Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3-4 tuổi

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2015-0228<br /> Educational Sci., 2015, Vol. 60, No. 8C, pp. 92-101<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TRÒ CHƠI NHẰM PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG<br /> BẮT CHƯỚC CHO TRẺ RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỈ 3 - 4 TUỔI<br /> <br /> Phạm Thị Hải Yến<br /> Khoa Giáo dục Đặc biệt, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> <br /> Tóm tắt. Rối loạn phổ tự kỉ (RLPTK) là rối loạn phát triển với những khiếm khuyết phức<br /> tạp thể hiện ở lĩnh vực tương tác xã hội, giao tiếp ngôn ngữ, phi ngôn ngữ và tư duy dập<br /> khuôn. Trẻ RLPTK do thiếu hụt về giao tiếp và tương tác xã hội nên trẻ cũng thể hiện<br /> những thiếu hụt kĩ năng bắt chước trong tương tác và giao tiếp. Việc sử dụng các trò chơi<br /> nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK là rất cần thiết. Bài báo này nghiên cứu<br /> về thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi<br /> tại 2 trung tâm can thiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội.<br /> Từ khóa: Rối loạn phổ tự kỉ, kĩ năng bắt chước, trò chơi.<br /> <br /> 1. Mở đầu<br /> Bắt chước đóng vai trò quan trọng trong phát triển nhận thức, hành vi giao tiếp xã hội, đời<br /> sống cũng như các quan hệ cá nhân trong xã hội. Thông qua bắt chước con người có thể học tập<br /> các hành động, cách ứng xử, hành vi, ngôn ngữ, sự tập trung chú ý (chú ý có trước bắt chước), sự<br /> luân phiên, cách chơi,.... từ những người khác. Trẻ RLPTK có khiếm khuyết đặc trưng là kĩ năng<br /> bắt chước. Những khiếm khuyết thể hiện ở những nhiệm vụ khác nhau như chuyển động của cơ thể<br /> mang tính biểu tượng và không biểu tượng, biểu tượng và chức năng sử dụng đồ vật, sự thể hiện<br /> của nét mặt, điệu bộ cử chỉ [8]. Thiếu hụt khả năng bắt chước ảnh hưởng lớn đến quá trình học tập<br /> ngôn ngữ và phát triển của trẻ RLPTK cũng như hòa nhập cộng đồng.<br /> Với trẻ mầm non, chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ, tạo cơ hội cho sự tương tác và giao tiếp<br /> xã hội với bạn cùng trang lứa, làm gia tăng khả năng học tập một cách tự nhiên trong môi trường<br /> hòa nhập, tạo nền tảng cho sự phát triển các kĩ năng. Chơi là một phương tiện trung gian nhằm<br /> giúp trẻ phát triển kĩ năng như tập trung chú ý, quan sát, lắng nghe, bắt chước, luân phiên,... Hoạt<br /> động chơi cũng hỗ trợ sự phát triển của ngôn ngữ, kĩ năng vận động, tương tác xã hội và hiểu biết<br /> cũng như kĩ năng giao tiếp với người khác.<br /> Nhiều công trình nghiên cứu về trò chơi trên thế giới tập trung vào nghiên cứu về lí luận sử<br /> dụng trò chơi vào việc giáo dục cho trẻ RLPTK như: Jannik Beyer & Lone Gammeltoft [5], Lone<br /> Gammeltoft & Marianne SollokNordenhof [6], Julia Moor [7],...<br /> Ở Việt Nam, các công trình nghiên cứu về cách thức, biện pháp sử dụng các trò chơi để<br /> giáo dục trẻ khuyết tật như Bùi Thị Lâm (2011) [1], Trần Thị Minh Thành (2013) [3], Nguyễn<br /> <br /> Ngày nhận bài: 25/7/2015. Ngày nhận đăng: 7/9/2015.<br /> Tác giả liên lạc: Phạm Thị Hải Yến, địa chỉ e-mail: yenphamhai12@gmail.com<br /> <br /> <br /> <br /> 92<br />  Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi<br /> <br /> <br /> Minh Phượng (2015) [2],. . . . Các nghiên cứu trên chủ yếu đi sâu vào nghiên cứu trò chơi học tập,<br /> tổ chức, hướng dẫn cách chơi cho trẻ khiếm thính, trẻ khuyết tật trí tuệ. Việc nghiên cứu sử dụng<br /> trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK rất cần thiết nhưng hầu như chưa có<br /> công trình nào nghiên cứu về lĩnh vực này ở Việt Nam. Vì vậy chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu<br /> về Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi tại 2<br /> trung tâm can thiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội.<br /> <br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Những vấn đề chung về tổ chức khảo sát<br /> Mục đích khảo sát: Tìm hiểu thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước<br /> cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp điều tra, quan sát, phỏng vấn sâu các giáo viên về<br /> vai trò của dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi, việc sử dụng trò chơi nhằm phát triển<br /> kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK và biện pháp sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước<br /> cho trẻ RLPTK.<br /> Nội dung khảo sát bao gồm: Nhận thức của giáo viên về vai trò của việc dạy kĩ năng bắt<br /> chước cho trẻ RLPTK và việc sử dụng trò chơi phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 -<br /> 4 tuổi; các nguồn trò chơi để phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK; cơ sở trò chơi để phát<br /> triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK; mức độ kĩ năng bắt chước cũng như việc sử dụng trò chơi<br /> để phát triển kĩ năng bắt chước của trẻ RLPTK; những khó khăn khi tổ chức trò chơi để phát triển<br /> kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK.<br /> Thời gian khảo sát: Từ tháng 1 - 4 năm 2015.<br /> Khách thể khảo sát: Khảo sát thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước<br /> cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi.<br /> Đối tượng khảo sát: 30 giáo viên tại 2 trung tâm can thiệp sớm trên địa bàn Hà Nội.<br /> <br /> Bảng 1. Trình độ đào tạo của giáo viên<br /> Stt Trình độ Số lượng Tỉ lệ (%)<br /> 1 Thạc sĩ 6 20<br /> 2 Cử nhân 21 70<br /> 3 Cao đẳng 3 10<br /> 4 Trung cấp 0 0<br /> <br /> <br /> Bảng 2. Kinh nghiệm dạy trẻ RLPTK của giáo viên<br /> Stt Số năm Số lượng Tỉ lệ (%)<br /> 1 2 năm 0 0<br /> 2 3 năm 2 6,7<br /> 3 4 năm 3 10<br /> 4 5 năm 7 23,3<br /> 5 Trên 5 năm 18 60<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 93<br />  Phạm Thị Hải Yến<br /> <br /> <br /> Trình độ của các giáo viên là thạc sĩ chiếm 20%, cử nhân chiếm 70%, cao đẳng chiếm 10%<br /> và không có hệ trung cấp. Giáo viên có số năm kinh nghiệm công tác trong ngành giáo dục đặc<br /> biệt từ 5 năm chiếm 83,3%. Giáo viên có trình độ về giáo dục đặc biệt và kinh nghiệm dạy trẻ<br /> RLPTK từ 5 năm trở lên chính là điều kiện thuận lợi để can thiệp và hỗ trợ cho trẻ RLPTK.<br /> <br /> 2.2. Kết quả khảo sát thực trạng<br /> 2.2.1. Thực trạng sử dụng trò chơi phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK<br /> * Nhận thức của giáo viên về mức độ quan trọng của việc dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ<br /> RLPTK 3 - 4 tuổi<br /> 100% giáo viên được hỏi ý kiến đều cho rằng việc dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK<br /> 3 - 4 tuổi là quan trọng, trong đó có 76,7% giáo viên cho rằng việc dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ<br /> RLPTK 3 - 4 tuổi là hết sức quan trọng. Điều này rất có ý nghĩa, chứng tỏ các giáo viên đều có<br /> quan điểm đúng đắn về vấn đề dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi, giúp trẻ có thể<br /> rèn luyện khả bắt chước tốt hơn, từ đó phát triển khả năng giao tiếp cũng như tương tác của trẻ<br /> RLPTK.<br /> * Nhận thức của giáo viên về cách thức phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1. Nhận thức của giáo viên về cách thức phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK<br /> <br /> Biểu đồ trên đã thể hiện cách thức mà giáo viên thường sử dụng để phát triển kĩ năng bắt<br /> chước cho trẻ RLPTK. Khi phỏng vấn sâu các giáo viên thì chúng tôi nhận được ý kiến rằng việc<br /> cho trẻ tham gia vào các trò chơi đã bao gồm việc giao tiếp với trẻ, thao tác với đồ vật, đồ chơi<br /> cũng như cho trẻ tương tác với các bạn. Thông qua việc giáo viên cho trẻ tham gia vào các trò chơi,<br /> trẻ sẽ tương tác với bạn, hay được thao tác với đồ vật thì trẻ sẽ học bắt chước nhanh hơn, tốt hơn.<br /> * Nhận thức của giáo viên về vai trò của trò chơi đối với sự phát triển kĩ năng bắt chước<br /> cho trẻ RLPTK<br /> Hầu hết các giáo viên được hỏi ý kiến đều cho rằng việc sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ<br /> năng bắt chước cho trẻ RLPTK là quan trọng. Giáo viên cho rằng sử dụng trò chơi để dạy kĩ năng<br /> bắt chước cho trẻ RLPTK mang lại hiệu quả dạy học cao, học sinh hứng thú và tiếp thu bài dễ hơn,<br /> nhưng thực tế một số giáo viên lại không có nhiều thời gian để nghĩ ra các trò chơi cho học sinh,<br /> tài liệu tham khảo thì rất ít. Vì vậy, việc sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước là rất<br /> quan trọng và cần thiết.<br /> <br /> 94<br />  Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi<br /> <br /> <br /> * Nhận thức của giáo viên về sử dụng trò chơi để phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ<br /> RLPTK<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2. Nhận thức của giáo viên về sử dụng trò chơi<br /> nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK<br /> <br /> Có 56,7% giáo viên thường xuyên sử dụng trò chơi để dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK,<br /> 33,3% thỉnh thoảng sử dụng trò chơi để dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK, còn 10% giáo viên<br /> để dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK cho thấy các giáo viên cũng đã nhận thức được tầm<br /> quan trọng của trò chơi tới sự phát triển kĩ năng bắt chước, tương tác xã hội, giao tiếp xã hội. Khi<br /> phỏng vấn sâu các giáo viên về việc thỉnh thoảng sử dụng trò chơi để dạy kĩ năng bắt chước cho<br /> trẻ RLPTK là do giáo viên không có nhiều thời gian để chuẩn bị trò chơi, sưu tầm trò chơi. Những<br /> giáo viên không bao giờ sử dụng trò chơi để dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK là do giáo viên<br /> gặp khó khăn trong kĩ năng tổ chức trò chơi.<br /> * Đánh giá của giáo viên về hệ thống trò chơi phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK<br /> hiện nay<br /> Hiện nay hệ thống trò chơi để phát triển kĩ năng bắt chước trong giao tiếp cho trẻ RLPTK<br /> còn thiếu và cần xây dựng thêm.<br /> Hầu hết các giáo viên sử dụng trò chơi dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK từ các nguồn<br /> tham khảo khác hoặc sưu tầm từ sách, báo, internet. Các trò chơi do giáo viên tự thiết kế còn ít.<br /> Thực tế này dẫn đến hiệu quả tổ chức trò chơi không đạt hiệu quả như mong muốn.<br /> * Những lưu ý của giáo viên khi tổ chức trò chơi cho trẻ RLPTK<br /> Có 76,7% giáo viên cho rằng khi thiết kế trò chơi nên chú ý đến khả năng tham gia trò chơi<br /> của trẻ. Khả năng tham gia trò chơi của trẻ vô cùng quan trọng khi giáo viên tổ chức trò chơi cho<br /> trẻ. Nếu trò chơi không phù hợp với khả năng của trẻ thì trẻ không chơi được trò chơi và như vậy<br /> mục tiêu phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK bằng trò chơi sẽ không thực hiện được. Vì<br /> vậy, để tổ chức trò chơi cho trẻ RLPTK một cách có hiệu quả thì việc xem xét khả năng thực hiện<br /> trò chơi cũng như mức độ tham gia và thực hiện trò chơi của trẻ RLPTK là cần thiết.<br /> Có 46,7% giáo viên chú trọng đến nội dung trò chơi khi tổ chức trò chơi cho trẻ RLPTK.<br /> Nội dung trò chơi phong phú, hấp dẫn sẽ thu hút sự chú ý tập trung và bắt chước của trẻ vào trò<br /> chơi. Tuy nhiên, hình thức tổ chức trò chơi và thời gian thực hiện trò chơi cũng rất quan trọng vì<br /> hình thức tổ chức trò chơi, thời gian tổ chức và điều kiện tiến hành thực hiện trò chơi có phù hợp<br /> với trẻ thì trẻ mới có thể tham gia vào trò chơi một cách tích cực và dễ dàng tham gia vào trò chơi.<br /> <br /> 95<br />  Phạm Thị Hải Yến<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 3. Những lưu ý của giáo viên khi tổ chức trò chơi cho trẻ RLPTK<br /> <br /> <br /> * Nhận thức của giáo viên về hình thức tổ chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước<br /> cho trẻ RLPTK<br /> Các hình thức giáo viên sử dụng gồm: hình thức cả lớp, theo nhóm và cá nhân. Tuy nhiên,<br /> mức độ sử dụng của các hình thức là khác nhau. Đa số các giáo viên thường xuyên sử dụng hình<br /> thức cá nhân (86,7%) và nhóm (66,7%). Hai hình thức này được đánh giá là có hiệu quả với việc<br /> dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK. Hai hình thức này dễ thực hiện trong giờ học cũng như<br /> trong các hoạt động ngoại khóa. Điều này có ý nghĩa hơn trong việc phát triển kĩ năng bắt chước<br /> cho trẻ RLPTK.<br /> Hình thức cả lớp hầu như các giáo viên ít sử dụng (63,3%) vì theo các giáo viên tại 2 cơ sở<br /> cho biết việc thực hiện đối với cả lớp là rất khó vì không có thời gian, điều kiện tổ chức, không<br /> gian lớp học hạn chế và hai cơ sở này chủ yếu là can thiệp cá nhân nên số lượng học sinh theo lớp<br /> học hầu như không có.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 4. Nhận thức của giáo viên về hình thức tổ chức trò chơi<br /> nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK<br /> <br /> 96<br />  Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi<br /> <br /> <br /> Việc tổ chức của các giáo viên có lợi thế ở chỗ giáo viên có thể phát triển kĩ năng bắt chước<br /> không chỉ cho trẻ RLPTK mà thông qua nhóm sẽ tạo điều kiện cho trẻ cơ hội tham gia tích cực<br /> hơn. Trẻ có thể vận dụng các kĩ năng học được từ các tiết học cá nhân để có thể tham gia tương tác<br /> với các bạn trong nhóm.<br /> Nếu không tổ chức cho trẻ ở hình thức lớp học, khi trẻ bước vào giai đoạn tiểu học, trẻ sẽ<br /> khó hòa nhập với các nhóm lớn hay các bạn trong lớp. Vì vậy, khi phát triển các kĩ năng cho trẻ<br /> RLPTK thì giáo viên phải kết hợp hài hòa giữa các hình thức để đạt hiệu quả tốt nhất.<br /> * Đánh giá của giáo viên về điểm mạnh và hạn chế của trẻ RLPTK khi tham gia trò chơi<br /> Qua điều tra cho thấy có 53,3% giáo viên cho rằng những hạn chế của trẻ RLPTK dẫn đến<br /> những khó khăn khi tổ chức trò chơi. Các giáo viên cho rằng, trẻ RLPTK do có khó khăn về giao<br /> tiếp xã hội, không thích tương tác với người khác, có kĩ năng xã hội kém, không hợp tác với giáo<br /> viên và các bạn. Một số trẻ có vấn đề về hành vi như mất tập trung, hay cáu giận cũng như có<br /> nhiều trẻ chỉ thích chơi một số trò chơi nhất định, không chịu tham gia các trò chơi khác.<br /> Khi đánh giá điểm mạnh của trẻ RLPTK, một số giáo viên (26,7%) nhận định: trẻ RLPTK<br /> hứng thú với trò chơi và đáp ứng với môi trường chơi, biết tham gia vào trò chơi khi giáo viên khởi<br /> xướng và khuyến khích.<br /> * Đánh giá của giáo viên về việc tổ chức các trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước<br /> cho trẻ RLPTK<br /> Bảng 3. Mức độ tổ chức các trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK<br /> Mức độ<br /> Thứ<br /> Stt Nội dung Thường xuyên Thỉnh thoảng Ko bao giờ X<br /> bậc<br /> SL % SL % SL %<br /> 1 Trò chơi với đồ vật 20 66,7 6 20,0 4 13,3 2,5 1<br /> Trò chơi đóng vai theo<br /> 2 8 26,7 12 40,0 10 33,3 1,9 5<br /> chủ đề<br /> 3 Trò chơi xây dựng 12 40,0 11 36,7 7 23,3 2,2 3<br /> 4 Trò chơi có luật 10 33,3 11 36,7 9 30,0 2,0 4<br /> 5 Trò chơi vận động 17 56,7 9 30,0 4 13,3 2,4 2<br /> <br /> Hầu hết các giáo viên cho rằng, do đặc điểm của trẻ RLPTK nên trò chơi được tổ chức<br /> nhiều nhất nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK là trò chơi với đồ vật (chiếm 66,7%,<br /> X = 2,5, bậc 1), tiếp đó là trò chơi vận động (chiếm 56,7%, X = 2,4, bậc 2), trò chơi xây dựng,<br /> đóng vai, có luật. Do đặc điểm của trẻ RLPTK là tương tác với đồ vật tốt hơn. Vì vậy, giáo viên sử<br /> dụng các trò chơi với đồ vật và trò chơi vận động nhiều hơn. Đây là những trò chơi đòi hỏi có sự<br /> bắt chước những hành động, cử chỉ, điệu bộ, âm thanh và lời nói....<br /> * Mức độ sử dụng các biện pháp phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK thông qua<br /> việc sử dụng trò chơi<br /> Từ việc điều tra mức độ sử dụng các biện pháp phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK<br /> thông qua việc sử dụng trò chơi cho thấy:<br /> Giáo viên quan tâm nhất là biện pháp hướng dẫn, làm mẫu cụ thể, chi tiết với 100% giáo<br /> viên sử dụng biện này (xếp bậc 1, X = 3đ). Thông qua hướng dẫn, làm mẫu cụ thể, trẻ có thể tiếp<br /> nhận nguyên vẹn hành động trong trò chơi đó. Với trẻ RLPTK việc làm mẫu là vô cùng quan trọng<br /> <br /> 97<br />  Phạm Thị Hải Yến<br /> <br /> <br /> vì nó cụ thể, dễ dàng tái tạo lại trò chơi và bắt chước nhanh hơn. Tiếp đến là biện pháp lựa chọn trò<br /> chơi mang tính tương tác, bắt chước (xếp bậc 2 với X = 2,97đ). Trẻ RLPTK không thích tương tác<br /> với người khác nên giáo viên lựa chọn những trò chơi mang tính tương tác, bắt chước phù hợp với<br /> trẻ sẽ thu hút được sự chú ý của trẻ, trẻ sẽ tham gia và bắt chước một cách tốt nhất. Xếp bậc 3 là<br /> biện pháp Can thiệp cá nhân rồi hướng dẫn trẻ vào nhóm (X = 2,87đ) vì mỗi trẻ RLPTK có những<br /> khả năng tham gia trò chơi khác nhau nên giáo viên phải xem xét khả năng, khó khăn của từng trẻ<br /> để giúp đỡ và hướng dẫn học sinh trong nhóm. Xếp bậc 4 là biện pháp tổ chức trò chơi trong giờ<br /> hoạt động tự do (X = 2,73đ). Xếp bậc 5 là biện pháp thu hút sự tập trung chú ý của trẻ với (X =<br /> 2,6đ). Các giáo viên sử dụng biện pháp này nhằm thu hút sự chú ý của trẻ vào hoạt động vui chơi<br /> và học tập. Xếp bậc 6 là biện pháp khuyến khích, động viên, khen thưởng trẻ (X = 2,53đ). Biện<br /> pháp này chưa được các giáo viên quan tâm và sử dụng nhiều. Nhưng biện pháp này có ý nghĩa rất<br /> lớn với trẻ RLPTK. Giáo viên khuyến khích, động viên, khen thưởng trẻ để tạo cho trẻ động lực,<br /> cổ vũ, khích lệ trẻ để trẻ có thể làm tốt nhiệm vụ. Từ đó, trẻ sẽ tự tin hơn khi tham gia vào các trò<br /> chơi và hoạt động vui chơi cùng các bạn. Xếp bậc 7 là xây dựng nhóm bạn bè (X = 2,4đ). Trong<br /> nhóm bạn bè, trẻ RLPK có thể tham gia trò chơi cùng với các bạn khác. Vì thế, việc xây dựng<br /> nhóm bạn thân quen để trẻ có thể chơi, tương tác và học bắt chước từ các bạn là rất quan trọng.<br /> Các giáo viên hiện chưa quan tâm cũng như tiến hành thực hiện biện pháp này. Xếp cuối cùng là<br /> biện pháp hướng dẫn trò chơi bằng cách xem băng mẫu (X = 2,27đ). Đặc điểm của trẻ RLPTK là<br /> ghi nhớ hình ảnh tốt nên việc cho trẻ xem video hướng dẫn về trò chơi giúp trẻ tiếp nhận trò chơi<br /> một cách đầy đủ và tiếp cận công nghệ hiện đại.<br /> <br /> Bảng 4. Mức độ sử dụng các biện pháp phát triển kĩ năng bắt chước<br /> cho trẻ RLPTK thông qua việc sử dụng trò chơi<br /> Mức độ<br /> Điểm Thứ<br /> Stt Biện pháp Thường xuyên Thỉnh thoảng Ko bao giờ<br /> TB bậc<br /> Tỉ lệ Tỉ lệ Tỉ lệ<br /> SL SL SL<br /> (%) (%) (%)<br /> 1 Thu hút sự chú ý của trẻ 19 63,3 10 33,3 1 3,33 2,6 5<br /> Hướng dẫn trò chơi bằng<br /> 2 14 46,7 10 33,3 6 20 2,27 8<br /> cách xem băng mẫu<br /> Hướng dẫn, làm mẫu cụ<br /> 3 30 100 0 0 0 0 3 1<br /> thể, chi tiết<br /> Lựa chọn trò chơi mang<br /> 4 29 96,7 1 3,33 0 0 2,97 2<br /> tính tương tác, bắt chước<br /> 5 Xây dựng nhóm bạn bè 17 56,7 8 26,7 5 16,7 2,4 7<br /> Khuyến khích, động<br /> 6 20 66,7 6 20 4 13,3 2,53 6<br /> viên, khen thưởng trẻ<br /> Tổ chức trò chơi trong<br /> 7 24 80 4 13,3 2 6,67 2,73 4<br /> giờ hoạt động tự do<br /> Can thiệp cá nhân rồi<br /> 8 27 90 2 6,67 1 3,33 2,87 3<br /> hướng dẫn trẻ vào nhóm<br /> <br /> Kết quả điều tra cho thấy giáo viên thường quan tâm đến những biện pháp khi tổ chức trò<br /> chơi cho trẻ RLPTK như hướng dẫn, làm mẫu chi tiết, lựa chọn trò chơi mang tính tương tác, bắt<br /> <br /> 98<br />  Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi<br /> <br /> <br /> chước, can thiệp cá nhân rồi hướng dẫn trẻ vào nhóm, tổ chức trò chơi trong giờ hoạt động tự do<br /> mà chưa thực sự quan tâm đến các biện pháp khuyến khích, động viên, khen thưởng trẻ, xây dựng<br /> nhóm bạn bè, hướng dẫn trò chơi bằng cách xem băng mẫu. Các biện pháp này đều có mối quan<br /> hệ tương hỗ với nhau. Nếu giáo viên sử dụng kết hợp các biện pháp trong việc tổ chức trò chơi cho<br /> trẻ RLPTK thì hiệu quả sẽ rất cao.<br /> * Những khó khăn của giáo viên khi tổ chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho<br /> trẻ RLPTK<br /> Khó khăn lớn nhất mà giáo viên gặp phải khi tổ chức trò chơi là khó khăn do thiếu trò chơi,<br /> thiếu sách, tài liệu hướng dẫn cụ thể là 83,3% (X = 2,8, xếp bậc 1). Khó khăn này xuất phát từ<br /> việc vấn đề RLPTK còn tương đối mới ở Việt Nam cũng như các trường, trung tâm. Vì vậy, hệ<br /> thống các trò chơi, sách, cũng như tài liệu hướng dẫn cụ thể còn ít. Khó khăn này đòi hỏi chúng<br /> ta phải sưu tầm, thiết kế, xây dựng các trò chơi, tài liệu hướng dẫn cụ thể về cách tổ chức trò chơi<br /> nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK một cách cụ thể, chi tiết. Tiếp đến là khó khăn<br /> về kĩ năng tổ chức trò chơi chiếm 60% (X = 2,53đ, xếp bậc 2). Khó khăn này đòi hỏi chúng ta tăng<br /> cường các lớp bồi dưỡng năng lực tổ chức trò chơi cho giáo viên. Kết quả cho thấy giáo viên gặp ít<br /> khó khăn hơn về cơ sở vật chất chiếm 56,7% (X = 2,4đ, xếp bậc 3). Giáo viên hầu như không gặp<br /> khó khăn về việc trẻ không hứng thú, không có khả năng học bằng phương pháp trò chơi chiếm<br /> 46,7% (X = 2,33đ, xếp bậc 4). Hầu hết các giáo viên cho rằng trẻ sẽ hứng thú với các trò chơi nếu<br /> giáo viên lựa chọn trò chơi hấp dẫn, phù hợp với khả năng của trẻ. Có 30% giáo viên cho rằng ít<br /> khó khăn trong việc không có thời gian tổ chức trò chơi (X =1,87đ, xếp bậc 5). Các giáo viên cũng<br /> cho rằng việc xây dựng hệ thống trò chơi cho trẻ RLPTK cũng chiếm khá nhiều thời gian. Vì vậy,<br /> để tổ chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK đạt hiệu quả tốt hơn, chúng<br /> ta nên bồi dưỡng giáo viên về phương pháp tổ chức trò chơi, nâng cao năng lực tổ chức trò chơi,<br /> cung cấp tài liệu hướng dẫn tổ chức trò chơi cũng như bổ sung đồ chơi.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 5. Những khó khăn của giáo viên trong quá trình tổ chức trò chơi<br /> nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK<br /> <br /> <br /> <br /> 99<br />  Phạm Thị Hải Yến<br /> <br /> <br /> 3. Kết luận<br /> Về nhận thức, các giáo viên đều thấy được tầm quan trọng của kĩ năng bắt chước, cách thức<br /> phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi, tầm quan trọng của trò chơi cũng như tác<br /> dụng của các trò chơi đó. Tuy nhiên, trong thực tế do điều kiện khách quan và chủ quan từ phía<br /> giáo viên, các giáo viên lại chưa sử dụng thường xuyên và cân đối các loại trò chơi trong quá trình<br /> phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK.<br /> Hiện nay, hệ thống trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK được giáo<br /> viên đánh giá là thiếu và cần xây dựng thêm. Hầu hết các giáo viên đều tổ chức các trò chơi nhằm<br /> phát triển kĩ năng bắt chước do tham khảo các giáo viên khác, việc sưu tầm từ các sách, báo,<br /> internet và sử dụng các trò chơi do chuyên gia trị liệu - can thiệp cung cấp và trò chơi giáo viên tự<br /> thiết còn ít.<br /> Các trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi đã được giáo viên<br /> thiết kế dựa trên các yếu tố: khả năng tham gia trò chơi của trẻ RLPTK, nội dung của trò chơi, hình<br /> thức tổ chức trò chơi, điều kiện tiến hành trò chơi và thời gian thực hiện trò chơi.<br /> Như vậy, đa số giáo viên cho rằng khi thiết kế trò chơi nên chú ý đến khả năng tham gia trò<br /> chơi của trẻ. Khi giáo viên thiết kế trò chơi phù hợp với khả năng của trẻ thì sẽ đạt được mục tiêu<br /> cũng như hiệu quả trong phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK.<br /> Khi tổ chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK, khó khăn lớn nhất<br /> mà giáo viên gặp phải là khó khăn do thiếu trò chơi, thiếu sách, tài liệu hướng dẫn cụ thể và kĩ<br /> năng tổ chức trò chơi. Những khó khăn này đòi hỏi cần phải thiết kế những tài liệu hướng dẫn tổ<br /> chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK một cách cụ thể, chi tiết, đồng thời<br /> phải tăng cường các lớp bồi dưỡng năng lực tổ chức trò chơi cho giáo viên. Xuất phát từ những<br /> khó khăn trên, theo các giáo viên để việc tổ chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho<br /> trẻ RLPTK đạt hiệu quả cao hơn, cần phải cải thiện những điều kiện sau: Nâng cao kĩ năng tổ chức<br /> trò chơi, cung cấp tài liệu hướng dẫn tổ chức trò chơi, bồi dưỡng giáo viên về phương pháp tổ chức<br /> trò chơi, thời gian, hình thức tổ chức trò chơi. Thực tế này đòi hỏi chúng ta phải nhìn nhận và có<br /> hướng giải quyết để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trẻ RLPTK.<br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> [1] Bùi Thị Lâm, 2011. Tổ chức trò chơi nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo khiếm thính<br /> 3 - 4 tuổi ở trường mầm non. Luận án tiến sĩ Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.<br /> [2] Nguyễn Minh Phượng, 2015. Xây dựng và sử dụng trò chơi học tập để dạy học vần cho học<br /> sinh khiếm thính học lớp 1 hòa nhập. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội,<br /> Volume 60, Number 6BC, 2015, tr. 210-216.<br /> [3] Trần Thị Minh Thành, 2013. Một số biện pháp tổ chức trò chơi xây dựng nhằm phát triển<br /> tính sáng tạo cho trẻ khuyết tật trí tuệ 5-6 tuổi. Tạp chí khoa học, Trường Đại học Sư phạm<br /> Hà Nội, Vol. 58số 1, tr. 120-129.<br /> [4] Nguyễn Thị Hoàng Yến và cộng sự, 2014. Nghiên cứu biện pháp can thiệp sớm và giáo dục<br /> hoà nhập cho trẻ tự kỉ ở nước ta hiện nay và trong giai đoạn 2011 - 2020. Đề tài khoa học độc<br /> lập cấp Nhà nước (Mã số: 11/2011/ĐTĐL).<br /> [5] Jannik Beyer & Lone Gammeltoft, 1999. Autism and Play, Nxb Jessica Kingsley.<br /> <br /> 100<br />  Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi<br /> <br /> <br /> [6] Lone Gammeltoft & Marianne SollokNordenhof, 2007. Autism, Play and Social Interaction,<br /> Nxb Jessica Kingsley.<br /> [7] Julia Moor, 2008. Playing, Laughing and Learning with Children on the Autism Spectrum.<br /> Nxb Jessica Kingsley.<br /> [8] Rogers, S. J., Ian Cook & Adrienne Meryl., 2005. Handbook of Autism & Pervasive<br /> Developmental Disorder. John Willey & Sons, Inc.<br /> <br /> <br /> ABSTRACT<br /> Methods for using play to develop imitation skill for the autistic<br /> Autism is a developmental disorder with complex defects that hinder good social<br /> interaction, verbal and communication non-verbal language, and is sometimes characterized by<br /> stereotyped thinking. Autism limits communication and social interaction and so children might<br /> also lack imitation and communication skills. The use of play to develop imitation skills is<br /> necessary. In this paper, we look at the use of play to develop imitation skills among autistic<br /> children aged 3 - 4 in two intervention centers in Hanoi.<br /> Keywords: Autism, imitation skill, plays.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 101<br />