Sự điều chỉnh chính sách của chính quyền Biden-Harris đối với Mỹ Latinh trên lĩnh vực an ninh - chính trị

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết "Sự điều chỉnh chính sách của chính quyền Biden-Harris đối với Mỹ Latinh trên lĩnh vực an ninh - chính trị" được thực hiện nhằm phân tích sự điều chỉnh chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đối với Mỹ Latinh trên lĩnh vực an ninh – chính trị của chính quyền Biden-Harris.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sự điều chỉnh chính sách của chính quyền Biden-Harris đối với Mỹ Latinh trên lĩnh vực an ninh - chính trị

36 Lê Thị Phương Loan SỰ ĐIỀU CHỈNH CHÍNH SÁCH CỦA CHÍNH QUYỀN BIDEN-HARRIS ĐỐI VỚI MỸ LATINH TRÊN LĨNH VỰC AN NINH – CHÍNH TRỊ THE ADJUSTMENT OF U.S. FOREIGN POLICY IN POLITICAL – SECURITY FIELD TOWARD LATIN AMERICA UNDER THE BIDEN-HARRIS ADMINISTRATION Lê Thị Phương Loan* Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Đà Nẵng, Việt Nam1 *Tác giả liên hệ / Corresponding author: ltploan@ufl.udn.vn (Nhận bài / Received: 10/3/2024; Sửa bài / Revised: 03/7/2024; Chấp nhận đăng / Accepted: 24/9/2024) Tóm tắt - Hoa Kỳ luôn có sự quan tâm đặc biệt đến Mỹ Latinh - Abstract - Latin America has always been a source of interest to khu vực có dân số khoảng 659 triệu người và tổng sản phẩm quốc the U.S. as it is home to over 659 million people (as of 2023) with nội (GDP) đạt 6.517,25 tỷ đô la Mỹ (năm 2023), cùng sự đa dạng 2023 GDP (Gross Domestic Product) amounting to US$ 6,517.25 về văn hoá và kinh tế. Mối quan tâm của Hoa Kỳ đối với khu vực billion. In its development, the U.S. interests in this region have này, trên thực tế, rất đa dạng, phủ khắp từ an ninh – chính trị, kinh been very diverse ranging from security, politics, economics - tế - thương mại, đến dân chủ và nhân quyền. Sự gần gũi về địa lý trade, to democracy and human rights. Also, geographical càng làm cho vai trò của Mỹ Latinh thêm quan trọng, đặc biệt là proximity stresses the importance of Latin America, especially in trong bối cảnh Hoa Kỳ cần sự hợp tác của các nước trong khu vực the current context requiring joint efforts to address such này để cùng giải quyết những vấn đề được ưu tiên hàng đầu, như: prioritized problems as border security, democracy and human an ninh biên giới, dân chủ và nhân quyền, chống buôn bán ma tuý rights, illegal drug and weapon trafficking, and response to và vũ khí bất hợp pháp, và ứng phó với biến đổi khí hậu. Bài climate change. This paper is aimed at analyzing the adjustment nghiên cứu được thực hiện nhằm phân tích sự điều chỉnh chính of American foreign policy towards Latin America, with a focus sách đối ngoại của Hoa Kỳ đối với Mỹ Latinh trên lĩnh vực an on political – security policies executed under the Biden-Harris ninh – chính trị của chính quyền Biden-Harris. administration. Từ khóa - Mỹ Latinh; chính sách đối ngoại Hoa Kỳ; chính quyền Key words - Latin America; the U.S. foreign policy; Biden- Biden-Harris; an ninh - chính trị. Harris administration; political – security field. 1. Đặt vấn đề Chính vì vậy, việc nghiên cứu sự điều chỉnh chính sách Hoa Kỳ luôn có sự quan tâm đặc biệt đến Mỹ Latinh - của Hoa Kỳ đối với khu vực Mỹ Latinh, với trọng tâm là khu vực có dân số khoảng 659 triệu người (năm 2023), tổng an ninh biên giới và vấn đề nhập cư; an ninh dân chủ; và sản phẩm quốc nội (GDP) đạt 6.517,25 tỷ đô la Mỹ (năm an ninh phi truyền thống, có ý nghĩa thiết thực trong việc 2023, theo thống kê của IMF), và sự đa dạng về văn hoá cũng hiểu biết cập nhật và toàn diện hơn về chính sách đối ngoại như nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú. Ngoài ra, sự của chính quyền Biden-Harris đối với các nước Mỹ Latinh đứt gãy của chuỗi cung ứng toàn cầu trong đại dịch COVID- trên lĩnh vực an ninh - chính trị. 19 đã làm cho cuộc tranh luận về hoạt động sản xuất gần bờ 2. Nhân tố tác động đến sự điều chỉnh chính sách đối ở khu vực trở nên cấp bách hơn. Với những cánh rừng nhiệt ngoại của Hoa Kỳ đối với Mỹ Latinh trên lĩnh vực an đới bất tận, nguồn năng lượng tái tạo và khoáng sản dồi dào, ninh – chính trị khu vực Mỹ Latinh ngày càng có ý nghĩa quan trọng hơn với Hoa Kỳ, đặc biệt là trong bối cảnh vấn đề biến đổi khí hậu Tổng thống Joe Biden nhậm chức trong bối cảnh tình và chuyển đổi năng lượng tái tạo được đưa trở lại chương hình chính trị của Mỹ Latinh có nhiều biến động, bất ổn: trình nghị sự của Washington trong nhiệm kỳ của Tổng sự trở lại của các đảng chính trị cánh tả sau thời gian suy thống Joe Biden. Ông đã gọi chính sách đối ngoại của chính thoái, dẫn đến phong trào “thuỷ triều hồng 2.0”; sự trỗi dậy quyền Tổng thống Donald Trump với Mỹ Latinh là “một sự của các chính phủ bảo thủ hơn; nạn tham nhũng, buôn bán thất bại”, không những không mang lại nền dân chủ cho ma tuý; và hoạt động chính trị hoá đại dịch COVID-19, Nicaragua hay Venezuela mà còn gây ra “thảm hoạ nhân v.v. tạo ra những thách thức lớn về an ninh và chính trị đối đạo” trong vấn đề nhập cư [1]. Ông tuyên bố sẽ lập lại trật với Hoa Kỳ tại khu vực vốn có mối liên hệ chặt chẽ tới an tự các di sản đối ngoại của người tiền nhiệm. Theo đó, ông ninh và thịnh vượng của quốc gia này. sẽ sử dụng cách tiếp cận ngoại giao dựa vào đồng minh Nhân tố đầu tiên thúc đẩy sự điều chỉnh chính sách an (alliance diplomacy) và ngoại giao đa phương với Mỹ ninh – chính trị đối với Mỹ Latinh của Hoa Kỳ là hoạt động Latinh, đề cao những nền dân chủ tiến bộ tại khu vực, giải chính trị hoá đại dịch COVID-19 và sự trở lại của các đảng quyết các vấn đề an ninh truyền thống và phi truyền thống, chính trị cánh tả tại khu vực. Hoạt động sản xuất và phân nhằm cải thiện hình ảnh quốc gia, hàn gắn mối quan hệ với phối vắc xin COVID-19 đã trở thành cuộc đua tốc lực giữa đồng minh, và lấp đầy sự thiếu hụt niềm tin, vốn bị tổn các cường quốc, như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Ấn Độ, và Liên thương dưới chính quyền Trump, đối với sự lãnh đạo và cam minh châu Âu (EU), trong nỗ lực ngoại giao vắc xin, không kết của Hoa Kỳ tại khu vực [2]. chỉ tại khu vực Mỹ Latinh mà còn trên toàn thế giới. Đại 1 The University of Danang - University of Foreign Language Studies, Vietnam (Le Thi Phuong Loan)
ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, VOL. 22, NO. 9B, 2024 37 dịch này đã bị chính trị hoá cao độ khi các gói hỗ trợ vắc đầy tham vọng với Mỹ Latinh để đảm bảo mục tiêu chiến xin, thiết bị y tế, công nghệ điều trị, v.v. trở thành “điều lược của Hoa Kỳ tại khu vực: bảo đảm an ninh quốc gia; kiện đi kèm” để các cường quốc, đặc biệt là Hoa Kỳ và thúc đẩy phát triển thị trường; hỗ trợ xây dựng và duy trì Trung Quốc, mở rộng tầm ảnh hưởng trong các quan hệ nền dân chủ; hạn chế sự can thiệp từ bên ngoài; và xây song phương và đa phương với Mỹ Latinh [3]. Đồng thời, dựng cộng đồng khu vực [7]. suy thoái kinh tế, và hoạt động chính trị hoá những hệ quả kinh tế - xã hội của đại dịch COVID-19 như thất nghiệp, di 3. Sự điều chỉnh chính sách của Hoa Kỳ đối với khu vực cư, tham nhũng, v.v. góp phần tạo ra làn sóng “thuỷ triều Mỹ Latinh trong lĩnh vực an ninh - chính trị giai đoạn hồng 2.0” với việc các chính phủ cánh tả lần lượt thắng thế 2021-2023 tại các quốc gia Mỹ Latinh. Tính đến tháng 12/2023, số Khi còn là Phó Tổng thống Hoa Kỳ, từ năm 2009-2016, lượng các quốc gia Mỹ Latinh do các chính phủ cánh tả Joe Biden đã đến thăm Mỹ Latinh tổng cộng 16 lần; ông điều hành đã là 12/19, điển hình là Brazil, Chile, Argentina, cũng là người khởi xướng hàng loạt chính sách và sáng Columbia, Bolivia, Mexico, Peru, Nicaragua, Venezuela, kiến hợp tác của Hoa Kỳ với khu vực này, ví dụ: Quan hệ v.v. [3]. Những biến động chính trị này đe doạ nền dân chủ, đối tác Hoa Kỳ-Mỹ Latinh về Bình đẳng và Chia sẻ trách ảnh hưởng tiêu cực đến lợi ích và sự hiện diện của Hoa Kỳ nhiệm, Sáng kiến An ninh năng lượng Carribean, v.v., cho tại khu vực Mỹ Latinh, thúc đẩy chính quyền Biden-Harris thấy sự quan tâm và thấu hiểu của ông về khu vực. Khi có sự điều chỉnh chính sách đối ngoại với Mỹ Latinh trên nhậm chức tổng thống, ông đã tái khẳng định tầm quan lĩnh vực an ninh – chính trị. trọng của Mỹ Latinh thông qua cách định danh “những Một nhân tố nữa thách thức lợi ích của Hoa Kỳ tại khu người hàng xóm gần gũi nhất” (closest neighbors) trong vực Mỹ Latinh là sự cạnh tranh chiến lược của các cường Bản hướng dẫn Chiến lược an ninh quốc gia tạm thời công quốc khác, đặc biệt là Trung Quốc. Từ thập kỷ thứ hai của bố vào tháng 3/2021 [8]. Sự điều chỉnh chính sách đối thế kỷ XXI, Trung Quốc đã sử dụng sáng kiến Vành đai và ngoại với Mỹ Latinh của chính quyền Biden-Harris trên Con đường (BRI) (hiện nay 21 quốc gia Mỹ Latinh đã tham lĩnh vực an ninh – chính trị tập trung chủ yếu vào các vấn gia BRI) để theo đuổi các mục tiêu địa chính trị, bao gồm đề (1) nhập cư và an ninh biên giới; (2) dân chủ và nhân quyết tâm thực hiện chính sách Một Trung Quốc, cô lập quyền; và (3) các vấn đề an ninh phi truyền thống khác. Đài Loan, và hỗ trợ các chính phủ, mà theo quan điểm của 3.1. Vấn đề nhập cư và an ninh biên giới Hoa Kỳ, là “độc tài và phản dân chủ”, tại Cuba, Nicaragua Tổng thống Biden nhậm chức trong bối cảnh Hoa Kỳ và Venezuela [4]. Đồng thời, Trung Quốc liên tục mở rộng phải đối mặt với những thách thức gần như chưa từng có hợp tác với khu vực trên tất cả các lĩnh vực từ ngoại giao, tiền lệ đối với vấn đề người di cư và tị nạn sau những chính quân sự, văn hoá, kinh tế, đến công nghệ vũ trụ, và gần đây sách nhập cư đầy tranh cãi của chính quyền tiền nhiệm. nhất là hỗ trợ các nước Mỹ Latinh ứng phó với đại dịch Nếu như chính quyền Tổng thống Trump theo đuổi chính COVID-19. Chính quyền Biden-Harris coi Trung Quốc là sách “không khoan nhượng” thì chính quyền Biden-Harris đối thủ cạnh tranh duy nhất [5], và cam kết sẽ tăng cường lại tập trung giải quyết nguyên nhân gốc rễ của tình trạng tái can dự, kết nối trở lại với Mỹ Latinh để kiềm chế ảnh di cư. Trong các bài diễn văn tranh cử tổng thống từ năm hưởng và sự hiện diện của Bắc Kinh, đảm bảo lợi ích và vị 2020, và sau này là trong Chiến lược an ninh quốc gia 2022 thế của Washington tại khu vực. (NSS 2022), Tổng thống Biden tuyên bố sẽ xây dựng một Cuối cùng, nhân tố quan trọng nhất thúc đẩy Hoa Kỳ hệ thống nhập cư công bằng, trật tự, và nhân đạo. Trên thực điều chỉnh chính sách đối ngoại để tăng cường sự gắn kết tế, chỉ trong vòng 6 tháng sau khi nhậm chức, ông đã đảo với khu vực chính là tầm quan trọng và vị trí địa chiến lược ngược hàng loạt chính sách của chính quyền tiền nhiệm, cụ của Mỹ Latinh, vốn luôn được xem là “sân sau” của Hoa thể: dừng xây bức tường biên giới với Mexico; điều chỉnh Kỳ. Trong Khung chiến lược Tây bán cầu (công bố năm Giao thức Bảo vệ người di cư (MPP), hay còn được gọi là 2020), Hội đồng An ninh quốc gia Hoa Kỳ đã khẳng định Ở lại Mexico (Remain in Mexico); gia hạn Quy chế bảo vệ Mỹ Latinh là nguồn cung nguyên liệu thô quan trọng cho tạm thời (TPS) cho người Venezuela; sau đó, ông tuyên bố nền kinh tế năng lượng trong thế kỷ XXI, với tỷ lệ 40% trữ đình chỉ Thoả thuận nước thứ ba an toàn (STCA) vào lượng đồng, 60% trữ lượng lithium, và trữ lượng dầu mỏ tháng 3/2023; và chấm dứt Tiêu đề 42 vào tháng 5/2023. lớn thứ hai thế giới. Đồng thời, khu vực này còn là nền dân Ngoài ra, chính quyền Biden-Harris còn điều chỉnh chủ lớn thứ 3 thế giới, cũng là nền dân chủ lớn nhất của các hàng loạt các chương trình, sáng kiến hạn chế nhập cư nước đang phát triển. Vì vậy, sự thịnh vượng và an ninh trước đó, cụ thể: tái khởi động chương trình Trẻ vị thành quốc gia của Hoa Kỳ gắn liền với sự ổn định chính trị và niên Trung Mỹ (CAM), cung cấp cho trẻ em (là công dân tăng trưởng kinh tế của các nước Mỹ Latinh [6]. Mặc dù El Salvador, Guatemala, và Honduras) cơ hội xin tị nạn và vậy, chính quyền Tổng thống Donald Trump, với phương định cư tại Hoa Kỳ (tháng 10/2021); khôi phục Chương châm “Nước Mỹ trên hết” và hàng loạt chính sách đối trình Tự do đoàn tụ gia đình Cuba (CFRP), nâng giới hạn ngoại cứng rắn, đã làm rạn nứt mối quan hệ với các nước chuyển tiền kiều hối, khôi phục đàm phán song phương về đồng minh và đối tác quan trọng tại Mỹ Latinh, đồng thời, vấn đề di cư và viện trợ nhân đạo với Cuba (tháng làm mất niềm tin vào sự lãnh đạo cũng như cam kết của 05/2022); khôi phục chương trình Tạm hoãn thi hành lệnh Hoa Kỳ tại khu vực “sân sau” này. Tổng thống Biden nhậm trục xuất những người đến Hoa Kỳ từ thời thơ ấu (DACA) chức với khẩu hiệu “Nước Mỹ đã trở lại”, cam kết đưa Hoa (tháng 10/2022); v.v. Kỳ trở lại vị trí lãnh đạo thế giới, khôi phục trật tự đa phương, và hàn gắn các mối quan hệ đã rạn nứt dưới thời Bên cạnh việc điều chỉnh những chính sách, chương trình tổng thống tiền nhiệm. Ông công bố chương trình nghị sự đã có từ trước, Tổng thống Biden cũng liên tục công bố hàng
38 Lê Thị Phương Loan loạt sáng kiến mới về vấn đề nhập cư và an ninh biên giới. nhân quyền. Ông còn đề xuất Quốc hội cân nhắc thêm một Đầu tiên là công bố Chiến lược giải quyết các nguyên nhân khoản viện trợ trị giá 4 tỷ USD cho ba quốc gia giải quyết gốc rễ của tình trạng di cư tại Trung Mỹ (RCS) vào tháng các vấn đề được xem là gốc rễ của tình trạng di cư theo quan 7/2021, với mục tiêu xây dựng một liên minh gồm các chính điểm của chính quyền Biden-Harris [1]. phủ trong khu vực với sự tập trung vào các quốc gia thuộc Trong năm đầu tiên cầm quyền, một trong những sự Tam giác phía Bắc (Guatemala, El Salvador, và Honduras) kiện quan trọng nhất về an ninh và dân chủ mà chính quyền nhằm xây dựng giải pháp phù hợp để giải quyết nguyên nhân Biden-Harris đã tổ chức là Hội nghị thượng đỉnh vì dân chủ ngắn hạn và dài hạn của vấn đề di cư. Sau đó, tháng 02/2022, (Summit for Democracy) (tháng 12/2021), trong đó, Tổng Hoa Kỳ thông qua Thỏa thuận Nhập cảnh Toàn cầu (Global thống Biden đã công bố Sáng kiến Tổng thống về đổi mới Entry) đầy đủ với chính phủ Brazil (cùng với Mexico, dân chủ (PIDR) nhằm củng cố “nền dân chủ truyền thống Argentina, và Columbia) để hỗ trợ công dân Brazil khi đến kiểu Mỹ” và bảo vệ nhân quyền trên toàn cầu. Hội nghị Hoa Kỳ để kinh doanh hoặc du lịch. được tổ chức trực tuyến, với sự tham gia của đại diện hơn Tháng 4/2023, Hoa Kỳ, Panama và Colombia đã công 100 chính phủ trên toàn thế giới, (hầu hết các nước Mỹ bố một chiến dịch ba bên nhằm giảm tình trạng di cư bất Latinh đều tham gia, trừ Cuba, Nicaragua, Venezuela, và thường ở Darien phù hợp với các nguyên tắc cốt lõi của Mexico), tập trung thảo luận những thách thức và cơ hội Tuyên bố Los Angeles (LAD). mà các nền dân chủ phải đối mặt, đồng thời xây dựng nền Tháng 5/2023, Bộ An ninh Nội địa và Bộ Ngoại giao tảng cho các nhà lãnh đạo công bố những cam kết, cải cách Hoa Kỳ đã công bố Sáng kiến Trung tâm xử lý khu vực ở và sáng kiến nhằm bảo vệ nền dân chủ và thúc đẩy nhân Trung và Nam Mỹ, nơi những người di cư có thể tiếp cận quyền trong và ngoài nước. một số con đường hợp pháp để đến Hoa Kỳ. Canada và Tuy nhiên, lần đầu tiên chính quyền Biden-Harris chính Mexico cũng đồng ý tiếp nhận người di cư với sự hỗ trợ tài thức lên tiếng về việc tái can dự vào các vấn đề an ninh và chính từ Hoa Kỳ. dân chủ của Mỹ Latinh là tại Hội nghị Thượng đỉnh châu Có thể thấy đây là những nỗ lực cải thiện hình ảnh của Mỹ (SOA) do Tổng thống Biden tổ chức vào tháng 6/2022. Hoa Kỳ theo hướng tích cực hơn, tái khẳng định sự hiện Sau đó, trong Chiến lược an ninh quốc gia (NSS 2022), diện và cam kết cùng khu vực giải quyết nguyên nhân gây chính quyền Biden-Harris tái khẳng định sẽ “hồi sinh và ra tình trạng di cư bất hợp pháp, bảo vệ quyền và nhân làm sâu sắc hơn các mối quan hệ đối tác với khu vực Tây phẩm của người di cư, góp phần hiện thực hoá kế hoạch Bán cầu để nâng cao khả năng phục hồi kinh tế, ổn định xây dựng một hệ thống nhập cư công bằng, trật tự, nhân dân chủ và an ninh cho người dân” [5]. đạo, tuân thủ pháp luật và phù hợp với hệ giá trị Mỹ. Tháng 3/2023, Hội nghị thượng đỉnh lần thứ 2 được tổ 3.2. Vấn đề dân chủ và nhân quyền chức, lần này, Costa Rica đóng vai trò quan trọng hơn khi Cách tiếp cận các vấn đề dân chủ và nhân quyền theo tham gia đồng chủ trì Hội nghị (cùng với Hoa Kỳ, Hà Lan, kiểu “ngoại giao pháo hạm” của chính quyền Tổng thống Zambia và Hàn Quốc). Hội nghị xoay quanh 3 chủ đề Trump trong suốt 4 năm đã làm các nước Mỹ Latinh ngày chính: Chống lại chủ nghĩa độc tài; Chống tham nhũng; và càng nghi ngờ sự hỗ trợ và vai trò của Hoa Kỳ tại khu vực. Thúc đẩy nhân quyền. Tổng thống Biden đã kêu gọi “các Tổng thống Trump liên tục sử dụng nhiều công cụ trừng chính phủ đoàn kết trong thời điểm nền dân chủ đang bị tấn phạt về kinh tế (cắt giảm hàng triệu đô la trong gói viện trợ công trên toàn thế giới”, nhấn mạnh các cam kết chính trị quốc tế cho các quốc gia thuộc Tam giác phía Bắc). Hậu liên quan đến nỗ lực giải quyết những thách thức sau đại quả là chính phủ ba nước Cuba, Nicaragua và Venezuela dịch COVID-19, đặc biệt là các vấn đề an ninh xuyên biên không đủ nguồn lực tài chính để giải quyết tình trạng nghèo giới như biến đổi khí hậu, di cư, năng lượng sạch, quản trị đói và bạo lực; đồng thời, các nhà lãnh đạo thiếu động cơ dân chủ, và y tế [3]. để tuân thủ các cam kết về thúc đẩy nhân quyền và chống Trong quan hệ với Brazil về vấn đề dân chủ và nhân tham nhũng theo ràng buộc của các gói viện trợ từ Hoa Kỳ. quyền, tháng 5/2023, hai bên đã tái khởi động Kế hoạch Năm 2018, Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ, John Bolton, hành động chung Hoa Kỳ - Brazil nhằm xóa bỏ phân biệt đã mô tả Cuba, Nicaragua và Venezuela là “Bộ ba chuyên đối xử về chủng tộc và sắc tộc và thúc đẩy bình đẳng chế” (Troika of tyranny) và đề xuất áp đặt hàng loạt biện (JAPER). Tháng 9/2023, Tổng thống Biden và Tổng thống pháp trừng phạt các công ty vận tải biển và công ty dầu mỏ Lula đã khởi động Quan hệ đối tác vì Quyền của Người lao nhà nước của Cuba để ngăn chặn dòng dầu từ Venezuela động (PWR) – là sáng kiến toàn cầu chung đầu tiên của đến Cuba [9]. Hoa Kỳ và Brazil với mục tiêu thúc đẩy quyền của người Trái lại, Tổng thống Biden đề cao việc bảo vệ nhân lao động trên toàn thế giới. quyền và nhân phẩm của người di cư. Ông đã ban hành Đạo Đối với Columbia, tháng 10/2022, Ngoại trưởng luật tăng cường cam kết giữa Hoa Kỳ và Tam giác phía Bắc Antony Blinken tuyên bố sẽ đồng hành cùng Columbia (US-NTEEA) để giải quyết vấn đề tham nhũng, vi phạm dân trong “Chương Dân tộc” của Hiệp định hòa bình, thúc đẩy chủ và nhân quyền thông qua hàng loạt động thái trừng phạt hơn nữa cam kết của Hoa Kỳ đối với tiến trình hòa bình và những cá nhân bị nghi ngờ có các hành vi đi ngược lại “giá sự hòa nhập sắc tộc của Colombia. Bên cạnh đó, Colombia trị dân chủ truyền thống kiểu Mỹ” [10]. Theo đó, ông đã còn là đối tác quan trọng của Hoa Kỳ trong hoạt động thúc giành được 750 triệu USD từ Quốc hội để giúp ba nước đẩy dân chủ và nhân quyền tại Venezuela. Tháng 7/2023, thuộc Tam giác phía Bắc giải quyết các vấn đề tham nhũng, Hoa Kỳ cam kết hỗ trợ 958 triệu USD để giúp Colombia bạo lực và nghèo đói; đổi lại, lãnh đạo cả ba nước phải cam giải quyết cuộc khủng hoảng ở Venezuela, và hỗ trợ kết thực hiện cải cách, thúc đẩy các giá trị dân chủ và bảo vệ khoảng 3,2 triệu công dân Venezuela tị nạn và di cư đến
ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, VOL. 22, NO. 9B, 2024 39 Colombia. Tháng 9/2023, Bộ An ninh Nội địa đã phải gia Với cam kết dẫn dắt khu vực ứng phó với biến đổi khí hạn Quy chế Bảo vệ Tạm thời (TPS) cho 472.000 người hậu, tháng 6/2023, Washington công bố sáng kiến Quan hệ Venezuela; đổi lại, chính phủ của Tổng thống Nicolas đối tác Hoa Kỳ-Caribbean để giải quyết cuộc khủng hoảng Maduro sẽ ấn định thời gian cho cuộc bầu cử tổng thống khí hậu năm 2030 (PACC 2030). Phó Tổng thống Harris năm 2024 (dự kiến vào 6 tháng cuối năm 2024). Sự hợp tác được giao nhiệm vụ lãnh đạo việc thực hiện PACC 2030. của Colombia đóng vai trò vô cùng quan trọng, theo cách Bà cũng công bố gói hỗ trợ trị giá 100 triệu USD cho khu tiếp cận dựa vào đồng minh của Hoa Kỳ, nhằm đảm bảo vực nhằm giải quyết những thách thức về khí hậu và năng chính quyền Maduro sẽ tuân thủ cam kết tổ chức cuộc bầu lượng mà các quốc gia Caribbean đang phải đối mặt. Theo cử tổng thống tự do và dân chủ, cho phép ứng cử viên phe đó, Chương trình Ngành Năng lượng của Cục Tài nguyên đối lập tranh cử và cho phép quan sát viên quốc tế được Năng lượng (thuộc Bộ Năng lượng Hoa Kỳ) phối hợp với giám sát toàn bộ quá trình. Tập đoàn Dịch vụ Tiện ích Điện Caribbean và Tổ chức Trong chương trình nghị sự với Cuba về vấn đề dân chủ Tiện ích Caribbean tổ chức hàng loạt các webinars, hội thảo và nhân quyền, khi còn là ứng viên tranh cử tổng thống, và đào tạo trực tuyến để tăng cường năng lực quản lý và ông Biden đã cam kết sẽ cân bằng giữa việc thúc đẩy nền mua sắm các dự án năng lượng sạch ở khu vực. dân chủ ở Cuba với mong muốn của Hoa Kỳ về mối quan Trước đó, thông qua Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ hệ ngoại giao song phương tốt đẹp hơn. Sau khi nhậm chức, (USAID), tháng 11/2022, Hoa Kỳ đã cung cấp hỗ trợ kỹ ông đã nới lỏng một số hạn chế với Cuba, vốn là sự trừng thuật và tài chính để giúp Barbados thành lập ngân hàng phạt của chính quyền Trump khi Cuba ngày càng tỏ ra thân xanh đầu tiên của khu vực Caribbean, với tên gọi Blue- thiết và gắn bó chặt chẽ hơn với Venezuela. Động thái này Green Investment Corporation, một cơ chế tài chính khu được kỳ vọng đặt nền móng cho những chuyển biến tích vực để tài trợ các dự án giảm thiểu phát thải và thích ứng cực trong quan hệ hai nước. Tuy nhiên, sau những cuộc với biến đổi khí hậu, bao gồm nhà ở kiên cố, năng lượng biểu tình được xem là lớn nhất lịch sử Cuba, diễn ra vào tái tạo, giao thông vận tải xanh và bảo tồn nguồn nước. tháng 7/2021, chính phủ của Chủ tịch Miguel Díaz-Canel Tháng 10/2023, Hoa Kỳ và Brazil triệu tập lại Nhóm đổ lỗi cho những can thiệp chính trị từ nước ngoài, cụ thể công tác cấp cao về biến đổi khí hậu, thành lập từ năm là Hoa Kỳ, đã gây ra cuộc khủng hoảng nhân đạo trên khắp 2015, để giải quyết nạn phá rừng, tăng cường khả năng đất nước. Giải pháp đàn áp người biểu tình, kiểm soát thích ứng và thúc đẩy hoạt động nông nghiệp phát thải thấp. quyền truy cập internet và mạng xã hội của Cuba đã khiến Cùng năm, Hoa Kỳ cũng tuyên bố ý định tài trợ cho các Hoa Kỳ áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt mới đối với chương trình bảo tồn sông Amazon của Brazil. Đồng thời, một số quan chức Cuba bị cáo buộc vi phạm nhân quyền. Hoa Kỳ còn cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho Brazil Tóm lại, so với chính quyền tiền nhiệm, chính quyền thông qua nhiều phương tiện khác nhau, bao gồm chương Biden-Harris đã theo đuổi cách tiếp cận thực dụng hơn trình của USAID, Diễn đàn Năng lượng Hoa Kỳ-Brazil và trong vấn đề dân chủ và nhân quyền: gây sức ép đối với các một số cuộc đối thoại tập trung vào quá trình chuyển đổi quốc gia mà Hoa Kỳ đánh giá đã vi phạm các giá trị dân năng lượng sạch. chủ và nhân quyền, đồng thời, sử dụng công cụ kinh tế - Trong cuộc chiến chống ma tuý, tháng 10/2021, Nhóm chính trị để khéo léo xử lý vấn đề an ninh và dân chủ với công tác chống ma túy (CWG) của chính phủ Hoa Kỳ và các đồng minh và đối tác quan trọng tại khu vực. Colombia đã công bố Chiến lược chống ma tuý toàn diện, 3.3. Các vấn đề an ninh phi truyền thống khác thiết lập khuôn khổ hợp tác trên 3 trụ cột chính (1) giảm nguồn cung thuốc; (2) thúc đẩy an ninh và phát triển nông Đối với các vấn đề an ninh phi truyền thống khác tại thôn toàn diện; (3) bảo vệ môi trường. Hoa Kỳ cũng cam Mỹ Latinh, chính quyền Biden-Harris điều chỉnh chính kết hỗ trợ Tổng thống Iván Márquez trong các nỗ lực giám sách đối ngoại theo hướng tái can dự nhằm thể hiện vai trò sát và chống lại tội phạm môi trường, những tổ chức tài trợ dẫn dắt, khẳng định sự hiện diện của Hoa Kỳ tại khu vực, các nhóm buôn bán ma tuý có tác động tiêu cực đến môi với trọng tâm là hoạt động chống biến đổi khí hậu, chống trường của Columbia và sông Amazon. Chiến lược này ma tuý, buôn người và ứng phó với đại dịch COVID-19. được xem là cách tiếp cận toàn diện hơn, góp phần hỗ trợ Vấn đề biến đổi khí hậu là một trong những điểm thể việc triển khai Ưu tiên chính sách ma tuý của chính quyền hiện sự khác biệt lớn nhất trong chính sách đối với Mỹ Biden-Harris trong năm thứ nhất nhằm giải quyết tình Latinh giữa hai chính quyền Tổng thống Trump và Biden. trạng nghiện ma tuý, tăng cường khả năng tiếp cận các dịch Nếu như Tổng thống Trump xem nhẹ biến đổi khí hậu, coi vụ phòng ngừa, điều trị, giảm thiểu tác hại và hỗ trợ phục những cam kết giảm phát thải và ứng phó biến đổi khí hậu hồi, cũng như giảm nguồn cung cấp ma túy bất hợp pháp. là sự trở ngại, kìm hãm tăng trưởng kinh tế, cụ thể là ngành Đối với đại dịch COVID-19, nếu như chính quyền Tổng năng lượng quốc gia, thì Tổng thống Biden lại đặt biến đổi thống Trump lựa chọn không tham gia vào các nỗ lực quốc khí hậu là ưu tiên hàng đầu, là trung tâm trong chính sách tế cấp cao để ứng phó với đại dịch, theo tinh thần “Nước đối ngoại và an ninh quốc gia, đòi hỏi nỗ lực hợp tác quốc Mỹ trên hết”, thì Tổng thống Biden lại tích cực tìm cách tế. Trên thực tế, trong Chiến lược an ninh quốc gia 2022 khẳng định quyền lãnh đạo thế giới ứng phó với đại dịch. (NSS 2022), cụm từ “biến đổi khí hậu” đã được đề cập đến Tháng 12/2021, Hoa Kỳ công bố Sáng kiến Tiếp cận vắc tận 63 lần (so với 71 lần đề cập đến Nga và 55 lần đề cập xin toàn cầu (Global VAX), trị giá 1,8 tỷ USD, để ứng phó đến Trung Quốc), cho thấy đây là một trong những trọng với đại dịch toàn cầu. Thông qua Global VAX, Hoa Kỳ đã tâm của lợi ích an ninh quốc gia theo quan điểm của chính hỗ trợ 125 quốc gia mở rộng quy mô cung cấp và quản lý quyền Biden-Harris [5]. vắc xin ngừa COVID-19, đồng thời củng cố hệ thống chăm
40 Lê Thị Phương Loan sóc sức khỏe ban đầu để ứng phó với các cuộc khủng hoảng di cư lớn nhất lịch sử Cuba (và chưa có dấu hiệu hạ nhiệt) y tế trong tương lai. Những tiến bộ mà Global VAX đạt khiến Hoa Kỳ phải khôi phục các chuyến bay trục xuất được đã mở đường cho sự phục hồi mạnh mẽ hơn sau đại người di cư bất hợp pháp về lại Cuba [9]. Ngoài ra, chỉ dịch và cải thiện an ninh y tế toàn cầu. trong nửa đầu năm 2023, khoảng 1,5 triệu người di cư bất Tại Mỹ Latinh, Hoa Kỳ đã viện trợ hơn 72 triệu liều vắc hợp pháp đã vào Hoa Kỳ từ biên giới Tây Nam. Điều này xin khi khu vực này bị ảnh hưởng vô cùng nặng nề với hơn giúp thúc đẩy lượng kiều hối gửi về các nước Mỹ Latinh 2,7 triệu ca tử vong (chiếm 40% số ca tử vong trên toàn thế gia tăng, (ví dụ Mexico có lượng kiều hối đạt mức cao nhất giới), và hàng triệu người bị đẩy vào cảnh nghèo đói vì đại trong lịch sử với hơn 145 tỷ USD chỉ trong năm 2022), giúp dịch [8]. Hoa Kỳ cũng thông qua Kế hoạch hành động vì giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội như đói nghèo, bệnh sức khoẻ và khả năng phục hồi của châu Mỹ để hỗ trợ đối dịch, v.v. [12]; tuy nhiên, lại làm trầm trọng hơn những tác tại khu vực ngăn chặn, chuẩn bị, và ứng phó với các thách thức an ninh - chính trị - xã hội như lạm phát, khủng mối đe dọa đại dịch trong tương lai cũng như các trường hoảng nhà ở, nạn buôn người, buôn ma tuý, vũ khí trái hợp khẩn cấp khác về sức khỏe cộng đồng; đồng thời, thúc phép, v.v. cả ở Hoa Kỳ và các nước Mỹ Latinh. Theo đó, đẩy việc cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe và y tế công tỷ lệ tín nhiệm của người dân Mỹ với Tổng thống Biden đã cộng cho những nhóm dân cư dễ bị tổn thương và ở vùng rơi xuống mức thấp nhất trong cả nhiệm kỳ (chỉ đạt 35%) sâu vùng xa. (tháng 4/2024) vì công chúng không hài lòng với cách ông xử lý vấn đề nhập cư [13]. Tháng 6/2023 tại Hội nghị Thượng đỉnh châu Mỹ (SOA), Hoa Kỳ và Tổ chức Y tế Liên Mỹ (PAHO) đã công bố sáng Khi điều chỉnh chính sách về vấn đề dân chủ và nhân kiến Đoàn Y tế châu Mỹ (Americas Health Corps), đào tạo quyền, về mặt tích cực, Hoa Kỳ đã đạt được một số thành công cơ bản và chuyên sâu cho 500.000 chuyên gia, nhân viên nhất định khi yêu cầu các quốc gia Trung Mỹ phải cam kết cải chăm sóc sức khoẻ và y tế công cộng tại châu Mỹ trong 5 cách thể chế nhằm thúc đẩy các giá trị dân chủ, bảo vệ nhân năm tới. Ngay trong năm đầu tiên sau khi thành lập, Đoàn quyền, và chống lại nạn tham nhũng – những vấn đề được đã đào tạo gần 120.000 nhân viên y tế của 22 quốc gia Mỹ chính quyền Biden-Harris xem là gốc rễ của tình trạng di cư. Latinh và Caribbean [11]. Hoa Kỳ liên tục hỗ trợ PAHO tổ Tuy nhiên, các nước Mỹ Latinh đã không còn sẵn sàng đi theo chức các khoá đào tạo trực tuyến nhằm nâng cao năng lực sự dẫn dắt của Hoa Kỳ trong việc thúc đẩy dân chủ và nhân cho đội ngũ nhân viên y tế và cải thiện chất lượng cung cấp quyền vì sự sụt giảm niềm tin và xói mòn các chuẩn mực dân dịch vụ y tế; ví dụ, các chương trình hội thảo trực tuyến và chủ trong suốt nhiệm kỳ của Tổng thống Trump cũng như sự trực tiếp, tại Brazil, nhằm nâng cao năng lực truy vết tiếp xúc khác biệt về hệ giá trị, tầm nhìn và ưu tiên chính sách quốc các ca nhiễm COVID-19 và tăng khả năng tiếp cận vắc xin gia. Ví dụ như quan hệ căng thẳng của Hoa Kỳ với “Bộ ba cho người dân Amazon. Tại Paraguay, Hoa Kỳ đã hỗ trợ đào chuyên chế” khi các lệnh trừng phạt của cựu Tổng thống tạo kỹ thuật viên sử dụng hệ thống kỹ thuật số đầu tiên trong Trump đã đẩy Venezuela và Cuba tiến gần hơn về phía Trung cả nước để theo dõi oxy y tế nhằm tăng cường năng lực cho Quốc và Nga, làm suy yếu ảnh hưởng của Hoa Kỳ ở khu vực, hệ thống y tế Paraguay ứng phó với đại dịch. Hoa Kỳ cũng buộc chính quyền Biden-Harris phải nhượng bộ và mềm hỗ trợ đào tạo nhân viên y tế của El Salvador về cách tích mỏng hơn trong sự điều chỉnh chính sách đối ngoại, đặc biệt hợp chương trình xét nghiệm và điều trị để nhanh chóng xác là trong lĩnh vực an ninh – chính trị với các quốc gia này. định các ca nhiễm COVID-19 mới và bắt đầu phương pháp Những chương trình và sáng kiến hợp tác giải quyết các điều trị thích hợp ở những bệnh nhân có nguy cơ cao. vấn đề an ninh phi truyền thống khác, với trọng tâm là đại Có thể kết luận rằng những chương trình và sáng kiến dịch COVID-19 và biến đổi khí hậu, đã phần nào giúp cải mới này thể hiện quyết tâm của chính quyền Biden-Harris thiện hình ảnh đất nước và tái khẳng định vai trò của Hoa trong việc tăng cường và mở rộng hợp tác, cả song phương Kỳ tại khu vực. Mức độ tín nhiệm của các nước Mỹ Latinh và đa phương với Mỹ Latinh; đồng thời, thúc đẩy vai trò với Hoa Kỳ đã được cải thiện rất nhiều so với chính quyền lãnh đạo và cam kết dẫn dắt khu vực này giải quyết các tiền nhiệm. Tại Mexico, tỷ lệ tin tưởng của người dân vào nguy cơ an ninh truyền thống và phi truyền thống. Từ đó, Tổng thống Biden là 43% vào năm 2023 (so với 8% tin Hoa Kỳ điều chỉnh mối quan hệ với các nước Mỹ Latinh tưởng cựu Tổng thống D. Trump, năm 2019); còn ở Brazil theo hướng tích cực và bền vững hơn, đảm bảo an ninh và tỷ lệ này lần lượt là 44% (năm 2023) và 28% (năm 2019) lợi ích của Hoa Kỳ và các quốc gia trong khu vực. [15]. Đồng thời, tỷ lệ người dân cho rằng sự can thiệp của Hoa Kỳ góp phần tăng cường hoà bình và ổn định cho khu 4. Tác động từ sự điều chỉnh chính sách của Hoa Kỳ đối vực cũng được cải thiện đáng kể (tỷ lệ ở Brazil, Mexico, và với Mỹ Latinh trên lĩnh vực an ninh - chính trị Argentina năm 2023 lần lượt là 64%, 50%, và 34%) so với Sự điều chỉnh chính sách của chính quyền Biden-Harris những nghi ngại vào vai trò lãnh đạo của chính quyền đối với khu vực Mỹ Latinh trên lĩnh vực an ninh - chính trị Trump [15]. Những số liệu này chứng minh sự cải thiện đã có một số tác động chủ yếu dưới đây: trong mức độ ủng hộ của người dân Mỹ Latinh đối với sự điều chỉnh chính sách đối ngoại theo đường lối đa phương 4.1. Đối với Hoa Kỳ hơn của Tổng thống Biden, đặc biệt trên lĩnh vực an ninh - Sự điều chỉnh chính sách nhập cư và an ninh biên giới chính trị, góp phần đảm bảo lợi ích của Hoa Kỳ tại khu vực. đã mang nhiều tác động tiêu cực hơn là tích cực cho Hoa 4.2. Đối với khu vực Mỹ Latinh Kỳ. Sự điều chỉnh này đã gây ra “cơn bão di cư” trong suốt nhiệm kỳ của Tổng thống Biden. Chỉ trong năm 2022, Những điều chỉnh chính sách của chính quyền Tổng khoảng 233.000 công dân Cuba (khoảng 2% tổng dân số thống J. Biden đã mang lại cả những tác động tích cực và nước này) đã tìm cách di cư sang Hoa Kỳ, tạo nên làn sóng tiêu cực đối với các nước Mỹ Latinh, cụ thể:
ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, VOL. 22, NO. 9B, 2024 41 Hàng loạt quốc gia Mỹ Latinh đã được hưởng lợi từ Honduras trở thành thành viên thứ 22 của Mỹ Latinh tham cách tiếp cận theo chủ nghĩa đa phương của Tổng thống gia BRI, làm sâu sắc hơn sự hiện diện của Trung Quốc tại Biden đối với các vấn đề an ninh phi truyền thống, đặc biệt khu vực. Đây sẽ là “chiến thắng” của Trung Quốc trong nỗ là biến đổi khí hậu và dịch bệnh COVID-19. Những lực tăng cường ảnh hưởng toàn cầu nói chung, và Mỹ chương trình hỗ trợ vắc xin và viện trợ phát triển của Hoa Latinh nói riêng, làm suy yếu hơn ảnh hưởng của Hoa Kỳ Kỳ góp phần giảm thiểu tỷ lệ tử vong, cải thiện tỷ lệ tiếp tại khu vực “sân sau”; đồng thời, khiến các nước Mỹ Latinh cận dịch vụ y tế công cộng, tăng cường năng lực cho chính phải thận trọng hơn trong quan hệ với cả hai cường quốc phủ trong việc giải quyết nguyên nhân sâu xa của dòng này. Theo đó, các nước Mỹ Latinh cần phải khéo léo xây người di cư bằng cách cải thiện các điều kiện y tế, an ninh, dựng chính sách đối ngoại cân bằng giữa Hoa Kỳ và Trung và thúc đẩy sự thịnh vượng kinh tế; đồng thời, đẩy nhanh Quốc, để vừa có thể tận dụng được nguồn lực giải quyết tiến độ phục hồi sau đại dịch của các quốc gia Mỹ Latinh. các vấn đề chính trị – an ninh – kinh tế – xã hội, vừa có thể Mỹ Latinh là khu vực dễ bị tổn thương vì biến đổi khí tránh được việc phải “chọn phe” giữa hai cường quốc. hậu. Theo thống kê của World Bank năm 2021, trung bình 5. Dự báo chính sách của Hoa Kỳ đối với Mỹ Latinh mỗi năm, có khoảng 150.000 đến 2,1 triệu người dân Mỹ trên lĩnh vực an ninh - chính trị đến năm 2028 Latinh bị đẩy vào cảnh nghèo cùng cực vì thiên tai. Đến năm 2030, biến đổi khí hậu được dự báo có thể đẩy 3 triệu Tham gia chiến dịch tái tranh cử tổng thống năm 2024, người mỗi năm vào cảnh nghèo cùng cực. An ninh lương Tổng thống Biden đang phải đối mặt với những thách thức thực cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, với dự kiến giảm từ chính sự điều chỉnh chính sách nhập cư trong 3 năm đầu khoảng 20% sản lượng cây trồng đậu và ngô ở Trung Mỹ nhiệm kỳ. Hiện nay, tỉ lệ nhập cư bất hợp pháp vào Hoa Kỳ và Caribbean. Vì vậy, việc ưu tiên chương trình nghị sự từ các nước Nam Mỹ đã đạt ngưỡng cao chưa từng có. xoay quanh vấn đề biến đổi khí hậu và năng lượng xanh Ngay khi tuyên bố dỡ bỏ Tiêu đề 42 có hiệu lực, mỗi ngày, của chính quyền Tổng thống Biden đã góp phần tăng cường có hơn 10,000 người di cư bị bắt khi cố vượt biên giới năng lực của các chính phủ trong nỗ lực quốc tế nhằm giảm Mexico vào Hoa Kỳ. Ngoài ra, theo dữ liệu của Cơ quan thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu. Ví dụ, năm 2023, Hải quan và Bảo vệ biên giới Hoa Kỳ, nước này đã trục tỷ lệ phá rừng đã giảm một nửa tại Columbia, và giảm 36%, xuất gần 2,5 triệu người di cư ở biên giới với Mexico từ đạt mức thấp nhất từ năm 2015 tại Brazil, v.v. [16] năm 2020-2023. Đồng thời, chính phủ cũng không thể đảm bảo an ninh và an toàn cho những người tị nạn theo chương Tuy nhiên, những tuyên bố và cam kết của Tổng thống trình MPP, khi trên thực tế, có hơn 1,500 người tị nạn đã Biden thiên về tính biểu tượng hơn là có khả năng triển trở thành nạn nhân của các hành động tấn công bạo lực khai hiệu quả vì sự hạn chế trong ngân sách hỗ trợ phát trong thời gian xin tị nạn [18]. triển đối với Mỹ Latinh. Ví dụ, năm 2023, khoản viện trợ chỉ đạt khoảng 3 tỷ USD - không đủ để hỗ trợ cải cách kinh Mặc dù vậy, có thể khẳng định rằng, dù ứng cử viên của tế và đầu tư cho các chương trình ứng phó với biến đổi khí Đảng Cộng hoà hay Dân chủ thắng trong cuộc bầu cử tổng hậu tại khu vực. Đây là hệ quả của sự hoài nghi của Hoa thống năm 2024, ưu tiên của vị tổng thống tiếp theo vẫn sẽ Kỳ đối với các chính phủ cánh tả mới trong khu vực, cũng tập trung vào vấn đề nhập cư bất hợp pháp và an ninh quốc như sự chia sẻ nguồn lực cho các ưu tiên khác, được xem gia. Trong chính sách đối ngoại với khu vực Mỹ Latinh, nếu là cấp bách hơn, như hỗ trợ cho Ukraine (75 tỷ USD năm như ứng viên Đảng Dân chủ, bà Kamala Harris, thắng cử, 2023), và những sáng kiến nhằm kiềm chế ảnh hưởng của các chương trình nghị sự tái can dự vào khu vực sẽ được tiếp Trung Quốc đang trỗi dậy khắp nơi trên toàn thế giới [9]. tục triển khai với trọng tâm là vấn đề nhập cư và an ninh biên giới; tăng cường viện trợ kinh tế và nhân đạo nhằm bảo vệ Quan trọng hơn, sự tái can dự của Hoa Kỳ đã “làm nóng an ninh cho nền dân chủ và thúc đẩy nhân quyền; dẫn dắt hơn” cuộc cạnh tranh chiến lược, đặc biệt là từ Trung Quốc, khu vực trong những nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu, tại khu vực, khiến các nước Mỹ Latinh phải thận trọng cân chống tham nhũng và buôn ma tuý. Nếu người giành chiến bằng mối quan hệ kinh tế - chính trị với Hoa Kỳ và Trung thắng là ứng viên của Đảng Cộng hoà, cựu Tổng thống Quốc. Mặc cho Hoa Kỳ nỗ lực kiềm chế sự thống trị của Donald Trump, với chủ nghĩa dân tộc kinh tế và phương Trung Quốc trong chuỗi cung ứng và sản xuất toàn cầu tại châm “Nước Mỹ trên hết”, Mỹ Latinh sẽ không phải là ưu khu vực, quan hệ giữa các nước Mỹ Latinh và Trung Quốc tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Ông ngày càng gắn kết chặt chẽ hơn, từ kinh tế đến chính trị. Về được cho là sẽ tiếp tục chính sách đối ngoại theo chủ nghĩa kinh tế, trong 20 năm đầu thế kỷ XXI, tỷ trọng thương mại đơn phương và ít can dự vào các vấn đề an ninh – chính trị của Trung Quốc với Mỹ Latinh đã tăng hơn 26 lần từ 8,5 của các nước Mỹ Latinh hơn so với bà Kamala Harris. tỷ USD lên 315 tỷ USD. Năm 2022, con số này là 450 tỷ USD, và dự kiến sẽ tăng gần gấp đôi vào năm 2035 (đạt 6. Kết luận hơn 700 tỷ) [17]. Có thể hiện tại Hoa Kỳ vẫn là đối tác Chiến lược An ninh quốc gia 2022 của Hoa Kỳ (NSS thương mại lớn nhất tại khu vực, nhưng sự đầu tư liên tục 2022) xác định “không có khu vực nào trên thế giới tác của Trung Quốc vào các dự án cơ sở hạ tầng và năng lượng, động trực tiếp đến Hoa Kỳ nhiều như Tây bán cầu”, cho trong khuôn khổ BRI, sẽ dần lấp đầy khoảng trống mà các thấy Hoa Kỳ đã nhận thức được mối liên hệ trực tiếp giữa công ty Hoa Kỳ chưa làm được. Về chính trị, tháng 3/2023, an ninh và thịnh vượng của quốc gia với an ninh và thịnh Honduras tuyên bố cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan vượng của khu vực. Kể từ khi nhậm chức, chính quyền để ủng hộ Trung Quốc, theo bước El Salvador, Nicaragua, Biden-Harris được kỳ vọng nắm giữ các cơ hội và công cụ Cộng hòa Dominica, và Panama, công nhận “Đài Loan là an ninh - chính trị quan trọng để điều hướng quan hệ với một phần lãnh thổ của Trung Quốc”. Ba tháng sau, Mỹ Latinh. Tuy nhiên, cuộc xung đột ở Ukraine, sự cạnh
42 Lê Thị Phương Loan tranh chiến lược của Trung Quốc, căng thẳng ở khu vực event/114248/text [Accessed Apr. 22, 2024]. Trung Đông và Bắc Phi, v.v. đã làm giảm ưu tiên đối ngoại [8] The White House, “Interim National Security Strategic Guidance”, The White House, 2021, [Online]. Available: của Hoa Kỳ và làm dấy lên những nghi ngờ về khả năng https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements- thực thi những cam kết xích lại gần hơn với Mỹ Latinh của releases/2021/03/03/interim-national-security-strategic-guidance/ chính quyền Biden-Harris tại khu vực. [Accessed Apr. 22, 2024]. Mặc dù, phải đối mặt với khó khăn nêu trên, Tổng [9] M. J. Espinosa, M. N. Venancio, N. Omodt, “U.S.-Cuba Relations: The Old, the New and What Should Come Next”, WOLA, 12/2022. thống Biden đã tiếp cận Mỹ Latinh theo chủ nghĩa đa [10] U.S. Embassy in Guatemala, “Third annual transmission of the section phương với trọng tâm là giải quyết tình trạng di cư nhằm 353 Report to Congress”, gt.usembassy.gov, 2023. [Online]. đảm bảo an ninh biên giới; thúc đẩy dân chủ và nhân quyền; Available: https://gt.usembassy.gov/third-annual-transmission-of-the- tăng cường hợp tác trên các vấn đề an ninh phi truyền thống section-353-report-to-congress/ [Accessed Apr. 22, 2024]. khác như phát triển năng lượng sạch, chống biến đổi khí [11] The White House, “FACT SHEET: Biden-⁠Harris Administration hậu, buôn người, ma tuý trái phép, phòng chống tội phạm Marks One Year Since the Ninth Summit of the Americas in Los Angeles”, The White House, 2023. [Online]. Available: có tổ chức xuyên quốc gia. Những điều chỉnh này đã góp https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements- phần cải thiện hình ảnh đất nước Hoa Kỳ với chính sách releases/2023/06/16/fact-sheet-biden-harris-administration-marks- đối ngoại linh hoạt, thân thiện hơn, giúp nâng cao vị thế one-year-since-the-ninth-summit-of-the-americas-in-los-angeles/ chính trị, tăng cường sự hiện diện và mở rộng tầm ảnh [Accessed Apr. 22, 2024]. [12] J. J. Carafano, “U.S.-Latin American interests in freefall”, hưởng của Hoa Kỳ đối với khu vực Mỹ Latinh. GISreportonline.com, 2023, [Online]. Available: https://www.gisreportsonline.com/r/united-states-latin-america/ TÀI LIỆU THAM KHẢO [Accessed Jan. 22, 2024]. [13] Pew Research Center, “In Tight Presidential Race, Voters Are Broadly [1] S. Taladrid, “Can Biden Reverse Trump’s Damage to Latin Critical of Both Biden and Trump”, Report, 22/4/2024, [Online]. America?”, The New Yorker, 2021. Available: https://www.pewresearch.org/politics/2024/04/24/joe- [2] Y. Jin, “Characteristics and Trends of the Biden Administration’s bidens-approval-ratings/ [Accessed May 2, 2024]. Latin America Policy”, Contemporary International Relations, Vol [14] The Editors, “U.S. Foreign Policy under Biden”, World Politics Review, 32, No. 5, 2022. 2024, [Online]. Available: https://www.worldpoliticsreview.com/ [3] P. M. McKinley, “Inflection Point: The Challenges Facing Latin biden-us-foreign-policy/ [Accessed Apr. 22, 2024]. America and U.S. Policy in the Region”, Center for Strategic and [15] R. Wike, J. Fetterolf, M. Fagan, S. Austin, and J. Lippert, “International International Studies, Report, 2023. Views of Biden and U.S. Largely Positive”, Report, 2023, [Online]. [4] The White House, “Overview of Western Hemisphere Strategic Available: https://www.pewresearch.org/global/2023/06/27/international- Framework”, The White House, 2020. [Online]. Available: views-of-biden-and-u-s-largely-positive/ [Accessed May 2, 2024]. https://trumpwhitehouse.archives.gov/wp-content/uploads/2020/08/ [16] Press Release, “Brazil and Columbia see dramatic reductions in Western-Hemisphere-Strategic-Framework.pdf [Accessed Apr. 22, forest loss but new fronts keep tropical rates high”, World Resources 2024]. Institute, 2024, [Online]. Available: https://www.wri.org/news/ [5] The White House, “National Security Strategy”, The White House, release-brazil-and-colombia-see-dramatic-reductions-forest-loss- 2022. [Online]. Available: https://www.whitehouse.gov/wp- new-fronts-keep-tropical-rates [Accessed Jan. 22, 2024]. content/uploads/2022/10/Biden-Harris-Administrations-National- [17] Chairman McCaul, “China Regional Snapshot: South America”, Security-Strategy-10.2022.pdf [Accessed Apr. 22, 2024]. Foreign Affairs Committee. 2022. [Online]. Available: [6] D. Roy, “China’s Growing influence in Latin America”, Council on https://foreignaffairs.house.gov/china-regional-snapshot-south- Foreign Relations, 2023. america/# [Accessed Jan. 22, 2024]. [7] Congress, “The Biden Administrations policy priorities for Latin [18] A. Isacson, “10 things to know about the end of End of Title 42”, America and the Caribbean”, congress.gov, 2021, [Online]. WOLA, 2023. Available: https://www.congress.gov/event/117th-congress/house-