Tái cấu hình đời sống tôn giáo ở Việt Nam hiện nay: Những thách thức về mặt pháp lí

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 7 - 2012 3 T«n gi¸o - vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn T¸i cÊu h×nh ®êi sèng t«n gi¸o ë ViÖt Nam hiÖn nay: Nh÷ng th¸ch thøc vÒ mÆt ph¸p lÝ (PhÇn cuèi) ®ç quang h­ng(*) 4. Nh÷ng th¸ch thøc vÒ ph¸p lÝ §©y lµ vÊn ®Ò rÊt thêi sù vµ míi mÎ. ý kiÕn cña chóng t«i d­íi ®©y cã thÓ chØ xem nh­ nh÷ng “gi¶ thiÕt nghiªn cøu”. Sau ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò cô thÓ. 4.1. Mét hÖ luËn víi m« h×nh nhµ n­íc thÕ tôc Trong nh÷ng nghiªn cøu tr­íc ®©y, chóng t«i ®· kh¼ng ®Þnh r»ng, Nhµ n­íc ViÖt Nam trªn thùc tÕ ®· lùa chän m« h×nh nhµ n­íc thÕ tôc ­u tiªn cho sù ®a d¹ng, vÒ c¬ b¶n lµ ®óng ®¾n vµ phï hîp(1) . Chóng t«i còng ®· cã nhËn xÐt r»ng, tr­íc n¨m 2005, trong mét thêi gian dµi khi x©y dùng m« h×nh nhµ n­íc thÕ tôc Êy, ViÖt Nam ®· cã “mét mãn nî ph¸p lÝ” lµ, khi c«ng nhËn 6 t«n gi¸o chÝnh, v× nhiÒu lÝ do chñ quan vµ kh¸ch quan, ®· xem nhÑ vÕ ph¸p lÝ “t«n träng c¸c t«n gi¸o cßn l¹i”. ChØ thÞ 01 (2005) ®· bï ®¾p c¬ b¶n cho thiÕu hôt ®ã. VÊn ®Ò ngµy h«m nay lµ, vÒ ph­¬ng diÖn ph¸p lÝ, c¸c tæ chøc t«n gi¸o ®­îc c«ng nhËn (víi hai cÊp ®é “cã t­ c¸ch ph¸p nh©n” vµ “®­îc ®¨ng kÝ ho¹t ®éng”) sÏ cßn biÕn diÔn nh­ thÕ nµo? Sè l­îng c¸c t«n gi¸o ®­îc thõa nhËn nãi cho cïng lµ sè n trong sè häc. Ngay hiÖn nay còng ®· vµ ®ang cã nh÷ng ý kiÕn tranh luËn, 12 (hay 13) c¸c t«n gi¸o ®­îc thõa nhËn lµ nhiÒu hay lµ con sè thÝch hîp? Theo chóng t«i, sù “t¸i cÊu h×nh t«n gi¸o” ®· cho thÊy, viÖc lùa chän m« h×nh ®a nguyªn vÒ t«n gi¸o khiÕn Nhµ n­íc râ rµng ph¶i chÊp nhËn sè n nãi trªn. VÊn ®Ò lµ ë chç quyÒn h¹n ph¸p lÝ, sù *. GS. TS., §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 1. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sau h¬n mét tr¨m n¨m x©y dùng m« h×nh nµy, ng­êi Ch©u ¢u ®· “tæng kÕt” 4 m« h×nh kh¶ thi (modÌle possible) cña nhµ n­íc thÕ tôc, cho ®Õn nay lµ: 1. M« h×nh quèc gi¸o (ethno-religion) cho nh÷ng n­íc nh­ B¾c ¢u víi Tin Lµnh gi¸o; Italia, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha víi C«ng gi¸o; Hy L¹p víi ChÝnh Thèng gi¸o. Víi nh÷ng n­íc nµy, Nhµ n­íc c«ng nhËn, dùa vµo mét t«n gi¸o chñ l­u nh­ng vÉn t«n träng c¸c t«n gi¸o cßn l¹i. 2. M« h×nh t«n gi¸o d©n sù (religion civile) cho nh÷ng n­íc thùc hiÖn hßa nhËp c¸c gi¸ trÞ t«n gi¸o vµo x· héi (tiªu biÓu nh­ Mü). 3. M« h×nh ®a nguyªn t«n gi¸o (pluralisme), dµnh nhiÒu sù ­u tiªn cho sù ®a d¹ng cña c¸c t«n gi¸o cïng cã vÞ trÝ ph¸p lÝ víi sù më réng ngµy cµng lín cho c¸c t«n gi¸o (§øc, BØ, Hµ Lan…) 4. M« h×nh thÓ chÕ thÕ tôc trung lËp (laicitÐ), m« h×nh ®Æc biÖt nhÊt, tiªu biÓu nh­ ë n­íc Ph¸p, trong ®ã nhµ n­íc kh«ng “c«ng nhËn” bÊt cø mét t«n gi¸o nµo, mäi t«n gi¸o lín nhá tr­íc nhµ n­íc ®Òu ph¶i thùc hiÖn lu©n lÝ thÕ tôc (moral laique). (J. Bauberot, T«n gi¸o vµ tÝnh hiÖn ®¹i, thÓ chÕ thÕ tôc trung lËp vµ thÕ tôc hãa trong cuéc khñng ho¶ng cña tÝnh hiÖn ®¹i ë Ch©u ¢u, Paris, nguyªn b¶n tiÕng Ph¸p, 2005). Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 7 - 2012 4 hiÖn diÖn cña c¸c tæ chøc t«n gi¸o Êy còng nh­ øng xö víi “nh÷ng t«n gi¸o cßn l¹i” sao cho phï hîp víi m« h×nh ®· lùa chän míi lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh quyÕt ®Þnh. 4.2. VÒ thÓ thøc c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o Tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o trong c¸c x· héi ¢u - Mü, E. Caparros vµ L. LÐon Christians ®· kh¸i qu¸t 3 d¹ng thøc cô thÓ sau ®©y: (1). ViÖc c«ng nhËn mang tÝnh hiÕn ®éc lËp (La Nha, Ba Lan, v.v... (3). ViÖc c«ng nhËn t­ c¸ch ph¸p nh©n b»ng con ®­êng ®¨ng kÝ: mét d¹ng thøc cã tÝnh phæ biÕn vµ thÝch hîp. ViÖc c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o theo ph­¬ng thøc ®¨ng kÝ xem ra phï 4.2.1. MÊy kinh nghiÖm cña ¢u - Mü ®Þnh n­íc nh­ Italia, T©y Ban Nha, Bå §µo reconnaissance constitutionnelle de l’autonomie) víi c¸c tæ chøc t«n gi¸o. C¸i ®Æc biÖt cña d¹ng thøc nµy ë chç, hîp tr­íc hÕt víi mäi quèc gia cã hÖ thèng luËt phæ th«ng (droit commun). Tù th©n hÖ thèng luËt Anh - Mü (Common Law) ®· hµm chøa c¸ch thøc ®¹t ®­îc t­ c¸ch ph¸p nh©n t«n gi¸o. PhÝa c¸c t«n gi¸o, kh«ng chØ cã ®ßi hái ®­îc ®¨ng kÝ, tøc lµ ®­îc h­ëng sù gi¸m s¸t t­ ph¸p (controle judiciaire) mµ cßn ®ßi hái sù c«ng quyÒn hãa (formalisation publique) sù tån t¹i cña m×nh. TÝnh phøc t¹p cña viÖc ®¨ng kÝ, tr­íc hÕt nhµ n­íc thùc sù kh«ng can thiÖp vµo ë chç: tæ chøc t«n gi¸o lµ nh÷ng thùc thÓ träng tÝnh tù chñ cña chóng nh­ng gi¸ cã cÊu tróc gi¸o héi, cã khi mang tÝnh toµn gièng nhau. Ch¼ng h¹n, víi Gi¸o héi nhá, ®a nguyªn vÒ c¬ cÊu tæ chøc. hoµn toµn gi÷a Gi¸o héi vµ Nhµ n­íc hiÖn viÖc ®¨ng kÝ, c¸c tæ chøc t«n gi¸o theo luËt c«ng (droit public) trong khi ®ã nh÷ng tæ chøc nh©n ®¹o (®i liÒn víi viÖc mäi vÊn ®Ò néi bé cña c¸c t«n gi¸o, t«n phøc t¹p, nhÊt lµ c¸c t«n gi¸o truyÒn thèng trÞ cña t­ c¸ch ph¸p nh©n l¹i kh«ng cÇu hoÆc ng­îc l¹i, nh÷ng t«n gi¸o nhãm C«ng gi¸o, khi thùc hiÖn LuËt Ph©n Li vÉn gi÷ t­ c¸ch ph¸p nh©n cña m×nh c¸c céng ®ång t«n gi¸o, tÝn ng­ìng kh¸c l¹i h­ëng ph¸p nh©n theo quy chÕ cña luËt d©n sù (droit civil). (2). ViÖc c«ng nhËn b»ng con ®­êng cña c¸c tháa ­íc quèc tÕ Cã thÓ nãi chÕ ®é tháa ­íc (Concordataire)(2) lµ mét ®ãng gãp quan träng cña luËt ph¸p t«n gi¸o Ch©u ¢u khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Kit« gi¸o. Cho ®Õn nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y, chÕ ®é nµy vÉn tá ra cßn t¸c dông víi hµng lo¹t v¨n b¶n ®­îc kÝ gi÷a Tßa Th¸nh Vatican vµ c¸c Mét c¬ së nh×n nhËn kh¸c, khi thùc trong c¸c x· héi hiÖn ®¹i ®­îc coi nh­ miÔn mét sè kho¶n thuÕ, hoÆc gi¶m thuÕ - hai ®iÒu lîi ®¸ng kÓ cho c¸c tæ chøc t«n gi¸o) dï kh«ng ph¶i mäi ho¹t ®éng t«n gi¸o ®Òu kh«ng cã môc ®Ých sinh lîi(3). 2. §¸ng l­u ý, ngµy 9/12/1905, khi n­íc Ph¸p c«ng bè Bé luËt Ph©n Li næi tiÕng (Loi la SÐparation des Ðglises et de l’Etat), ®· xãa bá chÕ ®é nµy b»ng §iÒu 44, hñy bá nh÷ng ®iÒu luËt ®­îc kÝ gi÷a Gi¸o hoµng víi ChÝnh phñ Ph¸p tr­íc ®ã. 3. E. Caparros, L. LÐon Chistians. La religion en droit comparÐ µ l’ aube du XXIe siÌcle, ed. Bruylaut, Bruxeelle, 2000. PhÇn néi dung trªn ®©y lµ sù tãm t¾t bµi viÕt tæng luËn cuéc Héi th¶o quèc tÕ vÒ luËt ph¸p t«n gi¸o Ch©u ¢u n¨m 2000 t¹i BØ. 4 §ç Quang H­ng. T¸i cÊu h×nh ®êi sèng… GÇn ®©y h¬n, nhµ nghiªn cøu luËt 5 * Gi¸o héi §¹i ®¹o Tam kú Phæ ®é Cao ph¸p t«n gi¸o næi tiÕng cña Ph¸p vµ §µi T©y Ninh: n¨m 1996 víi QuyÕt ®Þnh thøc c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o nµy * Héi Th¸nh TruyÒn gi¸o Cao §µi: n¨m Ch©u ¢u, F. Messner ®· “tãm t¾t” ba d¹ng mét c¸ch thuyÕt phôc h¬n. Trong ®ã, F. Messner ®· ®èi chiÕu c¸c m« h×nh nhµ n­íc thÕ tôc víi viÖc vËn dông ba thÓ thøc c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o nãi trªn(4). ¤ng còng cho b¹n ®äc thÊy nh÷ng kinh nghiÖm cña Céng ®ång Ch©u ¢u, víi hai “tßa ¸n vÒ t«n gi¸o” ®· ®ông ®é víi nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lÝ nh­ thÕ nµo khi thùc thi viÖc c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o trong thùc tiÔn ®a d¹ng cña c¸c n­íc thµnh viªn. 4.2.2. B©y giê, chóng ta h·y xem viÖc c«ng nhËn 13 tæ chøc t«n gi¸o ë ViÖt Nam ®· diÔn ra nh­ thÕ nµo. Tr­íc hÕt lµ sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c cÊp cã thÈm quyÒn c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o. V¨n b¶n ph¸p lÝ cho thÊy, lo¹i tæ chøc t«n gi¸o ®­îc c«ng nhËn tr­íc n¨m 2005 nh­ sau: 1. Thñ t­íng ChÝnh phñ c«ng nhËn 03 tæ chøc: * Tæng héi Héi Th¸nh Tin Lµnh ViÖt Nam (MiÒn B¾c): n¨m 1958 * Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam: n¨m 1980 * Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam: n¨m 1981 2. Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o (thõa ñy quyÒn cña Thñ t­íng ChÝnh phñ): 09 tæ chøc: * Héi Th¸nh Cao §µi Tiªn Thiªn: n¨m 1995 víi QuyÕt ®Þnh sè 51/Q§-TGCP ngµy 29/7/1995; * Héi Th¸nh Cao §µi Minh Ch¬n ®¹o HËu Giang: n¨m 1996 víi QuyÕt ®Þnh sè 39/Q§-TGCP ngµy 02/8/1996; sè 10/Q§-TGCP ngµy 24/9/1996; 1996 víi QuyÕt ®Þnh sè 40/Q§-TGCP ngµy 24/9/1996 ; * Gi¸o héi Héi Th¸nh Cao §µi Ban ChØnh ®¹o: n¨m 1997 víi QuyÕt ®Þnh sè 26/Q§-TGCP ngµy 08/8/1997; * Héi Th¸nh Cao §µi Ch¬n Lý: n¨m 2000 víi QuyÕt ®Þnh sè 16/2000/Q§-TGCP ngµy 14/3/2000; * Héi Th¸nh Cao §µi CÇu Kho - Tam Quan: n¨m 2000 víi QuyÕt ®Þnh 199/2000/Q§-TGCP ngµy 28/4/2000; sè * Ban §¹i diÖn PhËt gi¸o Hßa H¶o (nay lµ Ban TrÞ sù Trung ­¬ng PhËt gi¸o Hßa H¶o): n¨m 1999 víi QuyÕt ®Þnh sè 21/Q§/TGCP ngµy 11/6/1999; * Tæng Liªn héi Héi Th¸nh Tin Lµnh ViÖt Nam (MiÒn Nam): QuyÕt ®Þnh 16/3/2001. sè 15 n¨m 2001 víi Q§/TGCP ngµy 3. UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng c«ng nhËn tæ chøc t«n gi¸o: 04 tæ chøc: * Ban §¹i diÖn Céng ®ång Håi gi¸o Thµnh phè Hå ChÝ Minh: n¨m 1992 víi QuyÕt ®Þnh sè 28/Q§-UB ngµy 07/01/1992; * Héi Th¸nh Cao §µi ChiÕu Minh Long Ch©u: n¨m 1996 víi QuyÕt ®Þnh sè 1562/Q§.Ct.HC.96 ngµy 27/7/1996 cña Chñ tÞch UBND tØnh CÇn Th¬; 4. Xem: B. Basdevant - Gaudemet et Francis Messner. Les Origines Historigres du Statut des Confessions Religieuse dans les Pays de l’Union europÐene, Puf, Paris, 1999. §Æc biÖt cuèn cña Francis Messner, P. H. PrÐlot, J. M. Woehrling. TraitÐ de Droit Francais des Religions, Ed. Litec, Paris, 2003. 5 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 7 - 2012 6 * Héi Th¸nh B¹ch y Liªn ®oµn Ch¬n * Gi¸o héi PhËt ®­êng Nam t«ng Minh Lý: n¨m 1998 víi QuyÕt ®Þnh sè 60/TB-UB s­ ®¹o, ®¨ng kÝ ngµy 17/8/2007 ( GiÊy Giang; nhËn ngµy 01/10/2008 (QuyÕt ®Þnh sè ngµy 08/7/1998 cña UBND tØnh Kiªn * Ban §¹i diÖn Céng ®ång Håi gi¸o tØnh An giang: n¨m 2004 víi QuyÕt ®Þnh sè 2775/Q§-Ct.UB ngµy 17/12/2004 cña Chñ tÞch UBND tØnh An Giang. Tõ khi cã ChØ thÞ 01/2005 ®Õn nay, viÖc c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o diÔn ra nh­ sau: 1. Lo¹i tæ chøc t«n gi¸o do Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ cÊp GiÊy chøng nhËn ®¨ng kÝ ho¹t ®éng hoÆc c«ng nhËn vÒ tæ chøc, bao gåm: * Héi TruyÒn gi¸o C¬ §èc ViÖt Nam, ®¨ng kÝ ngµy 01/9/2006 (GiÊy chøng nhËn sè 146/2006/GCN-TGCP); c«ng nhËn ngµy 22/10/2007 (QuyÕt ®Þnh sè 175/Q§TGCP); * TÞnh ®é C­ sÜ PhËt héi ViÖt Nam, ®¨ng kÝ ngµy 01/9/2006 (GiÊy chøng nhËn sè 147/GCN-TGCP); c«ng nhËn ngµy 27/11/2007 (QuyÕt ®Þnh sè 207/Q§-TGCP); * Gi¸o héi C¬ §èc Phôc L©m ViÖt Nam, ®¨ng kÝ ngµy 18/12/2006 (GiÊy chøng nhËn sè 215/2006/GCN-TGCP); c«ng nhËn ngµy 04/12/2008 (QuyÕt ®Þnh sè 235/Q§TGCP); * Tæng héi B¸p-tÝt ViÖt Nam (¢n §iÓn Nam Ph­¬ng), ®¨ng kÝ ngµy 18/12/2006 (GiÊy chøng nhËn sè 214/2006/GCN- TGCP); c«ng nhËn ngµy 07/5/2008 (QuyÕt ®Þnh sè 109/Q§-TGCP); * Céng ®ång Baha’i ë ViÖt Nam, ®¨ng kÝ ngµy 28/2/2007 (GiÊy chøng nhËn sè 105/TGCP); c«ng nhËn ngµy (QuyÕt ®Þnh sè 150/Q§-TGCP); 14/7/2008 chøng nhËn sè 694/GCN-TGCP); c«ng 196/Q§-TGCP); * Minh LÝ ®¹o Tam t«ng miÕu, ®¨ng kÝ ngµy 17/8/2007 (GiÊy chøng nhËn sè 693/GCN-TGCP); c«ng nhËn ngµy 01/10/2008 (QuyÕt ®Þnh sè 195/Q§-TGCP); * Héi Th¸nh B¸p-tÝt ViÖt Nam (Nam Ph­¬ng), ®¨ng kÝ ngµy 26/9/2007 ( GiÊy chøng nhËn sè 810/GCN-TGCP); c«ng nhËn ngµy 03/10/2008 (QuyÕt ®Þnh sè 199/Q§-TGCP); * Héi Th¸nh Mennonite ViÖt Nam, ®¨ng kÝ ngµy 26/9/2007 ( GiÊy chøng nhËn sè 811/GCN-TGCP); c«ng nhËn ngµy 05/02/2009 (QuyÕt ®Þnh sè 12/2009/Q§TGCP); * Héi Th¸nh Tin Lµnh Tr­ëng L·o ViÖt Nam, ®¨ng kÝ ngµy 05/10/2007 (GiÊy chøng nhËn sè 843/GCN-TGCP); c«ng nhËn ngµy 04/12/2008 (QuyÕt ®Þnh sè 234/Q§-TGCP); * Héi Th¸nh Liªn h÷u C¬ §èc ViÖt Nam, ®¨ng kÝ ngµy 05/10/2007 ( GiÊy chøng nhËn nhËn ngµy sè 844/GCN-TGCP); 14/6/2010 84/2010/Q§-TGCP); (QuyÕt c«ng ®Þnh sè 2. Lo¹i tæ chøc t«n gi¸o do ñy ban Nh©n d©n, Ban T«n gi¸o, Së Néi vô c¸c tØnh cÊp ®¨ng kÝ ho¹t ®éng t«n gi¸o vµ c«ng nhËn vÒ tæ chøc, bao gåm: * §¹o Tø ¢n HiÕu NghÜa, Ban T«n gi¸o tØnh An Giang cÊp ®¨ng kÝ ngµy 04/8/2006 (GiÊy chøng nhËn sè 262/GCN- TGT); UBND tØnh An Giang c«ng nhËn ngµy 16/6/2010 (QuyÕt ®Þnh sè 1114/Q§UBND); 6 §ç Quang H­ng. T¸i cÊu h×nh ®êi sèng… * Héi ®ång S­ c¶ Håi gi¸o Bµni tØnh 7 Th«ng th­êng, luËt ph¸p quèc tÕ cã sù Ninh ThuËn, Ban T«n gi¸o tØnh Ninh ph©n biÖt râ rµng gi÷a c¸c thÓ nh©n (les 06/9/2006 (les pÐrsonnes juridique), nghÜa lµ 2 chñ ThuËn chÊp thuËn (C«ng v¨n thµnh sè lËp ngµy 150/BTG-VP); UBND tØnh Ninh ThuËn c«ng nhËn ngµy 01/10/2007 UBND); (QuyÕt ®Þnh sè 4106/Q§- * Ban §¹i diÖn (l©m thêi) Céng ®ång Islam gi¸o tØnh T©y Ninh, UBND tØnh T©y Ninh c«ng nhËn ngµy 30/12/2008 (C«ng v¨n sè 4400/UBND-VXNV); pÐrsonnes physiques) vµ c¸c ph¸p nh©n thÓ quyÒn lîi (les subjets de droits) c¬ b¶n th­êng ®­îc nhµ n­íc b¶o hé vÒ quyÒn lîi cho c¸c c¸ nh©n trong x· héi vµ c¸c héi ®oµn thÓ - x· héi hay ®oµn thÓ ®­îc ph¸p luËt c«ng nhËn víi ®ñ t­ c¸ch ph¸p lÝ ®Ó lµm chñ thÓ c¸c quyÒn lîi. H¬n thÕ n÷a, c¸c ph¸p nh©n vèn cã * §¹o Böu S¬n Kú H­¬ng: Chïa T©y nhiÒu lo¹i. Víi vÊn ®Ò c¸c tæ chøc t«n §øc, tØnh Bµ RÞa - Vòng Tµu, Ban T«n vùc ph¸p nh©n t­ ph¸p (les pÐsonnes An cæ tÝch, x· NghÜa Thµnh, huyÖn Ch©u gi¸o vµ D©n téc tØnh cÊp ®¨ng kÝ ngµy 05/9/2007 (GiÊy chøng nhËn sè 01/GCNTGDT); Së Néi vô c«ng nhËn ngµy 25/3/2009 (QuyÕt ®Þnh sè 581/Q§-SNV), v.v… Qua t­ liÖu chÝnh thøc trªn ®©y cña Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ, cã thÓ nhËn xÐt r»ng, viÖc c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o ë ViÖt Nam hiÖn nay, trong ph¹m vi gi¸o, theo th«ng lÖ, chñ yÕu thuéc lÜnh morales de droit privÐ). C¸c lo¹i ph¸p nh©n chñ yÕu trong ngµnh t­ ph¸p th­êng gåm: c¸c héi - x· héi (les sociÐtÐs) nh­ c¸c héi d©n sù, héi bu«n, v.v...; c¸c hiÖp héi (les associations) mµ ®Æc tÝnh chñ yÕu lµ kh«ng vô lîi, h­íng vµo c¸c môc tiªu v¨n hãa, t«n gi¸o, tõ thiÖn, v.v... Trong thùc tiÔn ®êi sèng t«n gi¸o ë chñ thÓ c«ng nhËn lµ ch­a cã sù quy ViÖt Nam, nhÊt lµ tr­íc n¨m 2005, nhiÒu ®­îc c«ng nhËn” cã khi cÊp c«ng nhËn khi ch­a ®­îc “c«ng nhËn” (vÒ c¬ b¶n hä chuÈn thèng nhÊt. Mét “t«n gi¸o míi l¹i thÊp h¬n nh÷ng hÖ ph¸i cña mét t«n gi¸o kh¸c, khi nh÷ng hÖ ph¸i ®ã l¹i ®­îc cÊp thÈm quyÒn cao h¬n c«ng nhËn. §ång thêi, hai møc ®é ph¸p lÝ “c«ng nhËn t­ c¸ch ph¸p nh©n” vµ “®­îc ®¨ng kÝ ho¹t ®éng” còng ch­a thùc sù cã quy chuÈn ph¸p lÝ chÆt chÏ thèng nhÊt. 4.2.3. VÊn ®Ò “thÓ nh©n” vµ “ph¸p nh©n” t«n gi¸o §©y lµ mét ph­¬ng diÖn ph¸p lÝ quan träng ®èi víi c¸c tæ chøc còng nh­ víi c¸ nh©n t«n gi¸o. §iÒu nµy còng cã liªn quan chÆt chÏ víi viÖc c«ng nhËn c¸c tæ chøc t«n gi¸o. tæ chøc t«n gi¸o, tÝn ®å c¸c t«n gi¸o Êy thuéc vÒ thÞ tr­êng x¸m mµ chóng t«i ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn) th­êng vËn dông quyÒn thÓ nh©n t«n gi¸o, sinh ho¹t t¹i gia ®×nh hoÆc céng ®ång víi quyÒn ph¸p lÝ h¹n chÕ. HiÖn nay vÊn ®Ò l¹i lµ, víi 13 tæ chøc t«n gi¸o ®­îc c«ng nhËn ®· cã sù thèng nhÊt hay ch­a gi÷a quyÒn thÓ nh©n vµ quyÒn ph¸p nh©n? §iÒu dÔ thÊy lµ phÇn lín c¸c tæ chøc t«n gi¸o ë ViÖt Nam, dï ®­îc c«ng nhËn còng ch­a thùc sù cã ®Çy ®ñ quyÒn “t­ c¸ch ph¸p nh©n” vÒ t«n gi¸o. LÝ do ®¬n gi¶n lµ hiÖn nay trong hÖ thèng ph¸p lÝ, trong c¸c bé luËt cã liªn 7