nhieàu lónh vöïc, möùc ñoä khoù khaên treû gaëp trong giao tieáp seõ caøng nghieâm troïng. • Haàu heát nguyeân nhaân gaây ra khoù khaên giao tieáp ôû treû laø do nhöõng toån haïi beân trong cô theå, ta khoâng nhìn thaáy ñöôïc – ôû naõo hoaëc ôû tai chaúng haïn. • Ñoâi khi, moät soá caáu taïo baát thöôøng ôû mieäng cuûa treû coù theå laø nguyeân nhaân gaây ra khoù khaên giao tieáp. • Taät dính löôõi khoâng phaûi laø nguyeân nhaân gaây ra khoù khaên giao tieáp. • Vaøi nhaân toá khaùc nhö baûn tính hôø höõng, khoâng ñöôïc kích thích, ñoäng vieân cuõng gaây ra hoaëc goùp phaàn gaây ra nhöõng khoù khaên giao tieáp ôû treû. • Nhöõng khoù khaên giao tieáp khoâng do nhöõng linh hoàn toäi loãi sinh ra. • Treû coù khoù khaên giao tieáp coù theå coù trí thoâng minh bình thöôøng. • Nhöng duø khoâng xaùc ñònh ñöôïc nguyeân nhaân khoù khaên giao tieáp ôû treû ta vaãn phaûi giuùp treû. 18