zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Kinh Tế - Quản Lý

» Luật học

Thực trạng và nhu cầu giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh ở Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Báo xấu

35
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết tiến hành đánh giá thực trạng giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh; nhu cầu giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh ở nước ta trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thực trạng và nhu cầu giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh ở Việt Nam

NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT THÛÅC TRAÅNG VAÂ NHU CÊÌU GIAÃI THÑCH HIÏËN PHAÁP, LUÊÅT, PHAÁP LÏåNH ÚÃ VIÏåT NAM Trần ngọc Đường* 1. Đánh giá thực trạng giải thích Hiến thể của việc ra đời luật hay quy phạm pháp pháp, luật, pháp lệnh luật đó, kinh nghiệm của việc điều chỉnh Về phương diện khoa học, căn cứ vào pháp luật trong thực tế. chủ thể giải thích, người ta chia làm hai loại: Với phương pháp tiếp cận như trên, có giải thích chính thức và giải thích không thể đánh giá thực trạng giải thích Hiến pháp, chính thức. Giải thích chính thức, đó là giải luật và pháp lệnh ở nước ta như sau: thích của cơ quan nhà nước có thẩm quyền 1.1. Thực trạng giải thích Hiến pháp, và việc giải thích này có giá trị pháp lý. Còn luật, pháp lệnh không chính thức giải thích không chính thức là sự giải thích Các nhà khoa học ở nước ta giải thích của bất cứ người nào không có chức năng Hiến pháp, luật, pháp lệnh chủ yếu là các giải thích chính thức Hiến pháp, luật và do nhà khoa học pháp lý, rất ít khi các nhà khoa đó, lời giải thích của họ không có giá trị học chính trị, kinh tế, xã hội tham gia. Hình pháp lý áp dụng chính thức mà chỉ có ý thức giải thích cơ bản là các bài bình luận nghĩa tham khảo. Cả hai loại giải thích trên về nội dung, ý nghĩa của các bản Hiến pháp, đều sử dụng các phương pháp giải thích và các đạo luật, pháp lệnh sau khi được ban cách giải thích sau đây: giải thích theo ngữ, hành. Nhiều cuốn sách bình luận Hiến pháp, nghĩa của các từ ngữ trong điều luật; giải thích logic là việc phân tích ý nghĩa của các bộ luật hay các đạo luật lớn đã được xuất khái niệm hoặc so sánh với các khái niệm bản sau khi chúng được thông qua. Nhất là gần gũi với nó; giải thích về chuyên môn gần đây, sau khi ban hành Hiến pháp năm nghiệp vụ pháp lý là giải thích nhằm chỉ rõ 2013, nhiều cuốn sách bình luận Hiến pháp nội dung pháp lý của điều luật; giải thích hệ đã ra đời, ví dụ như cuốn “Bình luận khoa thống là phân tích ý nghĩa và nội dung của học Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt điều luật trong mối quan hệ với hệ thống các Nam năm 2013” của Viện Chính sách công điều luật trong cùng một văn bản hay trong và Pháp luật gồm 40 bài bình luận của 27 hệ thống văn bản pháp luật; giải thích lịch nhà khoa học pháp lý, tập trung làm rõ nội sử - xã hội là việc phân tích các điều luật dung, ý nghĩa và những tư duy pháp lý mới trong mối quan hệ với điều kiện lịch sử cụ của các chương, điều trong Hiến pháp năm * GS,TS. Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội. NGHIÏN CÛÁU Söë 14(318) T7/2016 LÊÅP PHAÁP 3
NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT 2013; hay cuốn sách “Hiến pháp năm 2013 phạm đó. Rất ít có những bài bình luận về - Những điểm mới mang tính đột phá” của từng điều khoản cụ thể của Hiến pháp, luật, Nhà xuất bản Tư pháp gồm 11 bài của các pháp lệnh. nhà khoa học pháp lý, kinh tế bình luận theo - Phương pháp giải thích, bình luận chủ các chương của Hiến pháp năm 2013,… yếu là phân tích, chứng minh, so sánh để Cùng với việc ra đời các tập sách, trên các làm rõ nội dung điều chỉnh của văn bản mà tạp chí chuyên ngành luật cũng có nhiều bài không hoặc rất ít đề cập tới những hạn chế, bình luận về giá trị, nội dung, vai trò của khiếm khuyết của văn bản; những điều luật, Hiến pháp năm 2013, ví dụ như Tạp chí hoặc những thuật ngữ khó hiểu, hiểu khác Nghiên cứu Lập pháp của Viện Nghiên cứu nhau để thống nhất cách hiểu. Lập pháp, Tạp chí Luật học của trường Đại Tóm lại, việc giải thích không chính học Luật Hà Nội, Tạp chí Cộng sản - cơ thức Hiến pháp, luật, pháp lệnh ở nước ta quan lý luận của Đảng cũng có một số bài chủ yếu là những người nghiên cứu giảng bình luận dưới phương diện chính trị - pháp dạy khoa học pháp lý tiến hành vào thời lý nội dung của Hiến pháp năm 2013. Về điểm khi có Hiến pháp hay một đạo luật, phương pháp giải thích chủ yếu là sử dụng pháp lệnh quan trọng nào đó mới ban hành phương pháp giải thích về chuyên môn mà những người có trách nhiệm áp dụng nghiệp vụ pháp lý để chỉ rõ nội dung pháp pháp luật rất ít khi nêu vấn đề, nêu những hạn chế của các điều luật cần phải giải thích. lý của các chương, điều trong Hiến pháp hay Vì thế, việc giải thích không chính thức bộ luật; hoặc sử dụng phương pháp phân chưa hình thành được một kênh dư luận xã tích hệ thống, phương pháp so sánh, phương hội từ những nhà khoa học cũng như từ pháp lịch sử để làm rõ những điểm mới, những người hoạt động thực tiễn trong việc điểm tiến bộ trong Hiến pháp hay bộ luật, áp dụng và thực hiện pháp luật để từ đó đòi đạo luật vừa mới được ban hành. hỏi phải giải thích chính thức Hiến pháp, Những hình thức và phương pháp giải luật và pháp lệnh. thích nêu trên đã góp phần phát huy các giá 1.2 Thực trạng giải thích chính thức trị của Hiến pháp, của các bộ luật, đạo luật; Hiến pháp, luật, pháp lệnh làm rõ nội dung mới của các văn bản quy Giải thích chính thức Hiến pháp, luật, phạm pháp luật này. Nhờ đó, Hiến pháp và pháp lệnh có vai trò rất quan trọng, nhưng các đạo luật có điều kiện đi vào cuộc sống, tiếc rằng, chúng ta chưa được coi trọng và sớm phát huy được vai trò của mình trong đề cao đúng mức trong thực tế. Cho đến nay, đời sống nhà nước và xã hội. Đối với nhân việc giải thích chính thức Hiến pháp, luật, dân nói chung, nhất là các cơ quan nhà pháp lệnh mới được tiến hành một số lần nước, các cá nhân có thẩm quyền nói riêng, đếm được bằng đầu ngón tay. Theo thống hiểu sâu sắc hơn Hiến pháp, các đạo luật, kê, từ ngày Hiến pháp quy định Ủy ban pháp lệnh mới được ban hành, tạo điều kiện thường vụ Quốc hội (UBTVQH) có nhiệm để họ tham khảo, áp dụng và thực hiện pháp vụ, quyền hạn giải thích chính thức Hiến luật, góp phần nâng cao trình độ pháp luật, pháp, luật, pháp lệnh đến nay, UBTVQH văn hóa pháp lý cho cán bộ và nhân dân. mới tiến hành được 5 lần. Lần gần đây nhất - Về nội dung giải thích, bình luận chủ là vào ngày 10/11/2006, UBTVQH chính yếu tập trung vào ý nghĩa, vai trò, điểm mới thức giải thích khoản 6 Điều 19 Luật Kiểm của văn bản vừa mới ban hành hoặc một số toán nhà nước (Nghị quyết số chương, mục cơ bản trong văn bản quy 1053/2006/NQ-UBTVQH). NGHIÏN CÛÁU 4 LÊÅP PHAÁP Söë 14(318) T7/2016
NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT Mặc dầu, Hiến pháp quy định giải thích đều giao cho Tòa án tối cao thẩm quyền giải chính thức thuộc nhiệm vụ, quyền hạn chỉ thích chính thức luật. của UBTVQH, nhưng trên thực tế đã xuất - Hai là, trong cơ chế phân công quyền hiện ngày càng nhiều văn bản không phải là lực nhà nước ở nước ta, theo Hiến pháp năm văn bản quy phạm pháp luật nhưng có nội 2013, vẫn tiếp tục quy định UBTVQH có dung giải thích luật. Đó là các thông báo của thẩm quyền giải thích chính thức Hiến pháp, cơ quan hành chính nhà nước hay các nghị luật, pháp lệnh. Theo chúng tôi, việc giao quyết hoặc thông tư liên tịch của Hội đồng thẩm quyền này cho UBTVQH là không Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao với các hợp lý. Bởi giải thích chính thức Hiến pháp cơ quan nhà nước hữu quan, nhằm giải thích gắn liền với việc bảo vệ Hiến pháp như đã và hướng dẫn việc áp dụng luật. Điều đó vừa viết ở phần trên. Giải thích chính thức Hiến phản ánh nhu cầu cần phải giải thích pháp pháp là phương thức bảo vệ Hiến pháp tốt luật trong quản lý nhà nước và áp dụng pháp nhất. Nó được giao cho một cơ quan chuyên luật trong xét xử, đồng thời thể hiện cơ chế trách bảo vệ Hiến pháp, gắn liền với chức giải thích chính thức Hiến pháp, luật, pháp năng tài phán vi phạm Hiến pháp trong hoạt lệnh hiện hành của nước ta chưa phù hợp, cần động lập pháp, hành pháp và tư pháp. Đồng phải có sự đổi mới một cách căn bản. Tình thời, cơ quan chuyên trách bảo vệ Hiến pháp trạng giải thích chính thức luật không đáp này có nhiệm vụ giải thích chính thức Hiến ứng đòi hỏi của thực tiễn hiện nay ở nước ta pháp là một nhiệm vụ của bảo vệ Hiến pháp. dẫn đến một số hệ quả không tốt sau đây: UBTVQH là cơ quan thường trực giữa hai - Một là, nhận thức chưa sâu sắc lợi ích kỳ họp của Quốc hội, thuộc quyền lập pháp, của giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh không nên và không thể giao thêm thẩm trong hoạt động lập pháp, hành pháp và tư quyền bảo vệ Hiến pháp, trong đó có giải pháp. Thẩm quyền giải thích chính thức thích chính thức Hiến pháp là một phương Hiến pháp, luật, pháp lệnh còn quá hẹp, chỉ thức bảo vệ Hiến pháp hữu hiệu nhất. giao cho UBTVQH. Tòa án nhân dân tối cao chưa được giao thẩm quyền giải thích chính - Ba là, giải thích chính thức Hiến pháp, thức Hiến pháp, luật, pháp lệnh. Theo kinh luật, pháp lệnh phải được tiến hành theo một nghiệm của các nước dân chủ và pháp quyền quy trình chặt chẽ. Cho đến nay, những vấn thì Tòa án tối cao là thiết chế giải thích chính đề: Ai có quyền giải thích chính thức Hiến thức Hiến pháp, luật, pháp lệnh tốt nhất. Bởi pháp, luật, pháp lệnh; thẩm quyền của chủ hơn ai hết, thông qua việc xét xử các vụ việc thể giải thích; phạm vi giải thích; ai có cụ thể, với thực tiễn áp dụng pháp luật quyền yêu cầu giải thích? Yêu cầu giải thích phong phú, Tòa án tối cao là chủ thể có điều điều luật hay giải thích theo vụ việc cụ thể? kiện giải thích một cách tốt nhất trong việc Hình thức và phương pháp giải thích? đều bảo vệ Hiến pháp, bảo vệ quyền và lợi ích chưa được quy định. Vì vậy, để thúc đẩy hợp pháp của con người, của công dân. Ở hoạt động giải thích Hiến pháp, luật, pháp đó, các tư tưởng pháp lý mới vì con người, lệnh phù hợp với vị trí và vai trò của nó cho con người có điều kiện nảy nở và phát trong đời sống nhà nước và xã hội và đưa triển, có thể làm phong phú thêm những quy giải thích luật vào nề nếp theo đúng nguyên định của pháp luật vốn “khô khan”, “cứng tắc của nhà nước pháp quyền XHCN của nhắc” và “trừu tượng”. Vì thế, không chỉ các dân, do dân và vì dân, cần phải xây dựng nước theo hệ thống pháp luật án lệ mà cả các Luật về Quy trình giải thích chính thức Hiến nước có hệ thống pháp luật thành văn cũng pháp, luật, pháp lệnh. NGHIÏN CÛÁU Söë 14(318) T7/2016 LÊÅP PHAÁP 5
NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT 2. nhu cầu giải thích Hiến pháp, luật, theo thời gian) để thể hiện các quy tắc xử sự pháp lệnh ở nước ta trong thời gian tới của hành vi trong các điều luật. Đó cũng có Trước hết, nhu cầu giải thích Hiến pháp, thể là những thay đổi về điều kiện kinh tế - luật, pháp lệnh bắt nguồn từ lợi ích và công xã hội ảnh hưởng đến việc nhận thức và hiểu dụng của Hiến pháp, luật, pháp lệnh trong đúng các quy định của điều luật. Đặc biệt, đời sống nhà nước và đời sống xã hội. Đó là Hiến pháp là đạo luật gốc chứa đựng những các phương tiện điều chỉnh cực kỳ quan nguyên tắc, những khung pháp lý rất rộng, trọng trong việc xây dựng một nhà nước dân trừu tượng, không cụ thể, lại tồn tại trong chủ và pháp quyền. Hiến pháp, luật, pháp một thời gian dài, mà thực chất như V.I. Lê lệnh mặc dù có nội dung tốt nhưng không tự nin đã từng nhấn mạnh “là chính trị, là một nó phát huy được vai trò nếu không sử dụng biện pháp chính trị” thì càng cần phải được tổng hợp nhiều phương tiện để đưa vào cuộc bảo vệ và phát huy phù hợp với điều kiện sống. Một trong những phương tiện cực kỳ kinh tế - xã hội cụ thể thông qua việc giải quan trọng, đó là giải thích chính thức Hiến thích chính thức của các cơ quan nhà nước pháp, luật, pháp lệnh. Nhu cầu giải thích có thẩm quyền. Bảo vệ và phát huy các giá chính thức (chỉ đề cập giải thích chính thức) trị của Hiến pháp bằng hoạt động giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh ở nước ta trong Hiến pháp có ý nghĩa chính trị - pháp lý cực thời gian tới thể hiện ở các mặt sau đây: kỳ quan trọng. Trước hết, thông qua giải - Một là, nhu cầu giải thích chính thức thích chính thức, nội dung và ý nghĩa của Hiến pháp, luật, pháp lệnh bắt nguồn từ đòi Hiến pháp được hiểu một cách thống nhất, hỏi bảo vệ Hiến pháp. Giải thích chính thức phù hợp với điều kiện chính trị, kinh tế, xã Hiến pháp, luật, pháp lệnh có vai trò cực kỳ hội cụ thể. Theo đó, Hiến pháp phát huy quan trọng trong đời sống nhà nước và xã được vai trò của mình là nhân tố đảm bảo hội. Tuy nhiên, do không coi trọng giải thích cho sự ổn định và phát triển của một chế độ chính thức Hiến pháp, luật, pháp lệnh nên chính trị - xã hội, là nền tảng pháp lý của không phát huy được vai trò của giải thích một nhà nước dân chủ, quyền lực nhà nước Hiến pháp, luật, pháp lệnh trong đời sống thuộc về nhân dân. Vì thế, giải thích chính nhà nước và xã hội. thức Hiến pháp là nhân tố góp phần xây Giải thích chính thức Hiến pháp, luật, dựng một hệ thống pháp luật thống nhất, pháp lệnh là một phương thức bảo vệ và nhất quán, dựa trên nền tảng Hiến pháp. phát huy chính bản thân các giá trị của Hiến - Hai là, giải thích chính thức Hiến pháp, luật, pháp lệnh. Pháp luật nói chung, pháp, luật, pháp lệnh là nhân tố đảm bảo cho đặc biệt là Hiến pháp và luật nói riêng chứa việc áp dụng pháp luật đúng đắn, phù hợp đựng các giá trị chính trị, xã hội sâu sắc. Tuy với điều kiện chính trị - kinh tế - xã hội, nhiên, bản thân pháp luật không tự bảo vệ tránh được việc áp dụng pháp luật một cách và phát huy được các giá trị của mình, nhất máy móc, cứng nhắc, pháp lý đơn thuần. Áp là trong trường hợp bản thân pháp luật có dụng pháp luật là một hình thức thực hiện thể chứa đựng những yếu tố không rõ ràng. pháp luật do các cơ quan nhà nước có thẩm Pháp luật là một hiện tượng xã hội do con quyền tiến hành. Trong số đó, Tòa án là cơ người đặt ra, do đó không tránh khỏi những quan áp dụng pháp luật có vai trò đặc biệt khiếm khuyết hoặc là do vô tình, hoặc là do quan trọng. Bởi vì, áp dụng pháp luật của chủ quan chứa đựng trong bản thân pháp Tòa án liên quan trực tiếp đến các quyền và luật. Đó có thể là việc sử dụng từ ngữ chưa nghĩa vụ thiết thân, cơ bản nhất của con thật hoàn hảo (từ nhiều nghĩa hay thay đổi người như tính mạng, tài sản, danh dự, nhân NGHIÏN CÛÁU 6 LÊÅP PHAÁP Söë 14(318) T7/2016
NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT phẩm… và phải vận dụng toàn bộ sự hiểu phần hoàn thiện, bổ sung và khắc phục biết về pháp luật (cả ý thức pháp luật lẫn các những khiếm khuyết vốn có của hoạt động quy định pháp lý thực định và kinh nghiệm lập pháp nhằm bảo vệ và phát huy vai trò cuộc sống thực tiễn). Do vậy, áp dụng pháp của Hiến pháp, luật và pháp lệnh sau khi có luật trong hoạt động xét xử của Tòa án hiệu lực. Tuy nhiên, vì không nhận thức đầy thường gắn liền với việc giải thích pháp luật, đủ vai trò đó, nên sau khi ban hành, luật trong đó có giải thích chính thức. Giải thích không đi vào cuộc sống, nảy sinh tâm lý chê chính thức các quy định pháp lý đưa ra áp bai hoặc xem thường luật, chờ đợi và coi dụng thông qua tổng kết thực tiễn, hình trọng văn bản dưới luật. Tình trạng luật thành các án lệ có ý nghĩa đặc biệt quan không trực tiếp điều chỉnh các quan hệ xã trọng trong hoạt động xét xử của Tòa án. hội trong dư luận xã hội ta vừa qua có Kinh nghiệm không chỉ của các nước theo nguyên nhân thiếu giải thích chính thức các mô hình hệ thống pháp luật Common Law quy định của luật. mà cả các nước theo hệ thống Continental - Bốn là, giải thích chính thức luật là gần đây cũng đề cao việc giải thích chính một hoạt động có quan hệ mật thiết với việc thức luật của Tòa án. thực hiện pháp luật, nhất là áp dụng pháp Giải thích chính thức Hiến pháp, luật, luật trong xét xử của Tòa án. Hay nói chính pháp lệnh góp phần khắc phục kịp thời các xác hơn, giải thích chính thức Hiến pháp, khiếm khuyết không thể tránh khỏi trong luật và pháp lệnh là một đòi hỏi của việc hoạt động lập pháp. Hoạt động lập pháp dù thực hiện pháp luật, đặc biệt là trong việc áp có hoàn bị đến đâu, chất lượng cao đến mấy dụng pháp luật của Tòa án. Do thực tiễn đòi vẫn còn có những khiếm khuyết không thể hỏi, các cơ quan hành pháp và tư pháp đã tránh khỏi. Đó là do sản phẩm của hoạt động tiến hành giải thích luật trong quá trình thực lập pháp là kết quả của lao động trí tuệ. Đôi hiện pháp luật. Tuy nhiên, trên thực tế chưa lúc trí tuệ chủ quan không nhìn thấy một có một văn bản luật nào chính thức quy định cách tường minh và không theo kịp sự vận giao thẩm quyền giải thích Hiến pháp, luật động khách quan của các quan hệ xã hội. Do và pháp lệnh cho các cơ quan này. Vì thế, đó, không tránh khỏi việc có những quy giá trị của những giải thích này ra sao, có bắt định pháp lý chung chung, thiếu minh bạch buộc chung hay không, chưa được pháp luật và cụ thể. Trong những trường hợp này, giải thừa nhận. Vì thế, các giải thích này chỉ có thích chính thức là biện pháp kịp thời lấp lỗ giá trị hướng dẫn trong ngành, lại thiếu sự hổng đó. kiểm tra, giám sát nên nguy cơ giải thích Tóm lại, giải thích chính thức Hiến thiếu chính xác, thiếu khách quan, chưa phù pháp, luật, pháp lệnh là một hoạt động tiếp hợp với nội dung và tinh thần của luật có thể theo của hoạt động lập pháp, không tách rời xảy ra. Điều đó tất yếu sẽ dẫn đến hậu quả với hoạt động thực hiện pháp luật, nhất là là tính nhất quán, tính thống nhất của hệ hoạt động áp dụng pháp luật. Bởi giải thích thống pháp luật lại bị xâm hại một lần nữa chính thức góp phần hoàn thiện hoạt động qua hoạt động giải thích luật trong tổ chức lập pháp và giúp cho hoạt động áp dụng pháp thực hiện pháp luật (xâm hại lần đầu do luật, nhất là áp dụng pháp luật trong xét xử khiếm khuyết của hoạt động lập pháp). của Tòa án được chính xác, đúng với ý đồ Trong lúc đó, cơ chế bảo hiến ở nước ta của nhà lập pháp trong từng vụ việc cụ thể. chưa hoàn thiện, chưa có cơ quan chuyên - Ba là, giải thích chính thức luật là một (Xem tiÕp trang 43) hoạt động kế tiếp hoạt động lập pháp, góp NGHIÏN CÛÁU Söë 14(318) T7/2016 LÊÅP PHAÁP 7

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.