Sự khác biệt về văn hóa chính trị và những xung đột Quốc tế

Sự khác biệt về văn hóa chính trị và những<br /> xung đột quốc tế<br /> Fedotova V.G. (2015), “Razlichie politicheskikh kyltur i mezhdunarodnye<br /> konflikty”, Politicheskie issledovanija, No1, str.44-54.<br /> NguyÔn ThÞ Kim Anh dÞch<br /> Tãm t¾t: C¸c sù kiÖn kÞch tÝnh ë Ukraine ®ang ph¸ vì trËt tù thÕ giíi hiÖn h÷u vµ<br /> ch−a ®−îc ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ vÒ b¶n chÊt. T×nh h×nh chØ ®−îc xem xÐt thuÇn tóy vÒ<br /> mÆt chÝnh trÞ, vµ Ýt ®−îc th¶o luËn ë møc ®é lý luËn, kh¸c víi c¸c nghiªn cøu<br /> nghiªm tóc thêi ChiÕn tranh L¹nh. Bµi viÕt nµy cung cÊp c¸i nh×n tæng quan vÒ mét<br /> sè quan ®iÓm cña c¸c nhµ nghiªn cøu ng−êi Mü - nh÷ng ng−êi ®ang lo ng¹i vÒ<br /> nh÷ng thay ®æi kh«ng thÓ ®¶o ng−îc, hä lµ nh÷ng ng−êi kh«ng ®ång ý hoÆc kh«ng<br /> hoµn toµn ®ång ý víi Washington. ViÖc nghiªn cøu nh÷ng quan ®iÓm cña hä gióp<br /> t¸c gi¶ nhËn thøc ®−îc sù kh¸c nhau gi÷a v¨n hãa chÝnh trÞ cña Nga vµ ph−¬ng<br /> T©y. N−íc Nga, cã môc ®Ých râ rµng khi b¶o vÖ nh÷ng lîi Ých quèc gia cña m×nh ë<br /> cÊp ®é ®Þa chÝnh trÞ, ®ang ph¶i ®èi mÆt víi c¸c quan niÖm cña ph−¬ng T©y vÒ c¶i<br /> c¸ch d©n chñ, vµ trªn thùc tÕ ®ang che giÊu nh÷ng lîi Ých ®Þa chÝnh trÞ cña viÖc më<br /> réng ph¹m vi ¶nh h−ëng cña ph−¬ng T©y. T¸c gi¶ ®· cè g¾ng cho thÊy r»ng, nh÷ng<br /> kh¸i niÖm quan träng trong viÖc t×m hiÓu cuéc xung ®ét "ph−¬ng T©y - phi ph−¬ng<br /> T©y" lµ mét cam kÕt tiÕp tôc c¸c m« h×nh hiÖn ®¹i hãa kiÓu ph−¬ng T©y cña c¸c<br /> n−íc kh«ng thuéc ph−¬ng T©y trªn con ®−êng b¾t kÞp sù ph¸t triÓn cña ph−¬ng T©y.<br /> M« h×nh nµy kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa ë<br /> nhiÒu quèc gia kh«ng thuéc ph−¬ng T©y, tr−íc hÕt lµ ë Nga vµ Trung Quèc. Khi x©y<br /> dùng m« h×nh hiÖn ®¹i hãa quèc gia, Nga vµ Trung Quèc ®· thu thËp kinh nghiÖm<br /> cña c¶ ph−¬ng T©y vµ nh÷ng n−íc kh«ng thuéc ph−¬ng T©y, trªn c¬ së sö dông nÒn<br /> v¨n hãa riªng cña hä nh− mét nguån lùc ph¸t triÓn. Theo quan ®iÓm nµy, d©n chñ<br /> kh«ng ph¶i lµ mét thiÕt kÕ cã s½n, mµ ph¶i ®−îc x©y dùng bëi mçi quèc gia, vµ ®−îc<br /> sù chÊp nhËn cña quÇn chóng. C¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng cña Nga hiÖn nay ®ang dËy<br /> sãng, vµ ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu, ®iÒu nµy ®ang khiÕn cho ph−¬ng T©y khã chÞu. Cã<br /> thÓ thÊy, ph−¬ng T©y còng cã c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng ®Æc tr−ng, viÖc tõ chèi chóng<br /> sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng rèi ren trong qu¸ tr×nh qu¸ ®é lªn hiÖn ®¹i. Vµo thÕ kû XVIII,<br /> d−íi thêi Peter §¹i ®Õ, Nga ®· b¾t ®Çu con ®−êng hiÖn ®¹i hãa, sau ®ã c¸c giai<br /> ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo ®· b·i bá chÕ ®é n«ng n«, cã nh÷ng thay ®æi phï hîp víi<br /> c¸c cuéc c¶i c¸ch trong nöa sau thÕ kû XIX, råi thùc hiÖn c¸ch m¹ng t− s¶n vµ c¸ch<br /> m¹ng XHCN, tiÕn lªn c«ng nghiÖp hãa, ®¶m b¶o chiÕn th¾ng chñ nghÜa ph¸t xÝt,<br /> <br /> 50<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8.2015<br /> <br /> ®¶m b¶o d©n chñ, b−íc vµo con ®−êng ph¸t triÓn TBCN trong thÕ kû XX-XXI. Hai<br /> thÕ kû r−ìi n−íc Nga ë trong qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa, vµ nhiÒu gi¸ trÞ cña nã ®· trë<br /> nªn hiÖn ®¹i. ViÖc thu hÑp ph¹m vi cña kh¸i niÖm ch©u ¢u trong khu«n khæ EU ®·<br /> bÞ chØ trÝch. C¶ hai nÒn v¨n hãa chÝnh trÞ - Nga vµ ph−¬ng T©y - ®Òu chøa ®ùng c¸c<br /> gi¸ trÞ chung, nh−ng cã nh÷ng −u tiªn kh¸c nhau. ViÖc phèi hîp th¶o luËn nghiªm<br /> tóc cã thÓ ®em tíi nh÷ng b−íc tiÕn, cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ tr−íc nh÷ng thay ®æi kh«ng<br /> thÓ ®¶o ng−îc.<br /> Tõ khãa: V¨n hãa chÝnh trÞ, TrËt tù thÕ giíi, §èi tho¹i, Lîi Ých quèc gia, D©n chñ,<br /> Nga, Ph−¬ng T©y, Ukraine, Hoa Kú, Ch©u ¢u.<br /> Sù xung ®ét gi÷a hai hÖ thèng x· héi<br /> - TBCN vµ XHCN - ®· biÕn mÊt cïng víi<br /> sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ c¸c kh¸t väng<br /> d©n chñ míi. N−íc Nga ®Þnh vÞ m×nh<br /> nh− mét quèc gia míi, ®ang x©y dùng<br /> d©n chñ, vµ ®−îc ph−¬ng T©y tiÕp nhËn<br /> mét c¸ch t−¬ng ®èi tÝch cùc. Ngµy nay,<br /> chóng ta ®ang nhËn thÊy sù xÊu ®i trong<br /> mèi quan hÖ ph−¬ng T©y vµ Nga, sù håi<br /> phôc mét c¸ch toµn diÖn c¸c xung ®ét<br /> “ph−¬ng T©y - phi ph−¬ng T©y”. Sù h×nh<br /> thµnh c¸c quèc gia míi, tr−íc ®©y ch−a<br /> hÒ tån t¹i vµ ch−a hÒ cã kinh nghiÖm x©y<br /> dùng ®Êt n−íc, ®· dÉn ®Õn sù sôp ®æ b¶n<br /> ®å ®Þa chÝnh trÞ thÕ giíi ®−îc t¹o nªn sau<br /> ChiÕn tranh thÕ giíi thø Hai. Khi x¶y ra<br /> c¸c xung ®ét s¾c téc vµ m©u thuÉn gi÷a<br /> c¸c quèc gia, ph−¬ng T©y lu«n ®øng vÒ<br /> mét bªn nµo ®ã, t¹o nªn sù chªnh lÖch<br /> lùc l−îng th«ng qua sù ñng hé cña m×nh,<br /> gia t¨ng møc ®é xung ®ét “ph−¬ng T©y phi ph−¬ng T©y”.<br /> Nh÷ng ý kiÕn tõ thùc tÕ Hoa Kú<br /> <br /> Trong giíi chøc chÝnh trÞ Hoa Kú,<br /> c¸c quan chøc th−êng chia sÎ quan ®iÓm<br /> cña ChÝnh phñ mét c¸ch v« lý, thÝ dô,<br /> cho r»ng Nga ®· tiÕn ®Õn gÇn biªn giíi<br /> NATO (Bé tr−ëng Quèc phßng Hoa Kú),<br /> c¸c th«ng b¸o cña ®¹i diÖn Bé Ngo¹i<br /> giao, J. Psaky, l¹i cho r»ng c¸c tµu cña<br /> Nga ®æ x« tíi bê biÓn Belarusia, còng<br /> nh− nhiÒu th«ng b¸o kh¸c, lµ b»ng<br /> chøng vÒ viÖc ë Hoa Kú ®· kh«ng cßn cã<br /> <br /> c¸c chuyªn gia cã kinh nghiÖm vÒ Nga.<br /> Trong khi ®ã, trong sè nh÷ng ng−êi ®iÒu<br /> hµnh chÝnh s¸ch cña Hoa Kú thêi kú<br /> ChiÕn tranh L¹nh hoÆc nghiªn cøu nã,<br /> ®· cã nh÷ng ng−êi ®−a ra c¸c luËn<br /> chøng vÒ cuéc xung ®ét chÝnh trÞ.<br /> Trong bµi viÕt “Lµm thÕ nµo ®Ó<br /> kh«ng thæi bïng mét cuéc ChiÕn tranh<br /> L¹nh míi”, nhµ ph©n tÝch chÝnh trÞ næi<br /> tiÕng cña Hoa Kú R. Legvold (Legvold<br /> 2014, tr.74-84) kh¼ng ®Þnh r»ng, kh«ng<br /> cÇn ph¶i gäi m©u thuÉn hiÖn nay gi÷a<br /> Nga vµ Hoa Kú lµ ChiÕn tranh L¹nh,<br /> nh−ng ®ång thêi còng l−u ý r»ng, thuËt<br /> ng÷ nµy hoµn toµn phï hîp víi nh÷ng<br /> g× ®ang diÔn ra trong mèi quan hÖ hiÖn<br /> t¹i gi÷a hai n−íc. ¤ng ®Ò nghÞ tham<br /> kh¶o l¹i nh÷ng bµi häc cña sù ®èi ®Çu<br /> tr−íc ®©y, ®Ó kh«ng ®−a ®Õn giíi h¹n<br /> ®æ vì. Theo Legvold, “hiÖn thùc nghiÖt<br /> ng· ë chç, cho dï lèi tho¸t cho khñng<br /> ho¶ng ë Ukraine nh− thÕ nµo, c¸c mèi<br /> quan hÖ sÏ kh«ng trë l¹i guång quay<br /> cò, nh− ®iÒu ®· tõng x¶y ra sau cuéc<br /> chiÕn n¨m 2008 gi÷a Nga vµ Gruzia...<br /> Cuéc khñng ho¶ng ë Ukraine ®· ®Èy c¶<br /> hai quèc gia tíi chç v−ît qua giíi h¹n<br /> nguy hiÓm vµ t¹o thµnh quan hÖ kh«ng<br /> nh©n nh−îng tõ hai phÝa - ®iÓm ®Æc<br /> tr−ng cho nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, khi<br /> c¸c bªn coi nhau kh«ng ph¶i lµ b¹n,<br /> còng kh«ng ph¶i lµ kÎ thï. HiÖn t¹i<br /> Nga vµ ph−¬ng T©y - lµ nh÷ng ®èi thñ”<br /> (Legvold, 2014, tr.74-75).<br /> <br /> Sù kh¸c biÖt…<br /> <br /> Legvold cho r»ng, cuéc ChiÕn tranh<br /> L¹nh míi sÏ kh¸c víi cuéc chiÕn tranh<br /> cò ë nh÷ng ®iÓm sau ®©y: nã kh«ng ¶nh<br /> h−ëng ®Õn toµn bé thÕ giíi, v× thÕ giíi<br /> kh«ng cßn l−ìng cùc; sÏ kh«ng cã xung<br /> ®ét gi÷a c¸c hÖ t− t−ëng nh− tr−íc ®©y;<br /> sù ®èi ®Çu sÏ liªn quan ®Õn nh÷ng gi¸<br /> trÞ. “§èi víi Moscow vµ Washington,<br /> nhiÖm vô chÝnh lµ kiÒm chÕ xung ®ét,<br /> ®Ó lµm sao cho nã thu gän vµ Ýt s©u s¾c<br /> nhÊt cã thÓ”, - nhµ nghiªn cøu viÕt<br /> (Legvold, 2014, tr.75). Tr−íc nh÷ng n¨m<br /> 1970, c¸c biÖn ph¸p gi¶m c¨ng th¼ng ®·<br /> ®−îc ®−a ra, hoµn thiÖn b−íc chuyÓn<br /> sang chÝnh s¸ch lµm dÞu m©u thuÉn, tõ<br /> ®ã xuÊt hiÖn c¸c m« h×nh hîp t¸c kh¸c<br /> nhau, trong ®ã cã viÖc kiÓm so¸t vò khÝ<br /> h¹t nh©n. Legvold kªu gäi Moscow vµ<br /> Washington ng¨n chÆn ChiÕn tranh<br /> L¹nh, t×m kiÕm c¸c lîi Ých chung vµ<br /> nh−îng bé lÉn nhau, tham kh¶o nh÷ng<br /> bµi häc tõ sù ®èi ®Çu tr−íc ®©y. Trong<br /> sè ®ã, «ng nªu lªn ba bµi häc. Thø nhÊt,<br /> lµ sù kh«ng tin cËy, vµ th−êng bãp mÐo<br /> sù nh×n nhËn vÒ c¸c ý ®å cña ®èi<br /> ph−¬ng. Mét trong sè rÊt nhiÒu c¸c thÝ<br /> dô cã thÓ chøng tá quan ®iÓm sai lÇm<br /> cña Hoa Kú lóc ®ã lµ nh×n nhËn sù can<br /> thiÖp cña Liªn X« vµo Afghanistan n¨m<br /> 1979 nh− lµ nç lùc thiÕt lËp sù kiÓm<br /> so¸t dÇu má ë khu vùc VÞnh Persid. Sù<br /> nh×n nhËn nµy hiÖn nay râ rµng ®· trë<br /> nªn thËt lè bÞch. Bµi häc thø hai mµ<br /> Legvold h−íng tíi lµ: “... Nç lùc t×m hiÓu<br /> sù quan t©m s©u s¾c cña ®èi thñ míi chØ<br /> lµ b−íc ®i ®Çu tiªn. B−íc tiÕp theo lµ c¸c<br /> cuéc ®µm ph¸n cÇn ph¶i ®−a ®Õn nh÷ng<br /> hµnh ®éng thùc tÕ. Mçi bªn cÇn x¸c<br /> ®Þnh mét b−íc ®i, hoÆc mét lo¹t c¸c b−íc<br /> ®i cô thÓ ®−a hä tíi viÖc thay ®æi c¸c<br /> ®Þnh kiÕn tr−íc ®ã” (Legvold, 2014,<br /> tr.83). Bµi häc thø ba: “Liªn X« vµ Hoa<br /> Kú th−êng hµnh ®éng theo t×nh huèng,<br /> thay v× cã mét kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch<br /> nhÊt ®Þnh. V× thÕ, trong cuéc khñng<br /> <br /> 51<br /> ho¶ng hiÖn nay t¹i Ukraine vµ c¸c cuéc<br /> khñng ho¶ng tiÕp theo, Hoa Kú vµ c¸c<br /> ®ång minh ch©u ¢u nªn hµnh ®éng theo<br /> ¶nh h−ëng tõ sù lùa chän cña Nga ®èi<br /> víi c¸c sù kiÖn, chø kh«ng ph¶i nç lùc<br /> thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch cña Kremlin”<br /> (Legvold, 2014, tr.84).<br /> Legvold cho r»ng, còng cÇn ph¶i<br /> nh¾c ®Õn c¸c chÝnh s¸ch cña Nga. Cã<br /> nghÜa lµ, cÇn ph¶i chó ý ®Õn sù kh¸c<br /> biÖt trong c¸ch t− duy cña c¸c bªn xung<br /> ®ét vµ c¸c kªnh lµm dÞu sù ®èi ®Çu, cè<br /> g¾ng ®−a tíi hiÓu biÕt vµ ®èi tho¹i.<br /> “NhiÖm vô träng yÕu tr−íc m¾t cña<br /> Moscow vµ Washington lµ chÊm døt<br /> mét c¸ch nhanh chãng cuéc ChiÕn tranh<br /> L¹nh míi vµ lµm cho nã bít nghiªm<br /> träng ë møc ®é cã thÓ nhÊt... Thay v× xö<br /> lý khñng ho¶ng Ukraine víi mét tÇm<br /> nh×n réng lín h¬n, c¸c nhµ l·nh ®¹o<br /> Nga vµ ph−¬ng T©y d−êng nh− tËp<br /> trung vµo ®èi ®Çu theo logic riªng. §èi<br /> víi Nga, ®ã lµ sù bÊt khuÊt vµ tù chñ:<br /> kiªn c−êng v−ît qua sù trõng ph¹t cña<br /> ph−¬ng T©y vµ c¸c hËu qu¶ cña nã, buéc<br /> Washington vµ c¸c ®ång minh cña m×nh<br /> chÊp nhËn thùc tÕ r»ng, c¸c nhµ l·nh<br /> ®¹o Nga ®ang gi¶i quyÕt c¸c lîi Ých hîp<br /> ph¸p cña m×nh t¹i Ukraine vµ n−íc<br /> ngoµi. §èi víi Hoa Kú vµ ch©u ¢u,<br /> th¾ng lîi ë Ukraine lµ buéc Moscow tõ<br /> bá hµnh vi g©y hÊn cña m×nh vµ trë vÒ<br /> con ®−êng hîp t¸c (mét sè giíi chøc<br /> ch©u ¢u ¸m chØ chiÕn th¾ng nh− lµ sù<br /> suy yÕu chÕ ®é cña Putin vµ thóc ®Èy sù<br /> thay thÕ cña nã)” (Legvold, 2014, tr.82).<br /> Râ rµng, tõ ®o¹n trÝch dÉn nµy cã thÓ<br /> thÊy, nç lùc t×m kiÕm sù hiÓu biÕt ®ang<br /> kÕt thóc mét c¸ch kh«ng hiÖu qu¶.<br /> Bµi viÕt cña Legvold cã ý nghÜa rÊt<br /> quan träng, do ®· rót ra nh÷ng bµi häc<br /> tõ cuéc ChiÕn tranh L¹nh ®· qua, vµ<br /> thªm vµo ®ã nh÷ng ý t−ëng ng¨n chÆn<br /> viÖc ph¶i ®−¬ng ®Çu víi mét cuéc ChiÕn<br /> tranh L¹nh míi. Trong ®ã «ng ñng hé<br /> <br /> 52<br /> ®èi tho¹i vµ kiÒm chÕ khi ®¸nh gi¸ c¸c<br /> chñ thÓ xung ®ét. Nhµ ph©n tÝch chÝnh<br /> trÞ còng nhÊn m¹nh viÖc cÇn thiÕt ®èi<br /> tho¹i ë cÊp cao, tr¸nh c¸c quan niÖm sai<br /> lÇm vÒ ý ®å vµ môc tiªu cña nhau.<br /> Tæng biªn tËp tê The Atlantic, John<br /> Tyler, còng cã ®ång quan ®iÓm: “C¸c<br /> chÝnh quyÒn tr−íc ®©y hiÓu r»ng, hä cÇn<br /> ph¶i thõa nhËn, cho dï miÔn c−ìng, c¸c<br /> lîi Ých cña Liªn X«, bëi mèi hiÓm häa<br /> chiÕn tranh h¹t nh©n phÝa tr−íc, vµ hä<br /> ®· kh«ng cã sù lùa chän nµo. Mèi hiÓm<br /> häa nµy ch−a bao giê biÕn mÊt...” (Tyler,<br /> 2014). Gi¶i ph¸p ®−îc «ng t×m thÊy trong<br /> ®èi tho¹i, dùa trªn c¸c nguyªn t¾c cña<br /> chÝnh s¸ch thùc tÕ, ®· tõng cøu v·n mèi<br /> quan hÖ Nga - Hoa Kú kh«ng d−íi mét<br /> lÇn. “Tr−íc tiªn, Tæng thèng vµ Bé<br /> tr−ëng Ngo¹i giao cÇn ph¶i tõ bá c¸c<br /> ph¸t biÓu xóc ph¹m mét c¸ch v« cí vÒ<br /> Nga r»ng ®ã lµ mét c−êng quèc khu vùc<br /> yÕu kÐm, kh«ng lµm ®−îc g× c¶, t¸ch rêi<br /> khái thùc tiÔn cña thÕ kû XXI... vµ chÊm<br /> døt ®Ò cËp ®Õn viÖc “hä sÏ b¾t Nga ph¶i<br /> tr¶ gi¸”” (Tyler, 2014). Xin ®−a ra mét<br /> ®o¹n pháng vÊn t¸c gi¶ chÝnh s¸ch kiÒm<br /> chÕ John Kennan cña phãng viªn thêi<br /> b¸o The New York Times T. Fridman<br /> (n¨m 1998), ®−îc John Tyler trÝch dÉn<br /> nh− sau: “T«i cho r»ng [viÖc më réng<br /> NATO] - ®ã lµ sù khëi ®Çu ChiÕn tranh<br /> L¹nh, - Kennan cho biÕt. Råi ng−êi Nga<br /> sÏ ph¶n øng kh¸ tiªu cùc, vµ ®iÒu nµy<br /> ¶nh h−ëng ®Õn chÝnh s¸ch cña hä. T«i<br /> cho ®ã lµ mét sai lÇm nghiªm träng.<br /> Kh«ng cã bÊt cø sù cÇn thiÕt ph¶i më<br /> réng nµo. Kh«ng ai ®e däa ai. Sù më réng<br /> nµy sÏ buéc c¸c nhµ s¸ng lËp quèc gia<br /> cña chóng ta ph¶i bËt dËy trong ng«i mé<br /> cña m×nh. Chóng ta ®· høa b¶o vÖ mét<br /> lo¹t c¸c quèc gia, bÊt chÊp viÖc chóng ta<br /> kh«ng cã nguån lùc, còng kh«ng cã mong<br /> muèn lµm viÖc nµy” (Tyler, 2014).<br /> NÕu Legvold kªu gäi c¶ Nga vµ Hoa<br /> Kú t×m kiÕm sù tháa hiÖp, chñ yÕu tõ<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8.2015<br /> <br /> quan ®iÓm cña phÝa Hoa Kú, th× hiÖn<br /> nay John Tyler vµ S. Cohen l¹i ®èi lËp<br /> h¼n víi chÝnh s¸ch cña Hoa Kú. Tr−íc<br /> ®©y, nh÷ng ng−êi ®èi lËp cã c¬ héi lín<br /> thÓ hiÖn vai trß cña m×nh th«ng qua c¸c<br /> tæ chøc chÝnh thøc nh− ñy ban Hoa Kú<br /> v× hßa hîp ph−¬ng §«ng vµ ph−¬ng T©y,<br /> tham gia l·nh ®¹o c¬ quan nµy lµ c¸c<br /> nhµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp, c¸c chÝnh<br /> trÞ gia, c¸c nhµ khoa häc næi bËt, c¸c<br /> chÝnh kh¸ch, nh− George Kennan. HiÖn<br /> nay, theo Cohen, nh÷ng c¬ héi nh− vËy<br /> ®· bÞ gi¶m thiÓu. ¤ng kh«ng so s¸nh<br /> t×nh h×nh xÊu ®i trong quan hÖ gi÷a<br /> Nga vµ Hoa Kú so víi cuéc ChiÕn tranh<br /> L¹nh nãi chung, mµ víi quan hÖ Nga Hoa Kú vµo n¨m 1962, trong cuéc<br /> khñng ho¶ng tªn löa Cuba. Xin nh¾c<br /> l¹i, mèi ®e däa râ rµng vÒ mét Cuéc<br /> chiÕn tranh thÕ giíi thø Ba ®· ®−îc lo¹i<br /> bá. Khi ®äc cuèn s¸ch “KhÈu ®¹i b¸c<br /> th¸ng T¸m” cña B. Tuchman, John F.<br /> Kennedy ®· bÞ sèc, bëi kh«ng ai trong sè<br /> c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸c quèc gia tham gia<br /> Cuéc chiÕn tranh thÕ giíi thø NhÊt, sau<br /> nµy cã thÓ gi¶i thÝch, cuéc chiÕn b¾t ®Çu<br /> nh− thÕ nµo vµ t¹i sao. ¤ng kh«ng<br /> muèn cã mét tiÕng t¨m nh− vËy, vµ ®·<br /> b¾t ®Çu ®µm ph¸n tÝch cùc víi N.S.<br /> Khrushchev ®Ó lo¹i bá c¸c mèi ®e däa<br /> cña chiÕn tranh. HiÖn nay, Cohen cho<br /> biÕt, chóng ta cã kh¶ n¨ng ®ang ë thêi<br /> ®iÓm nguy hiÓm nhÊt cña cuéc ®èi ®Çu<br /> Nga - Hoa Kú trong nhiÒu thËp kû qua.<br /> T×nh h×nh cßn tåi tÖ h¬n so víi n¨m<br /> 1962, trong cuéc xung ®ét gi÷a Nga vµ<br /> Hoa Kú, th«ng qua c¸c cuéc xung ®ét<br /> gi÷a Nga vµ Ukraine. ViÖc h¹n chÕ sö<br /> dông vò khÝ h¹t nh©n ®· bÞ lo¹i bá.<br /> Kh«ng cßn nh÷ng quy ®Þnh rµng buéc<br /> ph¸t triÓn vò khÝ trong h¬n 40 n¨m cña<br /> cuéc ChiÕn tranh L¹nh thø nhÊt. Cohen<br /> viÕt: “§iÒu t−¬ng tù liªn quan ®Õn sù quû<br /> qu¸i siªu thùc cña nhµ l·nh ®¹o Nga<br /> Vladimir Putin. ViÖc b«i nhä mét ng−êi<br /> <br /> Sù kh¸c biÖt…<br /> <br /> 53<br /> <br /> lµ ch−a tõng cã tiÒn lÖ trong qu¸ khø, Ýt<br /> nhÊt kÓ tõ sau c¸i chÕt cña Stalin.<br /> (Henry Kissinger nãi “sù quû qu¸i cña<br /> Putin - ®ã kh«ng ph¶i lµ mét chÝnh s¸ch,<br /> ®ã lµ sù chèng chÕ cho nh÷ng thiÕu hôt<br /> chÝnh s¸ch”). T«i nghÜ r»ng, tÊt c¶ mäi<br /> thø thËm chÝ cßn tåi tÖ h¬n: ®ã lµ sù tõ<br /> chèi c¸c ph©n tÝch hiÖn t¹i vµ qu¸ tr×nh<br /> hîp lý ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch” (Cohen,<br /> 2014). T«i chia sÎ quan ®iÓm trong bµi<br /> viÕt vÒ c¸c hiÖn t−îng tr−íc vµ sau chÝnh<br /> trÞ nµy (Fedotov, 2014, tr.237-281).<br /> <br /> Quèc x· ®· ph¶i v−ît qua tr−íc khi hä<br /> tÊn c«ng chÝnh n−íc Nga. §èi víi ng−êi<br /> Nga, Ukraine cã tÇm quan träng chiÕn<br /> l−îc to lín, nh− lµ mét quèc gia b−íc<br /> ®Öm. Kh«ng mét nhµ l·nh ®¹o Nga nµo<br /> cho phÐp mét liªn minh qu©n sù, míi<br /> ®©y cßn lµ kÎ tö thï cña Moscow, tiÕn<br /> vµo Ukraine. Vµ sÏ kh«ng mét nhµ l·nh<br /> ®¹o Nga nµo ®øng yªn nh×n ph−¬ng T©y<br /> hç trî thiÕt lËp mét chÝnh phñ Ukraine<br /> cã ý ®Þnh x©y dùng ®Êt n−íc theo thÓ chÕ<br /> ph−¬ng T©y” (Mearsheimer, 2014, tr.83).<br /> <br /> Sù xÊu ®i cña nh÷ng c¨ng th¼ng<br /> quèc tÕ ®−îc ghi nhËn ë rÊt nhiÒu n¬i<br /> trªn thÕ giíi, nh−ng chñ yÕu ®−îc ghi<br /> l¹i qua nh÷ng ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ<br /> l·nh ®¹o ph−¬ng T©y. GÇn ®©y, c¸c<br /> quan ®iÓm kh¸c biÖt ch−a tõng lµ chñ<br /> ®Ò cña nh÷ng cuéc tranh luËn chÝnh<br /> thèng. Nh−ng hiÖn nay, ng−êi ta ngµy<br /> cµng quan t©m ®Õn nh÷ng quan ®iÓm<br /> kh¸c, vµ ®iÒu ®ã xuÊt hiÖn c¶ ë ph−¬ng<br /> T©y. §a sè c¸c quan ®iÓm liªn quan ®Õn<br /> c¸c mèi ®e däa míi, kh«ng dùa trªn bÊt<br /> kú mét lý luËn nµo, vµ còng kh«ng dÉn<br /> d¾t tíi mét lý luËn nµo. Nh−ng cã mét<br /> ngo¹i lÖ.<br /> <br /> Nãi c¸ch kh¸c, theo Mearsheimer,<br /> Putin hµnh ®éng theo mét hÖ thèng<br /> chÝnh s¸ch thùc tÕ, ®Ó b¶o vÖ lîi Ých<br /> quèc gia cña Nga. C¸c ®èi thñ phÝa T©y<br /> cña Putin tin r»ng, logic cña chñ nghÜa<br /> hiÖn thùc kh«ng cã trong thÕ kû XXI, vµ<br /> r»ng c¸c nguyªn t¾c tù do cña ph¸p<br /> luËt, sù phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ<br /> vµ d©n chñ cã thÓ ®¶m b¶o sù tù do vµ<br /> thèng nhÊt cña ch©u ¢u. H·y xem xÐt<br /> c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña hai nÒn v¨n<br /> hãa chÝnh trÞ.<br /> <br /> Hai nÒn v¨n hãa chÝnh trÞ<br /> <br /> Bµi viÕt “T¹i sao cuéc khñng ho¶ng<br /> Ukraine lµ sai lÇm cña ph−¬ng T©y.<br /> Nh÷ng sai lÇm vÒ tù do ®· khiªu khÝch<br /> Putin” cña George Mearsheimer c«ng bè<br /> trªn t¹p chÝ uy tÝn Foreign Affairs<br /> (Mearsheimer, 2014, tr.77-88) cã ý nghÜa<br /> quan träng ®èi víi c¸c lý thuyÕt gia. T¸c<br /> gi¶ bµi viÕt ®¸nh gi¸ nguyªn nh©n g©y ra<br /> quan ®iÓm kh¸c biÖt cña Nga vµ Hoa Kú<br /> lµ sù thóc ®Èy, t¹o ®iÒu kiÖn cña NATO,<br /> EU vµ c¸c nÒn d©n chñ, th«ng qua c¸c<br /> cuéc “c¸ch m¹ng cam” ë phÝa §«ng.<br /> George Mearsheimer viÕt: “Kh«ng khã<br /> ®Ó hiÓu hµnh ®éng cña «ng Putin.<br /> Ukraine lµ mét ®ång b»ng réng lín, mµ<br /> Napoleon cña Ph¸p, ®Õ quèc §øc vµ §øc<br /> <br /> VÒ c¬ b¶n, ®ã lµ c¸c nÒn v¨n hãa<br /> chÝnh trÞ víi c¸c −u tiªn kh¸c nhau.<br /> Nh−ng ë ®©y, c¶ Hoa Kú còng cã xu<br /> h−íng Realpolitik - chÝnh trÞ thùc tÕ, vµ<br /> Nga - h−íng tíi c¸c nguyªn t¾c cña nhµ<br /> n−íc ph¸p quyÒn, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ<br /> tham gia vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu,<br /> h−íng tíi c¸c c¶i c¸ch d©n chñ. M«i<br /> tr−êng chÝnh trÞ, c¸c mèi ®e däa hiÖn<br /> h÷u t¹o nªn sù −u tiªn cho c¸c nguyªn<br /> t¾c cña mçi nÒn v¨n hãa chÝnh trÞ nµy.<br /> ViÖc NATO tiÕp cËn s¸t biªn giíi Nga,<br /> nÕu Ukraine chän Liªn minh ch©u ¢u,<br /> sÏ t¹o nªn sù −u tiªn hµnh ®éng cña<br /> Putin trong chÝnh s¸ch thùc tÕ, ®Ó b¶o<br /> vÖ c¸c lîi Ých quèc gia. Ph−¬ng T©y còng<br /> nhËn thøc ®−îc lîi Ých quèc gia cña<br /> m×nh, vµ th−êng sö dông c¸c nguyªn t¾c<br /> trªn cho môc ®Ých khoa tr−¬ng, ®Ó t×m<br /> kiÕm vµ ®¹t ®−îc an ninh, sù thèng trÞ,<br /> vµ mét thÕ giíi ®¬n cùc. Trong ch−¬ng<br /> <br />