SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
TRUNG TÂM GDTX TỈNH
----------------------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐỊA LÝ LỚP 11
(BAN CƠ BẢN) THEO CÔNG THỨC GIPO
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Hải
Tổ bộ môn: Địa lý
Mã: 86
Số điện thoại: 01678375197
Địa chỉ email: hai1982kon@gmail.com
VĨNH PHÚC - 2014
PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài
Chúng ta đang sống trong thời đại đang diễn ra hai cuộc cách mạng lớn, đó là
cuộc cách mạng xã hội (CMXH) và cách mạng khoa học - kĩ thuật - công nghệ
(CMKH - CN). Trong điều kiện đó đòi hỏi trung tâm GDTX phải hoàn thiện quá
trình dạy học, phải góp phần đào tạo ra những “con người lao động tự chủ, năng
động, sáng tạo, có năng lực giải quyết những vấn đề thực tế”. Hay nói một cách
khác thời đại ngày nay đòi hỏi giáo dục phải đảm bảo công bằng, dân chủ; chất
lượng và hiệu quả.
Hiện nay, trong lí luận dạy học nói nhiều đến vấn đề đổi mới toàn diện và
đồng bộ trong giáo dục, đổi mới từ khâu thiết kế bài học đến tổ chức bài học và đến
đổi mới kiểm tra, đánh giá. Nhất là vấn đề đổi mới thiết kế bài học (TKBH) Địa lý -
Đây là khâu khởi đầu quan trọng của quá trình dạy học Địa lý. Đặc biệt hiện nay
khi chương trình và sách giáo khoa (SGK) được đổi mới thì việc đổi mới TKBH là
một tất yếu, nó tạo cở vững chắc cho sự thành công của việc đổi mới quá trình dạy
học Địa lý ở các trung tâm GDTX. Hiện nay, có rất nhiều cách thiết kế bài học Địa
lý khác nhau, mỗi cách thiết kế lại có những ưu, nhược điểm riêng, xong trong thời
đại ngày nay việc TKBH theo quan điểm công nghệ dạy học (CNDH) mà đặc biệt
là theo công thức GIPO là kiểu thiết kế tối ưu nhất với nhiều nét nổi trội hơn so với
các kiểu thiết kế khác. Đây cũng là một xu hướng, một tiếp cận và một công cụ
quan trọng để đổi mới quá trình dạy học Địa lý. GIPO là công thức thiết kế bài
giảng theo quan điểm công nghệ dạy học, nghĩa là coi dạy học như một quá trình
công nghệ để thiết kế những bài giảng sao cho hiệu quả, phù hợp với trình độ nhận
thức của học sinh, trình độ của giáo viên và phù hợp với cả điều kiện cơ sở vật chất
kỹ thuật trường, lớp học. Khi thiết kế bài giảng theo công thức GIPO thì không chỉ
mục tiêu của các hoạt động của thầy và trò được đặt ra mà còn xác định rõ đầu vào
cho những hoạt động đó là gì?, sản phẩm đạt được là gì? (đầu ra), và những quá
trình tương tác nào giữa Thày – Trò và giữa Trò - Trò cần được diễn ra để biến đầu
vào thành đầu ra. Đổi mới thiết kế bài giảng theo công thức GIPO nhằm tạo ra một
chương trình phối hợp hoạt động dạy của Thày và học của Trò sao cho mối liên hệ
giữa Mục tiêu - Nội dung - Phương pháp và điều kiện học tập được thể hiện một
cách sinh động. Thiết kế bài giảng theo công thức GIPO đảm bảo tính khoa học và
khuyến khích sử dụng nhiều phương tiện kĩ thuật hiện đại, nhiều phương pháp mới
vào trong giảng dạy nên TKBG theo công thức GIPO còn có tính hiện đại, làm mới
và “trẻ hoá” cho môn học.
Như vậy, TKBG theo công thức GIPO có ưu điểm hơn hẳn cách thiết kế truyền
thống, đó là việc quy trình hoá hoạt động dạy học một cách cụ thể và khoa học, xác
định cụ thể, chính xác mục tiêu dạy học, dự kiến sản phẩm đạt được, xác định điều
kiện dạy học cụ thể và cách kiểm tra đánh giá.
Tuy nhiên, có một điều phải nhận thấy rằng, trong các trung tâm GDTX hiện
nay việc đổi mới dạy học khó khăn hơn nhiều so với THPT, thiết kế bài giảng theo
công thức GIPO chưa nhiều và chưa phát huy được tính hiệu quả, tiện ích mà
những phương tiện này có thể mang lại. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng
này: sự thiếu thốn về cơ sở vật chất như phòng học chức năng, phương tiện...Song
điều đáng quan tâm là sự chuyển biến về nhận thức cũng như hành động của đội
ngũ giáo viên trong việc thiết kế bài giảng theo quan điểm công nghệ dạy học. Đây
là một hướng nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn, góp phần đẩy nhanh quá trình đổi
mới nội dung và phương pháp giảng dạy Địa lí ở trung tâm GDTX, nhằm đạt hiệu
quả cao trong giáo dục, đào tạo.
Trong hệ thống chương trình Địa lí phổ thông nói chung, nội dung chương
trình Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) nói riêng rất phong phú, đa dạng. Đó là những điều
kiện thuận lợi để thiết kế bài giảng theo quan điểm công nghệ dạy học góp phần
nâng cao hiệu quả dạy học.
Với mong muốn tìm ra con đường TKBG một cách có hiệu quả nhằm nâng
cao chất lượng của quá trình dạy học ở trung tâm GDTX , tôi đã lựa chọn đề tài:
“Thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO”.
II. Mục đích của đề tài
Mục đích nghiên cứu của đề tài “Thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản)
theo công thức GIPO ” là nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của quá trình dạy học ở
các trung tâm GDTX.
III. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Để đạt được mục đích trên, đề tài phải thực hiện các nhiệm vụ sau đây:
- Tìm hiểu, nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc thiết kế bài giảng
Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO.
- Nghiên cứu qui trình và kĩ thuật thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ
bản) theo công thức GIPO. Thiết kế minh hoạ một số bài giảng tiêu biểu trong
chương trình Địa lí 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO.
- Thực nghiệm sư phạm kiểm chứng hiệu quả và tác dụng của việc đổi mới
thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO.
IV. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu vào việc thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ
bản) theo công thức GIPO.
V. Phương pháp nghiên cứu
- Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết
+ Nghiên cứu, kế thừa các công trình lý luận có liên quan đến đề tài
+ Phương pháp phân tích hệ thống
- Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tế
+ Phương pháp điều tra thực tế
+ Phương pháp thực nghiệm sư phạm
VI. Những đóng góp của đề tài
- Xây dựng quy trình thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công
thức GIPO.
- Đã tổ chức thực nghiệm để minh chứng tính khả thi và hiệu quả của việc
thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO ở trung tâm
GDTX Tỉnh Vĩnh Phúc.
VII. Cấu trúc của đề tài
Ngoài các phần mở bài, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo,... đề tài
bao gồm các phần chính sau đây:
Chương I: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11
(Ban cơ bản) theo công thức GIPO.
Chương II: Thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công thức
GIPO.
Chương III: Thực nghiệm sư phạm
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA THIẾT KẾ BÀI
GIẢNG ĐỊA LÍ LỚP 11 (BAN CƠ BẢN) THEO CÔNG THỨC GIPO
1. Một số khái niệm có liên quan đến thiết kế bài giảng
1.1. Bài học Địa lí
Bài học là một đơn vị của nội dung dạy học, có vị trí xác định trong hệ thống
một giáo trình (hay một cuốn sách giáo khoa) và có liên quan chặt chẽ với các bài
học khác trong toàn bộ giáo trình (sách giáo khoa).
1.2. Tiết học Địa lí
Tiết học của các môn học trong đó có môn Địa lí là hình thức cơ bản của
hình thức tổ chức dạy học theo trường, theo lớp như hiện nay. Cũng trong tiết học,
các nhiệm vụ chủ yếu của nhà trường phổ thông đều được thực hiện.
1.3. Giáo án là bản thiết kế bài giảng
Bản thiết kế bài giảng tức là giáo án mà trong đó nêu rõ kế hoạch làm việc
của thầy và trò trong suốt tiết học như: các bước chủ yếu, các hoạt động của giáo
viên, các hoạt động của học sinh, đồng thời cũng nêu lên được những điểm cơ bản
về nội dung và phương pháp của giáo viên, học sinh nhằm đạt được mục đích cụ
thể mà người giáo viên đã xác định theo yêu cầu của chương trình học.
1.4. Khái niệm bài giảng
Bài giảng là bản thiết kế (giáo án) đã được người giáo viên thực hiện trên
lớp. Bài giảng là nơi thể hiện một cách tập trung và sinh động nhất những quan
điểm, những xu hướng khác nhau - nơi đối lập những quan điểm cũ và mới, quan
điểm truyền thống và hiện đại, giữa sự rập khuôn và sáng tạo của người giáo viên.
2. Quan niệm về công nghệ dạy học
Vào khoảng cuối những năm 60 của thế kỷ XX thuật ngữ "Công nghệ dạy
học", trong đó TKBG theo công thức GIPO là một cách tiếp cận để TKBG theo
quan điểm công nghệ dạy học. Từ đó đến nay đã có nhiều nhà khoa học quan tâm
và bàn đến vấn đề này.
Tổ chức giáo dục của Unesco ở Hội thảo Giơ-ne-vơ từ ngày 10 đến 16 tháng
5 năm 1970 đã đưa ra định nghĩa: "CNDH là khoa học về giáo dục, nó xác lập các
nguyên tắc hợp lí của công tác dạy học và những điều kiện thuận nhất để tiến hành
