Thiết kế tài liệu phương pháp dạy học toán theo module trong các trường cao đẳng sư phạm nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào nhằm phát triển năng lực sinh viên

VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 297-302<br /> <br /> <br /> THIẾT KẾ TÀI LIỆU PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TOÁN THEO MODULE<br /> TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ<br /> NHÂN DÂN LÀO NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SINH VIÊN<br /> Trần Trung - Học viện Dân tộc<br /> Done Sophida - Nghiên cứu sinh Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> <br /> Ngày nhận bài: 10/03/2019; ngày sửa chữa: 07/04/2019; ngày duyệt đăng: 15/04/2019.<br /> Abstract: The society is growing strongly, requiring innovation in education and training,<br /> especially innovation in teacher training. Currently, the teaching method for students of<br /> Mathematics Pedagogy at Lao’s Colleges of Education is still heavy on the transmission of<br /> knowledge. This practice requires increasing innovation of materials for teaching process. The<br /> article analyzes some foundations for designing materials of Maths teaching methods in Colleges<br /> of Education in Lao People’s Democratic Republic in the direction of developing students'<br /> competency.<br /> Keywords: Design materials, methods of teaching Maths, student, competency.<br /> <br /> 1. Mở đầu chương trình đào tạo trở nên mềm dẻo hơn, dễ dàng thích<br /> Đất nước Lào đang trong thời kì đẩy mạnh đổi mới hợp hơn với việc tổ chức học tập vừa đa dạng, vừa luôn<br /> phát triển đòi hỏi phải có nguồn nhân lực có trình độ cao, biến động.<br /> người lao động có đủ phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu Khái niệm module dạy học theo cách hiểu của<br /> cầu của xã hội trong giai đoạn mới. Điều đó đòi hỏi Nguyễn Ngọc Quang là “một đơn vị, một chương trình<br /> GD-ĐT phải đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp, dạy học tương đối độc lập, được cấu trúc một cách đặc<br /> chương trình giáo dục ở các cấp học, bậc học; phát triển biệt nhằm phục vụ cho người học, nó chứa đựng cả mục<br /> đội ngũ nhà giáo về số lượng và chất lượng. tiêu dạy học, nội dung dạy học, PPDH và hệ thống công<br /> Toán học là môn học có vai trò rất quan trọng giúp cụ đánh giá kết quả lĩnh hội, gắn bó chặt chẽ với nhau<br /> cho sinh viên (SV) phát triển tư duy, năng lực trí tuệ, đáp thành một chỉnh thể” [1; tr 75].<br /> ứng các yêu cầu thực tiễn của xã hội. Để thực hiện nhiệm Module dạy học có một số đặc trưng cơ bản sau:<br /> vụ đó, giáo viên cần tổ chức các hoạt động học tập theo - Hàm chứa một tập hợp những tình huống dạy học,<br /> hướng giúp SV có thể tự khám phá, tìm tòi, chiếm lĩnh được tổ chức xung quanh một chủ đề nội dung dạy học<br /> tri thức. Tuy nhiên, hiện nay, phương pháp dạy học và được xác định một cách tường minh;<br /> (PPDH) Toán cho SV ở các trường cao đẳng sư phạm<br /> (CĐSP) nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào vẫn còn - Có một hệ thống các mục tiêu dạy học định hướng<br /> nặng về truyền đạt kiến thức từ thầy sang trò, cung cấp quá trình dạy học được xác định một cách cụ thể, rõ ràng,<br /> tri thức dưới dạng có sẵn, chưa khơi dậy tính tích cực học có tính khả thi, có thể quan sát được, đo lường được;<br /> tập của SV. Để khắc phục vấn đề này, cần thiết phải thiết - Có một hệ thống những test điều khiển quá trình dạy<br /> kế tài liệu PPDH Toán theo hướng đổi mới, tích cực hóa học nhằm đảm bảo thống nhất hoạt động dạy, hoạt động<br /> hoạt động và phát triển năng lực của SV để giáo viên sử học và kiểm tra, đánh giá để phân hóa con đường lĩnh hội<br /> dụng trong quá trình dạy học. tiếp theo;<br /> Bài viết phân tích một số cơ sở để thiết kế tài liệu - Chứa đựng nhiều con đường lĩnh hội theo những<br /> PPDH Toán trong các trường CĐSP nước Cộng hòa Dân cách thức khác nhau để chiếm lĩnh cùng một nội dung<br /> chủ Nhân dân Lào theo hướng phát triển năng lực SV. dạy học, đảm bảo cho người học tiến lên theo những nhịp<br /> 2. Nội dung nghiên cứu độ riêng để đi đến mục tiêu;<br /> 2.1. Thiết kế tài liệu theo module - Có tính độc lập tương đối xét về nội dung dạy học.<br /> 2.1.1. Khái quát chung về dạy học theo tiếp cận module Vì vậy, người học phải có những điều kiện tiên quyết về<br /> Trong giáo dục, tiếp cận module gắn liền với tư tưởng kiến thức, kĩ năng, thái độ để học một module. Học xong<br /> công nghệ dạy học, nó là cách thức hiện đại của việc cấu một module, người học có khả năng ứng dụng những<br /> trúc hay tổ chức biên soạn, nội dung dạy học sao cho điều đã học vào môi trường hoạt động;<br /> <br /> 297<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 297-302<br /> <br /> <br /> - Module dạy học có nhiều cấp độ: module lớn, tiếp nhau. Mỗi module nhỏ gồm ba phần: mở đầu; nội<br /> module thứ cấp, module nhỏ (tiểu module). Một module dung và phương pháp học tập; test trung gian. Khi cần<br /> lớn thường tương đương với số tiết học của một chương thiết, thân module có thể có thêm các module bổ trợ kiến<br /> hoặc một vài chương. thức giúp cho SV bổ sung những kiến thức còn thiếu, sửa<br /> Với những đặc trưng nêu trên, module dạy học chữa sai sót, ôn tập và hệ thống hóa.<br /> có chức năng rất quan trọng trong việc tổ chức quá trình - Hệ ra gồm: một bản tổng kết chung; một test kết<br /> dạy học: thúc; hệ thống chỉ dẫn để tiếp tục học. Nếu đạt tất cả mục<br /> - Mỗi module dạy học là một phương tiện tự học hiệu tiêu của module, SV chuyển sang module tiếp theo. Nếu<br /> quả vì nó tương ứng với một chủ đề dạy học xác định, lại không qua được phần lớn các test kết thúc thì SV phải<br /> được phân chia thành từng phần nhỏ với hệ thống mục học lại module [2], [3], [4].<br /> tiêu chuyên biệt và các test đánh giá tương ứng. Sau khi 2.1.3. Yêu cầu khi thiết kế tài liệu dạy học theo module<br /> học xong tiểu module này, học sinh tiến tới tiểu module Để xây dựng tài liệu theo module trước hết phải tuân<br /> tiếp theo và cứ như thế mà học sinh hoàn thành nhiệm vụ thủ các yêu cầu:<br /> học tập.<br /> + Đặc điểm nội dung kiến thức học phần Toán học.<br /> - Nhờ vào tính độc lập tương đối về nội dung dạy học,<br /> + Phải xuất phát từ đặc điểm tâm - sinh lí và trình độ<br /> nên có thể “lắp ghép”, “tháo gỡ” các module để xây dựng<br /> kiến thức của SV.<br /> những chương trình dạy học đa dạng, phong phú, đáp<br /> ứng yêu cầu của dạy học theo kiểu phân hóa - cá thể hóa + Tài liệu phải phối hợp logic khoa học và logic quá<br /> - tiến theo nhịp độ cá nhân. trình nhận thức.<br /> - Do các module dạy học được biên soạn theo một + Tài liệu có tác dụng hướng dẫn tự học.<br /> số chuẩn mực nên nó có thể dùng chung và lắp lẫn trong + Hình thức thiết kế tài liệu phải đảm bảo đầy đủ<br /> nhiều ngành học. Đây là thuận lợi rất căn bản trong việc các yếu tố: có lời giới thiệu về module; có yêu cầu thực<br /> tổ chức đào tạo, cải tiến nội dung, PPDH, tổ chức biên hiện; có nội dung cần thực hiện; có hình thức kiểm tra,<br /> soạn và cung cấp sách giáo khoa, tài liệu học, các đánh giá.<br /> phương tiện kĩ thuật, các dụng cụ nghiên cứu và thí 2.2. Thiết kế tài liệu Phương pháp dạy học Toán theo<br /> nghiệm cho SV. module trong các trường cao đẳng sư phạm nước Cộng<br /> - Vì các module có thể dùng chung nên có thể tổ chức hòa Dân chủ Nhân dân Lào nhằm phát triển năng lực<br /> các nhóm chuyên gia giỏi để biên soạn tài liệu dạy học sinh viên<br /> với chất lượng cao, đảm bảo tính kinh tế của việc sản xuất 2.2.1. Chương trình đào tạo ngành Sư phạm Toán ở các<br /> và cung cấp tài liệu dạy học. trường cao đẳng sư phạm nước Cộng hòa Dân chủ Nhân<br /> 2.1.2. Cấu trúc của tài liệu theo module dân Lào<br /> Một module dạy học gồm có ba bộ phận hợp thành * Chuẩn đầu ra chương trình đào tạo CĐSP Toán<br /> chủ yếu (hình 1). Ba bộ phận này là một chỉnh thể nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào<br /> thống nhất. Chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo CĐSP Toán<br /> <br /> <br /> Hệ vào Thân module Hệ ra<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> - Hệ vào của module dạy học gồm: tên gọi hay tiêu nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào có các yêu cầu<br /> đề của module; giới thiệu vị trí, tầm quan trọng và lợi ích cơ bản sau [5]:<br /> của module; nêu rõ các kiến thức kĩ năng cần có trước; - Phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống:<br /> hệ thống mục tiêu; test vào module. + Phẩm chất chính trị: Yêu nước, yêu chủ nghĩa xã<br /> - Thân module chứa đựng đầy đủ nội dung dạy học, hội, chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính<br /> kèm theo những chỉ dẫn cần thiết về cách học, giúp cho sách, pháp luật của Nhà nước.<br /> SV chiếm lĩnh được nội dung và hình thành được phương + Phẩm chất đạo đức: Có đạo đức giáo dục, yêu nghề,<br /> pháp tự học. Thân module là bộ phận chủ yếu của gắn bó với giáo dục. Chấp hành Luật giáo dục, điều lệ,<br /> module, bao gồm một hệ thống những module nhỏ kế quy định ngành, có ý thức tổ chức kỉ luật và tinh thần<br /> <br /> 298<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 297-302<br /> <br /> <br /> trách nhiệm, giữ gìn phẩm chất, danh dự, uy tín nhà giáo, - Kĩ năng triển khai:<br /> sống trung thực, là tấm gương cho học sinh. + Kĩ năng giải thích biểu hiện làm cho người khác<br /> + Ứng xử với đồng nghiệp: Đoàn kết, hợp tác với hiểu được ý nghĩa, cảm xúc, thái độ của mình một cách<br /> đồng nghiệp, bạn cùng lớp, có ý thức xây dựng tập thể chính xác, hiệu quả.<br /> tốt để cùng thực hiện nhiệm vụ giáo dục. + Khả năng sử dụng ngôn ngữ.<br /> + Phẩm chất lối sống, tác phong: Có lối sống lành + Kĩ năng sử dụng thiết bị và phương tiện dạy học -<br /> mạnh, văn minh, phù hợp với bản sắc dân tộc và môi giáo dục như sử dụng đúng lúc, đúng thời điểm, đúng kĩ<br /> trường giáo dục, có tác phong mẫu mực. thuật và phục vụ hiệu quả cho bài học.<br /> - Năng lực tìm hiểu đối tượng và môi trường giáo * Học phần PPDH Toán [6]:<br /> dục:<br /> Môn PPDH Toán được thực hiện sau khi SV đã<br /> + Tìm hiểu đối tượng giáo dục: Có phương pháp thu nghiên cứu phần “Những vấn đề đại cương của môn<br /> nhập và xử lí thông tin thường xuyên về nhu cầu và đặc<br /> PPDH Toán học”. Môn PPDH Toán sẽ giúp cho SV nắm<br /> điểm của đối tượng giáo dục, sử dụng thông tin đó vào<br /> một cách vững chắc và cơ bản hệ thống các PPDH, các<br /> quá trình dạy học.<br /> kĩ năng cơ bản dạy học Toán học ở trường phổ thông.<br /> + Tìm hiểu môi trường giáo dục: Có phương pháp thu Thông qua môn PPDH Toán, SV sẽ nắm vững, hiểu biết<br /> nhập và xử lí thông tin về điều kiện giáo dục trong nhà một cách đầy đủ về cấu trúc chương trình, nội dung sách<br /> trường và tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, của giáo khoa. SV nghiên cứu chi tiết nội dung các kiến thức<br /> địa phương. Sử dụng các thông tin thu được vào dạy học Toán học đại cương, Đại số, Hình học, Lượng giác, các<br /> giáo dục. lí thuyết và công thức Toán học cụ thể để lựa chọn các<br /> SV qua quá trình học tập dần hình thành cho mình phương pháp, hình thức dạy học. Đây là bước chuẩn bị,<br /> những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo cần thiết, từ đó, nảy sinh tập dượt quan trọng cho SV trước đợt thực tập tốt nghiệp<br /> những khả năng mới với mức độ mới cao hơn. của khóa học và tạo nền tảng cho SV sau khi ra trường<br /> - Năng lực dạy toán: trở thành giáo viên dạy tốt môn Toán ở trường phổ thông.<br /> + SV CĐSP Toán cần phải là đảm bảo kiến thức môn Trong đó, mục tiêu cụ thể của môn PPDH Toán là:<br /> học, làm chủ kiến thức, đảm bảo nội dung môn học chính - Về kiến thức: SV phải nắm vững được những khái<br /> xác, hệ thống, vận dụng hợp lí các kiến thức liên môn niệm, tính chất, công thức, lí luận và PPDH Toán ở trường<br /> theo yêu cầu. phổ thông; hiểu được cơ bản sự hình thành và phát triển<br /> + Đảm bảo chương trình môn học: Thực hiện nội một số khái niệm Toán học cơ bản trong chương trình như:<br /> dung môn học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng và yêu cầu Đại số, Hình học, Lượng giác,...; biết được những vấn đề<br /> về thái độ được quy định trong chương trình môn học. mới, vấn đề khó, vấn đề cần lưu ý trong chương trình sách<br /> + Vận dụng các PPDH: theo hướng phát huy tính tích giáo khoa Toán học từ lớp 6-12.<br /> cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, phát triển năng - Về kĩ năng:<br /> lực tự học của học sinh. + Vận dụng kiến thức vào thực tiễn dạy học Toán.<br /> + Sử dụng các phương tiện dạy học làm tăng hiệu quả + SV biết vận dụng các kiến thức về lí luận dạy học<br /> dạy học. Toán đại cương vào việc nghiên cứu PPDH, chương<br /> + Xây dựng môi trường học tập dân chủ, thân thiện, trình sách giáo khoa ở phổ thông.<br /> hợp tác, thuận lợi, an toàn, lành mạnh. + Vận dụng thông tin để giải thích nội dung, giải các<br /> + Quản lí hồ sơ dạy học, xây dựng, bảo quản, sử dụng bài tập, giải thích các nguyên tắc hoạt động của Toán học<br /> hồ sơ dạy học theo quy định. thường gặp trong đời sống.<br /> + Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của SV đảm bảo + SV nghiên cứu phân tích chương trình, nội dung,<br /> yêu cầu chính xác. sách giáo khoa Toán học phổ thông để nắm được chuẩn<br /> - Năng lực giáo dục: kiến thức, kĩ năng cơ bản về nội dung Toán học từng<br /> + Giáo dục của môn học: Thực hiện nhiệm vụ giáo chương và từng lớp. Hiểu được sự hình thành, phát triển<br /> dục tư tưởng, tình cảm, thái độ thông qua việc giáo dục của một số khái niệm, định nghĩa Toán học cơ bản trong<br /> học tập và tích hợp các nội dung theo kế hoạch đã chương trình. Từ cơ sở lí luận dạy học Toán, SV vận<br /> xây dựng. dụng lựa chọn phương pháp, phương tiện dạy học, thiết<br /> + Giáo dục qua các hoạt động giáo dục: Thực hiện kế kế hoạch dạy học các bài học cụ thể.<br /> nhiệm vụ giáo dục qua các hoạt động giáo dục theo kế - Về thái độ: SV có ý thức, thái độ nghiêm túc trong<br /> hoạch đã xây dựng. học tập, chuẩn bị tốt các nội dung lí thuyết, bài tập và sưu<br /> <br /> 299<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 297-302<br /> <br /> <br /> tầm, tích lũy kinh nghiệm tự học, tự nghiên cứu để học thực hiện module (môn học, học phần tiên quyết,...).<br /> tập tốt. Bước này có định hướng rất quan trọng về mặt phương<br /> Nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, năng lực của giáo pháp luận, vì nó xác định những tư tưởng chính và cấu<br /> viên Toán cho các trường phổ thông, ngoài những mục trúc nội dung. Khi thiết kế cần phải xây dựng trước một<br /> tiêu đã kể trên về kiến thức, kĩ năng, thái độ, cần phải bổ đề cương, trong đó nêu lên mục đích, yêu cầu chương<br /> sung định hướng phát triển năng lực vào trong học phần. trình và nội dung khoa học của các chương mục đó, cần<br /> nêu lên những điểm mới, những đặc điểm của tài liệu viết<br /> 2.2.2. Nguyên tắc thiết kế tài liệu dạy học môn Phương<br /> cho SV.<br /> pháp dạy học Toán theo module nhằm phát triển năng<br /> lực sinh viên - Bước 3: Thiết kế module dạy học. Bước này là rất<br /> khó khăn, phức tạp vì nó giải quyết trực tiếp mọi vấn đề<br /> + Đảm bảo tính thống nhất theo mục tiêu, chương<br /> đã nêu trên. Nó đòi hỏi một quá trình làm việc tỉ mỉ, dày<br /> trình đã được phê duyệt, trật tự sắp xếp bộ tài liệu này<br /> công và đầy sáng tạo của tác giả. Trong quá trình viết tài<br /> phù hợp với việc khám phá kiến thức mới của SV.<br /> liệu, giáo viên luôn phải đáp ứng các yêu cầu sau:<br /> + Đảm bảo tính khoa học, chuẩn mực về ngôn ngữ,<br /> + Xác định cụ thể các kết quả đầu ra của từng module<br /> thuật ngữ khoa học và ngữ pháp. Tài liệu cần trình bày<br /> cả về kiến thức, kĩ năng, thái độ và năng lực cần đạt<br /> tinh gọn, cấu trúc rõ ràng, dễ đọc, dễ hiểu, tiếp thu, có<br /> hướng dẫn học tập, thể hiện rõ nội dung kiến thức trọng của SV.<br /> tâm, gây được hứng thú học tập cho SV. + Xác định nội dung học tập người học cần phải<br /> + Đảm bảo nội dung phù hợp với trình độ bậc học, chiếm lĩnh, từ đó xác định các phương pháp, hoạt động<br /> dạy học cụ thể để đạt được kết quả đầu ra đó.<br /> thời lượng lên lớp, đảm bảo tính hệ thống của các dạng<br /> bài tập. Tài liệu vừa đảm bảo tính ổn định về nội dung + Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá kết quả<br /> (kiến thức có tính chất nền tảng, ít thay đổi); vừa đảm bảo học tập.<br /> tính cập nhật kiến thức (nếu cần có thể thay đổi). - Bước 4: Biên tập tài liệu. Tài liệu sau khi được xây<br /> + Tài liệu phải có cấu trúc phù hợp; có hệ thống các dựng cần được biên tập, trong quá trình biên tập cần<br /> ví dụ minh họa sinh động; các bài tập mẫu, các câu hỏi chú ý:<br /> ôn tập, khuyến khích hệ thống câu hỏi trắc nghiệm, + Những vấn đề chung như tài liệu có thỏa mãn<br /> các bài luyện tập kĩ năng cho từng phần, từng chương, những mục đích, yêu cầu đã đề ra không?<br /> từng bài. + Cấu trúc có đảm bảo tính thống nhất, cân đối<br /> + Tài liệu phải xác định rõ các mục tiêu về năng lực không?<br /> của SV cần hình thành và phát triển thông qua học phần. + Hệ thống tri thức có chính xác không?<br /> + Đảm bảo tăng cường các hoạt động nhằm thúc đẩy + Hệ thống phương pháp có đảm bảo giúp SV tự học<br /> năng lực của SV phát triển. không?<br /> 2.2.3. Quy trình thiết kế tài liệu dạy học môn Phương + Tham khảo ý kiến của các chuyên gia có trình độ<br /> pháp dạy học Toán theo module chuyên môn cao khi biên tập tài liệu.<br /> Để đảm bảo chất lượng và việc thiết kế tài liệu có hiệu - Bước 5: Tổ chức thực nghiệm, thẩm định tài liệu.<br /> quả, việc thiết kế tài liệu phải tuân thủ theo đúng quy Một tài liệu được coi là có hiệu quả và chất lượng nếu nó<br /> trình. Dựa trên một số nghiên cứu về quy trình thiết kế được thẩm định bằng một hội đồng với những thủ tục cần<br /> tài liệu theo module như quy trình của Bùi Văn Quân, thiết như:<br /> Nguyễn Quang Huỳnh, Phan Thị Hồng Vinh,... [dẫn theo<br /> + Có nhận xét, phản biện.<br /> 7], chúng tôi đề xuất quy trình thiết kế tài liệu dạy học<br /> môn PPDH Toán theo module như sau: + Có chất vấn và trả lời chất vấn giữa các ủy viên của<br /> hội đồng thẩm định.<br /> - Bước 1: Phân tích cơ sở lí luận. Giáo viên cần phải<br /> nghiên cứu các định hướng phát triển năng lực của SV + Có đánh giá hình thức của hội đồng thẩm định.<br /> thông qua môn học, các phương pháp và hoạt động dạy - Bước 6: Hoàn thiện tài liệu. Tài liệu được sửa chữa,<br /> học tác động đến việc phát triển năng lực của SV; xác hoàn thiện nhiều lần trên cơ sở những góp ý của các<br /> định cách tiếp cận phát triển là cách tiếp cận cốt lõi để chuyên gia, các kết quả thực nghiệm.<br /> xây dựng module dạy học. Đồng thời, phải phân tích kĩ 2.2.4. Đề xuất một số năng lực cần phát triển cho sinh<br /> chương trình học phần hiện có về mục tiêu, nội dung,... viên các trường cao đẳng sư phạm nước Cộng hòa dân<br /> - Bước 2: Xác định các module dạy học. Xác định số chủ nhân dân Lào qua học phần Phương pháp dạy học<br /> lượng, vị trí, mục đích của các module, các điều kiện để Toán<br /> <br /> 300<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 297-302<br /> <br /> <br /> Trên cơ sở phân tích nội dung giáo trình môn PPDH thực tiễn, chuyển đổi ngôn ngữ thông thường và ngôn<br /> Toán học, kiến thức Toán học và đối tượng SV, một số ngữ toán học. Một số biểu hiện của năng lực này:<br /> các nghiên cứu về năng lực của SV ngành Sư phạm Toán + Quan sát, phân tích tình huống thực tiễn, nhận thức<br /> và SV sư phạm nói chung [8], [9], [10],... chúng tôi đề những yếu tố định lượng và định tính từ tình huống về hình<br /> xuất một số năng lực cần phải hình thành và phát triển dạng kích thước, vị trí của các đối tượng trong thực tiễn.<br /> cho SV CĐSP nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào + Xác định yếu tố trung tâm của tình huống, xác lập<br /> qua học phần PPDH Toán: mối quan hệ giữa các yếu tố, khả năng đánh giá mức độ<br /> - Năng lực giải bài tập Toán: là khả năng áp dụng phụ thuộc giữa các yếu tố.<br /> kiến thức, kĩ năng, phương pháp toán học giải quyết bài + Loại bỏ những gì không bản chất, khả năng liên<br /> toán cụ thể có tính hướng đích cao, đòi hỏi huy động khả tưởng, kết nối các yếu tố thực tiễn, khả năng ước tính, dự<br /> năng tư duy tích cực và sáng tạo, nhằm đạt kết quả sau đoán các kết quả.<br /> một số bước thực hiện. Một số thành tố của năng lực giải<br /> + Diễn đạt tình huống bằng ngôn ngữ toán học ngắn<br /> toán cần bồi dưỡng cho SV gồm các năng lực: dự đoán,<br /> gọn, chính xác, diễn đạt một vấn đề thực tiễn dưới nhiều<br /> chuyển đổi ngôn ngữ, quy lạ về quen nhờ biến đổi về<br /> hình thức khác nhau.<br /> dạng tương tự, nhìn nhận bài toán dưới nhiều góc độ khác<br /> nhau, suy luận logic, khái quát hóa, diễn đạt theo những + Phát hiện ra quy luật của tình huống, biểu diễn các<br /> cách khác nhau. Một số biểu hiện của năng lực giải Toán yếu tố thực tế bằng kí hiệu khái niệm toán học, biểu đạt<br /> như sau: của mối quan hệ bằng các mệnh đề toán học, các biểu<br /> thức chứa biến, khả năng mã hóa và giải mã các tình<br /> + Khả năng lĩnh hội nhanh chóng quy trình giải và<br /> huống khác nhau của toán học.<br /> giải rõ ràng một bài toán.<br /> + Tổ chức lại các yếu tố trong bài toán thực tiễn nhằm<br /> + Khả năng lập luận, tư duy logic về quan hệ giữa các<br /> phát biểu bài toán thực tiễn dưới dạng bài toán thuần túy.<br /> dữ kiện của bài toán.<br /> Ngoài hai năng lực chuyên môn chính ở trên, học<br /> + Thao tác với các kí hiệu, ngôn ngữ Toán học,<br /> phần còn hướng tới phát triển cho SV một số các năng<br /> chuyển đổi từ điều kiện của bài toán sang ngôn ngữ kí<br /> lực chung:<br /> hiệu quan hệ, phép toán giữa các đại lượng đã biết, chưa<br /> biết và ngược lại. - Năng lực giải quyết vấn đề:<br /> + Có tính độc lập và độc đáo cao trong khi giải toán. Cần bồi dưỡng cho SV năng lực giải quyết vấn đề<br /> trong học tập, nghiên cứu Toán học để SV có khả năng<br /> + Có tính tích cực, kiên trì về mặt ý chí và khả năng<br /> xử lí tốt các tình huống, các vấn đề trong dạy học Toán<br /> huy động trí óc cao trong giải toán.<br /> học phổ thông sau này. Việc giải quyết vấn đề có tác<br /> + Khả năng tìm tòi nhiều lời giải, huy động nhiều dụng tốt đến kích thích tư duy, vì tư duy con người chỉ<br /> kiến thức một lúc vào việc giải bài tập, từ đó lựa chọn lời hoạt động tích cực khi gặp phải một vấn đề cần phải giải<br /> giải tối ưu. quyết. Kết quả nhận thức là sản phẩm của chính hoạt<br /> + Có khả năng kiểm tra các kết quả đã đạt được và hình động tích cực, sáng tạo của SV. Do vậy, thông qua việc<br /> thành một số kiến thức mới thông qua hoạt động giải toán, giải quyết các vấn đề học tập SV sẽ nắm được kiến thức,<br /> tránh được những sai lầm trong quá trình giải toán. các kĩ năng nghiên cứu Toán học vững chắc hơn.<br /> + Có khả năng nêu ra được một số bài tập tương tự Năng lực giải quyết vấn đề Toán học là khả năng trình<br /> cùng với cách giải, có khả năng khái quát hóa từ bài toán bày vấn đề; xác định cách thức và lập kế hoạch giải quyết<br /> cụ thể đến bài toán tổng quát, từ bài toán có một số yếu vấn đề, thu thập và xử lí thông tin; đề xuất các giải<br /> tố tổng quát đến bài toán có nhiều yếu tố tổng quát, nhờ pháp,... Một số thành tố của năng lực giải quyết vấn đề:<br /> các thao tác trí tuệ phân tích, so sánh, tổng hợp, tương tự, nhận ra ý tưởng mới, vấn đề mới; phát hiện và làm rõ vấn<br /> trừu tượng, hệ thống hóa, đặc biệt hóa. đề; hình thành và triển khai ý tưởng mới; đề xuất lựa chọn<br /> - Năng lực vận dụng Toán học vào thực tiễn: giải pháp; thiết kế và tổ chức hoạt động; tư duy độc lập.<br /> Vận dụng Toán học vào thực tiễn thực chất là sử dụng - Năng lực tự học: Năng lực tự học là khả năng tự<br /> toán học làm công cụ để giải quyết tình huống thực tiễn mình tìm tòi, nhận thức và vận dụng kiến thức vào tình<br /> nhằm đạt mục đích đề ra. Kết quả của vận dụng vừa làm huống mới hoặc tương tự với chất lượng cao. Quá trình<br /> cho vốn tri thức của SV về Toán học phổ thông tăng lên, đào tạo ở trường CĐSP chỉ là sự đào tạo ban đầu, trang<br /> vừa soi sáng, giải thích, làm rõ thêm các kiến thức Toán bị kiến thức cơ bản nền tảng làm cơ sở cho quá trình đào<br /> học được học từ giáo trình PPDH và các tài liệu dạy học tạo tiếp theo. Do đó, việc tự học, tự đào tạo đóng vai trò<br /> khác. Một số thành tố của năng lực vận dụng Toán học quan trọng, quyết định cho sự thành đạt của mỗi SV sư<br /> vào thực tiễn: thu nhận thông tin toán học từ tình huống phạm Toán học.<br /> <br /> 301<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 297-302<br /> <br /> <br /> - Năng lực đánh giá và tự đánh giá: Dạy học đề cao Tài liệu tham khảo<br /> vai trò tự chủ của SV, đòi hỏi phải tạo điều kiện, cơ hội [1] Nguyễn Ngọc Quang (1994). Tài liệu tham khảo về<br /> và khuyến khích SV đánh giá và tự đánh giá. SV phải lí luận dạy học. Trường Kĩ thuật Nghiệp vụ Công an<br /> biết chính xác mặt mạnh, yếu của bản thân mình mới có nhân dân.<br /> thể học tập, phát triển năng lực của bản thân nói chung.<br /> [2] Nguyễn Minh Đường - Nguyễn Tiến Dũng - Vũ<br /> Trong học phần PPDH môn Toán, SV nghiên cứu<br /> Hữu Bài (1993). Module kĩ năng hành nghề:<br /> PPDH, hình thức tổ chức dạy học; nghiên cứu chương<br /> Phương pháp tiếp cận, hướng dẫn biên soạn và áp<br /> trình và sách giáo khoa phổ thông; phân tích và rèn kĩ<br /> năng dạy học các loại bài Toán học thì việc tự đánh giá dụng. Chương trình khoa học công nghệ cấp nhà<br /> và đánh giá là rất quan trọng. Qua đó, SV biết được kiến nước KX-07 - Khoa học công nghệ.<br /> thức, kĩ năng nào đã nắm chắc, kiến thức, kĩ năng nào [3] Đỗ Huân (1995). Tiếp cận module trong xây dựng<br /> cần củng cố rèn luyện thêm. cấu trúc chương trình đào tạo nghề. Luận án Phó<br /> 2.2.5. Đề xuất cấu trúc tài liệu dạy học môn Phương Tiến sĩ, Khoa học Tâm lí Sư phạm.<br /> pháp dạy học Toán theo module [4] Nguyễn Thị Ngà (2010). Xây dựng và sử dụng tài<br /> Để khắc phục những khó khăn trong việc dạy và học liệu tự học có hướng dẫn theo module phần kiến<br /> Toán học của giáo viên và SV, chúng tôi thiết kế tài liệu thức cơ sở hoá học chung - chương trình trung học<br /> theo module dựa trên cơ sở và các nguyên tắc ở trên. Tài phổ thông chuyên Hóa học góp phần nâng cao năng<br /> liệu theo module phần Toán học trung học cơ sở được lực tự học cho học sinh. Luận án tiến sĩ Giáo dục<br /> chia thành các module tương ứng với các phần kiến thức học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.<br /> (các chương). Mỗi module lại được chia thành các tiểu [5] Bộ Giáo dục và Thể thao (1997). Tài liệu bồi dưỡng<br /> module, mỗi tiểu module được sắp xếp sao cho có tính giáo viên Toán trường trung học cơ sở và trung học<br /> trọn vẹn và độc lập tương đối của đơn vị kiến thức trong phổ thông. Viêng Chăn, Lào.<br /> module và có thời lượng tương ứng khoảng từ 2 đến 3<br /> [6] Bun Suôi - Chít Tạ Vông - Phim Ma son (2009).<br /> tiết giảng dạy trên lớp, có nội dung phù hợp với đối tượng<br /> Phương pháp dạy học môn Toán 1 dùng cho sinh<br /> sử dụng, tạo thành một chuỗi của một vấn đề chung giúp<br /> viên cao đẳng sư phạm Lào. NXB Giáo dục, Viêng<br /> SV lĩnh hội được tốt vấn đề cần nghiên cứu.<br /> Chăn, Lào.<br /> Dựa trên chương trình Toán học ở trung học cơ sở<br /> [11], có thể thiết kế tài liệu PPDH Toán gồm 13 module: [7] Trần Lương (2016). Tổ chức dạy học theo module học<br /> Lũy thừa, đẳng thức, căn bậc hai; Hình học trong mặt phần Giáo dục học trong đào tạo theo hệ thống tín<br /> phẳng; Vetơ - quay vòng, định lí vi-ét; Hàm số bậc nhất, chỉ ở trường đại học sư phạm. Luận án tiến sĩ Khoa<br /> bất phương trình và hệ phương trình; Lượng giác; Góc học giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.<br /> nội tiếp đường tròn; Diện tích và thể tích; Số mũ và căn; [8] Bùi Văn Nghị - Đỗ Thị Trinh - Nguyễn Tiến Trung<br /> Sự biến đổi trong mặt phẳng; Hàm bậc hai; Phương trình - Hoàng Ngọc Anh (2016). Phát triển năng lực sư<br /> đường thẳng; Hệ phương trình và hệ bất phương trình; phạm cho sinh viên đại học ngành sư phạm Toán.<br /> Vectơ trong hệ tọa độ vuông góc. NXB Giáo dục Việt Nam.<br /> 3. Kết luận [9] Trần Trung - Phạm Anh Giang (2014). Đào tạo sinh<br /> Xuất phát từ thực tiễn của xã hội, việc phát triển năng viên ngành Toán theo tiếp cận phát triển năng lực.<br /> lực cho SV các trường sư phạm là điều hết sức cần thiết. Tạp chí Giáo dục, số 328, tr 49-51.<br /> Trên cơ sở này, các trường CĐSP cần phải đổi mới các [10] Lê Đình (2004). Cơ sở khoa học của việc bồi dưỡng<br /> tài liệu dạy học cho SV. Module dạy học là một đơn vị năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên sư phạm<br /> dạy học tương đối độc lập, có khả năng thay đổi linh hoạt ngành Vật lí. Đề tài khoa học công nghệ cấp Bộ, mã<br /> nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau về hứng thú, năng số B2004.09.07, Trường Đại học Sư phạm Huế.<br /> lực, điều kiện của người học; chứa đựng cả mục đích, nội<br /> dung, PPDH và định hướng kết quả học tập, do đó, rất [11] Bộ Giáo dục và Thể thao (2015). Sách giáo khoa<br /> phù hợp để sử dụng trong việc thiết kế tài liệu học tập Toán trung học cơ sở. NXB Bộ Giáo dục.<br /> nhằm phát triển năng lực của SV. Đây sẽ là cơ sở để thiết [12] Bộ GD-ĐT (2018). Chương trình giáo dục phổ<br /> kế tài liệu dạy học môn PPDH Toán cho SV các trường thông - Chương trình tổng thể (ban hành kèm theo<br /> CĐSP nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018).<br /> hướng phát triển năng lực SV. [13] Phan Thị Hồng Vinh (chủ biên, 2011). Giáo trình<br /> (Kết quả nghiên cứu của Đề tài khoa học và công nghệ Giáo dục học (biên soạn theo module). NXB Đại<br /> cấp Đại học Thái Nguyên, mã số ĐH2018-TN06_08) học Sư phạm.<br /> <br /> 302<br />