Sự tăng trưởng sọ mặt ở trẻ em Việt Nam từ 10 đến 14 tuổi theo phân tích ricketts

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> SỰ TĂNG TRƯỞNG SỌ MẶT Ở TRẺ EM VIỆT NAM TỪ 10 ĐẾN 14 TUỔI<br /> THEO PHÂN TÍCH RICKETTS<br /> Lê Võ Yến Nhi*, Hoàng Tử Hùng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu được thực hiện nhằm khảo sát sự tăng trưởng sọ mặt của trẻ em Việt Nam từ 10 đến<br /> 14 tuổi theo phân tích Ricketts.<br /> Đối tượng và phương pháp: Đây là một nghiên cứu dọc thuần túy được thực hiện bằng cách đo đạc và<br /> chồng phim trên 117 phim sọ nghiêng của 39 trẻ em Việt Nam (19 nam, 20 nữ) ở ba độ tuổi 10, 12 và 14 tuổi.<br /> Các số đo đường thẳng và góc độ (26 số đo) được đo đạc và các bản vẽ nét trên phim của mỗi đối tượng được<br /> chồng theo phương pháp của Ricketts.<br /> Kết quả: Sự tăng trưởng của phức hợp sọ mặt ở giai đoạn từ 10 đến 12 tuổi diễn ra mạnh hơn ở giai đoạn<br /> từ 12 đến 14 tuổi; trong đó, nữ tăng trưởng mạnh hơn nam trong giai đoạn từ 10 đến 12 tuổi, trong khi nam<br /> tăng trưởng mạnh hơn nữ trong giai đoạn từ 12 đến 14 tuổi. Hầu hết các số đo về kích thước ở từng lứa tuổi của<br /> nam lớn hơn nữ: chiều dài nền sọ trước, khoảng cách từ khớp thái dương hàm đến mặt phẳng chân bướm, chiều<br /> dài cành ngang xương hàm dưới. Không có sự khác biệt giữa nam và nữ về các số đo còn lại ở cả ba độ tuổi. Từ<br /> 10 đến 14 tuổi, hướng tăng trưởng chung của mặt tương đối ổn định theo hướng xuống dưới và ra trước do góc<br /> trục mặt thay đổi không có ý nghĩa; cằm nhô ra trước (góc mặt tăng); xương hàm dưới xoay ra trước (góc mặt<br /> phẳng hàm dưới giảm và góc cung hàm dưới tăng); xương hàm trên duy trì tương quan với nền sọ và với xương<br /> hàm dưới tương đối ổn định (góc Ba-N-A và độ lồi mặt không đổi); tỷ lệ chiều cao giữa các tầng mặt không thay<br /> đổi; khối sọ mặt tiếp tục gia tăng kích thước (chiều dài nền sọ, chiều cao mặt phía sau, chiều dài cành ngang<br /> xương hàm dưới đều tăng). Khi chồng phim tại điểm trung tâm Pt theo mặt phẳng Ba-N, các trục mặt của ba độ<br /> tuổi trùng nhau và các điểm mốc của cấu trúc sọ mặt tăng trưởng theo mọi hướng, ngày càng xa Pt. Kết quả<br /> chồng phim phù hợp và bổ sung cho kết quả đo đạc các giá trị của các đặc điểm nghiên cứu.<br /> Kết luận: Ở trẻ em Việt Nam từ 10 đến 14 tuổi, không có sự khác biệt về hình dạng của phức hợp sọ mặt<br /> giữa nam và nữ, tuy nhiên kích thước sọ mặt của nam lớn hơn nữ. Đồng thời, khối sọ mặt tăng trưởng theo mọi<br /> hướng so với tâm tăng trưởng Pt.<br /> Từ khóa: Chiều dài nền sọ trước, chiều dài cành ngang xương hàm dưới, góc mặt, góc mặt phẳng hàm<br /> dưới, góc cung hàm dưới, độ lồi mặt, trục mặt, cao mặt toàn bộ, cao mặt dưới.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE CRANIOFACIAL GROWTH OF VIETNAMESE CHILDREN AGED 10 TO 14 YEARS<br /> ACCORDING TO RICKETTS ANALYSIS<br /> Le Vo Yen Nhi, Hoang Tu Hung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 2 - 2011: 21 - 30<br /> Objectives: This study was to investigate into the craniofacial growth of Vietnamese children aged 10 to 14<br /> years according to Ricketts analysis.<br /> Materials and method: This pure longitudinal study was conducted on 39 Vietnamese children (19 males,<br /> 20 females) at 10, 12 and 14 years-old. Linear and angular measurements (26 measurements) were performed on<br /> <br /> * Khoa RHM, Đại học Y dược TPHCM<br /> Tác giả liên lạc: BS Lê Võ Yến Nhi ĐT: 0918595956<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Email: yennhi_le@yahoo.com<br /> <br /> 21<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> lateral cephalometric tracings and the tracings were superimposed according to Ricketts’ method.<br /> Results: The study results showed that the growth of craniofacial complex in the period from 10 to 12 years<br /> of age was more than that in the period from 12 to 14 years. Females experienced more growth during the period<br /> from 10 to 12 years-old, and vice versa in the later period from 12 to 14 years-old. Most dimensional<br /> measurements were higher in male such as the anterior cranial length, the distance from TMJ to PTV (pterygoid<br /> vertical plane) and the corpus length. There was no difference between male and female on the rest of<br /> measurements at all studied ages. From 10 to 14 years, growth was relatively stable in downward-forward<br /> direction due to insignificant alteration of the facial axis; the chin protruded (increased facial depth); the mandible<br /> rotated forward (reduced mandibular plane angle and increased mandibular arch); the maxilla remained<br /> unchanged relative to cranial base and the mandible was relatively stable (no change in Ba-N-A angle and<br /> convexity was observed). The ratio between facial thirds was stable; and the craniofacial complex continued to<br /> increase in size (cranial length, the posterior facial height, and the corpus length). Superimposition on Ba-N plane<br /> registered at Pt showed that the facial axis at three ages coincided and the landmarks of craniofacial structure<br /> grew in every direction increasingly away from Pt. The superimposition results were in accordance with and<br /> were complementary to the measurements values of the studied characteristics.<br /> Conclusion: there was no difference in craniofacial morphology between Vietnamese male and female from<br /> 10 to 14 years old. However, craniofacial dimensions were larger in male. Also, the craniofacial growth was in all<br /> directions from the growth center Pt.<br /> Key words: Anterior cranial length, corpus length, facial angle, mandibular plane angle, mandibular arch,<br /> convexity, facial axis, total facial height, lower facial height.<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> Sự tăng trưởng ở tuổi nhỏ và dậy thì có một<br /> vai trò quan trọng trong sự phát triển răng mặt<br /> với sự thay đổi từ bộ răng hỗn hợp sang bộ răng<br /> vĩnh viễn, sự gia tăng tốc độ tăng trưởng của<br /> mặt và sự khác nhau về tốc độ tăng trưởng của<br /> xương hàm trên và xương hàm dưới. Cách tốt<br /> nhất để nghiên cứu sự tăng trưởng là theo dõi<br /> dọc. Có nhiều phương pháp phân tích sọ mặt<br /> được áp dụng, trong đó, phân tích Ricketts<br /> (1960) là một trong những công cụ phục vụ đắc<br /> lực cho nghiên cứu dọc. Ricketts đã xây dựng<br /> một phương pháp đơn giản, có thể áp dụng vào<br /> thực hành lâm sàng hàng ngày để mô tả, đánh<br /> giá các đặc điểm của răng, xương và mô mềm,<br /> đồng thời có thể dự báo sự tăng trưởng của<br /> chúng trong tương lai gần và xa. Các tâm điểm<br /> hình học (CC, Pt, Xi) được dùng làm điểm tham<br /> chiếu, giúp phân tích này có nhiều ưu điểm hơn<br /> những phân tích sọ mặt khác do đây là những<br /> điểm ít thay đổi nhất trong quá trình tăng<br /> trưởng của hệ thống sọ mặt và có thể xác định<br /> khá chính xác(7,5,4,16,19,20,27).<br /> <br /> 22<br /> <br /> Trên thế giới đã có nhiều tác giả sử dụng<br /> phân tích Ricketts trong nghiên cứu và thực<br /> hành để để khảo sát các đặc điểm hình thái cũng<br /> như dự đoán sự tăng trưởng của sọ mặt như Li<br /> (2001), Matias (2004), Valdes (2004), Valente<br /> (2003). Ở Việt Nam, Lê Nguyên Lâm (2007) đã<br /> áp dụng phân tích Ricketts trên phim sọ nghiêng<br /> để nghiên cứu đặc điểm sọ mặt của trẻ 12 tuổi<br /> với 10 đặc điểm nghiên cứu(11,30,13,29,12).<br /> Nhằm xác định mẫu tăng trưởng ở tuổi dậy<br /> thì của trẻ em Việt Nam và khai thác thế mạnh<br /> của phân tích Ricketts trong nghiên cứu và dự<br /> đoán tăng trưởng, chúng tôi tiến hành thực hiện<br /> đề tài này theo giả thuyết nghiên cứu: Không có<br /> sự khác biệt về đặc điểm hình thái nghiên cứu<br /> trên phim sọ nghiêng giữa trẻ 14 tuổi so với trẻ<br /> 10 tuổi.<br /> <br /> Mục tiêu tổng quát<br /> Khảo sát sự tăng trưởng sọ mặt của trẻ em<br /> Việt Nam từ 10 đến 14 tuổi theo phân tích<br /> Ricketts.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> Mục tiêu chuyên biệt<br /> (1) Xác định mẫu tăng trưởng qua so sánh<br /> các số đo sọ mặt theo phân tích Ricketts trên trẻ<br /> em Việt Nam theo giới tính và theo độ tuổi 10,<br /> 12 và 14, (2) công bố hình ảnh chồng phim và<br /> kết quả về hướng tăng trưởng của các cấu trúc<br /> sọ mặt theo các vị trí chồng phim của hai giới ở<br /> các độ tuổi 10, 12 và 14.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Mẫu nghiên cứu gồm 39 trẻ (19 nam và 20<br /> nữ) tương ứng với tổng số phim nghiên cứu là<br /> 117 phim sọ nghiêng (57 phim của nam và 60<br /> phim của nữ). Các đối tượng nghiên cứu phải có<br /> cha mẹ là người Việt, dân tộc Kinh, tuổi từ 10<br /> đến 14, sức khỏe bình thường, có khớp cắn hạng<br /> I, không có chấn thương hàm mặt, sự bất hài<br /> hòa của mặt, thói quen xấu và không có răng<br /> mọc chen chúc. Mỗi đối tượng nghiên cứu phải<br /> có đủ cả ba phim sọ nghiêng (năm 10, 12 và 14<br /> tuổi) đạt các tiêu chuẩn: chất lượng tốt, thấy rõ<br /> hình ảnh của mô cứng, có đầy đủ răng và mầm<br /> răng trên phim, răng ở tư thế lồng múi tối đa và<br /> môi ở vị trí thư giản tự nhiên.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu dọc thuần túy trên 39 trẻ em từ<br /> 10 đến 14 tuổi.<br /> Phương pháp theo dõi dọc, định kỳ mỗi 2<br /> năm lúc 10, 12 và 14 tuổi.<br /> <br /> Phương pháp thu thập số liệu<br /> Tất cả phim được chụp bởi một kỹ thuật<br /> viên tại Bộ môn Tia X, Khoa Răng Hàm Mặt,<br /> Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh. Kỹ<br /> thuật chụp phim sọ nghiêng được chuẩn hóa<br /> để có thể so sánh các phim đầu tiên với các<br /> phim kế tiếp của cùng một bệnh nhân với<br /> nhau. Việc vẽ nét theo phương pháp đã được<br /> thống nhất trên thế giới, việc xác định điểm<br /> mốc, mặt phẳng và trục theo phân tích Ricketts<br /> được thực hiện bởi một người duy nhất. Các<br /> đặc điểm được khảo sát trong nghiên cứu:<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> chiều dài nền sọ trước, chiều dài nền sọ sau về<br /> phía bên, vị trí Porion, mặt phẳng khẩu cái, độ<br /> lồi mặt, góc trục mặt, góc mặt, góc mặt phẳng<br /> hàm dưới, góc mặt phẳng khớp cắn, góc cành<br /> đứng, góc cung hàm dưới, chiều dài cành<br /> ngang xương hàm dưới, cao mặt toàn bộ, cao<br /> mặt dưới, chiều cao mặt phía sau, vị trí của răng<br /> cối lớn hàm trên, độ nhô của răng cửa hàm<br /> dưới, độ nghiêng của răng cửa hàm dưới, độ<br /> nhô của răng cửa hàm trên, độ nghiêng của<br /> răng cửa hàm trên, góc răng cửa.<br /> Đối với các kích thước, dùng thước kẹp điện<br /> tử có độ nhạy 0,01mm. Đối với các số đo góc,<br /> dùng thước đo góc chuyên dụng (Hiệu Ormco<br /> Sybron) trong chỉnh hình răng mặt. Các phim sọ<br /> nghiêng của mỗi đối tượng được chồng phim<br /> theo phương pháp của Ricketts tại điểm Pt theo<br /> mặt phẳng Ba-N.<br /> <br /> Phương pháp xử lý số liệu<br /> Các số liệu được nhập vào máy tính, lưu giữ<br /> và xử lý bằng phần mềm SPSS 16.0. Số trung<br /> bình, độ lệch chuẩn của các số đo được tính theo<br /> mỗi độ tuổi và theo giới tính. Kiểm định t-test<br /> cho hai mẫu độc lập được dùng để xác định sự<br /> khác biệt nếu có giữa các đặc tính nghiên cứu<br /> giữa: (1) nam và nữ Việt Nam ở từng thời điểm<br /> 10 tuổi, 12 tuổi và 14 tuổi, (2) nam và nữ Việt<br /> Nam với các nhóm trẻ tương ứng của các nghiên<br /> cứu khác ở cùng độ tuổi, (3) nam và nữ Việt<br /> Nam về mức độ thay đổi vị trí của các điểm mốc<br /> khi chồng phim giữa 10 và 12 tuổi, giữa 12 và 14<br /> tuổi. Sự thay đổi các tham số đo lường của trẻ ở<br /> các độ tuổi khác nhau được đánh giá bằng phân<br /> tích ANOVA một yếu tố có lặp lại kết hợp<br /> phương pháp Greenhouse-Geisser, t-test bắt cặp<br /> kết hợp phương pháp Bonferroni trong đo<br /> lường một yếu tố có lặp với p(T)