Thói quen vệ sinh răng miệng và tình trạng nhạy cảm ngà răng

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> THÓI QUEN VỆ SINH RĂNG MIỆNG<br /> VÀ TÌNH TRẠNG NHẠY CẢM NGÀ RĂNG<br /> Bùi Tuấn Anh*, Nguyễn Thị Mai Phương**, Hoàng Đạo Bảo Trâm***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định mối liên quan giữa một số yếu tố về thói quen vệ sinh<br /> răng miệng và tình trạng nhạy cảm ngà răng.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả thực hiện trên 871 người trưởng thành tại nội<br /> thành/ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh, khảo sát một số đặc điểm về thói quen vệ sinh răng miệng bằng bảng<br /> câu hỏi phỏng vấn và khám lâm sàng đánh giá tình trạng nhạy cảm ngà bằng kích thích cọ xát và kích thích thổi<br /> hơi.<br /> Kết quả và Kết luận: Thói quen vệ sinh răng miệng có ảnh hưởng đến tình trạng nhạy cảm ngà răng: tỷ lệ<br /> nhạy cảm ngà cao ở nhóm chải răng theo chiều ngang, chải răng với lực mạnh, sử dụng tăm, thấp ở nhóm dùng<br /> bàn chải lông mềm, nhóm có thời gian chải răng kéo dài trên 3 phút, có thói quen thay bàn chải trong vòng 3<br /> tháng. Kết quả không ghi nhận khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa nhóm đối tượng khác nhau về tần suất chải<br /> răng mỗi ngày và về khoảng cách thời gian chải răng sau bữa ăn. Nguy cơ nhạy cảm ngà ở nhóm đối tượng chải<br /> răng trong vòng 3 phút cao gấp 2,2 lần so với nhóm chải răng trên 3 phút [KTC 95%: 1,1-4,1]. Người chải răng<br /> với lực mạnh có nguy cơ nhạy cảm ngà cao gấp 1,6 lần so với người chải răng với lực trung bình hoặc lực nhẹ<br /> [KTC 95%: 1,1-2,5].<br /> Từ khóa: nhạy cảm ngà, thói quen vệ sinh răng miệng.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ORAL CARE HABITS AND DENTINE HYPERSENSITIVITY<br /> Bui Tuan Anh, Nguyen Thi Mai Phuong, Hoang Dao Bao Tram<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - Supplement of No 2 - 2015: 157 - 163<br /> Objectives: The study was conducted to determine the relationship between oral care habits and dentine<br /> hypersensitivity.<br /> Methods: This cross-sectional study was perfomed on 871 adults in the urbal/rural of HCM city to survey<br /> some oral care habits by interviewing questionnaire and clinically examined the dentine hypersensitivity by<br /> applying tactile and evaporative stimuli.<br /> Results and Conclusions: The oral care habits had effects on the dentine hypersensitivity: the dentine<br /> hypersensitivity was higher in the groups with transversal brushing, strong force brushing, toothpick using<br /> habits, lower in the groups using soft brush, over 3 minutes-brushing, and renewing brush within 3 months. Any<br /> significant difference was recorgnized in considering on brush frequency and the interval time between brushing<br /> and meals. The risk of dentine hypersensitivity was 2.2 times higher in the groups brushing within 3 minutes<br /> than over 3 minutes-brushing [CI 95%: 1.1-4.1]. Strong force brushing subjects had 1.6 times dentine<br /> hypersensitivity risk in comparing to moderate or light force brushing [CI 95%: 1.1-2.5].<br /> * Học viên Cao học Khóa 2008-2010, Khoa RHM, Đại học Y Dược TP.HCM<br /> ** Học viên Cao học Khóa 2007-2009, Khoa RHM, Đại học Y Dược TP.HCM<br /> *** Bộ môn NKCS - Khoa RHM, Đại học Y Dược TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: Bùi Tuấn Anh<br /> ĐT: 0903707410<br /> Email: btanh1@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> 157<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015<br /> <br /> Key words: dentine hypersensitivity, oral care habits.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Nhạy cảm ngà được định nghĩa là cơn đau<br /> chói diễn ra rất nhanh tại những vùng ngà bị lộ,<br /> dưới tác động của các dạng kích thích như: áp<br /> lực, nhiệt, bay hơi, cọ xát, thẩm thấu, hóa chất;<br /> mà không do bệnh lý nào khác của răng(1,3). Tình<br /> trạng này thường là kết quả của quá trình men<br /> răng bị mòn do tác động ăn mòn hóa học, mài<br /> mòn do tiếp xúc khớp cắn, và cọ mòn do ma xát<br /> với các yếu tố ngoại lai, hoặc bề mặt chân răng bị<br /> lộ do tụt nướu hoặc sau điều trị nha chu. Cảm<br /> giác đau nhói đặc trưng của nhạy cảm ngà chân<br /> răng xảy ra khi có kích thích cơ học, nhiệt độ,<br /> hóa chất hoặc áp lực thẩm thấu tác động lên<br /> vùng ngà răng bị lộ.<br /> Các khảo sát dịch tễ đã được thực hiện trên<br /> thế giới cho thấy nhạy cảm ngà là một tình trạng<br /> phổ biến. Các số liệu dịch tễ học ghi nhận có sự<br /> khác biệt về tỷ lệ nhạy cảm ngà trong quần thể<br /> người trưởng thành, giữa nam và nữ, và giữa các<br /> nhóm tuổi. Bên cạnh đó, nhiều yếu tố có thể có<br /> liên quan đến nhạy cảm ngà, như một số yếu tố<br /> nguy cơ hoặc yếu tố khởi phát. Đó có thể là các<br /> yếu tố về tình trạng của răng và nha chu, chế độ<br /> ăn uống, thói quen vệ sinh và chăm sóc răng<br /> miệng…<br /> Người có mức độ vệ sinh răng miệng cao có<br /> biểu hiện mòn răng nhiều hơn. Tần suất chải<br /> răng mỗi ngày cao và chải răng theo chiều ngang<br /> có thể là các yếu tố liên quan đến tình trạng tụt<br /> nướu và tổn thương dạng hình chêm. Các yếu tố<br /> tham gia thúc đẩy quá trình mòn răng theo<br /> những cơ chế khác nhau cũng chính là các yếu tố<br /> liên quan đến tình trạng nhạy cảm ngà răng<br /> ngày càng phổ biến và xuất hiện ở người trẻ.<br /> Tại Việt Nam, một số nghiên cứu về tình<br /> trạng nhạy cảm ngà đã được thực hiện, trong đó<br /> có nghiên cứu của Tống Minh Sơn khảo sát tình<br /> trạng nhạy cảm ngà răng và một số yếu tố liên<br /> quan ở nhân viên công ty Bảo hiểm Nhân thọ tại<br /> Hà Nội(6).<br /> <br /> 158<br /> <br /> Nghiên cứu này được thực hiện nhằm<br /> xác định mối liên quan giữa một số yếu tố về<br /> thói quen vệ sinh răng miệng đối với tình trạng<br /> nhạy cảm ngà răng.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả thực hiện từ<br /> 6/2013 đến 6/2014, khảo sát trên 871 người<br /> trưởng thành từ 18 tuổi trở lên sinh sống tại nội<br /> thành/ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh.<br /> <br /> Tiêu chí chọn mẫu<br /> Từ 18 tuổi trở lên.<br /> Đang cư trú tại thành phố Hồ Chí Minh liên<br /> tục từ 24 tháng trở lên.<br /> Sức khỏe toàn thân và tâm thần ổn định.<br /> Đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> Có từ 20 răng trở lên không thuộc tiêu chí<br /> răng bị loại khỏi mẫu.<br /> <br /> Tiêu chí loại ra<br /> Đối với đối tượng nghiên cứu<br /> Không có khả năng tự trả lời câu hỏi hoặc<br /> đang điều trị tâm lý.<br /> Đang có thai hoặc cho con bú.<br /> Đang điều trị nhạy cảm ngà trong vòng 2<br /> tuần.<br /> Đang dùng thuốc kháng viêm, giảm đau<br /> trong vòng 2 tuần.<br /> Trám răng, phẫu thuật nha chu, chỉnh nha<br /> trong vòng 3 tháng.<br /> <br /> Đối với răng nghiên cứu<br /> Răng sâu, bể/vỡ, có phục hồi lớn hơn 1/4<br /> thân răng.<br /> Răng có phục hồi ở mặt ngoài hay vùng cổ<br /> răng.<br /> Răng chết tủy hoặc đã điều trị nội nha.<br /> Răng bọc mão hoặc mang các phần tựa của<br /> phục hình.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015<br /> Phương tiện nghiên cứu<br /> Bảng câu hỏi: bao gồm 15 câu hỏi phỏng vấn<br /> về thông tin cá nhân và thói quen vệ sinh răng<br /> miệng.<br /> Phiếu khám: đánh giá tình trạng răng và nha<br /> chu và tình trạng nhạy cảm ngà trên tất cả các<br /> răng không nằm trong tiêu chí loại ra đối với<br /> răng nghiên cứu, không kể răng số 8.<br /> Bộ đồ khám: khay, gương, kẹp gắp, thám<br /> trâm.<br /> Đầu xịt hơi và máy nén hơi nha khoa.<br /> Các phương tiện và hóa chất vô trùng dụng<br /> cụ và sát khuẩn bề mặt.<br /> <br /> Phương pháp thu thập số liệu<br /> Hỏi bằng bảng câu hỏi soạn sẵn<br /> Khảo sát một số đặc điểm về thói quen vệ<br /> sinh răng miệng liên quan đến hiện tượng mòn<br /> răng và nhạy cảm ngà bằng phương pháp phỏng<br /> vấn trực tiếp từng người sử dụng bảng câu hỏi<br /> soạn sẵn.<br /> Khám lâm sàng<br /> Bệnh nhân được hướng dẫn chải sạch răng<br /> bằng bàn chải lông mềm và kem đánh răng<br /> thông thường, không có chất chống nhạy cảm<br /> ngà.<br /> Khám đánh giá tình trạng răng miệng tổng<br /> quát của bệnh nhân.<br /> Số liệu thu thập cho nghiên cứu được ghi<br /> nhận trên tất cả 28 răng trên hai cung hàm (trừ<br /> các răng khôn và các răng không đạt tiêu chuẩn<br /> đánh giá, bị loại khỏi mẫu).<br /> Nhạy cảm ngà được đánh giá bằng hai<br /> phương pháp là kích thích cọ xát và kích thích<br /> thổi hơi, ghi nhận mức độ nhạy cảm ngà theo<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> thang điểm từ 0-3, dựa trên “Nguyên tắc thiết kế<br /> và thực hiện thử nghiệm lâm sàng về nhạy cảm ngà<br /> răng”(3).<br /> <br /> Phương pháp xử lý số liệu<br /> Bảng câu hỏi sau khi được thu thập sẽ được<br /> nhập và làm sạch bằng phần mềm Epi Data 3.2.<br /> Phân tích số liệu bằng phần mềm Stata 10.<br /> Thống kê mô tả: Các biến định tính được mô<br /> tả bằng tần số và tỷ lệ phần trăm. Các biến định<br /> lượng được mô tả bằng giá trị trung bình và độ<br /> lệch chuẩn.<br /> <br /> Thống kê phân tích<br /> Dùng phép kiểm χ² để so sánh tỷ lệ phần<br /> ptrăm của các biến định tính.<br /> Dùng kiểm định t, phép kiểm Anova để so<br /> sánh giá trị trung bình.<br /> Sử dụng mô hình hồi quy logistic đa biến để<br /> đánh giá mối liên quan giữa các yếu tố và nhạy<br /> cảm ngà.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Nghiên cứu khảo sát tình trạng nhạy cảm<br /> ngà răng và một số yếu tố liên quan, thực hiện từ<br /> tháng 6 năm 2013 đến tháng 6 năm 2014. Mẫu<br /> nghiên cứu gồm 871 người trưởng thành, tuổi từ<br /> 18 đến 79 (35,92 ± 12,43), trong đó có 625 người ở<br /> nội thành (71,8%) và 246 (28,2%) người ở ngoại<br /> thành thành phố Hồ Chí Minh.<br /> Khi xét tỷ lệ nhạy cảm ngà răng trên các<br /> nhóm đối tượng theo số lần chải răng hàng ngày,<br /> kết quả không ghi nhận khác biệt có ý nghĩa<br /> thống kê giữa nhóm đối tượng chải răng 1 lần, 2<br /> lần, và trên 2 lần mỗi ngày (Bảng 1).<br /> <br /> Bảng 1. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo tần suất chải răng hàng ngày.<br /> Tần suất chải răng<br /> <br /> ≤ 1 lần<br /> <br /> 2 lần<br /> <br /> > 2 lần<br /> <br /> p<br /> <br /> NCN<br /> <br /> K-NCN<br /> <br /> NCN<br /> <br /> K-NCN<br /> <br /> NCN<br /> <br /> K-NCN<br /> <br /> Nội thành<br /> <br /> 85,1%<br /> <br /> 14,9%<br /> <br /> 84,4%<br /> <br /> 15,6%<br /> <br /> 84,1%<br /> <br /> 15,9%<br /> <br /> >0,05<br /> <br /> Ngoại thành<br /> <br /> 93,3%<br /> <br /> 6,7%<br /> <br /> 88,7%<br /> <br /> 11,3%<br /> <br /> 88,9%<br /> <br /> 11,1%<br /> <br /> >0,05<br /> <br /> Tp HCM<br /> <br /> 86%<br /> <br /> 14%<br /> <br /> 85,9%<br /> <br /> 14,1%<br /> <br /> 84,8%<br /> <br /> 15,2%<br /> <br /> >0,05<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> 159<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 2. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo thời lượng mỗi lần chải răng.<br /> Thời lượng chải răng<br /> Nội thành<br /> Ngoại thành<br /> Tp HCM<br /> <br /> NCN<br /> 87,7%<br /> 91%<br /> 88,7%<br /> <br /> ≤ 1 phút<br /> K-NCN<br /> 12,3%<br /> 9%<br /> 11,3%<br /> <br /> 2 - 3 phút<br /> NCN<br /> K-NCN<br /> 89,8%<br /> 10,2%<br /> 89,8%<br /> 10,2%<br /> 84,3%<br /> 15,7%<br /> <br /> Khi khảo sát theo thời lượng mỗi lần chải<br /> răng, tỷ lệ nhạy cảm ngà thấp nhất ở nhóm chải<br /> răng kéo dài trên 3 phút, khác biệt có ý nghĩa<br /> thống kê ở cả nội thành, ngoại thành và trên toàn<br /> bộ mẫu (Bảng 2).<br /> Xét khoảng cách thời gian chải răng sau bữa<br /> ăn, kết quả nghiên cứu không ghi nhận khác biệt<br /> có ý nghĩa thống kê giữa các nhóm có thời gian<br /> chải răng sau khi ăn dưới 60 phút và trên 60 phút<br /> (Bảng 3).<br /> Bảng 3. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo khoảng<br /> cách thời gian chải răng sau bữa ăn (%).<br /> Khoảng cách<br /> ≤ 60 phút<br /> > 60 phút<br /> thời gian chải<br /> p<br /> răng sau bữa ăn NCN K-NCN NCN K-NCN<br /> Nội thành<br /> 86,6% 13,4% 83,4% 16,6% >0,05<br /> Ngoại thành 81,5% 18,5% 90%<br /> 10% >0,05<br /> Tp HCM<br /> 86% 14% 85,7% 14,3% >0,05<br /> <br /> Khi phân tích theo cách chải răng, kết quả<br /> cho thấy tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm chải răng<br /> <br /> NCN<br /> 64,3%<br /> 64,3%<br /> 72,9%<br /> <br /> > 3 phút<br /> K-NCN<br /> 35,7%<br /> 35,7%<br /> 27,1%<br /> <br /> p<br />