Sổ tay Hướng dẫn thực hiện mô hình thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

12
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sổ tay Hướng dẫn thực hiện mô hình thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em này được biên soạn để tư liệu hóa lại quy trình thực hiện mô hình, trong đó trình bày rõ cơ sở lý luận, các điều kiện cần thiết của việc triển khai mô hình; đồng thời hướng dẫn cụ thể các bước trong quy trình, kèm theo các công cụ sử dụng trong từng bước đó và các chỉ số để giám sát, đánh giá quá trình thực hiện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sổ tay Hướng dẫn thực hiện mô hình thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em

SỔ TAY HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN MÔ HÌNH THÚC ĐẨY SỰ THAM GIA CỦA TRẺ EM TRONG XÂY DỰNG VÀ GIÁM SÁT CÁC CÔNG TRÌNH DÀNH CHO TRẺ EM TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN MIỀN TRUNG
SỔ TAY HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN MÔ HÌNH THÚC ĐẨY SỰ THAM GIA CỦA TRẺ EM TRONG XÂY DỰNG VÀ GIÁM SÁT CÁC CÔNG TRÌNH DÀNH CHO TRẺ EM HUẾ, THÁNG 10 NĂM 2021
MỤC LỤC MỤC LỤC 1 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 3 LỜI GIỚI THIỆU 4 CÁC THUẬT NGỮ SỬ DỤNG TRONG TÀI LIỆU 7 PHẦN I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THÚC ĐẨY SỰ THAM GIA CỦA TRẺ EM VÀO HOẠT ĐỘNG CỦA BAN GIÁM SÁT ĐẦU TƯ CỦA CỘNG ĐỒNG 9 I. CƠ SỞ PHÁP LÝ VÀ LỢI ÍCH CỦA VIỆC TRẺ EM THAM GIA VÀO HOẠT ĐỘNG CỦA BAN GSĐTCCĐ 9 1. Cơ sở pháp lý để trẻ em tham gia vào hoạt động của Ban GSĐTCCĐ 9 2. Lợi ích của việc trẻ em tham gia trong hoạt động của Ban GSĐTCCĐ 9 II. PHẠM VI, NỘI DUNG, MỨC ĐỘ VÀ HÌNH THỨC THAM GIA CỦA TRẺ EM TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA BAN GSĐTCCĐ 11 1. Phạm vi và nội dung tham gia 11 2. Mức độ và hình thức tham gia 12 III. CÁC YẾU TỐ CẦN THIẾT VÀ NGUYÊN TẮC THÚC ĐẨY SỰ THAM GIA CỦA TRẺ EM TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA BAN GSĐTCCĐ 15 1. Các yếu tố cần thiết 15 2. Các nguyên tắc thúc đẩy sự tham gia của trẻ em 17 PHẦN 2: QUY TRÌNH THỰC HIỆN MÔ HÌNH THÚC ĐẨY SỰ THAM GIA CỦA TRẺ EM VÀO HOẠT ĐỘNG CỦA BAN GSĐTCCĐ 18 GIAI ĐOẠN 1. CHUẨN BỊ 18 Bước 1. Lựa chọn địa phương tham gia mô hình 18 Bước 2. Xây dựng kế hoạch triển khai mô hình 20 GIAI ĐOẠN 2. THỰC HIỆN 21 Bước 3. Bồi dưỡng năng lực cho trẻ em và cán bộ của các bên tham gia thực hiện mô hình 21 Bước 4. Tổ chức các hoạt động để trẻ tham gia 29 1
GIAI ĐOẠN 3: GIÁM SÁT, ĐÁNH GIÁ VÀ TÀI LIỆU HÓA THAM GIA VÀO HOẠT ĐỘNG CỦA BAN GSĐTCCĐ 32 Bước 5. Giám sát, đánh giá việc triển khai mô hình 32 Bước 6. Tài liệu hóa mô hình 33 PHẦN 3. HƯỚNG DẪN MỘT SỐ HÌNH THỨC THÚC ĐẨY SỰ THAM GIA CỦA TRẺ EM VÀO HOẠT ĐỘNG CỦA BAN GSĐTCCĐ 35 I. THĂM DÒ Ý KIẾN TRẺ EM 35 1. Các hình thức thăm dò ý kiến trẻ em 35 2. Quy trình tổ chức thăm dò ý kiến trẻ em 36 II. DIỄN ĐÀN TRẺ EM 38 1. Tiêu chí lựa chọn trẻ em tham gia diễn đàn trẻ em 38 2. Quy trình chọn, cử đại diện trẻ em tham gia diễn đàn 38 3. Thành phần tham gia diễn đàn trẻ em 38 4. Trách nhiệm của trẻ em tham gia diễn đàn 39 5. Trách nhiệm của Ban tổ chức diễn đàn, người phụ trách trẻ em và tình nguyện viên 39 III. THẢO LUẬN NHÓM TẬP TRUNG 40 1. Mô tả phương pháp 40 2. Chuẩn bị cho cuộc thảo luận nhóm 41 3. Trình tự tiến hành 41 PHẦN PHỤ LỤC 43 Phụ lục 1. Mẫu kế hoạch triển khai mô hình 43 Phụ lục 2. Gợi ý lựa chọn hình thức và mức độ tham gia của trẻ em tương ứng với các nội dung giám sát mà trẻ có thể tham gia 45 Phụ lục 3. Một số công cụ huy động sự tham gia của trẻ em 49 Phụ lục 4. Phiếu khảo sát ý kiến của trẻ em về thiết kế khu vui chơi 55 Phụ lục 5: Quyết định thành lập Tổ giám sát và Quy chế hoạt động Tổ giám sát công trình khu vui chơi trẻ em 58 Phụ lục 6: Phiếu khảo sát về mức độ hài lòng của học sinh đối với công trình khu vui chơi dành cho trẻ em 64 Phụ lục 7: Biên bản đối thoại sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát công trình khu vui chơi dành cho trẻ em 67 TÀI LIỆU THAM KHẢO 69 2
DANH MỤC CÁC TỪ ĐƯỢC VIẾT TẮT BVTE Bảo vệ trẻ em CLB Câu lạc bộ CRD Trung tâm Phát triển nông thôn Miền Trung Việt Nam HĐND Hội đồng nhân dân HĐTE Hội đồng trẻ em KT-XH Kinh tế - Xã hội LĐTB&XH Lao động, Thương binh và Xã hội LHPNVN Liên hiệp phụ nữ Việt Nam QTE Quyền trẻ em SCI Tổ chức Cứu trợ Trẻ em Quốc tế THCS Trung học cơ sở TNCSHCM Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh UBND Ủy ban nhân dân UBMTTQVN Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 3
LỜI GIỚI THIỆU Quyền tham gia của trẻ em là một trong bốn nhóm quyền được quy định trong Công ước của Liên hợp quốc về Quyền trẻ em năm 1989 (sống còn, bảo vệ, phát triển, tham gia). Trong đó, quyền tham gia của trẻ em bao gồm: quyền được tiếp cận thông tin phù hợp với lứa tuổi, được kiến nghị, bày tỏ ý kiến, quan điểm riêng của mình về các vấn đề liên quan đến trẻ em; quyền được người lớn lắng nghe và phản hồi các kiến nghị, ý kiến của mình; quyền được tham gia vào quá trình ra quyết định; quyền được kết giao, được thành lập hoặc tham gia các nhóm, hiệp hội và tham gia các hoạt động xã hội lành mạnh, phù hợp. “Tôn trọng ý kiến của trẻ” cũng là một trong 4 nguyên tắc thực thi quyền trẻ em được quy định trong Công ước. Theo đó, trẻ em phải được tự do bày tỏ ý kiến của mình và được tham gia một cách có ý nghĩa trong các quá trình ra quyết định đối với những vấn đề có liên quan đến trẻ em; trước khi đưa ra các quyết định có liên quan đến trẻ em cần tham khảo ý kiến của trẻ. Ở Việt Nam, Hiến pháp 2013 cũng khẳng định: “Trẻ em được Nhà nước, gia đình, xã hội bảo vệ, chăm sóc, giáo dục và được tham gia vào các vấn đề của trẻ em” (Khoản 1, Điều 37). Luật Trẻ em năm 2016 đã dành hẳn một chương (Chương V) quy định về phạm vi, hình thức trẻ em tham gia vào các vấn đề về trẻ em; bảo đảm sự tham gia của trẻ em trong gia đình, nhà trường và cơ sở giáo dục khác; tổ chức đại diện tiếng nói, nguyện vọng của trẻ em; bảo đảm để trẻ em tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Sự tham gia vừa là quyền cần phải thực hiện, đồng thời cũng là một công cụ giúp thực hiện tốt các quyền khác của trẻ em. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự tham gia của trẻ em là một trong những yếu tố tích cực góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả các dịch vụ, các chương trình, chính sách dành cho trẻ em của địa phương. Tuy nhiên, trên thực tế, việc thực hiện các quyền tham gia của trẻ em còn n 4
nhiều hạn chế so với các quyền khác. Trẻ em chưa được khuyến khích và tạo điều kiện tham gia một cách có chất lượng vào quá trình ra quyết định về các vấn đề liên quan đến bản thân trẻ. Nhằm thúc đẩy thực thi quyền trẻ em nói chung và tăng cường sự tham gia của trẻ em vào các vấn đề về trẻ em nói riêng, trong khuôn khổ Dự án “Tăng cường năng lực các tổ chức xã hội về quản trị quyền trẻ em” do tổ chức Cứu trợ Trẻ em Quốc tế (SCI) tài trợ, Trung tâm Phát triển nông thôn Miền Trung Việt Nam (CRD) đã thực hiện mô hình thí điểm về “Thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em” tại trường THCS Thủy Phù, thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế. Tài liệu này được biên soạn để tư liệu hóa lại quy trình thực hiện mô hình, trong đó trình bày rõ cơ sở lý luận, các điều kiện cần thiết của việc triển khai mô hình; đồng thời hướng dẫn cụ thể các bước trong quy trình, kèm theo các công cụ sử dụng trong từng bước đó và các chỉ số để giám sát, đánh giá quá trình thực hiện. Tài liệu gồm có 04 phần chính như sau: Phần 1. Một số vấn đề chung về thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em, bao gồm các nội dung sau: Cơ sở pháp lý và lợi ích của việc trẻ em tham gia vào hoạt động xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em; Phạm vi, nội dung, mức độ và hình thức tham gia của trẻ em vào các hoạt động này; Các yếu tố cần thiết và nguyên tắc thúc đẩy sự tham gia của trẻ em vào các hoạt động. 5
Phần 2. Quy trình thực hiện mô hình thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em, bao gồm 3 giai đoạn tương ứng với 6 bước: Bước 1: Lựa chọn địa phương tham gia mô hình; Bước 2: Xây dựng kế hoạch triển khai mô hình; Bước 3: Bồi dưỡng năng lực cho trẻ em và cán bộ của các bên tham gia thực hiện mô hình; Bước 4: Tổ chức các hoạt động để trẻ tham gia; Bước 5: Giám sát, đánh giá việc triển khai mô hình; Bước 6: Tài liệu hóa mô hình. Phần 3. Hướng dẫn một số hình thức thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em, bao gồm 3 hình thức: thăm dò ý kiến trẻ em, diễn đàn trẻ em, thảo luận nhóm tập trung. Phụ lục 1: Mẫu kế hoạch triển khai mô hình; Phụ lục 2: Gợi ý lựa chọn hình thức và mức độ tham gia của trẻ em tương ứng với các nội dung mà trẻ có thể tham gia; Phụ lục 3: Một số công cụ huy động sự tham gia của trẻ em. Tài liệu này trước hết dành cho các cán bộ, nhân viên của các cơ quan, tổ chức tham gia thực hiện mô hình “Thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em”. Ngoài ra, nhân viên của các cơ quan, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực quản trị QTE và những ai quan tâm đến việc thúc đẩy sự tham gia của trẻ em đều có thể sử dụng tài liệu này để tham khảo, vận dụng trong những bối cảnh phù hợp. 6
CÁC THUẬT NGỮ SỬ DỤNG TRONG TÀI LIỆU Trẻ em Theo Công ước của Liên Hợp quốc về Quyền trẻ em (Điều 1), “trẻ em” là “người dưới 18 tuổi”. Ở Việt Nam, “trẻ em” được hiểu là “người dưới 16 tuổi” (Điều 1, Luật Trẻ em năm 2016). Sự tham gia của trẻ em Sự tham gia của trẻ là việc trẻ được tiếp cận thông tin, được bày tỏ ý kiến, được lắng nghe, được tôn trọng, được thành lập hoặc tham gia các nhóm và hiệp hội, được bàn bạc và quyết định trong mọi vấn đề có liên quan đến bản thân trẻ. Diễn đàn trẻ em Diễn đàn trẻ em là hoạt động để trẻ em nói lên ý kiến, nguyện vọng của trẻ em hoặc để các cơ quan, tổ chức lấy ý kiến của trẻ em về những vấn đề có liên quan đến trẻ em. (Điểm a, Khoản 3, Mục IV Quyết định số 1235/QĐ-TTg ngày 03/8/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em vào các vấn đề về trẻ em giai đoạn 2016 - 2020). Thăm dò ý kiến trẻ em Thăm dò ý kiến trẻ em là hình thức tham vấn ý kiến trẻ em thông qua hội nghị, hội thảo, tọa đàm, phiếu hỏi, điện thoại di động, tổng đài tư vấn, internet và các hình thức phù hợp khác (Điểm b, Khoản 3, Mục IV Quyết định số 1235/QĐ-TTg ngày 03/8/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em vào các vấn đề về trẻ em giai đoạn 2016 - 2020). Đầu tư công Đầu tư công là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án và đối tượng đầu tư công khác theo quy định của Luật Đầu tư công (Khoản 15, Điều 4, Luật Đầu tư công năm 2019). 7
Giám sát đầu tư của cộng đồng Giám sát đầu tư của cộng đồng là hoạt động tự nguyện của dân cư sinh sống trên địa bàn xã, phường, thị trấn nhằm theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định về quản lý đầu tư của cơ quan, đơn vị liên quan trong quá trình đầu tư; phát hiện, kiến nghị với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý các vi phạm về đầu tư (trừ các chương trình, dự án bí mật quốc gia theo quy định của pháp luật). (Khoản 10, Điều 2 Nghị định số 84/2015/NĐ-CP ngày 30/9/2015 của Chính phủ về giám sát và đánh giá đầu tư). 8
PHẦN 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THÚC ĐẨY SỰ THAM GIA CỦA TRẺ EM I. Cơ sở pháp lý và lợi ích của việc trẻ em tham gia trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em 1. Cơ sở pháp lý để trẻ em tham gia vào hoạt động Công ước của Liên hợp quốc về QTE (các Điều 12, 13, 15, 17); Hiến pháp năm 2013 (Điều 28, Khoản 1 Điều 37); Luật Trẻ em năm 2016 (các Điều 33, 34; Chương V “Trẻ em tham gia vào các vấn đề về trẻ em” từ Điều 74 đến Điều 78); Nghị định số 56/2017/NĐ-CP ngày 09/5/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Trẻ em (Chương VI, từ Điều 49 đến Điều 56); Nghị định số 84/2015/NĐ-CP ngày 30/9/2015 của Chính phủ về giám sát và đánh giá đầu tư (Khoản 1, Điều 49); Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 03/01/2019 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy định về tiêu chuẩn, trình tự đánh giá và công nhận xã, phường, thị trấn phù hợp với trẻ em (các tiêu chí số 11, 12, và 13). 2. Lợi ích của việc trẻ em tham gia trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em Việc trẻ em tham gia trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em mang lại nhiều lợi ích tích cực cho người thực hiện các công trình, cho bản thân trẻ em cũng như cho cộng đồng và xã hội nói chung, cụ thể như sau: 9
2.1. Lợi ích cho chủ đầu tư công trình xây dựng Sự tham gia của trẻ em trong trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em sẽ giúp tăng cường hiệu quả của công trình. Hoạt động giám sát, góp phần tăng cao tính dân chủ, đặc biệt là các công trình thuộc đầu tư của nhà nước. Đối với những công trình đầu tư mà trẻ là người hưởng lợi trực tiếp, nếu trẻ được tham gia từ giai đoạn khảo sát, thiết kế và lập kế hoạch thì sẽ giúp cho chủ đầu tư đưa ra được phương án thiết kế và xây dựng phù hợp với tình hình thực tế, đáp ứng được nhu cầu, nguyện vọng của trẻ em, bảo đảm yếu tố thân thiện với trẻ em và vì lợi ích tốt nhất của trẻ em. Trong giai đoạn triển khai dự án, trẻ có thể đóng vai trò là người giám sát thi công công trình, bảo đảm các hạng mục được thi công đúng theo quy hoạch, thiết kế ban đầu, đồng thời có sự điều chỉnh hợp lý để đạt được mục tiêu đề ra. Khi công trình hoàn thành, trẻ có thể tham gia vào quá trình vận hành, sử dụng, bảo quản công trình, bảo đảm tính bền vững của dự án đầu tư và hiệu quả sử dụng công trình. 2.2. Lợi ích cho trẻ em Trẻ có cơ hội phát huy những thế mạnh của bản thân, có điều kiện tiếp cận thông tin, gia tăng được kiến thức, chủ động, tự tin, năng động, sáng tạo hơn. Trẻ được khuyến khích bày tỏ ý kiến và tham gia vào quá trình ra quyết định, qua đó giúp trẻ phát triển lòng tự trọng, nhận thức được năng lực bản thân, phát triển các kỹ năng xã hội và tôn trọng người khác. Trẻ hiểu rõ hơn về khả năng cũng như những cản trở thực tế và học cách cân bằng những nhu cầu, mong muốn của mình với những nhu cầu, mong muốn của người khác; học được cách đóng góp xây dựng cộng đồng nơi các em sinh sống. 10
Trẻ hiểu những khái niệm về đoàn kết, pháp luật và hình thành ý thức trách nhiệm của một công dân đối với đất nước, cộng đồng của mình. 2.3. Lợi ích cho cộng đồng, xã hội Góp phần tạo ra một văn hóa tôn trọng, hợp tác, dân chủ, công bằng, văn minh, trong đó việc ra quyết định được thực hiện thông qua đối thoại và thương lượng hơn là xung đột. Giúp xây dựng trách nhiệm giải trình và thúc đẩy quản trị tốt, góp một phần quan trọng trong việc xây dựng một chính quyền cởi mở và minh bạch hơn. II. Phạm vi, nội dung, mức độ và hình thức tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em 1. Phạm vi và nội dung tham gia Trẻ em cần được tạo điều kiện tham gia vào tất cả tiến trình xây dựng các công trình có liên quan/ảnh hưởng trực tiếp đến trẻ em, cụ thể: Đánh giá sự phù hợp của quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư với việc bảo đảm thực hiện các quyền của trẻ em và các nguyên tắc thực thi QTE theo quy định của pháp luật; Tham gia vào các hoạt động thiết kế, xây dựng và tổ chức hoạt động của các công trình dành cho trẻ em; Theo dõi, kiểm tra việc chủ đầu tư chấp hành các quy định về: chỉ giới đất đai và sử dụng đất; quy hoạch mặt bằng chi tiết, phương án kiến trúc, xây dựng; xử lý chất thải, bảo vệ môi trường; đền bù, giải phóng mặt bằng và phương án tái định cư; tiến độ, kế hoạch đầu tư; 11
Phát hiện những việc làm xâm hại đến lợi ích của cộng đồng; những tác động tiêu cực của dự án đến môi trường sinh sống của cộng đồng nói chung và trẻ em nói riêng trong quá trình thực hiện đầu tư, vận hành dự án; Phát hiện những việc làm gây lãng phí, thất thoát vốn, tài sản thuộc dự án; Việc thực hiện công khai, minh bạch trong quá trình đầu tư; Theo dõi, kiểm tra việc tuân thủ các quy trình, quy phạm kỹ thuật, định mức và chủng loại vật tư theo quy định; theo dõi, kiểm tra kết quả nghiệm thu và quyết toán công trình; Theo dõi, đánh giá hiệu quả của các dự án tác động đến trẻ em. 2. Mức độ và hình thức tham gia 2.1. Mức độ tham gia Mức độ tham gia của trẻ em phụ thuộc vào tính chất công việc cũng như năng lực tham gia của trẻ. Có ba cấp độ tham gia của trẻ em bao gồm: 1) tham vấn, 2) hợp tác và 3) trẻ em lãnh đạo [1] Đối với các công trình dành cho trẻ em, trẻ có thể tham gia ở cả ba cấp độ này, cụ thể: Cấp độ 1: Tham gia tham vấn là khi người thực hiện muốn biết ý kiến, quan điểm, kiến thức, hiểu biết, trải nghiệm của trẻ em để lập thiết kế, kế hoạch triển khai xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em. [1] Nguồn: Bộ Công cụ giám sát và đánh giá sự tham gia của trẻ em, Tập 3 - Phương pháp đánh giá phạm vi, chất lượng và kết quả sự tham gia của trẻ em, Save the Children, World Vision, Unicef, Plan, The Concerned for Working Children. 12
Cấp độ 2: Tham gia hợp tác là khi người thực hiện đã xác định được một vấn đề cần được giải quyết, đã xây dựng được kế hoạch chi tiết, mời trẻ em tham gia để giúp xác định cần phải làm những gì và làm như thế nào. Ở mức độ tham gia này, trẻ em được trao quyền để cùng tham gia vào thực hiện các hoạt động của công trình. Cấp độ 3: Tham gia do trẻ em lãnh đạo là khi trẻ em tập hợp nhau lại để cùng nhau thực hiện các hoạt động liên quan đến xây dựng và giám sát. Ở mức độ tham gia này, trẻ sẽ xác định các vấn đề mà chính trẻ quan tâm, trẻ có đủ năng lực để từ đó chủ động xây dựng kế hoạch và triển khai các hoạt động tham gia trong quá trình xây dựng và giám sát, từ đó cung cấp cho người thực hiện những thông tin, bằng chứng từ góc nhìn của trẻ. Trẻ cũng có thể tham gia đối thoại, chất vấn chủ chương trình, chủ đầu tư, Ban Quản lý dự án thông qua các kênh như: diễn đàn, hội thảo, hội nghị, tọa đàm, cổng thông tin điện tử của Dự án đầu tư, v.v… để trình bày ý kiến, quan điểm của trẻ đối với những vấn đề có liên quan tới trẻ trong chương trình, dự án đầu tư đó, đồng thời “hiến kế” giải quyết vấn đề theo tinh thần “Trẻ em lên tiếng - Trẻ em khởi xướng - Trẻ em cùng hành động”. 2.2. Hình thức tham gia Trẻ em có thể tham gia vào các hoạt động thông qua các hình thức sau đây: Trẻ tham gia với tư cách là thành viên Ban quản lý các công trình xây dựng: Khi thành lập Ban quản lý cho từng chương trình, dự án, chủ đầu tư có thể mời 01 đại diện trẻ em tham gia Ban với tư cách là đại diện người hưởng lợi. Thành viên “nhí” này có thể là Liên đội trưởng trường THCS trên địa bàn hoặc Chủ nhiệm CLB trẻ em nòng cốt, sẽ tham gia các hoạt động của Ban theo sự phân công của Trưởng ban. 13
Nhóm trẻ nòng cốt là cộng tác viên của Ban quản lý: Nếu địa phương đã xây dựng được Nhóm trẻ nòng cốt, HĐTE, CLB phóng viên nhỏ hay CLB QTE, thành viên của các nhóm/HĐTE/CLB này hoàn toàn có thể tham gia làm “cộng tác viên” cho ban quản lý các công trình xây dựng dành cho trẻ em để cùng thực hiện các hoạt động của Ban. Nhóm trẻ nòng cốt sẽ trực tiếp trao đổi, đối thoại với đại diện chính quyền, chủ các chương trình, dự án, đại diện các nhà thầu, các đơn vị thi công, … về các vấn đề liên quan đến trẻ em tại địa phương. Tham vấn, thăm dò ý kiến trẻ em: Ban quản lý các công trình có thể tiến hành tham vấn trẻ em về những nội dung có liên quan đến trẻ em làm căn cứ xây dựng và triển khai các kế hoạch thiết kế, thi công và giám sát của Ban. Các hình thức tham vấn: phỏng vấn trực tiếp, phát phiếu hỏi, thảo luận nhóm trẻ em, qua điện thoại, qua mạng xã hội, mời đại diện trẻ em tham dự các hội nghị, hội thảo, tọa đàm, hoặc tổ chức sự kiện, … để giới thiệu, trao đổi, bàn bạc về việc xây dựng các công trình có liên quan trực tiếp tới trẻ em. Việc tham vấn ý kiến trẻ em là cơ hội để các Ban quản lý công trình và các bên liên quan tìm hiểu những tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của trẻ, tiếp nhận những ý kiến đề xuất, kiến nghị từ góc nhìn của trẻ để bảo đảm việc đầu tư xây dựng các công trình sẽ thực sự đáp ứng được mong đợi và vì lợi ích tốt nhất của trẻ em. 14
Diễn đàn trẻ em: Chủ đầu tư các công trình dành cho trẻ em có thể phối hợp với Trường Tiểu học, THCS, Đoàn TNCSHCM của xã tổ chức diễn đàn trẻ em để tạo cơ hội cho trẻ nói lên ý kiến, nguyện vọng của mình hoặc lấy ý kiến trẻ em về những vấn đề có liên quan đến trẻ em trong các công trình sẽ tiến hành xây dựng. Diễn đàn cũng chính là kênh đối thoại trực tiếp giữa trẻ em với đại diện chính quyền, các đoàn thể, các tổ chức và chủ chương trình, dự án đầu tư. Thông qua đó, các bên sẽ cùng phân tích thực trạng, nêu vấn đề và thảo luận, tìm giải pháp giải quyết những vấn đề có liên quan đến trẻ em trong các công trình đầu tư công trên địa bàn, đặc biệt là các công trình có liên quan trực tiếp tới trẻ em. (Các hình thức huy động sự tham gia của trẻ em nêu trên sẽ được hướng dẫn cụ thể tại Phần III của tài liệu này). III. Các yếu tố cần thiết và nguyên tắc thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em 1. Các yếu tố cần thiết 1.1. Từ phía người lớn Lãnh đạo Đảng ủy, HĐND, UBND, UB MTTQVN và các đoàn thể chính trị - xã hội trên địa bàn xã ủng hộ và tạo điều kiện cho trẻ em tham gia vào các hoạt động; bố trí thời gian và ngân sách hợp lý để tổ chức các hoạt động huy động sự tham gia của trẻ. Các cán bộ làm việc trực tiếp với trẻ em được trang bị các kiến thức về đặc điểm phát triển của trẻ em, QTE, sự tham gia của trẻ em, các mô hình thúc đẩy sự tham gia của trẻ em, các nguyên tắc BVTE, …; có kỹ năng làm việc với trẻ em và thúc đẩy sự tham gia của trẻ; tích cực, nhiệt tình, chủ động tạo điều kiện, cơ hội và hỗ trợ trẻ em tham gia. 15
Ban Giám hiệu nhà trường, giáo viên Tổng phụ trách, giáo viên Chủ nhiệm của trẻ; phụ huynh, người chăm sóc trẻ hiểu, ủng hộ, khuyến khích, động viên, tạo điều kiện và hỗ trợ trẻ tham gia các hoạt động. Tạo cơ hội cho trẻ cùng tham gia vào các hoạt động; thông báo cho trẻ về những dự kiến, mục đích và quyết định khi trẻ tham gia; thực sự cầu thị, tôn trọng, lắng nghe trẻ bày tỏ ý kiến, quan điểm về những vấn đề liên quan đến phạm vi và nội dung mà các em được tham gia; cân nhắc một cách nghiêm túc những ý kiến, đề xuất của trẻ để tiếp thu một cách phù hợp, hài hòa, bảo đảm các nguyên tắc thực thi QTE trong quá trình triển khai các hoạt động, đặc biệt là nguyên tắc “tôn trọng ý kiến của trẻ” và “vì lợi ích tốt nhất của trẻ”; có theo dõi, đánh giá kết quả tham gia của trẻ. 1.2. Từ phía trẻ em Cá nhân mỗi trẻ em cần chủ động học hỏi, trau dồi các kiến thức về QTE, sự tham gia của trẻ em; rèn luyện các kỹ năng tham gia (lắng nghe tích cực, thuyết trình, tìm kiếm và chia sẻ thông tin, chọn lựa và phân tích thông tin, phát hiện và phân tích vấn đề, làm việc nhóm, hợp tác, phản biện, đối thoại, sử dụng câu hỏi, kiểm soát thời gian, v.v…). Chủ động bố trí lịch học tập, vui chơi, nghỉ ngơi một cách hợp lý để có đủ sức khỏe, thời gian tham gia các hoạt động xã hội nói chung và các hoạt động xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em nói riêng tại địa phương. Chủ động đề xuất cha mẹ, thầy cô tạo điều kiện cho mình tham gia các hoạt động xã hội; nắm bắt các cơ hội tham gia; mạnh dạn chia sẻ ý kiến, tự tin đưa ra quan điểm của mình khi được tham vấn, hỏi ý kiến. 16
Trẻ là thành viên Ban Chủ nhiệm CLB, HĐTE, là đại diện Nhóm trẻ nòng cốt, Liên đội trưởng, Chi đội trưởng, Ban cán sự lớp cần chủ động điều phối các bạn tham gia vào các hoạt động; thu thập thông tin, tập hợp các ý kiến, đề xuất, mong đợi của các bạn để đại diện cho trẻ em tại địa phương tham gia các hoạt động trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em. 2. Các nguyên tắc thúc đẩy sự tham gia của trẻ em Khi tổ chức các hoạt động có sự tham gia của trẻ em phải bảo đảm các nguyên tắc sau: Sự tham gia của trẻ em là hoàn toàn tự nguyện; Việc tham gia phải vì lợi ích tốt nhất của trẻ em; Trẻ em được bảo vệ an toàn khi tham gia hoặc quyết định không tham gia; Bình đẳng cơ hội tham gia giữa trẻ em với trẻ em và giữa trẻ em với người lớn; Mức độ tham gia của trẻ em phải phù hợp; Môi trường thân thiện và khuyến khích trẻ em tham gia; Phương pháp tiếp cận đạo đức và có trách nhiệm. 17