Tiếp cận dịch vụ giáo dục của nhóm trẻ nhập cư Đài – Việt và Hàn – Việt: Trường hợp tại Hậu Giang

Chia sẻ: Chauchaungayxua6 Chauchaungayxua6 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết phân tích thực trạng tiếp cận dịch vụ giáo dục của nhóm trẻ nhập cư Đài – Việt và Hàn – Việt tại Hậu Giang và so sánh với nhóm trẻ có cả bố mẹ và là người Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiếp cận dịch vụ giáo dục của nhóm trẻ nhập cư Đài – Việt và Hàn – Việt: Trường hợp tại Hậu Giang

Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi Sè 1 - 2018 TiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc cña nhãm trÎ nhËp cư §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt: Trưêng hîp t¹i HËu Giang §Æng Nguyªn Anh ViÖn X· héi häc Dư¬ng HiÒn H¹nh Nghiªn cøu sinh ngµnh X· héi häc - Häc viÖn Khoa häc X· héi Tãm t¾t: Dùa trªn c¸ch tiÕp cËn sù ph©n biÖt ®èi xö cña ®Þnh chÕ, bµi viÕt ph©n tÝch thùc tr¹ng tiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc cña nhãm trÎ nhËp cư §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt t¹i HËu Giang vµ so s¸nh víi nhãm trÎ cã c¶ bè vµ mÑ lµ ngưêi ViÖt Nam. Sù kh«ng ngang b»ng nhau vÒ c¬ héi gi¸o dôc gi÷a hai nhãm trÎ ®ưîc ph©n tÝch dùa trªn yÕu tè (1) LÖch nhau vÒ tuæi ®i häc, (2) Sö dông dÞch vô gi¸o dôc c«ng hay tư, (3) §ưîc cho ®i häc thªm hay kh«ng, vµ (4) KÕt qu¶ häc tËp ®ưîc tÝnh b»ng giÊy khen cña nhµ trưêng. Nghiªn cøu còng sö dông phư¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Þnh lưîng lµm nÒn t¶ng ®Ó gi¶i thÝch vÒ sù kh«ng ngang nhau vÒ c¬ héi tiÕp cËn gi¸o dôc gi÷a nhãm trÎ lai vµ nhãm trÎ céng ®ång (kh«ng ph¶i trÎ lai) vµ ®ång thêi sö dông d÷ liÖu ®Þnh tÝch nh»m cung cÊp thªm th«ng tin gi¶i thÝch râ thùc tr¹ng tiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc cña nhãm trÎ nhËp cư §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt t¹i HËu Giang. Tõ kho¸: TrÎ em; TrÎ em lai; H«n nh©n xuyªn quèc gia; TrÎ nhËp cư §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt; TiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc. Ngµy nhËn bµi: 25/9/2017; ngµy chØnh söa: 1/11/2017; ngµy duyÖt ®¨ng: 15/1/2018.
74 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 28, sè 1, tr. 73-81 1. Giíi thiÖu Thùc tr¹ng vÒ nhãm trÎ lai §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt t¹i ViÖt Nam ®ưîc nh¾c ®Õn trong nhiÒu bµi b¸o c¸o ë c¸c héi nghÞ khoa häc vµo nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ viÖc tån t¹i ®ã ®ưîc xem như mét sù kiÖn x· héi, kÕt qu¶ cña h«n nh©n xuyªn quèc gia gi÷a c¸c cÆp vî chång §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt. Con sè mµ phÝa b¸o chÝ §µi Loan c«ng bè con lai §µi-ViÖt hiÖn ®ang ë ViÖt Nam lªn ®Õn 3000 trưêng hîp (http://news.ltn.com.tw/news/busi- ness/paper/3363), vµ theo B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh di cư cña c«ng d©n ViÖt Nam ra nưíc ngoµi cho thÊy tõ th¸ng 9/2008 ®Õn th¸ng 9/2009 ®· cã chõng 1700 trÎ lai Hµn-ViÖt kh«ng trë vÒ Hµn Quèc sau khi ®ưîc ®ưa vÒ ViÖt Nam (Côc l·nh sù - Bé Ngo¹i giao vµ c¬ quan kh¸c, 2011). Cßn riªng ë tØnh HËu Giang vµo n¨m 2014 ®· cã ®Õn 169 trÎ con lai ®ưîc ®i häc tiÓu häc (Së Tư Ph¸p HËu Giang). Trong c¸c diÔn ®µn khoa häc x· héi, c¸c nghiªn cøu gÇn ®©y cã ®Ò cËp ®Õn t×nh tr¹ng trÎ con lai t¹i ViÖt Nam, nhưng chưa cã c¸c ph©n tÝch s©u vµ chØ dõng ë møc ®Ò xuÊt nghiªn cøu tiÕp theo sau nµy. Do ®ã trong nghiªn cøu nµy sÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu cô thÓ t¹i mét tØnh ë ViÖt Nam lµ tØnh HËu Giang, n¬i cã mét sè lưîng trÎ lai §µi Loan vµ Hµn Quèc ®ang ®ưîc nu«i dưìng tư¬ng ®èi ®«ng. Tõ ®ã x¸c ®Þnh mét hiÖn tưîng di d©n míi lµ viÖc ®ưa trÎ lai ®Õn ViÖt Nam (n¬i trÎ kh«ng mang quèc tÞch) vµ qua ®ã ta cã nh÷ng b»ng chøng khoa häc nh»m hç trî viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p vÒ vÊn ®Ò h«n nh©n xuyªn quèc gia liªn quan ®Õn viÖc cư tró cña trÎ lai, vµ c¬ héi trÎ lai ®ưîc tiÕp cËn dÞch vô y tÕ vµ gi¸o dôc như c¸c trÎ em kh¸c t¹i ®Þa phư¬ng. Bµi viÕt nµy tËp trung m« t¶ t×nh tr¹ng tiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc cña nhãm trÎ lai vµ so s¸nh víi nhãm trÎ céng ®ång nh»m gi¶i thÝch vÒ mét hiÖn tưîng x· héi ®ang x¶y ra trong x· héi hiÖn ®¹i. C¬ héi ®ưîc ®Õn trưêng ë c¸c cÊp tiÓu häc, trung häc c¬ së vµ trung häc phæ th«ng cña trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt cÇn ®ưîc xem xÐt dưíi quan ®iÓm c¬ héi vµ b×nh ®¼ng như c¸c trÎ em kh¸c trªn cïng ®Þa bµn ®ang sèng. ViÖc lÝ gi¶i sù tiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc cÇn chó ý ®Õn yÕu tè chÝnh s¸ch, luËt gi¸o dôc hay thñ tôc giÊy tê liªn quan ®Õn th©n tr¹ng cña trÎ lai. Tõ ®ã chØ ra nh÷ng rµo c¶n trong viÖc tiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc ®èi víi nhãm trÎ lai. Bµi viÕt nµy dùa trªn ph©n tÝch d÷ liÖu thùc ®Þa thùc hiÖn luËn ¸n cña t¸c gi¶ Dư¬ng HiÒn H¹nh, tiÕn hµnh vµo th¸ng 8 n¨m 2016 t¹i tØnh HËu Giang, víi sè lưîng mÉu ®Þnh lưîng 100 trưêng hîp cã nu«i trÎ lai §µi- ViÖt vµ Hµn-ViÖt, vµ 100 trưêng hîp trÎ t¹i céng ®ång (trÎ cã bè, mÑ lµ ngưêi ViÖt Nam, quèc tÞch ViÖt Nam ®ang sèng trªn cïng ®Þa bµn ë HËu Giang). Bµi viÕt còng sö dông thªm th«ng tin ®Þnh tÝnh tõ §Ò tµi cÊp Nhµ nưíc “Chư¬ng tr×nh nghiªn cøu “VÊn ®Ò d©n sè vµ Di d©n trong ph¸t triÓn bÒn v÷ng T©y Nam Bé” ®ưîc thu thËp vµo th¸ng 9 n¨m 2016.
§Æng Nguyªn Anh & Dư¬ng HiÒn H¹nh 75 2. C¬ së lý luËn vµ phư¬ng ph¸p tiÕp cËn 2.1. Mét sè kh¸i niÖm then chèt TiÕp cËn: Lµ thuËt ng÷ tiÕng ViÖt tư¬ng øng víi tõ “accessibility” cña tiÕng Anh, ®ưîc sö dông như lµ viÖc m« t¶ møc ®é, sè lưîng nhiÒu ngưêi nhÊt cã thÓ cã thÓ tiÕp cËn ®ưîc mét s¶n phÈm nµo ®ã. Trong bµi viÕt nµy thuËt ng÷ tiÕp cËn ®ưîc sö dông mang ý nghÜa lµ “cã thÓ víi tíi ®ưîc” mét lo¹i h×nh dÞch vô nµo ®ã như gi¸o dôc. Th©n tr¹ng: Th©n tr¹ng cña mét ngưêi cã thÓ lµ g× ®ã liªn quan ®Õn thÕ lùc, cña c¶i vµ danh tiÕng. Th©n tr¹ng ®ưîc g¸n cho mét ngưêi bëi giíi tÝnh, d©n téc, tuæi t¸c (Richchard T.Schaefer, 2003). H«n nh©n cã yÕu tè nưíc ngoµi: H«n nh©n cã yÕu tè nưíc ngoµi lµ viÖc x¸c lËp quan hÖ vî chång theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®iÒu kiÖn kÕt h«n vµ ®¨ng kÝ kÕt h«n gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam vµ nưíc ngoµi víi nhau. TrÎ nhËp cư §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt: TrÎ nhËp cư lµ nh÷ng trÎ em ®ưîc xem lµ tõ n¬i kh¸c ®Õn vµ trong nghiªn cøu nµy trÎ nhËp cư lµ nhãm trÎ con lai cã mÑ lµ ngưêi ViÖt Nam, bè lµ ngưêi §µi Loan hoÆc Hµn Quèc ®ưîc ®ưa vÒ ViÖt Nam sèng cïng ngưêi th©n hä ngo¹i lµ «ng/ bµ ngo¹i, mÑ ruét hay cËu d× t¹i ViÖt Nam, cô thÓ lµ HËu Giang. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn gi¸o dôc: Kh¶ n¨ng tiÕp cËn gi¸o dôc trong nghiªn cøu nµy lµ kh¶ n¨ng trÎ em §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt ®ưîc ®Õn trưêng, tham gia häc như c¸c trÎ em céng ®ång kh¸c, còng ®ưîc cÊp häc b¹, ®ưîc cÊp b»ng vµ ®ưîc nh÷ng quyÒn lîi kh¸c như tiÕp tôc häc lªn cao h¬n. BÊt b×nh ®¼ng x· héi: Lµ mét t×nh tr¹ng mµ trong ®ã c¸c thµnh viªn cña x· héi cã sù kh¸c nhau vÒ khèi lưîng cña c¶i, danh väng hay quyÒn lùc. Lµ sù kh«ng ngang b»ng vÒ c¬ héi, quyÒn vµ tiÕng nãi gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau, hoÆc nhãm ngưêi trong m«i trưêng x· héi. TrÎ lai: Trong nghiªn cøu nµy lµ trÎ ®ưîc sinh ra bëi ngưêi cã mÑ lµ ngưêi ViÖt Nam vµ cha lµ ngưêi §µi Loan hoÆc ngưêi Hµn Quèc. TrÎ céng ®ång: §ưîc x¸c ®Þnh lµ trÎ em t¹i HËu Giang lµ ngưêi mang quèc tÞch ViÖt Nam, cã cha, mÑ lµ ngưêi ViÖt Nam. 2.2. Phư¬ng ph¸p tiÕp cËn Nghiªn cøu sö dông c¸ch tiÕp cËn “Sù ph©n biÖt ®èi xö cña ®Þnh chÕ” (Institutional discrimination) (Richard T. Schaefer, 2003), ®Ó ph©n tÝch vÊn ®Ò tiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc cña hai nhãm trÎ lai vµ céng ®ång. VÊn ®Ò ph©n biÖt ®èi xö kh«ng chØ x¶y ra gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau trong nh÷ng cuéc gÆp gì tay ®«i mµ c¸c ®Þnh chÕ trong ho¹t ®éng hµng ngµy còng cã chuyÖn kú thÞ, ph©n biÖt ®èi xö. Nghiªn cøu ¸p dông c¸ch tiÕp cËn nµy nh»m chØ ra t×nh tr¹ng Ýt c¬ héi ®ưîc ®i häc chÝnh qui, ®ưîc cÊp b»ng cña
76 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 28, sè 1, tr. 73-81 trÎ lai §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt t¹i HËu Giang so víi nhãm trÎ ®èi chøng lµ trÎ céng ®ång (cã quèc tÞch ViÖt Nam, cã cha, mÑ lµ ngưêi ViÖt Nam). §Þnh chÕ gi¸o dôc t¹i ViÖt Nam th«ng qua h×nh thøc tham gia häc tËp ë trưêng häc ®ưîc thÓ hiÖn qua thñ tôc nhËp häc, c¸c lo¹i giÊy tê cña trÎ vµ c©u chuyÖn b»ng cÊp hay chØ häc ®Ó biÕt ch÷, biÕt vÒ v¨n hãa ViÖt Nam. Sù ph©n biÖt ®èi xö nµy kh«ng nãi b»ng lêi nhưng cã thÓ ®ưîc diÔn gi¶i qua con sè, mÆc dï kh«ng hy väng nã thÓ hiÖn tưêng tËn sù bÊt b×nh ®¼ng trong nghiªn cøu, nhưng cã thÓ thÊy ®ưîc sù kh«ng tư¬ng ®ång gi÷a c¸c trÎ em khi ®i häc (giíi h¹n vÒ giÊy khai sinh, giíi h¹n vÒ hé khÈu ®Ó ®ưîc häc chÝnh thøc vµ ®ưîc cÊp b»ng cÊp hay ®ưîc cÊp häc b¹). Nghiªn cøu thùc hiÖn kÕt hîp phư¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh lưîng. Th«ng tin ®Þnh lưîng chñ yÕu nh»m so s¸nh gi÷a c¸c nhãm cã sö dông dÞch vô gi¸o dôc. §Þnh tÝnh lµ c«ng cô ban ®Çu sö dông ®Ó t×m hiÓu vµ gi¶i thÝch cho mét hiÖn tưîng nh¹y c¶m x· héi (con lai) ®ang tån t¹i t¹i ViÖt Nam nãi chung vµ HËu Giang nãi riªng. Nh÷ng kÕt qu¶ ®Þnh tÝnh nh»m khai th¸c ®ưîc th«ng tin nh¹y c¶m vµ nh÷ng nguyªn nh©n s©u xa ®»ng sau mét bøc tranh vÒ nh÷ng ®øa trÎ con lai §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt vÒ sèng cïng nhµ ngo¹i ë HËu Giang, mét tØnh ë §ång B»ng S«ng Cöu Long n¬i tËp trung cã nhiÒu c« d©u kÕt h«n víi ®µn «ng §µi Loan vµ Hµn Quèc. 3. Nh÷ng ph¸t hiÖn chÝnh 3.1. Nhu cÇu ®ưîc ®i häc cña trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt NÒn gi¸o dôc ViÖt Nam tuy dùa trªn nÒn t¶ng c«ng b»ng, nhưng vÉn tån t¹i nh÷ng qui ®Þnh nhÊt ®Þnh ®èi víi bËc gi¸o dôc mÇm non, tiÓu häc, trung häc c¬ së c«ng dµnh riªng cho c«ng d©n ViÖt Nam. ViÖc trÎ lai §µi- ViÖt vµ Hµn-ViÖt tån t¹i ë céng ®ång gÇn ®©y lµm ph¸t sinh vÊn ®Ò bÊt cËp ®èi víi viÖc tiÕp cËn gi¸o dôc cña nhãm trÎ em nµy. Kh¶o s¸t cho thÊy trÎ lai ®ưîc ®ưa vÒ hoÆc sinh t¹i ®Þa phư¬ng hiÖn nay chưa ®Çy ®ñ giÊy tê theo yªu cÇu (khai sinh c«ng chøng trªn b¶n gèc) bëi trÎ bÞ ®ưa vÒ lµ do cha, mÑ li h«n, li th©n hoÆc mÑ lÐn ®ưa con vÒ ®Ó l¹i nhµ ngo¹i nu«i dưìng mµ kh«ng cã sù ®ång ý cña ngưêi chång v× thÕ viÖc lÊy khai sinh hoÆc göi khai sinh vÒ ViÖt Nam ®«i khi khã kh¨n. HoÆc nh÷ng trưêng hîp mÑ mang con vÒ råi ë lu«n nªn kh«ng cã khai sinh cho trÎ. NhËn ®Þnh cña ngưêi th©n cña trÎ hay chÝnh c¸n bé ®Þa phư¬ng còng ®Òu cho r»ng trÎ cÇn ®ưîc ®i häc ®Ó biÕt ch÷, ®Ó cã c¬ héi hoÆc phßng ngõa rñi ro khi trÎ ë l¹i ViÖt Nam ®Õn 18 tuæi lµ c«ng d©n ViÖt Nam th× Ýt ra còng biÕt ®äc biÕt viÕt. Theo qui ®Þnh cña nhµ trưêng, cña ngµnh gi¸o dôc lµ ph¶i cã ®Çy ®ñ giÊy tê khai sinh, hé khÈu. Riªng quan ®iÓm c¸ nh©n m×nh lµ ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho nã ®i häc th«i... Cßn m×nh kh«ng cho nã ®i häc, kh«ng gi¸o dôc g× hÕt th× nã ®©u cã nhËn thøc ®ưîc g× ®©u… (PVS c¸n bé thÞ trÊn, HËu Giang).
§Æng Nguyªn Anh & Dư¬ng HiÒn H¹nh 77 Như em thÊy th× b©y giê trÎ cã khai sinh m×nh cÊp ®©y th× còng như lµ c«ng d©n ViÖt Nam råi, th«i th× giê trÎ häc ë ViÖt Nam còng tèt…Lóc ®Çu th× nãi chung n¨m nµo còng ưu tiªn kh«ng bá sãt trưêng hîp nµo, vËn ®éng c¸c em ®Õn líp 100% (PVS c¸n bé x·, HËu Giang). §èi víi ngưêi tr¶ lêi lµ ngưêi trùc tiÕp nu«i dưìng trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn- ViÖt khi hái vÒ quan ®iÓm xem viÖc häc cña trÎ t¹i ViÖt Nam cã quan träng hay kh«ng kÕt qu¶ cho thÊy ®a sè cho r»ng viÖc häc cña trÎ lµ quan träng chiÕm 97% cßn l¹i 3% (3 ý kiÕn) cho r»ng viÖc häc hµnh kh«ng quan träng. Hä cho biÕt b¶n th©n còng t×m c¸ch göi con, ch¸u cña hä vµo trưêng ®i häc. ThËm chÝ cßn göi ®Õn n¬i cã chÊt lưîng gi¸o dôc tèt: “T«i quen biÕt nªn míi göi v« ®ưîc trưêng K.§ chø kh«ng th× nã ph¶i häc ë trưêng V.T ®©y” (PVS, ¤ng ngo¹i trÎ lai §µi-ViÖt, HËu Giang). ý thøc ®ưîc viÖc häc hµnh lµ quan träng nªn nh÷ng ngưêi ch¨m sãc trÎ, ngưêi mÑ rÊt mong muèn con m×nh ®ưîc ®Õn trưêng như bao ®øa trÎ kh¸c, thËm chÝ cã trÎ kh«ng tiÕp thu bµi tèt ngưêi mÑ còng xin göi cho bÐ tiÕp tôc häc ë trưêng ngoµi danh s¸ch: “Giê ngưêi ta kh«ng cho vµo danh s¸ch. Em n¨n nØ qu¸ c« hiÖu phã kªu em göi cho nã vµo líp häc cho cã biÕt ch÷ nµo hay ch÷ ®ã” (PVS, mÑ cña mét trÎ lai Hµn Quèc, HËu Giang). Khi ®ưîc hái vÒ dù tÝnh cho trÎ häc t¹i ViÖt Nam ®Õn hÕt líp mÊy th× ngưêi tr¶ lêi chän lùa nh÷ng gi¶i ph¸p dưêng như lµ thuËn theo tù nhiªn như häc tíi chõng nµo trÎ kh«ng häc ®ưîc n÷a th× th«i chiÕm 31,3%, häc tíi ®©u hay tíi ®ã chiÕm 31,3%. Tuy nhiªn còng cã ngưêi ®ưa ra nh÷ng ®Þnh hưíng kh¸c như häc xong ®¹i häc/ cao ®¼ng chiÕm 20,5%, hÕt trung häc phæ th«ng chiÕm 6%, hÕt trung häc c¬ së chiÕm 3,6% vµ hÕt tiÓu häc chiÕm 7,2% (xem B¶ng 1). B¶ng 1. Dù tÝnh vÒ chuyÖn häc hµnh cho trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt Nguån: D÷ liÖu thùc ®Þa HËu Giang 2016.
78 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 28, sè 1, tr. 73-81 3.2. Kh¸c biÖt trong tiÕp cËn häc ®ưêng gi÷a nhãm trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt vµ nhãm trÎ céng ®ång trªn cïng ®Þa bµn Thùc tr¹ng vÒ tiÕp cËn gi¸o dôc gi÷a hai nhãm trÎ Trong nhãm trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt ®a sè trÎ ®ưîc ®i häc ë c¸c cÊp mÇm non, tiÓu häc, trung häc c¬ së vµ trung häc phæ th«ng. Sè liÖu kh¶o s¸t cho thÊy sè lưîng trÎ cßn ®i häc chiÕm 83%, trÎ chưa ®i häc chiÕm 12% vµ trÎ ®· tõng nghØ häc chiÕm 5%. So víi nhãm trÎ céng ®ång nhãm trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt cßn ®i häc chiÕm 83% vµ trÎ céng ®ång chiÕm 90%. KiÓm ®Þnh T-Test cho thÊy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª vÒ sù kh¸c biÖt gi÷a hai nhãm trÎ nµy víi t×nh tr¹ng ®i häc hiÖn t¹i. Tuæi b¾t ®Çu vµo líp 1 lµ 6 tuæi, so s¸nh nhãm trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt vµ nhãm trÎ céng ®ång vÒ ®é lÖch tuæi khi b¾t ®Çu ®i häc tiÓu häc trë lªn cho thÊy cã sù chªnh lÖch vÒ ®é tuæi ®i häc gi÷a hai nhãm trÎ nµy khi sö dông ®é tuæi trung b×nh ®Ó so s¸nh. §é lÖch tuæi trung b×nh ®i häc cña nhãm trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt lµ 0,97 trong khi ®ã ®é lÖch tuæi trung b×nh cña nhãm trÎ céng ®ång lµ 0,18. §é lÖch nµy c¸ch nhau gÇn 1 tuæi còng phï hîp víi kÕt qu¶ quan s¸t cña t¸c gi¶, trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt ®ang ®i häc thưêng cã ®é tuæi cao h¬n trÎ t¹i céng ®ång. KÕt qu¶ nµy còng phï hîp víi nhiÒu nghiªn cøu vÒ trÎ nhËp cư cho thÊy trÎ nhËp cư cã ®é tuæi ®i häc thưêng lín h¬n trÎ t¹i b¶n ®Þa vµ chÝnh ®iÒu nµy còng kh¼ng ®Þnh c¬ héi tiÕp cËn gi¸o dôc cña trÎ nhËp cư (cô thÓ lµ nhãm trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt) cã sù kh«ng ngang b»ng vÒ c¬ héi tiÕp cËn gi¸o dôc cho trÎ em trong ®é tuæi ®i häc. ViÖc ®i häc thªm So s¸nh sù kh¸c biÖt vÒ t×nh tr¹ng häc thªm cña nhãm trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt víi nhãm trÎ céng ®ång cho thÊy, trong tæng thÓ 173 trưêng hîp trÎ cßn ®ang ®i häc, tû lÖ sè trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt cßn ®ang ®i häc ë c¶ 3 cÊp häc chiÕm 83%, nhãm trÎ céng ®ång chiÕm 90%. Sù kh¸c biÖt kh«ng mang ý nghÜa thèng kª (xem B¶ng 3). T×nh tr¹ng cã giÊy khen NÕu sö dông chØ b¸o häc sinh cã giÊy khen cuèi n¨m häc nh»m gi¶i thÝch cho sù thõa nhËn kÕt qu¶ tham gia häc tËp trong trưêng cña trÎ lµ chưa ®ñ v× giÊy khen qu¸ phæ biÕn, nhưng chÝnh v× sù phæ biÕn cña giÊy khen mµ nã ®ưîc sö dông lµm tiªu chÝ ®o lưêng sù tham gia häc tËp cña trÎ lai vµ trÎ céng ®ång. So s¸nh sù kh¸c biÖt gi÷a hai nhãm trÎ víi viÖc cã ®ưîc kÕt qu¶ häc tËp ë nhµ trưêng lµ giÊy khen nãi chung (cña líp, cña trưêng) cã sù chªnh lÖch trong ®ã trÎ kh«ng lai cã giÊy khen chiÕm 88/90 trưêng hîp (97,8%), cßn trÎ lai chiÕm 62/83 trưêng hîp (74,6%). Như vËy cã sù kh¸c biÖt gi÷a hai nhãm trÎ nµy vÒ kÕt qu¶ häc tËp trong n¨m th«ng qua viÖc ®ưîc nhËn giÊy khen. Nhãm trÎ céng ®ång cã tû lÖ nhËn ®ưîc
§Æng Nguyªn Anh & Dư¬ng HiÒn H¹nh 79 giÊy khen cao h¬n nhãm trÎ lai. H×nh thøc ®i häc vµ lo¹i trưêng ®i häc cña hai nhãm trÎ ViÖc ®ưîc thõa nhËn trong nÒn gi¸o dôc c«ng cña nhµ nưíc ViÖt Nam còng lµ nÒn t¶ng cho viÖc chøng minh sù kh¸c biÖt c¬ héi gi¸o dôc gi÷a hai nhãm trÎ, trong ®ã t×nh tr¹ng ®i häc ë trưêng c«ng hay tư còng lµ mét chØ b¸o. T¹i HËu Giang, c¸c trưêng c«ng chiÕm ®¹i ®a sè. TrÎ ®i häc ë c¸c trưêng c«ng trong mÉu kh¶o s¸t chiÕm ®a sè. Trong khi 100% trÎ céng ®ång ®ưîc ®i häc ë hÖ thèng trưêng c«ng (mÇm non, tiÓu häc vµ trung häc) th× tû lÖ trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt ®i häc ë trưêng c«ng chiÕm 94%. Như vËy cã sù kh¸c biÖt vÒ c¬ héi tiÕp cËn gi¸o dôc trưêng c«ng gi÷a hai nhãm trÎ, dï kh«ng lín. Cã thÓ nhËn thÊy trong khi kh«ng mét trÎ em céng ®ång nµo ph¶i häc trưêng tư th× vÉn cßn tû lÖ nhÊt ®Þnh trÎ em lai kh«ng ®ưîc tham gia häc ë c¸c trưêng c«ng lËp (xem B¶ng 2). T×nh tr¹ng ®ưîc ®i häc cña nhãm trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt còng cã sù kh¸c biÖt víi nhãm trÎ céng ®ång khi ®i häc ë trưêng, kh¸c biÖt nµy ®ưîc thÓ hiÖn qua h×nh thøc tham gia häc (1) Cã danh s¸ch chÝnh thøc vµ (2) kh«ng cã danh s¸ch chÝnh thøc, h×nh thøc nµy cßn ®ưîc gäi lµ häc göi t¹i ®Þa phư¬ng. Ph©n tÝch sè liÖu thùc ®Þa cho thÊy cã sù kh¸c biÖt gi÷a hai nhãm trÎ céng ®ång vµ nhãm trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt: 100% sè trÎ em ë céng ®ång ®ang ®i häc ë trưêng c«ng lËp vµ ®ưîc n»m trong danh s¸ch chÝnh thøc, trong khi ®ã chØ cã 68 trÎ em lai (chiÕm 81,9%) hiÖn ®ang ®i häc n»m trong danh s¸ch chÝnh thøc, cßn l¹i 15 trÎ lai (chiÕm 18,1%) ®i häc kh«ng n»m trong danh s¸ch chÝnh thøc, lµ diÖn häc göi (B¶ng 3). §iÒu B¶ng 2. Tư¬ng quan vÒ t×nh tr¹ng ®i häc cña hai nhãm trÎ lai vµ céng ®ång
80 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 28, sè 1, tr. 73-81 nµy cho thÊy cã sù kh¸c nhau vÒ viÖc tiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc c«ng gi÷a hai nhãm trÎ. Nhãm trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt Ýt ®ưîc tiÕp cËn h¬n víi trưêng c«ng so víi nhãm trÎ céng ®ång, ®iÒu nµy còng cho thÊy giíi h¹n cña viÖc häc ®èi víi trÎ lai. 3.3. Rµo c¶n vÒ mÆt chÝnh s¸ch t¸c ®éng ®Õn viÖc häc cña trÎ LuËt gi¸o dôc ViÖt Nam qui ®Þnh trưêng hîp ®i häc ph¶i cã khai sinh, cã hé khÈu ®èi víi c«ng d©n ViÖt Nam. TrÎ em trong ®é tuæi ®Õn trưêng ph¶i ®ưîc ®i häc ®Æc biÖt lµ nhµ nưíc ®· c«ng bè hiÖn nay ®· hoµn thµnh phæ cËp tiÓu häc. TrÎ em cã quèc tÞch nưíc ngoµi muèn ®i häc t¹i ViÖt Nam ph¶i häc ë c¸c trưêng quèc tÕ, dï trưêng c«ng hay tư th× còng ph¶i cã giÊy tê nh©n th©n phï hîp qui ®Þnh cña nhµ trưêng vµ cña nhµ nưíc. T×nh tr¹ng tham gia häc tËp trưêng c«ng hay tư kh¸c nhau ®èi víi trÎ §µi- ViÖt vµ Hµn-ViÖt trªn ®Þa bµn tØnh HËu Giang, cho thÊy ®©y lµ rµo c¶n cho viÖc tiÕp cËn gi¸o dôc ®èi víi trÎ nhËp cư §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt trong bèi c¶nh x· héi hiÖn nay. ViÖc ®ưa ra nh÷ng gi¶i ph¸p chÊp nhËn cho trÎ §µi- ViÖt vµ Hµn-ViÖt thiÕu giÊy tê hîp lÖ như khai sinh, hé khÈu cña ViÖt Nam ®ưîc ®i häc chØ lµ gi¶i ph¸p t¹m thêi. NghÜa lµ trÎ em §µi-ViÖt vµ Hµn- ViÖt vÉn ®ưîc ®i häc nÕu thiÕu c¸c lo¹i giÊy tê như khai sinh (gèc ®ưîc dÞch) hay khai sinh ViÖt Nam, hay hé khÈu, nhưng viÖc ®i häc ®ã chØ ®ưîc thõa nhËn (cã häc b¹) khi trÎ ®ưîc x¸c nhËn lµ ®Çy ®ñ giÊy tê hîp lÖ theo qui ®Þnh. §iÒu nµy cã thÓ gi¶i thÝch b»ng th«ng tin pháng vÊn s©u cña c¸n bé t¹i ®Þa phư¬ng. M×nh b¸o lªn cÊp trưêng cho nã häc, nã còng tr¶ bµi còng xÕp lo¹i nµy nä chø b»ng th× m×nh ®©u cã cÊp ®ưîc. CÊp b»ng th× hiÖn nay vÉn chưa ®ưîc nhưng vÉn cho nã häc, cho nã biÕt ch÷, biÕt viÕt, më mang kiÕn thøc, hiÓu biÕt vÒ phong tôc tËp qu¸n truyÒn thèng cña d©n téc m×nh (PVS c¸n bé thÞ trÊn, tØnh HËu Giang). Gi¶i quyÕt c¸i nµy chØ lµ c¸i ngän th«i, mµ c¸i ngän ë ®©y còng kh«ng thèng nhÊt c¸i ngän n÷a, c¸i ngän nµy mét, hai n¨m n÷a lªn cÊp III (trung häc phæ th«ng) th× sao? Häc b¹ ®©u? NhiÒu thø n÷a kÓ c¶ hé khÈu. Thñ tôc ®i häc cña m×nh b©y giê muèn chuyÓn cÊp th× ph¶i cã khai sinh, cã hé khÈu, ph¶i cã chøng minh nh©n d©n… (PVS c¸n bé Tư ph¸p huyÖn, tØnh HËu Giang). 4. KÕt luËn HiÖn nay trÎ sinh ra t¹i ViÖt Nam nhưng mÑ vÉn ®ang cßn h«n nh©n víi ngưêi bè ë §µi Loan hay Hµn Quèc ®ưîc xem lµ trÎ cã yÕu tè nưíc ngoµi nªn viÖc cÊp khai sinh tõ nhµ nưíc ViÖt Nam lµ kh«ng ®óng qui ®Þnh cña ph¸p luËt. §iÒu ®ã cã t¸c ®éng ®Õn viÖc ®i häc cña trÎ, v× trÎ sÏ kh«ng cã häc b¹ ®Ó xÕp lo¹i, tr×nh ®é häc vÊn theo cÊp häc cña ViÖt Nam vµ như vËy viÖc häc cña c¸c em chưa ®ưîc thõa nhËn mét c¸ch chÝnh thøc. §iÒu nµy hiÖn chưa ®ưîc lµm râ sÏ cã nh÷ng hËu qu¶ nµo vµ cã ¶nh hưëng g×
§Æng Nguyªn Anh & Dư¬ng HiÒn H¹nh 81 ®Õn ®êi sèng cña trÎ em hay t¸c ®éng ®Õn gia ®×nh vµ x· héi như thÕ nµo trong nghiªn cøu nµy, nhưng nã còng chøng tá ®©y lµ mét hiÖn tưîng x· héi kh«ng b×nh thưêng vµ cÇn ®ưîc nghiªn cøu s©u h¬n. Chªnh lÖch vÒ ®é tuæi trung b×nh ®i häc cña trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt ®èi víi trÎ céng ®éng trong nghiªn cøu nµy gÇn mét n¨m cho thÊy kÕt qu¶ còng phï hîp víi nhiÒu nghiªn cøu vÒ trÎ nhËp cư cho r»ng: trÎ nhËp cư cã ®é tuæi ®i häc cao h¬n c¸c trÎ em t¹i b¶n ®Þa. Theo quan ®iÓm cña ngưêi tr¶ lêi cã nu«i trÎ nhËp cư §µi-ViÖt vµ Hµn- ViÖt th× kh«ng cã sù kh¸c biÖt vÒ giíi tÝnh, tuæi hay tr×nh ®é häc vÊn liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng ®i häc cña trÎ, còng như vÒ dù tÝnh cho chuyÖn häc hµnh cña trÎ. PhÇn lín lùa chän ®Õn ®©u hay ®Õn ®ã, ®iÒu nµy chưa kh¼ng ®Þnh cã ph¶i lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng häc hµnh cña trÎ lai chưa ®ưîc th©n nh©n xem xÐt vµ chuÈn bÞ kü trưíc khi ®ưa trÎ vÒ ViÖt Nam. CÇn cã nh÷ng nghiªn cøu ph©n tÝch s©u h¬n vÒ vai trß cña ngưêi nu«i dưìng trong tiÕp cËn gi¸o dôc ®èi víi trÎ §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt. So víi nhãm trÎ céng ®ång, trÎ nhËp cư §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt cã tØ lÖ ®i häc trong ®é tuæi cao h¬n. TrÎ Ýt ®i häc thªm h¬n vµ kÕt qu¶ cã giÊy khen còng Ýt h¬n, thªm vµo ®ã trÎ nhËp cư l¹i cã kh¸c biÖt vÒ h×nh thøc ®i häc (vÉn cßn t×nh tr¹ng häc göi). §iÒu nµy cho thÊy cã sù kh¸c biÖt vÒ viÖc tiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc gi÷a hai nhãm trÎ häc cïng cÊp líp víi nhau trong cïng mét ®Þa phư¬ng Tãm l¹i, viÖc tiÕp cËn dÞch vô gi¸o dôc t¹i HËu Giang ®èi víi nhãm trÎ nhËp cư §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt ®ưîc ph©n tÝch trªn sù ph©n biÖt vÒ thÓ chÕ chÝnh s¸ch, cho phÐp kÕt luËn r»ng ®©y lµ vÊn ®Ò x· héi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ dưíi bèi c¸nh toµn cÇu hãa dÉn ®Õn t×nh tr¹ng di d©n b»ng con ®ưêng h«n nh©n mét c¸ch dÔ dµng. ViÖc nhËp cư cña nh÷ng ®øa con gi÷a hai dßng m¸u §µi-ViÖt vµ Hµn-ViÖt t¹i ®Þa phư¬ng kh«ng cßn lµ con sè nhá vµ ®èi diÖn víi vÊn ®Ò trÎ ®ưîc hưëng nh÷ng quyÒn lîi c¬ b¶n nhÊt như ®i häc lµ ®iÒu tÊt yÕu cÇn ®ưîc nghiªn cøu s©u h¬n.n Tµi liÖu trÝch dÉn Ðmile Durkheim. 2012. C¸c quy t¾c cña phư¬ng ph¸p x· héi häc. §inh Hång Phóc dÞch. Nxb. Tri thøc. Hµ Néi. Côc l·nh sù -Bé Ngo¹i giao vµ c¬ quan kh¸c. 2011. B¸o c¸o tæng quan vÒ t×nh h×nh di cư cña c«ng d©n ViÖt Nam ra nưíc ngoµi. Liªn minh ch©u ©u, Côc l·nh sù-Bé Ngo¹i giao, Tæ chøc di cư quèc tÕ. https://vietnam.iom.int/sites/default/ files/ IOM_Files/Projects/ MigrationPolicyManagement/ Review_Vietnamese_Migration_Abroad_2012_VN.pdf. Richard T. Schaefer. 2003. X· héi häc. C¸t V¨n Thµnh dÞch. Nxb. Thèng kª, Hµ Néi. http://news.ltn.com.tw/news/business/paper/3363.