Tác động của chính sách tài khóa đến đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam trong giai đoạn khủng hoảng từ 2008-2014

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 26 (51) - Thaùng 03/2017<br /> <br /> <br /> Tác động của chính sách tài khóa<br /> đến đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam<br /> trong giai đoạn khủng hoảng từ 2008-2014<br /> The impact of fiscal policy on foreign direct investment:<br /> Evidence from Vietnam in the context of crisis from 2008 to 2014<br /> <br /> Nguyễn Quyết<br /> Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan<br /> <br /> Nguyen Quyet<br /> The College of Finance and Customs<br /> <br /> <br /> Tóm tắt<br /> Bài viết này phân tích tác động của chính sách tài khóa đến đầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt Nam<br /> trong giai đoạn khủng hoảng 2008-2014. Qua đó, dựa trên hàm co giãn của chính sách tài khóa đối với<br /> dòng vốn FDI để xem xét sự phản ứng của vốn FDI trong hai thời kỳ trước và sau khủng hoảng. Bằng<br /> phương pháp nghiên cứu định lượng được thực hiện trên dữ liệu chuỗi thời gian, kết quả nghiên cứu cho<br /> thấy khủng hoảng tài chính ảnh hưởng tiêu cực lên dòng vốn FDI và phản ứng của vốn FDI đối với<br /> chính sách tài khóa trong thời kỳ khủng hoảng chậm hơn so với thời kỳ không khủng hoảng.<br /> Từ khóa: chính sách tài khóa, đầu tư trực tiếp nước ngoài, hàm co giãn, khủng hoảng.<br /> Abstract<br /> This paper aims to analyze the impact of fiscal policy on foreign direct investment (FDI) with evidence<br /> from Vietnam in the context of financial crisis from 2008 to 2014. An elasticity function is created to<br /> examine whether and to what extent the inflow of FDI responses to changes in fiscal policy before and<br /> after the crisis. Using the quantitative method for time series, the analysis shows that financial crisis is a<br /> negative factor to the attraction of FID capital, and that the FDI inflow responses to fiscal policy during<br /> crisis more slowly than during the non-crisis period.<br /> Keywords: fiscal policy, foreign direct investment, elasticity function, crisis.<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Giới thiệu cuộc khủng hoảng nợ công tại châu Âu đến<br /> Trong hai thập niên trở lại đây, nhiều nay vẫn chưa chấm dứt đã để lại nhiều hậu<br /> nước trên thế giới đã phải trải qua nhiều quả lâu dài và rất nghiêm trọng. Cuộc<br /> bất ổn bởi các cuộc khủng hoảng tài khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ bắt đầu từ<br /> chínhvới phạm vi, mức độ tác động ngày tháng 8 năm 2007, ngày càng trở nên trầm<br /> càng lớn và tần suất ngày càng tăng. Gần trọng hơn sau sự sụp đổ của Lehman<br /> nhất là cuộc khủng hoảng tài chính toàn Brothers-ngân hàng đầu tư lớn nhất của<br /> cầu nổ ra từ cuối năm 2007 ở Hoa Kỳ và Hoa Kỳ vào tháng 9 năm 2008, đã lan rộng<br /> <br /> 128<br />  NGUYỄN QUYẾT<br /> <br /> <br /> thành một cuộc khủng hoảng tài chính toàn 2. Chính sách tài khóa và vốn FDI<br /> cầu ảnh hưởng không nhỏ tới hầu hết các của Việt Nam<br /> quốc gia trên thế giới trên nhiều lĩnh vực Chính sách tài khóa là những quyết<br /> khác nhau, đặc biệt là lĩnh vực thu hút đầu định của chính phủ về thu và chi tiêu, giúp<br /> tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Trong bối chính phủ duy trì sản lượng và việc làm ở<br /> cảnh đó, các quốc gia đã phải sử dụng mức mong đợi. Chính sách tài khóa có hai<br /> nhiều giải pháp, công cụ chính sách nhằm công cụ chủ yếu là chi tiêu chính phủ và<br /> hạn chế ảnh hưởng tiêu cực từ cuộc khủng nguồn thu. Nguồn thu của chính phủ bao<br /> hoảng này. Một trong những giải pháp gồm thu từ thuế, các khoản thu khác và<br /> được chính phủ các nước ưu tiên lựa chọn hiện nay là nguồn tài chính phát triển lớn<br /> là chính sách tài chính. Theo Supriyo De nhất tại Việt Nam. Trong hai thập kỷ qua,<br /> (2012), Adina Dornean et al. (2014), chính nguồn thu này đã tăng lên nhanh chóng<br /> sách tài khóa bao gồm chính sách thuế, chi cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế mạnh<br /> tiêu, chiến lược đầu tư, các chính sách mẽ. Hình 1 mô tả tăng trưởng của ngân<br /> quản lý nợ và thặng dư kinh tế của quốc sách nhà nước tính theo phần trăm GDP đã<br /> gia. Milan Brahmbhatt và Otaviano Canuto cho thấy trong giai đoạn từ 1990 tới 2007<br /> (2012) cho rằng, thông qua chính sách tài tăng trưởng ngân sách khá ấn tượng. Việt<br /> chính có thể tác động đến hầu hết các hoạt Nam từng là một trong những nước có tỷ lệ<br /> động của nền kinh tế: phân bố lại thu nhập, nguồn thu/GDP cao nhất trong khu vực,<br /> phân bổ lại nguồn lực xã hội tạo sự phát lên tới gần 30% vào giữa những năm 2006,<br /> triển ổn định và bền vững. Nhìn chung, nhưng sau đó đã giảm xuống mức thấp từ<br /> chính sách tài khóa thay đổi sẽ kéo theo sự khi khủng hoảng tài chính xảy ra vào năm<br /> thay đổi của các biến số vĩ mô như GDP, 2008 và khoảng 22,1% vào năm 2014.<br /> ngân sách chính phủ, nợ chính phủ và đặc Điều này do bị tác động bởi nhiều yếu tố,<br /> biệt là đầu tư trực tiếp nước ngoài. trong số đó khủng hoảng tài chính là một<br /> Mục đích của bài viết này là phân tích trong nhiều nhân tố ảnh hưởng tiêu cực lên<br /> tác động của chính sách tài khóa (đo bởi chỉ tiêu này. Để ứng phó dưới tác động của<br /> thu và chi tiêu chính phủ) của Việt Nam cuộc suy thoái kinh tế thế giới đi kèm với<br /> đến đầu tư trực tiếp nước ngoài trong giai các áp lực của suy giảm kinh tế trong nước,<br /> đoạn khủng hoảng tài chính toàn cầu gần Chính phủ đã thực hiện một loạt các biện<br /> đây. Để lượng hóa sự tác động đó, bài viết pháp nhằm kích thích tổng cầu của nền<br /> này xây dựng hàm co giãn của FDI đối với kinh tế chẳng hạn như miễn, giảm, giãn,<br /> chính sách tài khóa trong hai giai đoạn hoãn thuế cho các tổ chức, cá nhân và đặc<br /> (trước và sau khủng hoảng) nhằm so sánh biệt là chính sách hỗ trợ 4% lãi suất vay<br /> sự phản ứng của dòng vốn này với chính vốn lưu động cho khu vực doanh nghiệp<br /> sách tài khóa trong thời kỳ trước và sau (Đỗ Thiên Anh Tuấn, 2014).<br /> khủng hoảng xảy ra.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 129<br /> TÁC Đ NG CỦA CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI VI T NAM…<br /> <br /> <br /> Hình 2.1: Thu, chi tiêu và vốn FDI của Việt Nam giai đoạn 1990-2014<br /> 40<br /> <br /> 35<br /> <br /> 30<br /> <br /> 25<br /> <br /> 20<br /> <br /> 15<br /> <br /> 10<br /> <br /> 5<br /> <br /> 0<br /> 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14<br /> <br /> E: Chi R: Thu FDI<br /> <br /> Nguồn: Ngân hàng ADB (2014)<br /> <br /> Về chi tiêu chính phủ, với mô hình chiến lược phát triển, và phân cấp quá<br /> tăng trưởng thâm dụng vốn, Việt Nam mức, dẫn đến một cách tiếp cận phân tán<br /> đang duy trì mức chi tiêu công ở mức khá trong phát triển cơ sở hạ tầng. Đây là một<br /> cao nhằm thúc đẩy tăng trưởng. Hình 1 cho trong những trở ngại lớn trong việc thu hút<br /> thấy, giai đoạn từ 1990-2014 chi tiêu hầu vốn đầu tư FDI.<br /> như lớn hơn thu, đặc biệt là sau năm 2008 Trong thời gian qua, đầu tư trực tiếp<br /> chi tiêu tăng vọt, đỉnh điểm vào năm 2011 nước ngoài đã có nhiều biến động. Vốn<br /> chiếm trên 35% GDP. Chi lớn hơn thu FDI tăng từ 2,8% năm 1990 lên hơn 10%<br /> khiến ngân sách thường xuyên bị thâm hụt. vào năm 2014. Vốn FDI là nhân tố quan<br /> Khi đó chính phủ đã phải thực hiện các giải trọng góp phần tăng nguồn thu ngân sách<br /> pháp kiểm soát thâm hụt ngân sách, chủ và cân đối cán cân thanh toán, tạo việc<br /> yếu là bằng cách cắt giảm chi đầu tư. Chi làm, đây là động lực chính giúp giảm<br /> tiêu chính phủ về định hướng vẫn chủ yếu nghèo. Từ khi khủng hoảng xảy ra, dòng<br /> là hướng tới người nghèo (Chương trình hỗ vốn này có chiều hướng giảm xuống và<br /> trợ đối thoại chiến lược Việt Nam-EU, thấp nhất vào năm 2011 khoảng 5,5%.<br /> 2014). Tuy nhiên, rất khó để đánh giá được Tuy nhiên, chúng có xu hướng tăng trở lại<br /> mức đóng góp thực sự của các chương trong những năm gần đây. Hiện nay, bên<br /> trình này vào công cuộc xóa đói giảm cạnh một số xu thế tích cực, Việt Nam<br /> nghèo. Mặt khác, trong cơ cấu chi của vẫn còn nhiều rào cản trong việc thu hút<br /> chính phủ, chi đầu tư đã và đang đối diện FDI chất lượng cao: cơ sở hạ tầng kém,<br /> với những thách thức không nhỏ: thiếu sự thiếu thị trường đầu vào nội địa và các<br /> liên kết giữa khâu ra quyết định đầu tư và vấn đề liên quan tới khung pháp lý. Hơn<br /> <br /> 130<br />  NGUYỄN QUYẾT<br /> <br /> <br /> nữa, rủi ro thường trực khác là khi mức hút đầu tư nước ngoài thì cần phải duy trì<br /> lương trong khu vực FDI tăng lên thì các mức thuế hợp lý và sử dụng nó để tái đầu tư<br /> nhà đầu tư sẽ chuyển hướng sang các thị cho cơ sở hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực<br /> trường khác cạnh tranh hơn (Báo cáo hơn là chi cho tiêu dùng. Tuy nhiên, Le và<br /> đánh giá khu vực tài chính Việt Nam của Suruga (2005) nghiên cứu về tác động của<br /> Ngân Hàng Thế Giới, 2014; Chương trình chi tiêu chính phủ, đầu tư FDI lên tăng<br /> hỗ trợ đối thoại chiến lược Việt Nam-EU, trưởng và đã cảnh báo nếu chi tiêu chính<br /> 2014). phủ quá mức, kế hoạch không hợp lý sẽ có<br /> 3. Tổng quan lý thuyết nguy cơ làm giảm dòng vốn đầu tư nước<br /> 3.1. Chính sách tài khóa và FDI ngoài và cản trở tăng trưởng.<br /> Trong chính sách tài khóa, chính sách 3.2. Khủng hoảng tài chính và FDI<br /> thuế được xem là công cụ quan trọng và Từ năm 1930 trở lại đây, kinh tế thế<br /> sắc bén nhất mà hầu hết các quốc gia sử giới đã trải qua ít nhất ba lần khủng hoảng<br /> dụng để điều tiết các hoạt động của nền với quy mô, cường độ tác động khác nhau,<br /> kinh tế. Trên phương diện quốc gia, chính tùy thuộc từng giai đoạn, vào khả năng hội<br /> sách thuế là một trong những công cụ nhập kinh tế quốc tế và chính sách của mỗi<br /> nhằm đảm bảo nguồn thu của chính phủ, quốc gia. Theo Urata (1999), khủng hoảng<br /> thu hút đầu tư quốc gia. IEO-IMF (2003) tài chính ảnh hưởng tiêu cực tới dòng vốn<br /> nghiên cứu về đầu tư FDI trong các quốc FDI bởi sự bất ổn trong chính sách kinh tế<br /> gia có nền kinh tế mới nổi đã rút ra kết vĩ mô của nước đầu tư cũng như nước tiếp<br /> luận rằng cơ sở hạ tầng, mức thuế hợp lý nhận đầu tư. Khủng hoảng ảnh hưởng tới<br /> và khung pháp lý ổn định là những nhân tố kế hoạch đầu tư của các nước trong dài<br /> quan trọng thu hút nhà đầu tư. Ngoài ra, hạn, làm nhà đầu tư trở nên thận trọng hơn<br /> Morriset và Pirnia (1999) phân tích mối trong khi ra quyết định. Theo UNCTAD<br /> quan hệ của chính sách thuế và vốn FDI (2008), trêntoàn cầu chỉ có khoảng 21%<br /> nhận định rằng chính sách thuế là nhân tố doanh nghiệp rót vốn vào các dự án FDI,<br /> tác động mạnh nhất trong việc thu hút đầu giảm khoảng 11% so với những năm trước<br /> tư nước ngoài và các nhà đầu tư sẽ có phản đó. Tuy nhiên, những nghiên cứu thực<br /> ứng mỗi khi chính sách thuế thay đổi. nghiệm cho thấy sự tác động của khủng<br /> Mặc dù vậy, theo Clausing and hoảng tài chính đến việc thu hút vốn FDI<br /> Dorobantu (2005), ưu đãi thuế cũng không trên mỗi quốc gia hoàn toàn khác nhau.<br /> thể bù đắp nỗi nếu môi trường đầu tư của Athukorala (2003) nghiên cứu thu hút<br /> nước sở tại quá kém cõi, chẳng hạn chính vốn FDI trên các nước khu vực Đông Nam<br /> sách không ổn định, cơ sở hạ tầng thấp kém Á cho thấydòng vốn FDI tương đối ổn định<br /> và chi phí vận chuyển quá cao. Do vậy, trong thời kỳ khủng hoảng. Tương tự,<br /> ngoài thuế, chi tiêu chính phủ, cơ sở hạ tầng Loungani và Razin (2001) nghiên cứu về<br /> cũng tác động không nhỏ tới việc thu hút lợi ích của FDI đối với các nước đang phát<br /> dòng vốn FDI. Bellak, Damijan, and triển, các tác giả kết luận rằng FDI có sự co<br /> Leibrecht (2009), Goodspeed et al. (2007) giãn đối với môi trường đầu tư tuy nhiên<br /> trong nghiên cứu về chủ đề mối quan hệ khá ổn định trong thời kỳ khủng hoảng tài<br /> giữa chi tiêu chính phủ và dòng vốn FDI đã chính Châu Á năm 1997. Graham và Wada<br /> khuyến nghị rằng, những quốc gia muốn thu (2000) phân tích chính sách thu hút vốn<br /> <br /> 131<br /> TÁC Đ NG CỦA CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI VI T NAM…<br /> <br /> <br /> FDI của Mexico trong gian đoạn 1995 (giai trị với 0 không khủng hoảng, 1 ngược lại.<br /> đoạn khủng hoảng tại Mexico), cho thấy Từ mô hình (1) xây dựng hàm co giãn<br /> dòng vốn chủ yếu đến từ thị trường Mỹ và thể hiện sự thay đổi của FDI đối với sự<br /> khá ổn định, hầu như không bị ảnh hưởng biến động của chính sách tài khóa như sau.<br /> bởi khủng hoảng. Trong không gian số thực (tập R) xét hàm<br /> Tuy nhiên, một vài nghiên cứu khác lại số f(x, k) :[0, +)  R,f(x, k) = a 0 + x(a1 + a 2k) (2)<br /> khẳng định rằng khủng hoảng tài chính gây Trong đó: f(x, k) là hàm hồi quy từ (1),<br /> cản trở đối với sự luân chuyển dòng vốn x là biến chính sách tài khóa, k là biến<br /> FDI. Urata (1999), Edgington và Hayter khủng hoảng nhận hai giá trị 0, 1 và<br /> (2001) phân tích tác động của khủng hoảng a 0  0  3FDIt 1 . Mục đích của chúng ta<br /> tài chính Châu Á năm 1997 tới dòng vốn<br /> là xem xét sự thay đổi của FDI đối với sự<br /> FDI Nhật Bản đã kết luận rằng, nữa sau<br /> biến động của chính sách tài khóa với giả<br /> năm 1997 dòng vốn này đã giảm mạnh trên<br /> định các yếu tố khác không đổi. Do đó, giả<br /> thị trường Châu Á, đặc biệt là trong khu<br /> vực sản xuất. Tương tự, Hui và Shang Jin sử FDIt 1  FDI, a1  1 , a 2  2 , mặt khác<br /> (2009) nghiên cứu sự thay đổi dòng vốn theo Sydsæter và Hammond (2008) thì<br /> FDI trước và sau thời kỳ khủng hoảng, hàm số co giãn có dạng<br /> mẫu nghiên cứu gồm 3823 doanh nghiệp x df<br /> E x [f(x, k)] = .<br /> trên 24 quốc gia có nền kinh tế mới nổi. f(x, k) dx<br /> Kết quả cho thấy những doanh nghiệp FDI<br /> x<br /> trở nên khó khăn hơn từ khi xảy ra khủng = .(a1 + a 2 k) (3)<br /> a 0 + x(a1 + a 2 k)<br /> hoảng. Cùng chủ đề này, Thangavelu et al.<br /> (2009), Ezirim và Muoghalu (2006) cũng = 1-<br /> a0<br /> chỉ ra rằng khủng hoảng là nguyên nhân a 0 + x(a1 + a 2 k)<br /> chính gây tổn thương nghiêm trọng trong Trong đó:<br /> chiến lược thu hút vốn từ nước ngoài trên a 0<br /> a 0  x(a1 , a 2 k)  0  x  , a1  a 2 k  0 .<br /> các quốc gia thuộc khu vực Nam Á và a1  a 2 k<br /> Châu Phi. a 0 a 0<br /> 3.3. Mô hình kinh tế lượng Nếu  0 thì là một tiệm<br /> a1  a 2 k a1  a 2 k<br /> Cơ sở xây dựng mô hình cho nghiên<br /> cận đứng của hàm Ex[f(x,k)]. Vậy miền xác<br /> cứu này được phát triển và mở rộng từ<br /> định của Ex[f(x,k)] là<br /> nghiên cứu của Tieubout (1956) và Adina a 0 a 0<br /> Dornean et al. (2014), có dạng như sau: E x [f (x, k)]:[0; )( ; )  [0; ) (4)<br /> a1  a 2 k a1  a 2 k<br /> FDIt = α0 + α1FPt + α3Cr *FPt + α3FDI t-1 + ε t (1) Từ hàm số (3) và điều kiện (4) có thể<br /> Trong đó: FDIt, FDIt-1 là vốn đầu tư xây dựng hàm co giãn của FDI đối với sự<br /> trực tiếp nước ngoài tại thời điểm t, t-1. FPt thay đổi của chính sách tài khóa trong cả<br /> là chính sách tài chính tại thời điểm t, hai giai đoạn khủng hoảng và không<br /> Cr*FPt là biến tương tác thể hiện sự tác khủng hoảng.<br /> động của chính sách tài chính trong giai 4. Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu<br /> đoạn khủng hoảng, trong đó Cr là biến đo Để đánh giá ảnh hưởng của chính sách<br /> lường khủng hoảng (biến giả) nhận hai giá tài khóa tới đầu tư trực tiếp nước ngoài<br /> <br /> 132<br />  NGUYỄN QUYẾT<br /> <br /> <br /> chúng tôi sử phương pháp định lượng, các bảng 1 cho biết các biến nghiên cứu được<br /> biến nghiên cứu gồm FDIt (% GDP), chính thu thập trong khoảng thời gian 25 năm<br /> sách tài khóa (FPt) được đo bởi thu (R), chi (1990-2014). Giá trị độ lệch chuẩn<br /> tiêu (E) của Chính phủ (% GDP). Biến (Std.Dev) cho thấy chi tiêu chính phủ có<br /> khủng hoảng (Cr) là biến nhị phân nhận hai biến động lớn hơn so với các biến còn lại,<br /> giá trị 0 (trước năm 2008) và 1 (giai đoạn chỉ số độ nhọn của các phân phối<br /> khủng hoảng 2008-2014) (Vũ Quang Việt, (Kurtosis) có sự khác biệt nhưng không<br /> 2009). Ngoại trừ biến Cr, các biến còn lại đáng kể, ngoại trừ biến FDI có độ nhọnlớn<br /> được thu thập theo năm trong giai đoạn hơn hai biến còn lại. Chỉ số độ lệch<br /> 1990-2014 từ các nguồn Ngân Hàng Thế (Skewness) của biến R mang giá trị âm<br /> Giới (World Bank) và Ngân Hàng Phát điều này cho biết phân phối của chúng lệch<br /> Triển châu Á (ADB). về hướng bên trái, phân phối các biến còn<br /> Phân tích thống kê mô tả nhằm cung lại đều lệch sang phải vì tất cả hệ số độ<br /> cấp những thông tin khái quát về bộ số liệu lệch của chúng đều lớn hơn không.<br /> nghiên cứu. Thật vậy, kết quả thống kê<br /> <br /> Bảng 4.1: Kết quả thống kê mô tả<br /> <br /> FDI R E<br /> Mean 6.3835 22.5520 25.1664<br /> Median 6.1411 22.7000 23.5000<br /> Maximum 12.2300 28.3000 38.3000<br /> Minimum 2.7800 13.1000 14.2000<br /> Std. Dev. 2.8129 3.8474 5.4217<br /> Skewness 0.5028 -0.5625 0.7215<br /> Kurtosis 2.1832 3.1443 3.3792<br /> Jarque-Bera 1.7483 1.3402 2.3190<br /> Probability 0.4172 0.5116 0.3136<br /> Observations 25 25 25<br /> FDI 1.0000 ---- ----<br /> R 0.0437 1.0000 ----<br /> E 0.3534 0.7333 1.0000<br /> Nguồn: Tính từ phần mềm Eviews 8.0<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 133<br /> TÁC Đ NG CỦA CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI VI T NAM…<br /> <br /> <br /> Mặt khác, kết quả cũng cho thấy thu nhất, ước lượng mô hình (1) với biến chính<br /> và chi tiêu chính phủ có tương quan khá sách tài khóa được đo bởi hai biến thu (R)<br /> mạnh (hệ số tương quan gần bằng 0.7333). và chi tiêu chính phủ (E). Tuy nhiên, theo<br /> Thống kê Jarque-Bera dùng để kiểm định kết quả bảng 1 cho thấy E và R có tương<br /> các biến có phải phân phối chuẩn hay quan khá mạnh và mô hình xảy ra hiện<br /> không. Giá trị xác suất (probability) của tượng đa cộng tuyến. Do đó, việc ước<br /> các biến đều lớn hơn 0,05. Chứng tỏ rằng lượng mô hình (1) được tiếp cận theo từng<br /> tất cả các biến nghiên cứu có phân phối biến riêng biệt. Phần thứ hai, ước lượng<br /> chuẩn. hàm co giãn phản ánh biến động của FDI<br /> 5. Kết quả nghiên cứu và thảo luận khi biến chính sách tài khóa thay đổi trong<br /> Kết quả xử lý thống kê của mô hình hai giai đoạn không khủng hoảng kinh tế<br /> kinh tế lượng chia thành hai phần. Phần thứ và có khủng hoảng kinh tế xảy ra.<br /> <br /> Bảng 5.1: Kết quả ước lượng mô hình<br /> Mô hình 1: FDIt = α0 + α1E t + α2Cr *E t + α3FDIt-1 + ε t<br /> <br /> Variables Coefficient Std. Error T-Statistic Prob.<br /> C 6.459174 2.854233 2.263016 0.0349<br /> Et -0.174125 0.080787 -2.15535 0.0222<br /> Cr*Et 0.069414 0.034619 2.00502 0.0435<br /> FDIt-1 0.629320 0.183209 3.434987 0.0026<br /> Diagnostic test<br /> <br /> R2 0.526199** 0.00159<br /> Normality test 5.392293 0.06746<br /> Serial correlation: LM test 0.643022 0.5374<br /> Heteroscedasticity: ARCH 0.619042 0.4402<br /> <br /> <br /> Mô hình 2: FDIt = β0 + β1R t + β2Cr *R t + β3FDIt-1 + γ t<br /> Variables Coefficient Std. Error T-Statistic Prob.<br /> C -0.326445 3.162858 -0.103212 0.9188<br /> Rt -0.116905 0.043322 -2.698476 0.0390<br /> Cr*Rt 0.022159 0.010933 2.026799 0.0427<br /> FDIt-1 0.655751 0.188033 3.487430 0.0023<br /> <br /> <br /> 134<br />  NGUYỄN QUYẾT<br /> <br /> <br /> Variables Coefficient Std. Error T-Statistic Prob.<br /> Diagnostic test<br /> <br /> R2 0.492688** 0.00306<br /> Normality test 3.996046 0.1356<br /> Serial correlation: LM test 0.745034 0.4888<br /> Heteroscedasticity: ARCH 0.378846 0.5448<br /> Nguồn: Kết quả từ Eviews 8.0, dấu (**) chỉ thống kê có ý nghĩa mức 5%.<br /> <br /> Kết quả bảng 5.1 cho thấy biến tương này có thể lý giải là trong cơ cấu chi của<br /> tác Cr*Et và Cr*Rt có ý nghĩa thống kê chính phủ chưa hợp lý, còn dàn trải nhiều<br /> mức 5%. Do đó, có thể khẳng định rằng khoản mục, chưa thật sự ưu tiên chi đầu tư<br /> chính sách tài khóa trong giai đoạn khủng phát triển cơ cở hạ tầng để thu hút FDI.<br /> hoảng kinh tế có ảnh hưởng tới nguồn vốn Kiểm định chẩn đoán của hai mô hình<br /> FDI. Hai biến thu và chi tiêu chính phủ có (Diagnostic test) cho thấy mô hình nghiên<br /> tác động tiêu cực tới nguồn vốn FDI (biến cứu không vi phạm giả định tự tượng quan,<br /> Rt và Et có ý nghĩa thống kê mức 5%). Hơn phương sai thay đổi và phân phối chuẩn<br /> nữa, lượng vốn FDI của năm trước cũng là của phần dư. Mặt khác, kiểm định F của<br /> một trong những nhân tố góp phần làm gia hai mô hình có ý nghĩa mức 5%, hệ số xác<br /> tăng dòng vốn này vào năm sau (FDIt-1 có định tương ứng là R2=0.526199 và<br /> ý nghĩa mức 5%). Theo lý thuyết nếu tăng 0.492688 ngụ ý rằng mô hình nghiên cứu<br /> chi tiêu chính phủ thì có thể thu hút đầu tư phù hợp với mẫu 52.6199% và 49.2688%<br /> FDI tăng lên nhưng thực tế trong nghiên biến động của dòng vốn FDI được giải<br /> cứu này không cho kết quả như vậy. Điều thích bởi các biến độc lập.<br /> <br /> Bảng 5.2: Hàm co giãn của FDI đối với biến E<br /> <br /> Giai đoạn khủng hoảng Giai đoạn không khủng hoảng<br /> <br /> Ex[f(x,k)]: [0;100.053)  (100.053; ) Ex[f(x,k)]: [0;60.168)  (60.168;  )<br /> <br /> 10.4766 10.4766<br /> E x [f(x, k)] = 1- E x [f(x, k)] = 1-<br /> 10.4766 - 0.10471.x 10.4766 - 0.174125.x<br /> <br /> E x f  50.03 =1 E x f  30.08  1<br /> <br /> Nguồn: Tính toán dựa trên kết quả bảng 4 và phương trình (3), (4)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 135<br /> TÁC Đ NG CỦA CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI VI T NAM…<br /> <br /> <br /> Hình 5.1: Đồ thị hàm co giãn của FDI đối với biến E<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Khủng hoảng<br /> Không khủng hoảng<br /> Ex<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> %GDP<br /> Nguồn: Hình vẽ từ phần mềm R<br /> <br /> Đồ thị trong hình 5.1 cho thấy biến là trong giai đoạn không khủng hoảng nếu<br /> động của dòng vốn FDI đối với chi tiêu chi tiêu chính phủ thay đổi (x) đơn<br /> chính phủ trong giai đoạn khủng hoảng vị (x  30,08) thì lượng vốn FDI thay đổi<br /> kinh tế chậm hơn trong giai đoạn không có lớn hơn (x) (đơn vị). Trái lại trong thời<br /> xảy ra khủng hoảng. Thời kỳ không khủng<br /> kỳ khủng hoảng thì con số này lên tới<br /> hoảng, nếu chi tiêu chính phủ vượt 30.08%<br /> 50.03% GDP.<br /> GDP thì co giãn của FDI lớn hơn 1. Nghĩa<br /> <br /> Bảng 5.3: Hàm co giãn của FDI đối với biến R<br /> <br /> Giai đoạn khủng hoảng Giai đoạn không khủng hoảng<br /> <br /> Ex[f(x,k)]: [0;40.74)  (40.74;  ) Ex[f(x,k)]: [0;33.016)  (33.016; )<br /> <br /> 3.8598 3.8598<br /> E x [f(x, k)] = 1- E x [f(x, k)] = 1-<br /> 3.8598 - 0.0947.x 3.8598 - 0.116905.x<br /> <br /> E x f  20.38 =1 E x f 16.51  1<br /> <br /> Nguồn: Tính toán dựa trên kết quả bảng 4 và phương trình (3), (4)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 136<br />  NGUYỄN QUYẾT<br /> <br /> <br /> Hình 5.2: Đồ thị hàm co giãn của FDI đối với biến R<br /> Ex<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Khủng hoảng<br /> Không khủng hoảng %GDP<br /> <br /> Nguồn: Hình vẽ từ phần mềm R<br /> <br /> Tương tự đối với chi tiêu chính phủ, đồ tài khóa vẫn chưa thật sự đủ mạnh, chưa<br /> thị trong hình 5.2 cũng cho thấy trong giai phát huy hết hiệu quả trong việc thu hút<br /> đoạn khủng hoảng kinh tế biến động của dòng vốn FDI.<br /> dòng vốn FDI đối với thu chính phủ chậm 6. Kết luận<br /> hơn so với giai đoạn không khủng hoảng. Kết quả phân tích tác động của chính<br /> Thật vậy, nếu trong giai đoạn khủng hoảng sách tài khóa đến đầu tư trực tiếp nước<br /> thu chính phủ vượt quá 20.38% GDP thì co ngoài trong giai đoạn khủng hoảng cho<br /> giãn của FDI sẽ lớn hơn 1. Nhưng trong thấy, khủng hoảng tài chính ảnh hưởng tiêu<br /> thời kỳ không khủng hoảng thì tình huống cực lên dòng vốn FDI và phản ứng của vốn<br /> này xảy ra khi thu của chính phủ lớn FDI đối với chính sách tài khóa trong thời<br /> 16.51% GDP. Nghĩa là trong giai đoạn kỳ khủng hoảng chậm hơn so với thời kỳ<br /> không khủng hoảng nếu thu chính phủ thay không khủng hoảng. Kết luận này tương tự<br /> đổi (x) đơn vị (x  16,51) thì lượng vốn nghiên cứu của Hajkova et al. (2006). Từ<br /> FDI thay đổi lớn hơn (x) (đơn vị). kết quả nghiên cứu với kỳ vọng thu hút<br /> Vậy, phản ứng của vốn FDI với chính nguồn vốn FDI trong thời gian tới hiệu quả<br /> sách tài khóa trong thời kỳ khủng hoảng hơn chúng tôi gợi ý những chính sách sau:<br /> chậm hơn so với thời kỳ không khủng Thứ nhất, từ kết quả xử lý mô hình 1<br /> hoảng. Qua đó cũng cho thấy trong thời kỳ (bảng 4) cho thấy hệ số biến Et âm, nghĩa<br /> khủng hoảng tài chính xảy ra thì chính sách là nếu gia tăng Et thì FDI sẽ giảm. Do đó<br /> <br /> 137<br /> TÁC Đ NG CỦA CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI VI T NAM…<br /> <br /> <br /> trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế xảy ra for Asian and the Pacific”. Retrievied 10<br /> chính phủ không nên khuyến khích áp February, 2015 from<br /> dụng chính sách tài khóa mở rộng (tức http://adb.org/publications/series/key-<br /> giảm thuế và tăng chi tiêu) để thu hút FDI indicators-for-asia-and-the-pacific.<br /> 3. Athukorala, P. C. (2003). “Foreign direct<br /> mà cần phải gián tiếp thông qua bằng<br /> investment in crisis and recovery: Lessson<br /> những phương thức khác; tư vấn hỗ trợ from the 1997 - 1998 Asian crises”.<br /> pháp lý trong suốt hoạt động dự án, cung Australian economic history review 43(2),<br /> cấp các gói can thiệp để hỗ trợ những pp. 197-213.<br /> ngành hoặc thị trường như cơ sở hạ tầng, 4. Bellak, C., Damijan, J., & Leibrecht, M.<br /> đào tạo nghề nâng cao chất lượng nguồn (2009). “Infrastructure endowment and<br /> nhân lực, nâng cao năng suất lao động đặc corporate income taxes as determinants of<br /> biệt là chú trọng phát triển lực lượng lao foreign direct investment in Central and<br /> động có kỹ năng. Eastern European countries”. The World<br /> Thứ hai, khủng hoảng tài chính gây Economy, 32, 267-290.<br /> ảnh hưởng tiêu cực tới dòng vốn FDI bởi 5. Clausing, K. A., & Dorobantu, C. L. (2005).<br /> “Re-entering Europe: Does European Union<br /> sự bất ổn trong chính sách kinh tế vĩ mô.<br /> candidacy boost foreign direct investment?”.<br /> Do đó để thu hút FDI trong bối cảnh khủng Economics of Transition, 13,77-103.<br /> hoảng Chính phủ cần tiếp tục cải thiện môi 6. Edgington, D. W., Hayter, R. (2001).<br /> trường đầu tư bao gồm thể chế chính sách, “Japanese foreign direct investment and the<br /> chính sách pháp luật phải đồng bộ, rõ ràng Asian financial crisis”. Geoforum 32(1),<br /> có tính thực thi cao ở tất cả các cấp và cần pp.103-120.<br /> phổ biến chính sách đường lối của nhà 7. Ezirim, C. B., Moughalu, M. I. (2006).<br /> nước đến các nhà đầu tư đảm bảo thông tin “Exchange rate determination, foreign direct<br /> chính xác nhấtvới độ trễ nhỏ nhất. investment burden and external debt crisis in<br /> Thứ ba, đối với chính sách tài khóa less developed countries: Negerian<br /> trong những năm gần đây chưa tận dụng experiece”. International journal of business<br /> and economics perspectives 1(1), pp. 1-15.<br /> hết ưu thế tác động trực tiếp có trọng tâm<br /> 8. Giàu V. N (2014). “Giám sát hệ thống tài<br /> mà phân bổ dàn trải manh mún và phối hợp<br /> chính: Chỉ tiêu và mô hình định lượng”. Nhà<br /> thiếu đồng bộ. Do đó, Nhà nước cần có Xuất bản Tri Thức.<br /> chiến lược xây dựng và thực thi chính sách 9. Graham, E. M., Wada, E. (2000). “Domestic<br /> tài khóa một cách hợp lý, truyền thông một reform, trade and investiment liberalization,<br /> cách hiệu quả và minh bạch hơn nữa, hạn financial crisis and foreign direct investment<br /> chế sử dụng các mệnh lệnh hành chính in to Mexico”. The world economy 23(6),<br /> trong thi hành thay vào đó là phải dựa trên pp. 777-797.<br /> công cụ thị trường. 10. Goodspeed, T., Vazquez, J. M., & Zhang, L.<br /> (2006). Are other government policies more<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO important than taxation in attracting FDI?<br /> Andrew young school of policy studies.<br /> 1. Adina Dornean, Dumitru - Cristian Oanea Research Paper Series (working paper 28),<br /> (2014). “The impact of financial policy on pp. 56-63.<br /> FDI in the context of crisis: Evidence from 11. Hajkova, D. Nicoletti, G.Vartia, L.,Yoo, K.<br /> Central and Easterm European Countries”. (2006). “Taxation, Business environment and<br /> Procedia Economics and Finance 15, FDI location in OECD countries”.Working<br /> pp. 407-413. paper No 102, pp. 13-20.<br /> 2. Asian Development Bank. “Key indicators 12. Hui, T., Shang - Jin, W. (2009). “The<br /> <br /> 138<br />  NGUYỄN QUYẾT<br /> <br /> composition matters: Capital flows and Trends and Trajectory”. Applying Economy,<br /> liquidity crush during a global economic 34 (7), p.877-884.<br /> crisis International Money Fund”. IMF 19. Sydsæter, K., and Hammond, P. (2008).<br /> working papers, No. 09, pp. 164-170. “Essential mathematics for economic<br /> 13. IEO-IMF (2003). “Foreign direct invest in analysis”. 3rd edition, Prentice-Hall, United<br /> emerging market countries”. Report of Kingdom.<br /> working group of the capital markets 20. Tiebout, C., (1956). “A pure theory of local<br /> consultative group (CMCG) expenditures”. Journal of Political economy,<br /> 14. Le, M., Suruga, T. (2005). “Foreign direct vol. 64, No 05, pp.416-424.<br /> investment, public expenditure and 21. Tuấn Đ. T. A (2014).“Chính sách tài khóa”.<br /> economic growth: empirical evidence for Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright.<br /> the period 1970-2001”. Applied economics 22. Thangavule, S. M., Yong, Y. W,<br /> letters, vol. 12, No 1, pp. 45-49. Chongvilaivan, A. (2009). “FDI, growth and<br /> 15. Loungani, P., Razin, A. (2001). “How Asian financial crisis: the experience of<br /> benifical is foreign direct investment for selected Asian countries”. World economy<br /> developing countries?”. Finance and 32(10), pp. 61-77.<br /> development 38(2), pp. 6-9. 23. UNCTAD (2008). “World Investment<br /> 16. Morriset, J. and Pirnia, N. (1999). “How tax Prospects Survey: 2008-2010”. New York<br /> policy and incentives affect foreing direct and Geneva: United Nations.<br /> investment”. A review, The world bank 24. Urata, S (1999). “The east Asian economic<br /> elibrary. crisis and japanese foreign direct investment<br /> 17. Milan Brahmbhatt and Otaviano Canuto in Asia”. ASEME regional economic’ work<br /> (2012). “Fiscal Policy for Growth and shop, Bali, Indonesia, September 15-17,<br /> Development”. Poverty reduction and pp.1-33.<br /> economic management network (prem), 25. Việt V. Q (2009). “Viet Nam's economic<br /> World Bank. crisis policy follies and the role of state-<br /> 18. Ngân Hàng Thế Giới (2014). “Báo cáo owned conglomerates”. Southeast Asian<br /> đánh giá khu vực tài chính Việt Nam”. Văn Affairs.<br /> phòng phó chủ tịch phụ trách phát triển tài 26. World Bank. “Featured Indicators”.<br /> chính và tư nhân ấn hành. Retrievied 10 February, 2015 from<br /> 22. Supriyo De (2012). “Fiscal Policy in India: http://data.worldbank.org/indicator.<br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 08/9/2015 Biên tập xong: 15/3/2017 Duyệt đăng: 20/3/2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 139<br />