Tài nguyên và môi trường đất

Chia sẻ: TRẦN THỊ THANH HẰNG | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

314
lượt xem 93
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài nguyên đất và sự tồn vong của sự sống: đất là một hợp phần không thể thiếu của hệ sinh thái , đất là một lĩnh vực của lịch sử loài người và tự nhiên. Tính chất đất ảnh hưởng đến các dự án kỹ thuật. đất là tài nguyên chính cho việc sản xuất lương thực, Đát là môi trường đệm làm sạch nước.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài nguyên và môi trường đất

HỆ THỐNG LẠI TOÀN BỘ MÔN HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG VÀ MÔI ƯỜ ĐẤT NỘI DUNG MÔN HỌC Mở đầu: • Phần I: Tổng quan về tài nguyên & môi trường đất. ườ • Phần II: Tài nguyên đất. • * Tài nguyên đất (soil resources). * Tài nguyên đất đai (Land resources) • Phần III: Những nội dung cơ bản về Môi trường đất ườ (Environmental soil) 1
Mở đầu 1. Định nghĩa, 2. Đối tượng, ượ ng, 3. Mục tiêu, tiêu, 4. Nhiệm vụ môn học . Phần 1: Tổng quan về tài nguyên và môi trường đất. * Lòch söû hình thaøønh khoa hoïïc ñaát. Lòch tha nh ho * Taøøi nguyeân ñaát vaøø söï soááng. so ng. Ta va Ñaát coùù 5 vai troøø chính: tro chí nh: co - Hoåå trôïï söï phaùùt trieåån cuûûa thöïc vaäät, laøø kho chöùa haïït pha trie cu thöï va la chöù ha Ho trô gioááng gio ng - Ñaát laøø nôi tröû nöôùc vaøø laøøm saïïch nöôùc. tröû la va la sach - Ñaát coùù chöùc naêng nhö laøø heää thoááng taùùi sinh töï nhieân. co chöù nhö la he tho ng ta - Ñaát cung caááp nôi ôû cho caùùc theåå soááng . ca ca the so ng - Ñaát cung caááp vaäät lieääu vaøø neààn cho caùùc coâng trình xaây trì ca va lie va ne ca döïng ng 2
* Taøøi nguyeân ñaát vaøø söï toààn vong cuûûa söï soááng. so ng. Ta va to cu - Ñaát laøø moäät hôïïp phaààn khoâng theåå thieááu cuûûa heää sinh thaùùi. la mo hô pha the thie cu he tha - Ñaát laøø moäät laõnh vöïc cuûûa lòch söû loaøøi ngöôøi vaøø töï nhieân. ö va la mo cu loa ng - Tính chaáát ñaát aûnh höôõng ñeán caùùc döï aùn kyõ thuaäät. cha nh ca thua - Ñaát laøø taøøi nguyeân chính cho vieääc saûûn xuaáát löông thöïc. chí thöï la ta vie sa xua - Ñaát laøø moâi tröôøng ñeäm laøøm saïïch nöôùc trö ng la la sach • Mối quan hệ giữa môi trường đất và các môi trường thành ườ ườ thà phần khác.. khá * Khái quát về đất ngập nước. ướ Khá quá Phaàn II: Taøi nguyeân ñaát. Taøi nguyeân ñaát (soil resources). Ta * Söï hình thaønh vaø phaân loaïi ñaát. nh * Tính chaát ñaát vaø söû duïng ñaát. ng * Söû duïng hôïp lyù, baûo veä vaø caûi thieän ng chaát löôïng ñaát. ng 3
b. Taøi nguyeân Ñaát ñai (Land resources) * Taøøi nguyeân ñaát noâng nghieääp. Ta nghie * Taøøi nguyeân ñaát röøng. ng. Ta * Taøøi nguyeân ñaát ñoâ thò. thò. Ta * Taøøi nguyeân caùùc loaïïi ñaát khaùùc… Ta ca loa kha * Taøøi nguyeân ñaát ngaääp nöôùc (Wetland Ta nga resources) * Caùùc phöông phaùùp ñaùnh giaùù vaøø söû duïïng hôïïp lyùù Ca phö pha nh gia va du ng hô ly taøøi nguyeân ñaát. ta MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM VEÀ ÑAÁT ÑAI. • (1) Ñaát ñai (Land). 4
Caùc ñaëc tröng chaát löôïng ñaát ñai: ng (1) Ñaëc tröng veàà thoåå nhöôõng: trö ve tho nhö g: Loaïïi hình thoåå nhöôõng; Tính chaáát lyùù hoùùa hoïïc; Ñoä daàày taààng ñaát; Thaøønh tho nhö g; Loa cha ly ho ho da ta ng Tha nh phaààn cô giôùùi... pha giô (2) Ñaëïc tröng khí haääu: trö khí ha Nhieäät ñoä, Böùc saïï maëët trôøøi, aùnh saùùng, Möa, gioùù.... sa ma trô nh sa ng, Nhie gio .... (3) Ñaëc tröng veàà nöôùc: ö ve tr -Ngaääp nöôùc, Khaûû naêng töôùi tieâu, Chaáát löôïng nöôùc... Nga Kha Cha ng (4) Caùùc ñaëc tröng khaùùc nhö : ö kha nhö Ca tr - Ñòa hình, ñòa maïïo, ñòa chaáát, ... nh, ma cha (5) Sinh vaäät.... va Hay noùùi khaùùc ñi laøø khi moäät ñôn vò ñaát (Soil unit) ñaët trong moäät ñieààu kieään no kha la mo mo ie kie töï nhieân cuïï theåå noùù seõ trôûû thaøønh moäät ñôn vò ñaát ñai (Land unit), maøø ñaëc tính cu the no trô tha nh mo ma cuûûa noùù ñöôïc xem nhö bao goààm nhöõng ñaëc tröng töï nhieân quyeáát ñònh ñeán cu no ñöô nhö go nhö trö quye khaûû naêng khai thaùùc ñöôïc hay khoâng vaøø ôû möùc ñoä naøøo cuûûa vuøøng ñaát ñai tha ñöô kha va na cu vu ng ñoù. Phaàn III: Moâi tröôøng ñaát Pha ng (Soil environment) * Caùùc thaøønh phaààn cô baûûn cuûûa moâi tröôøng ñaát. trö ng t. Ca tha nh pha ba cu * Tính chaáát vaøø chöùc naêng cuûûa moâi tröôøng ñaát. Tí cha va chöù trö ng t. cu * Suy thoaùùi, oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát vaøø caùùc trö ng Suy thoa i, va ca giaûûi phaùùp khaééc phuïïc gia pha kha phu 5
TOÅNG QUAN VEÀ ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC NG § Ñaát ngaäp nöôùc laø gì ? § Caùi gì laø yeáu toá chính ñeå xaùc ñònh ñaát ngaäp nöôùc? § Caùi gì laø nhöõng loaïi (type) khaùc nhau cuûa ñaát ngaäp nöôùc? § Phaùp cheá veà ñaát ngaäp nöôùc § Söï maát ñaát ngaäp nöôùc 1. Ñaát ngaäp nöôùc (ÑNN) laø gì? § ÑNN laø nhöõng moâi tröôøng chuyeån tieáp giöõa ñaát cao vaø moâi tröôøng hoaøn toaøn nöôùc § Ñònh nghóa ñaát ngaäp nöôùc laø vaàn ñeà coøn nhieàu tranh luaän, bôûi tính phöùc taïp cuûa chuùng vaø bôûi caùc luaät vaø muïc ñích söû duïng mang tích phaùp lyù lieân quan ñeán chuùng. 1
2. Nhöõng yeâu caàu chung ñoái vôùi ÑNN Ñaát ngaäp nöôùc ñöôïc phaân bieät bôûi söï hieän cuûa nöôùc treân maët hoaëc trong ñôùi reã. ÑNN thöôøng coù nhöõng ñieàu kieän khaùc bieät roõ raøng vôùi vuøng ñaát cao keá caän (thoaùt nöôùc keùm vaø moâi tröôøng ñaát thieáu oxy) ÑNN hoå trôï cô theå soáng nhö thöïc vaät chòu ngaäp thích nghi vôùi ñieàu kieän öôùt, vaø ñöôïc ñaëc tröng bôûi thieáu nhöõng thöïc vaät khoâng chòu ñöôïc ngaäp. 2.1.Thuyû vaên cuûa ñaát ngaäp nöôùc Vuøng ñaát bò ngaäp hoaëc baõo hoaø ít nhaát 5% cuûa muøa sinh tröôõng trong nhieàu naêm - 51/100naêm) ÑNN thì khoâng luoân luoân öôùt! 2
2.2. Ñaát thuyû thaønh (Hydric Soil) nh Moät ñaát ñöôïc baõo hoaø, ngaäp hoaëc ñoïng nöôùc trong thôøi gian ñuû daøi suoát muøa sinh tröôõng ñeå hình thaønh ñieàu kieän yeám khí trong ñôùi reã . – Ñaát thöôøng coù maøu toái, bò gley hoaù – Coù noát ró saét (muøa naâu ñoû, ñoû vaøng) 2.3. Thöïc vaät ÑNN Ñaát ngaäp nöôùc ñöôïc thöïc vaät öa nöôùc thoáng trò Thöïc vaät öu nöôùc (Hydrophyte): Caùc thöïc vaät baäc cao phaùt trieån trong nöôùc hoaëc treân chaát neàn thieáu oxy do quaù thöøa nöôùc 3
THỰC VẬT ƯA NƯỚC (Hydrophytic Vegetation) • Những loài thực vật thích nghi với điều kiện đất bị bão hoà nước – Đất có điều kiện yếm khí – Đất bị ngập hoặc sũng nước § ĐNN là môi trường chuyển tiếp giữa môi trường đất cao và môi trường nước. § ĐNN được xác định dựa trên các yếu tố sau đây: § Thủy văn: Có mặt thường xuyên hoặc một thời gian đủ dài . § Thực vật: Ưu thế của những loài thực vật thích nghi với điều kiện đất bảo hoà nước § Đất: Kém thoát nước với bằng chứng môi trường đất yếm khí 4
3. Lịch sử n/cứu & các định nghĩa ĐNN Định nghĩa đất ngập nước của Hoa Kỳ, 1956. ướ U.S. Fish and Wildlife Service Circular 39 (Shaw and Fredine, 1956) Fredine, • “ĐNN…tương ứng với những vùng đất thấp bị ngập bởi nước nông thường xuyên hoặc không thường xuyên. Chúng thường được gọi: Đầm lầy, lung trấp, bàu , láng, đất than bùn, bải cỏ ầm ướt, đất ven sông, bải bồi cửa sông…Những Hồ, ao, hố đào khai khoáng với ưu thế của thực vật chịu ngập… Nhưng các suối, Hồ chứa có nước sâu, những hố đào không có thực vật thích nghi với điều kiện đất yếm khí phát triển thì không được xếp vào đất ngập nước. Định nghĩa ĐNN của Ramsar “Công ước Ramsar” những vùng đầm lầy, lung trấp, đất § …Là than bùn …hoặc những vùng nước ngọt, lợ hoặc mặn kể cả vùng nước biển nơi có độ sâu không quá 6 mét khi triều xuống. § Bao gồm cả vùng ven sông (riparian) và vùng bờ biền, các vùng ven hải đảo (nơi tiếp giáp với nước biển, có độ sâu không quá 6 mét khi triều xuống). § Ramsar Convention, Iran (1971); Navid, 1989 5
ÑÒNH NGHÓA ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC CUÛA NHOÙM COÂNG BINH – HOA KYØ NHO (Definition of Wetland U.S. Army Corp of Engineers) § ÑNN laø nhöõng vuøng bò ngaäp hoaëc baõo hoaø bôûi nöôùc maët hoaëc nöôùc ngaàm moät thôøi gian ñuû daøi trong ñieàu kieän bình thöôùng, ñeå hoå trôï söï thònh haønh cuûa nhöõng thöïc vaät thích nghi trong ñieàu kieän ñaát bò baõo hoaø nöôùc. § Nhöõng ñaát ngaäp nöôùc thöôøng bao goàm: Ñaàm laày, ñaàm maën, ñaát than buøn vaø nhöõng vuøng töông töï nhö vaäy. 5 heä thoáng chính ñaát ngaäp nöôùc chính ng § Bieån(Marine) – Lieân keát vôùi vuøng bôø bieån Associated with Coastal Areas § Cöûõa soâng (Estuarine) – Lieân keát vôùi cöûa soâng (nôi coù söï pha troän giöõa nöôùc maën vaø ngoït) § Soâng (Riverine) – Lieân keát vôùi soâng § Hoà (Lacustrine) – Lieân keát vôùi Hoà § Ñaàm (Palustrine) – Chieám cöù caùc vuøng coù ñòa hình thaáp) 6
Ñaàm laàày la Ñaàm laàày maëën la ma 7
Röøng goåå ven soâng (Riparian Wetland) ng go Hoàà (Lacustrine) Ho Lacustrine) 8
Ñaàm laàày trong vuøøng ñòa hình thaááp(Palustrine Wetland) la vu ng tha p(Palustrine 9
Chöùc naêng cuûa ñaát ngaäp nöôùc (Wetland Functions) § Thanh loïc nöôùc, tröõ nöôùc, caáp nöôùc ngaàm § Baåy caùc chaát baån vaø traàm tích. § Haïn cheá luõ luït. § Giaûm xoùi moøn. § Nôi ôû cuûa ñoäng thöïc vaät nöôùc vaø caïn. 10
11
PHAÂN LOAÏI ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC Nguyeân lyù phaân loaïi: Phaân loaïi ñaát ngaäp nöôùc laø saép xeáp caùc ñaát ngaäp nöôùc vaøo trong moät heä thoáng vôùi nhöõng tieâu chuaån ñöôïc phaân bieät bôûi : Nguoàn goác, caáu truùc, taàng suaát ngaäp, cô theå soáng öu theá hoaëc moät soá lieân keát khaùc cuûa nhöõng thuoäc tính sinh hoïc vaø vaät lyù . Nguyeân lyù phaân loaïi (tt) Nguyeâ Phaân loaïi thöù baäc cuûa ñaát ngaäp nöôùc laø moät heä thoáng maø nhöõng ñaát ngaäp nöôùc ñöôïc saép xeáp döïa treân tieâu chí theo vò trí caáp baäc khaùc nhau. Cowardin et al. (1979) ñaõ ñeà nghò moät phaân loaïi thöù baäc cuûa ñaát ngaäp nöôùc vôùi caùc thöù baäc töø cao ñeán thaáp nhö sau: Heä thoáng chöùa nhieàu heä thoáng phuï, heä thoáng phu chöùa nhieàu lôùp vaø lôùp chöùa nhieàu lôùp phuï. Chuùng toâi choïn phaân loaïi naày nhö laø ñieåm xuaát phaùt vaø ñaõ bieán ñoåi vaø môû roäng noù thaønh caùc phaân vò caáp thaáp döïa treân cheá ñoä nöôùc, hoaù hoïc nöôùc , ñôn vò thuyû ñòa maïo vaø chaát neàn cuøng vôùi caùc tieâu chí döïa treân loaïi öu theá . 12
Phaân loaïi theo HGM (Hydrogeomorphic Wetland Classes) Ñònh nghóa lôùp ñaát ngaäp nöôùc theo HGM. 1. Ñaát NN daïng truõng ng Wetland truõng (depression) tìm thaáy trong ñòa hình truõng (töùc laø caùc ñöôøng ñoàng möùc kheùp kín) maø noù cho pheùp suï tích tuï nöôùc maët. Wetland truõng coù theå lieân keát hoaëc khoâng vôùi baát kyø ñaàu vaøo vaø ñaàu ra cuûa doøng chaûy. Nguoàn nöôùc chính cuûa wetland naày laø möa, doøng traøn cuûa nöôùc maët, suoái vaø nöôùc ngaàm (thaám ræ töø caùc vuøng ñaát cao keá caän. Höôùng öu theá cuûa doøng chaûy laø töø ñòa hình cao höôùng veà phaàn trung taân cuûa vuøng truõng. Cheá ñoä thuyû ñoäng öu theá laø söï dao ñoäng thaúng ñöùng theo muøa. Ñaát ngaäp nöôùc truõng coù theå maát nöôùc do boác hôi, ñaàu ra theo muøa (khoâng lieân tuïc) hoaëc thöôøng xuyeân hoaëc naäp laïi cho nöôùc ngaàm. 13
3. Ñaát ngaäp nöôùc rìa hoà (Lacustrine Fringe) Wetland rìa Hoà (Lacustrine fringe wetlands) laø vuøng lieàn keà vôùi hoà, nôi maø möïc nöôùc cuûa hoà duy trì möïc nöôùc ngaàm cuûa ñaát ngaäp nöôùc. Trong moät soá tröôøng hôïp, nhöõng wetland naày bao goàm nhöõng thaûm thöïc vaät noåi keøm theo ñaát. Nguoàn nöôùc boå sung laø nöôùc möa vaø nöôùc ngaàm, chi phoái cuoái cuøng ñoái vôùi wetland rìa Hoà laø daïng quaù ñoä cuûa ñaát ngaäp nöôùc chaân doác vaø ñaát cao (upland). Doøng nöôùc maët coù hai höôùng, thöôøng ñöôïc kieåm soaùt bôûi söï dao ñoäng möïc nöôùc do gioù vaø soùng hoà. Söï maát nöôùc cuûa wetland naày thöôøng do söï ñieàu chænh muïc nöôùc sau luõ vaø boác hôi. Chaát höõu cô tích tuï trong vuøng ñuû ñeå baûo veä bôø vaø gío soùng. Ranh ngaên ñaàm laày ôû Hoà Lôùn laø moät maãu cho wetland rìa Hoà. 4. Slope 4. Ñaát ngaäp nöôùc doác (Slope wetlands) ñöôïc tìm thaáy coù söï lieân keát vôùi söï thaám ræ nöôùc ngaàm ñeán maët ñaát hoaëc caùc vò trí baûo hoøa nöôùc maø khoâng hình thaønh loøng daãn. Chuùng thöôøng xaûy ra treân phaàn ñaát chaân doác coù ñoä doác nhoû. Nguoàn nöôùc öu theá laø nöôùc ngaàm hoaëc doøng thaám ngay maët ñaát. 14
Möa laø nguoàn nöôc thöù yeáu. Daïng thuyû ñoäng chuû yeáu laø doøng söôøn. Wetland chaân doác coù theå coù maët gaàn caùc caûnh quan phaúng neáu söï thaám ræ nöôùc ngaàm chieám öu theá ñoápi vôùi maët ñaát. Söï maát nöôùc cuûa loaïi wetland naày thöôøng laø do söï haï thaáp cuûa möùc nöôùc ngaàm, maát doøng thaám ræ vaø boác hôi. Ñaát ngaäp nöôùc chaân doác coù theå phaùt trieån ôû loøng suoái, nhöng chæ phuïc vuï nhö laø ñöôøng taûi nöôùc lieân tuïc töø doác ñeán caùc wetland khaùc. Ñaùt ngaäp nöôùc doác ñöôïc phaân bieät vôùi wetland truõng (depression wetland) bôûi söï thieáu moät ñöôøng ñoàng nöôùc kín truõng vaø coù söï öu theá cuûa nguoàn nöôùc hoån hôïp giöõa nöôùc ngaàm vaø nöôùc maët. Fens laø maãu thöôøng gaëp cuûa ñaát ngaäp nöôùc chaân doác. 5. Phaúng ñaát khoaùng: 5. Pha ng ng Phaúng ñaát khoaùng thöôøng phoå bieán treân interfluves, di tích ñaùy hoà hoaëc baëc theàm boài tích, nôi maø nguoàn nöôùc chuû yeáu töø möa. Cuùng haàu nhö khoâng nhaän nöùôc töø nguoàn nöôùc ngaàm, ñaây laø haàn ñeå phaân bieät chuùng vôùi ñaát ngaäp nöôùc truõng vaø ñaát ngaäp nöôùc chaân doác. Thuyû ñoäng öu theá laø doøng thaèng ñöùng. Phaúng ñaát khoaùng maát nöôùc thöôøng do boác hôi, doøng chaûy maët vaø vaø thaùm xuoáng taàng nöôùc ngaàm beân döôùi. Chuùng döôïc phaân bieät vôùi phaúng khoâng laø ñaát ngaäp nöôùc bôûi söï khoù maát nöôùc do lôùp keùm thaàm beân döôùi ( lôùp cöùng…,) söï thoaùt nöôùc beân treân chaäm vaø ít bieán ñoäng cuûa cheá ñoä nöôùc. Caùc phaúng ñaát khoaùng coù tícvh tuï than buøn thì seõ trôû thaønh phaúng höõu cô. 15