Thực trạng một số yếu tố cấu thành điều kiện lao động lại làng nghề tái chế nhôm Bình Yên, tỉnh Nam Định

t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br /> <br /> THỰC TRẠNG MỘT SỐ YẾU TỐ CẤU THÀNH<br /> ĐIỀU KIỆN LAO ĐỘNG TẠI LÀNG NGHỀ<br /> TÁI CHẾ NHÔM BÌNH YÊN TỈNH NAM ĐỊNH<br /> Đỗ Minh Sinh*; Vũ Thị Thúy Mai*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: mô tả thực trạng một số yếu tố kỹ thuật, tổ chức lao động, kinh tế, xã hội và tự<br /> nhiên cấu thành nên điều kiện lao động tại làng nghề tái chế nhôm Bình Yên, tỉnh Nam Định.<br /> Đối tượng và phương pháp: thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang thực hiện từ 2016 - 2017 trên<br /> 86 hộ gia đình với 350 người lao động tái chế nhôm. Sử dụng phương pháp quan sát để thu<br /> thập thông tin về cấp công trình xây dựng, sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân; phỏng vấn<br /> trực tiếp người lao động để thu thập thông tin liên quan đến các yếu tố cá nhân. Kết quả: diện<br /> 2<br /> tích trung bình các xưởng sản xuất 120,5 m (95%CI = 113,0 - 130,7); 100% nhà xưởng ở dạng<br /> công trình cấp 4; trình độ công nghệ 62,8% ở dạng bán cơ khí, còn lại là thủ công; 100% người<br /> lao động chưa được đào tạo bài bản; 60,6% người lao động làm việc > 8 tiếng/ngày;<br /> 87,4% người lao động chưa được tập huấn về an toàn vệ sinh lao động; tỷ lệ người lao động<br /> có sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân khi làm việc đều < 56%. Kết luận: các yếu tố kỹ thuật, tổ<br /> chức lao động, kinh tế và xã hội tại làng nghề Bình Yên đang tạo ra nhiều rào cản cản trở hoạt<br /> động sản xuất và tiềm ẩn nhiều yếu tố nguy cơ gây ảnh hưởng bất lợi đến sức khỏe người lao động.<br /> * Từ khóa: Làng nghề; Điều kiện lao động; Phương tiện bảo vệ cá nhân.<br /> <br /> The Reality of Structures of Working Conditions in Binhyen<br /> Aluminum Recycling Trade Village in Namdinh Province<br /> Summary<br /> Objectives: To describe the actual situation of technical factors, working management, economic,<br /> social and natural factors that structures the working conditions in Binhyen aluminum recycling<br /> trade village, Namdinh province. Subjects and methods: Cross-sectional descriptive design was<br /> conducted from 2016 to 2017 on 86 households and 350 workers recycled aluminum. Using<br /> observation methods to collect information of construction works, using personal protective<br /> equipment; directly interview workers to collect information related to personal factors. Results:<br /> 2<br /> The average area of workshops was 120.5 m (95%CI = 113.0 - 130.7); 100% of the buildings<br /> were in grade-4 works; technology level was 62.8% in mechanical form, the rest was in manual<br /> one; 100% of laborers were not trained properly; 60.6% of employees worked > 8 hours<br /> per day; 87.4% of workers were not trained on occupational safety and health; the percentage<br /> of employees using personal protective equipments at work was < 56%. Conclusion:<br /> Technological, working management, economic and social factors in Binhyen trade village are<br /> creating many barriers to production activities and potential risk factors to health worker.<br /> * Keywords: Trade village; Working conditions; Personal protective equipment.<br /> <br /> * Trường Đại học Điều dưỡng Nam Đinh<br /> Người phản hồi (Corresponding): Đỗ Minh Sinh (minhsinh82@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 26/04/2018; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 02/08/2018<br /> Ngày bài báo được đăng: 24/08/2018<br /> <br /> 11<br /> <br /> t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> “Điều kiện lao động là tổng thể các yếu<br /> tố về kinh tế, xã hội, tổ chức, kỹ thuật, tự<br /> nhiên thể hiện qua quá trình công nghệ,<br /> dụng cụ lao động, đối tượng lao động,<br /> môi trường lao động, con người lao động<br /> và sự tác động qua lại giữa chúng trong<br /> không gian và thời gian nhất định, tạo nên<br /> điều kiện cần thiết cho hoạt động của con<br /> người trong quá trình sản xuất” (Cục An<br /> toàn Vệ sinh Lao động). Theo định nghĩa<br /> này, có thể chia các yếu tố cấu thành điều<br /> kiện lao động (ĐKLĐ) thành 03 nhóm:<br /> nhóm 1 gồm yếu tố kỹ thuật, tổ chức lao<br /> động, kinh tế, xã hội và tự nhiên; nhóm 2<br /> gồm yếu tố tâm sinh lý lao động<br /> và Ecgônômi; nhóm 3 gồm yếu tố thuộc<br /> môi trường lao động.<br /> Cho đến nay, đã có nhiều nghiên cứu<br /> mô tả thực trạng yếu tố cầu thành ĐKLĐ<br /> tại các làng nghề tái chế kim loại (TCKL).<br /> Tuy nhiên, đa số nghiên cứu mới chỉ tập<br /> trung mô tả yếu tố cấu thành ĐKLĐ thuộc<br /> nhóm 2 và 3 [2, 5], chưa có nhiều nghiên<br /> cứu mô tả yếu tố cấu thành ĐKLĐ thuộc<br /> nhóm 1 và nếu có cũng chưa đầy đủ. Bên<br /> cạnh đó, việc mô tả ĐKLĐ tại các làng<br /> nghề TCKL có quy mô sản xuất nhỏ lẻ<br /> còn đang bị bỏ ngỏ.<br /> Do vậy, để đánh giá đúng thực trạng<br /> ĐKLĐ tại các làng nghề TCKL có quy mô<br /> sản xuất theo hộ gia đình, chúng tôi thực<br /> hiện nghiên cứu này với mục tiêu: Mô tả<br /> thực trạng các yếu tố kỹ thuật, tổ chức lao<br /> động, kinh tế, xã hội và tự nhiên cấu<br /> thành nên ĐKLĐ tại làng nghề tái chế<br /> nhôm Bình Yên, tỉnh Nam Định (một làng<br /> nghề TCKL có quy mô sản xuất nhỏ lẻ<br /> theo hộ gia đình).<br /> 12<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng, thời gian và địa điểm<br /> nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu tiến hành từ 2016 - 2017,<br /> gồm ĐKLĐ và người lao động (NLĐ) tại<br /> làng nghề tái chế nhôm Bình Yên, tỉnh<br /> Nam Định.<br /> * Tiêu chuẩn lựa chọn NLĐ:<br /> - NLĐ tham gia vào quá trình sản xuất<br /> tái chế nhôm.<br /> - Độ tuổi từ 18 - 60.<br /> - Khả năng giao tiếp bình thường.<br /> - Thời gian lao động tại làng nghề tối<br /> thiểu 01 năm.<br /> - Đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> * Thiết kế nghiên cứu: mô tả cắt ngang,<br /> định lượng.<br /> * Mẫu và chọn mẫu: đơn vị mẫu là hộ<br /> gia đình tái chế nhôm tại Bình Yên.<br /> * Công thức tính cỡ mẫu: áp dụng<br /> công thức tính cỡ mẫu cho một tỷ lệ:<br /> <br /> n = Z 2 (1−α / 2 )<br /> <br /> p (1 − p )<br /> (εp ) 2<br /> <br /> Trong đó: n: cỡ mẫu tối thiểu; Z1-α/2: giá<br /> trị Z thu được từ bảng Z tương ứng với<br /> giá trị α (Z = 1,96 với α = 0,05); p: ước<br /> lượng tỷ lệ hộ gia đình có ĐKLĐ tốt, chọn<br /> p = 0,5 để có tích p(1-p) lớn nhất; ε: mức<br /> độ chính xác tương đối (ε = 0,22).<br /> Thay vào công thức trên tính được<br /> n = 79 hộ. Ước tính khoảng 8% số hộ sẽ<br /> từ chối tham gia nghiên cứu. Cỡ mẫu<br /> cuối cùng tính được n = 86 hộ.<br /> <br /> t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br /> * Phương pháp chọn mẫu:<br /> - Sử dụng phương pháp bốc thăm<br /> ngẫu nhiên lựa chọn 86 hộ tham gia<br /> nghiên cứu từ 300 hộ gia đình làm nghề<br /> tái chế nhôm của làng Bình Yên.<br /> - Toàn bộ NLĐ tại 86 hộ sản xuất đã chọn,<br /> thống kê tổng số lao động đủ tiêu chuẩn<br /> tham gia nghiên cứu 350 NLĐ.<br /> * Công cụ và phương pháp thu thập<br /> thông tin:<br /> Sử dụng phương pháp quan sát thu<br /> thập thông tin về cấp công trình xây<br /> dựng, vị trí xưởng sản xuất, trình độ công<br /> <br /> nghệ, sử dụng phương tiện bảo vệ cá<br /> nhân của NLĐ. Sử dụng thước dây đo diện<br /> tích xưởng sản xuất. Sử dụng phương<br /> pháp phỏng vấn trực tiếp NLĐ thu thập<br /> thông tin về một số yếu tố cá nhân.<br /> * Quản lý, xử lý và phân tích số liệu:<br /> Số liệu sau khi thu thập được làm sạch<br /> và nhập bằng phần mềm EpiData 3.1. Số<br /> liệu được kiểm tra, làm sạch, phân nhóm,<br /> mã hóa biến, tạo biến mới… bằng phần<br /> mềm SPSS trước khi đưa vào phân tích.<br /> Sử dụng tần số, tỷ lệ phần trăm và bảng<br /> tóm tắt các biến số.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Nguyên, nhiên liệu<br /> <br /> Công đoạn<br /> <br /> Chất gây ô nhiễm<br /> <br /> Vỏ hộp nhôm, than,<br /> điện, nước<br /> <br /> Cô nhôm<br /> <br /> Bụi, khói, khí độc, chất thải<br /> rắn, nhiệt cao<br /> <br /> Phôi nhôm, than, điện,<br /> nước<br /> <br /> Đúc nhôm<br /> <br /> Bụi, khói, khí độc, chất thải<br /> rắn, nhiệt cao<br /> <br /> Cán nhôm<br /> <br /> Tiếng ồn, chất thải rắn, dầu<br /> mỡ phế thải<br /> <br /> Tạo hình<br /> <br /> Tiếng ồn, chất thải rắn, dầu<br /> mỡ phế thải<br /> <br /> Tẩy rửa<br /> <br /> Bụi, khói, khí độc, dung<br /> dịch hóa chất<br /> <br /> Thỏi nhôm, máy, điện<br /> <br /> Dát nhôm, máy, điện<br /> <br /> Sản phẩm thô, hóa chất,<br /> than, nước<br /> <br /> Hình 1: Quy trình tái chế nhôm tại làng Bình Yên, tỉnh Nam Định.<br /> 13<br /> <br /> t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br /> Quá trình tài chế nhôm tại làng Bình Yên diễn ra theo 05 công đoạn. Mỗi công đoạn<br /> (do một nhóm hộ gia đình thực hiện) cần những nguyên, nhiên liệu khác nhau và phát<br /> thải ra môi trường chất gây ô nhiễm đặc trưng.<br /> Bảng 1: Quy mô sản xuất của các hộ tái chế nhôm tại làng Bình Yên.<br /> Biến số<br /> <br /> Số hộ<br /> <br /> Giá trị thống kê<br /> <br /> 86<br /> <br /> Trung bình ± độ lệch chuẩn:<br /> 120,5 ± 23<br /> <br /> 86<br /> <br /> Giá trị mode: 4<br /> Thấp nhất - cao nhất: 2 - 7<br /> <br /> 2<br /> <br /> Diện tích xưởng sản xuất (m )<br /> <br /> Số lao động/hộ gia đình<br /> <br /> Diện tích trung bình xưởng sản xuất của các hộ gia đình tại làng Bình Yên 120,5 m2<br /> và 95% diện tích trung bình trong khoảng từ 110,3 - 130,7 m2.<br /> Bảng 2: Một số đặc điểm của các hộ tái chế nhôm tại làng Bình Yên (n = 86).<br /> Biến số<br /> Vị trí xưởng sản xuất<br /> <br /> Cấp công trình nhà xưởng<br /> <br /> Trình độ công nghệ<br /> <br /> Đặc tính<br /> <br /> Số hộ<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Liền kề nhà ở<br /> <br /> 86<br /> <br /> 100<br /> <br /> Cách xa nhà<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Cấp 4<br /> <br /> 86<br /> <br /> 100<br /> <br /> Khác<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Thủ công<br /> <br /> 32<br /> <br /> 37,2<br /> <br /> Bán cơ khí<br /> <br /> 54<br /> <br /> 62,8<br /> <br /> 100% xưởng sản xuất của các hộ gia đình đều nằm cạnh nhà ở và đều được xây<br /> dựng ở dạng công trình cấp 4. Tỷ lệ hộ sản xuất có trình độ công nghệ bán cơ khí<br /> 62,8%; còn lại sản xuất ở dạng thủ công.<br /> Bảng 3: Một số đặc điểm NLĐ tái chế nhôm (n = 350).<br /> Biến số<br /> <br /> Trình độ học vấn<br /> <br /> Nhóm tuổi đời<br /> <br /> Nhóm tuổi nghề<br /> <br /> 14<br /> <br /> Đặc tính<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Tốt nghiệp tiểu học<br /> <br /> 26<br /> <br /> 7,4<br /> <br /> Tốt nghiệp trung học cơ sở<br /> <br /> 283<br /> <br /> 80,9<br /> <br /> Tốt nghiệp trung học phổ thông<br /> <br /> 41<br /> <br /> 17,7<br /> <br /> ≤ 30 tuổi<br /> <br /> 52<br /> <br /> 14,9<br /> <br /> 31 - 40 tuổi<br /> <br /> 111<br /> <br /> 31,7<br /> <br /> 41 - 60 tuổi<br /> <br /> 187<br /> <br /> 53,4<br /> <br /> ≤ 5 năm<br /> <br /> 104<br /> <br /> 29,7<br /> <br /> 6 - 10 năm<br /> <br /> 147<br /> <br /> 42,0<br /> <br /> ≥ 11 năm<br /> <br /> 99<br /> <br /> 28,3<br /> <br /> t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018<br /> Giới tính<br /> <br /> Nơi học nghề<br /> Tập huấn về an toàn vệ sinh<br /> lao động<br /> Thời gian làm việc trong ngày<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 153<br /> <br /> 43,7<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 197<br /> <br /> 56,3<br /> <br /> Chủ cơ sở hướng dẫn<br /> <br /> 167<br /> <br /> 47,7<br /> <br /> Tự học<br /> <br /> 232<br /> <br /> 66,3<br /> <br /> Có<br /> <br /> 44<br /> <br /> 12,6<br /> <br /> Không<br /> <br /> 306<br /> <br /> 87,4<br /> <br /> ≤ 8 tiếng<br /> <br /> 138<br /> <br /> 39,4<br /> <br /> > 8 tiếng<br /> <br /> 212<br /> <br /> 60,6<br /> <br /> Đa số NLĐ mới chỉ học hết trung học cơ sở (> 80%); 100% không qua trường lớp<br /> đào tạo nghề và hầu hết chưa được tập huấn về an toàn vệ sinh lao động trước khi<br /> làm việc (87,4%).<br /> Bảng 4: Tuổi đời, tuổi nghề, thời gian làm việc và thu nhập của NLĐ (n = 350).<br /> Biến số<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> Khoảng tin cậy 95%<br /> <br /> Tuổi đời (năm)<br /> <br /> 41,9<br /> <br /> 40,7 - 43,0<br /> <br /> Tuổi nghề (năm)<br /> <br /> 8,2<br /> <br /> 7,8 - 8,6<br /> <br /> Số giờ làm việc/ngày<br /> <br /> 8,9<br /> <br /> 8,5 - 9,7<br /> <br /> Số ngày làm việc/tuần<br /> <br /> 6,0<br /> <br /> 5,7 - 6,5<br /> <br /> Thu nhập (triệu đồng/tháng)<br /> <br /> 4,1<br /> <br /> 3,9 - 4,4<br /> <br /> Tuổi đời trung bình của NLĐ là 41,9 tuổi, trong đó thời gian làm việc trung bình liên<br /> quan đến tái chế nhôm khoảng 8,2 năm. Trung bình mỗi ngày NLĐ làm việc khoảng<br /> 8,9 giờ và khoảng 6 ngày/tuần.<br /> Bảng 5: Thực trạng sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân của người lao động tái<br /> chế nhôm tại làng Bình Yên (n = 350).<br /> Loại phương tiện bảo vệ cá nhân<br /> <br /> Đối tượng cần dùng<br /> <br /> Đối tượng có dùng<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Găng tay<br /> <br /> 350<br /> <br /> 195<br /> <br /> 55,4<br /> <br /> Khẩu trang<br /> <br /> 350<br /> <br /> 128<br /> <br /> 36,6<br /> <br /> Kính<br /> <br /> 223<br /> <br /> 109<br /> <br /> 48,9<br /> <br /> Giầy/ủng<br /> <br /> 191<br /> <br /> 64<br /> <br /> 33,5<br /> <br /> Mũ/nón<br /> <br /> 140<br /> <br /> 69<br /> <br /> 49,3<br /> <br /> Chụp tai<br /> <br /> 47<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> Tỷ lệ NLĐ sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân khi làm việc rất thấp (< 56%).<br /> Đặc biệt, không quan sát thấy NLĐ tại khâu cán nhôm sử dụng chụp tai trong quá trình<br /> làm việc.<br /> 15<br /> <br />