Tiêu đề đề mục trong công tác biên mục

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

91
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nguồn tài nguyên của thư viện hoặc trung tâm thông tin rất đa dạng các loại hình như sách, báo – tạp chí, bản đồ, luận án, đề tài nghiên cứu khoa học, tài liệu điện tử,…Biên mục là một bộ phận của quá trình kiểm soát thư mục, là toàn bộ các quá trình có liên quan đến tổ chức các công cụ thư mục nói chung và mục lục nói riêng. Chính vì tầm quan trọng của công tác biên mục nên từ trước đến nay, khâu công việc này luôn được chú trọng. Trong bối cảnh hiện...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiêu đề đề mục trong công tác biên mục

Tieâu Ñeà Ñeà Muïc Trong Coâng Taùc Bieân Muïc Vaø Heä Thoáng LCSH** Laâm Vónh Theá Librarian Emeritus Ñaïi Hoïc Saskatchewan CANADA Tieán Trình Chuaån Hoùa Nghieäp Vuï Thö Vieän Taïi Vieät Nam Ngöôøi vieát baøi vieát naày vaø moät soá thaønh vieân khaùc cuûa Hoäi LEAF-VN (The Library Education and Assistance Foundation for Vietnam; ñoäc giaû coù theå truy caäp tröïc tuyeán trang nhaø cuûa LEAF-VN taïi URL sau ñaây: http://www.leaf-vn.org) khoâng nhöõng khoâng xa laï vôùi tieán trình chuaån hoùa nghieäp vuï thö vieän taïi Vieät Nam, maø, treân thöïc teá, coøn ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp cuï theå vaø quan troïng vaøo tieán trình naày. Naêm 1998, khi ñang ñaûm nhaän chöùc vuï Tröôûng Ban Bieân Muïc cuûa Ñaïi Hoïc Saskatchewan, Canada, ngöôøi vieát ñaõ veà Haø Noäi tham döï hoäi nghò quoác teá 10th International Conference on New Information Technology. Tuy hoäi nghò ñaõ bò huûy boû vaøo giôø choùt vì lyù do kyõ thuaät, moät khoùa hoäi thaûo troïn ngaøy cuõng ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi Thö Vieän Quoác Gia vaø ngöôøi vieát ñaõ coù cô hoäi thuyeát trình taïi khoùa hoäi thaûo naày vôùi ñeà taøi: “Vaán ñeà phaùt trieån thö vieän taïi Vieät Nam : chuaån hoùa laø ñieàu khaån thieát nhöùt.” 1, 2 Sau ñoù, ngöôøi vieát ñaõ tieáp tuïc thaûo luaän veà vaán ñeà naày trong moät baøi baùo ñaêng trong taïp chí Asian Libraries.3 Trong baøi thuyeát trình taïi Haø Noäi cuõng nhö trong baøi vieát naày, ngöôøi vieát ñeàu ñeà caäp ñeán söï khaån thieát phaûi chuaån hoùa vaø neâu roõ caùc chuaån caàn phaûi ñöôïc thöïc hieän laø AACR2, MARC, vaø Library of Congress Subject Headings (LCSH). Ngöôøi vieát cuõng ñaõ vieát theâm moät baøi baùo coã vuõ vaø neâu roõ söï caàn thieát phaûi thaønh laäp moät hoäi thö vieän cho Vieät Nam ñeå laõnh ñaïo vaø hoã trôï cho coâng cuoäc chuaån hoùa naày.4 Taùm naêm sau, Hoäi Thö Vieän Vieät Nam ñaõ ñöôïc chính thöùc thaønh laäp vaøo ngaøy 22-10-2006. Do quyeát ñònh cuûa Hoäi LEAF-VN, ngöôøi vieát vaø Coâ Phaïm Thò Leä-Höông ñaõ chuyeån ngöõ sang tieáng Vieät cuoán The Concise AACR2 cuûa taùc giaû Michael Gorman. Taùc giaû Michael Gorman, Giaùm ñoác heä thoáng thö vieän cuûa Ñaïi Hoïc Tieåu Bang California, Fresno, heát loøng uûng hoä vaø vieát Lôøi Giôùi Thieäu, vaø oâng Phaïm Theá Khang, Giaùm Ñoác Thö Vieän Quoác Gia, ñaõ vieát Lôøi Töïa cho dòch phaåm naày. Hoäi LEAF-VN ñaõ aán haønh dòch phaåm naày vaø1800 baûn ñaõ ñöôïc chuyeån veà taëng cho coäng ñoàng thö vieän taïi Vieät Nam trong naêm 2003. Muøa Heø naêm 2004, ba khoùa taäp huaán veà AACR2 ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi Vieät Nam, 2 khoùa taïi Haø Noäi (1 taïi TVQG vaø 1 taïi Ñaïi hoïc QG) vaø 1 khoùa taïi Thaønh phoá Hoà Chí 1
Minh; giaûng vieân laø hai thaønh vieân cuûa hoäi LEAF-VN, Coâ Phaïm Thò Leä-Höông vaø Baø Ngoïc Myõ Guidarelli.5 ÔÛ trong nöôùc, caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh thö vieän – thoâng tin cuõng ñaõ raát tích cöïc trong tieán trình chuaån hoùa naày vôùi vieäc chuyeån ngöõ sang tieáng Vieät cuûa chuaån MARC 21 6 vaø heä thoáng phaân loaïi thaäp phaân Dewey.7 Trong thôøi gian moät thaäp nieân, 1998-2008, Vieät Nam ñaõ cô baûn hoaøn thaønh nhöõng böôùc caên baûn nhöùt cho vieäc chuaån hoùa nghieäp vuï thö vieän trong caû nöôùc. Tuy vaäy, theo taùc giaû Nguyeãn Minh Hieäp thì hi n nay trong nöôùc ñaõ vaø ñang “s d ng nh ng chu n: MARC, DDC, AACR2 maø ta g i laø “ki ng ba chaân” laøm cơ s cho vi c phaùt tri n nghi p v thư vi n. Tuy nhieân, coøn m t chaân n a laø SUBJECT HEADINGS vaø ñaây laø m t V N ð L N maø chuùng ta c n ph i gi i quy t.” 8 Vaø theâm moät laàn nöõa caùc nhaø laõnh ñaïo ngaønh thö vieän – thoâng tin trong nöôùc ñaõ cuøng chung söùc vôùi nhau ñeå giaûi quyeát “vaán ñeà lôùn” naày. Sau Khoùa Hoäi Thaûo “Thoáng nhaát coâng vieäc ñònh chuû ñeà vaø bieân soaïn Khung tieâu ñeà ñeà muïc,” (sau ñaây seõ vieát taét laø TÑÑM) do Lieân Chi Hoäi Thö Vieän Ñaïi Hoïc Phía Nam (VILASAL) toå chöùc taïi Ñaø Naüng vaøo thaùng 5-2008, Hoäi Thö Vieän Vieät Nam (sau ñaây seõ vieát taét laø HTVVN) vaø Thö Vieän Quoác Gia (sau ñaây seõ vieát taét laø TVQG) phoái hôïp vôùi Vuï Thö Vieän seõ toå chöùc vaøo cuoái thaùng 11-2008 tôùi ñaây moät khoaù hoäi thaûo toaøn quoác veà vaán ñeà TÑÑM maø muïc tieâu chính laø nhaèm tieán ñeán vieäc aán haønh moät boä TÑÑM ñeå duøng chung cho caû nöôùc. Ñaây laø nhöõng böôùc tieán voâ cuøng quan troïng trong tieán trình chuaån hoùa nghieäp vuï thö vieän cho Vieät Nam. Baøi vieát naày ñöôïc thöïc hieän ñeå ñoùng goùp vaøo khoùa hoäi thaûo toaøn quoác vöøa ñeà caäp ñeán. Taàm Quan Troïng Cuûa Coâng Taùc Bieân Muïc Vôùi nhöõng tieán boä veà coâng ngheä thoâng tin ngoaøi söùc töôûng töôïng trong hai thaäp nieân vöøa qua, maø ña soá ñaõ ñöôïc aùp duïng vaøo trong coâng taùc thö vieän (töï ñoäng hoùa caùc khaâu coâng taùc thö vieän, bieân muïc taïi tuyeán, muïc luïc tröïc tuyeán, thö vieän soá, maïng INTERNET, vv.), caøng ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi laøm coâng taùc thö vieän cuõng nhö ngöôøi söû duïng thö vieän (sau ñaây seõ goïi laø ñoäc giaû cho ngaén goïn) coù khuynh höôùng xem thöôøng coâng taùc bieân muïc. Trong giôùi chuyeân vieân thö vieän, nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc boä phaän coâng coäng, phuïc vuï ñoäc giaû tröïc tieáp, ñöôïc coi troïng hôn nhöõng chuyeân vieân bieân muïc. Hoï cuõng ñöôïc ñoäc giaû toân vinh vì hoï tröïc tieáp giuùp ñoäc giaû tìm ñöôïc nhöõng taøi lieäu hay thoâng tin maø ñoäc giaû caàn. Hoï höôûng taát caû “haøo quang taùn thöôûng” maø ñoäc giaû daønh cho thö vieän. Phaàn lôùn ñoäc giaû chaúng bao giôø bieát ñeán coâng vieäc cuûa ngöôøi bieân muïc vieân. Bieân muïc vieân ñuùng laø “nhöõng anh huøng voâ danh” (unsung heroes). Hieän töôïng coi thöôøng coâng taùc bieân muïc trong haøng nguõ nhöõng nhaø quaûn trò thö vieän (library administrators) cuõng laø moät hieän töôïng phoå bieán. Taïi Baéc Myõ hieän nay caøng ngaøy caøng coù nhieàu thö vieän ñaïi hoïc deïp boû haún ban bieân muïc (Cataloging Department) trong boä phaän veà coâng taùc kyõ thuaät (Technical Services Division), vaø aùp duïng loái bieân muïc taïi ngoaïi (Cataloging Outsourcing), nghóa laø giao cho caùc coâng ty tö nhaân beân ngoaøi thö vieän laøm bieân muïc cho hoï. Taùc giaû baøi vieát naày ñaõ thöïc hieän moät cuoäc nghieân cöùu veà vaán ñeà bieân muïc taïi ngoaïi vaøo nieân khoùa 2003-2004, vaø nhaäïn thaáy laø soá thö vieän ñaïi hoïc taïi Hoa Kyø vaø Canada aùp duïng loái bieân muïc taïi ngoaïi ñaõ taêng töø 33 naêm 1997 leân ñeán 53 vaøo naêm 2003.9 Hieän töôïng naày, thaät ra, chæ laø moät söï töï “ñaùnh löøa” cuûa caùc nhaø quaûn trò thö vieän maø thoâi, vì treân thöïc teá coâng taùc bieân muïc vaãn phaûi ñöôïc thöïc hieän, nhöng thay vì do chính caùn boä bieân muïc cuûa thö vieän laøm thì hoï ñöa ra beân ngoaøi cho caùc coâng ty tö nhaân laøm theo loái gia coâng (vaø nhöõng 2
ngöôøi laøm bieân muïc cho caùc coâng ty naày thaät ra cuõng ñeàu laø nhöõng bieân muïc vieân chuyeân nghieäp coù baèng Thaïc só veà ngaønh thoâng tin – thö vieän). Vieäc quyeát ñònh aùp duïng loái bieân muïc taïi ngoaïi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa nhöõng nhaø quaûn trò thö vieän trong vieäc ñoái phoù vôùi tình hình ngaân saùch ngaøy caøng khoù khaên (vì laøm bieân muïc theo loái taïi ngoaïi ít toán keùm hôn raát nhieàu so vôùi vieäc laøm bieân muïc trong thö vieän), nghóa laø moät quyeát ñònh mang tính kinh teá nhieàu hôn laø nghieäp vuï. Ñeå baûo ñaûm cho phaåm chaát cuûa muïc luïc phaàn lôùn caùc thö vieän ñaïi hoïc ôû Baéc Myõ hieän ñang theo loái bieân muïc taïi ngoaïi naày ñeàu coù toå chöùc vieäc kieåm phaåm (quality control) trong noäi boä thö vieän. Thaät ra, coâng taùc bieân muïc laø “coâng vieäc mang tính nghieäp vuï cao nhaát cuûa caùn boä thö vieän.” 10 Thaønh quaû cuï theå cuûa coâng taùc bieân muïc laø muïc luïc cuûa thö vieän, duø cho muïc luïc ñoù laø muïc luïc phieáu truyeàn thoáng hay muïc luïc ñieän töû tröïc tuyeán hieän ñaïi. Vaø gaàn nhö taát caû caùc coâng taùc cuûa thö vieän ñeàu phaûi döïa vaøo noù. Ngöôøi laøm coâng taùc boå sung tröôùc khi quyeát ñònh thuû ñaéc cho thö vieän moät taøi lieäu do ñoäc giaû yeâu caàu ñeàu phaûi tra cöùu trong muïc luïc xem thö vieän ñaõ coù taøi lieäu ñoù chöa. Ngöôøi laøm coâng taùc tham khaûo khi laøm vieäc tröïc tieáp vôùi ñoäc giaû cuõng phaûi söû duïng muïc luïc. Vaø dó nhieân ñoäc giaû thì luoân luoân phaûi tra cöùu muïc luïc ñeå tìm taøi lieäu maø hoï caàn ñeán trong vieäc giaûi trí, hoïc taäp, giaûng daïy, hay nghieân cöùu cuûa hoï. Vaø, nhö moïi ngöôøi ñeàu bieát, trong coâng ngheä thoâng tin ngöôøi ta thöôøng duøng cuïm töø chöõ taét “GIGO = Garbage In Garbage Out,” ñaàu voâ theá naøo thì ñaàu ra theá aáy, nghóa laø cung caáp thoâng tin sai, thì khi tìm keát quaû seõ sai. Muïc luïc cuûa thö vieän cuõng khoâng theå ñi ra ngoaøi nguyeân taéc naày. Vì theá muoán baûo ñaûm ñöôïc phaåm chaát cho muïc luïc thì coâng taùc bieân muïc phaûi ñöôïc thöïc hieän toát, nghóa laø phaûi ñöôïc thöïc hieän bôûi nhöõng bieân muïc vieân chuyeân nghieäp ñöôïc huaán luyeän ñaøng hoaøng, ñaày ñuû. Töø ñoù ta thaáy roõ “söï caàn thieát phaûi ñaøo taïo chính qui vaø baøi baûn caùc caùn boä phuï traùch thieát laäp tieâu ñeà ñeà muïc trong caùc thö vieän.” 11 Bieân Muïc Moâ Taû Vaø Bieân Muïc Ñeà Muïc Coâng taùc bieân muïc goàm hai phaàn khaùc haún nhau: bieân muïc moâ taû (Descriptive Cataloging), vaø bieân muïc ñeà muïc (Subject Cataloging). Phaàn moâ taû, hieän nay ñaët cô sôû treân chuaån AACR2 ñaõ ñöôïc tu chính (Anglo-American Cataloging Rules, 2nd Edition, Revised), ñöôïc thöïc hieän nhaèm cung caáp cho ñoäc giaû ñaày ñuû nhöõng thoâng tin veà hình thöùc cuûa taøi lieäu nhö teân taùc giaû, nhan ñeà taøi lieäu, chi tieát veà xuaát baûn, veà aán baûn, soá tieâu chuaån quoác teá, soá trang, v.v…, töùc laø nhöõng chi tieát veà “beà ngoaøi” cuûa taøi lieäu, coù theå giuùp ñoäc giaû “nhaän dieän = identify” ñöôïc moät taøi lieäu trong haøng loaït taøi lieäu töông töï. Coâng taùc naày, neáu bieân muïc vieân ñaõ coâng taùc laâu naêm coù nhieàu kinh nghieäm, coù theå ñöôïc thöïc hieän trong voøng 10-15 phuùt. Phaàn ñeà muïc, hieän nay ñaët cô sôû treân moät soá chuaån khaùc nhau tuøy theo loaïi hình thö vieän, nhöng quan troïng nhöùt laø Library of Congress Subject Headings (sau ñaây seõ goïi taét laø LCSH), ñöôïc thöïc hieän nhaèm cung caáp cho ñoäc giaû thoâng tin ñaày ñuû veà noäi dung cuûa taøi lieäu, töùc laø nhöõng chi tieát veà “beà trong” cuûa taøi lieäu, coù theå giuùp ñoäc giaû “löïa choïn = select” ñöôïc moät taøi lieäu trong haøng loaït taøi lieäu coù noäi dung töông töï. Coâng taùc naày, ngay caû ñoái vôùi moät bieân muïc vieân ñaõ laøm vieäc laâu naêm vaø coù nhieàu kinh nghieäm, phaûi maát raát nhieàu thôøi gian hôn laø coâng taùc moâ taû, vì bieân muïc vieân baét buoäc phaûi ñoïc kyõ muïc luïc taøi lieäu, lôøi noùi ñaàu, lôøi giôùi thieäu, lôøi baït, vaø ñoâi khi ngay caû moät soá chöông cuûa taøi lieäu. Bieân muïc vieân cuõng phaûi tra cöùu laïi muïc luïc ñeà muïc cuûa thö vieän, xem laïi caùc TÑÑM ñaõ aán ñònh cho caùc taøi lieäu coù noäi dung töông töï ñeå thöïc hieän söï nhaát quaùn cho muïc luïc ñeà muïc. 3
Cuõng caàn phaûi phaân bieät roõ giöõa coâng taùc bieân muïc ñeà muïc vaø coâng taùc phaân loaïi (Classification). Coâng taùc phaân loaïi chuû yeáu laø “xaùc ñònh chuû ñeà chính cuûa taøi lieäu ñeå ñònh höôùng phaân loaïi,” 12 tieán ñeán vieäc choïn ra moät con soá (hay kyù hieäu) thích hôïp trong heä thoáng (hay khung) phaân loaïi maø thö vieän söû duïng, vaø duøng con soá naày coäng theâm vôùi soá taùc giaû vaø naêm xuaát baûn ñeå laøm thaønh kyù hieäu xeáp giaù cho taøi lieäu. Moãi moät taøi lieäu chæ coù moät kyù hieäu xeáp giaù maø thoâi. (Xem theâm baøi vieát cuûa taùc giaû Phaïm Thò Leä-Höông “Soá Dewey, soá Cutter, soá taùc phaåm, soá hieäu laø gì ?”) 13 Do ñoù coâng taùc phaân loaïi thöôøng ñöôïc xem nhö laø cung caáp phöông phaùp truy caäp noäi dung cuûa taøi lieäu theo loái moät ñöôøng thaúng (linear approach), chæ ñöa ñoäc giaû ñeán moät ñieåm treân con ñöôøng thaúng ñoù. Vì theá khi phaân loaïi moät taøi lieäu trong ñoù taùc giaû ñeà caäp ñeán nhieàu ñeà taøi khaùc nhau thì phaân loaïi vieân phaûi quyeát ñònh xem ñeà taøi naøo laø chuû ñeà ñeå choïn soá phaân loaïi cho chuû ñeà ñoù vaø hy sinh caùc ñeà taøi coøn laïi. Coâng taùc bieân muïc ñeà muïc thì khaùc haún; taøi lieäu bao goàm bao nhieâu ñeà taøi thì bieân muïc vieân coù theå aán ñònh baáy nhieâu TÑÑM (trong thöïc teá ngaøy xöa, khi muïc luïc vaãn coøn laø muïc luïc phieáu truyeàn thoáng, caùc thö vieän ñeàu theo leà loái thöïc haønh cuûa Thö Vieän Quoác Hoäi Hoa Kyø laø chæ aán ñònh toái ña moät soá TÑÑM naøo ñoù cho moät taøi lieäu maø thoâi). Do ñoù coâng taùc bieân muïc ñeà muïc thaät söï cung caáp phöông phaùp truy caäp noäi dung taøi lieäu theo loái ña chieàu (multi-dimensional approach), vì noù giuùp ñoäc giaû thaáy ñöôïc noäi dung ña daïng cuûa taøi lieäu. Caùc Nguyeân Taéc Thieát Laäp Tieâu Ñeà Ñeà Muïc Cuûa LCSH Moät trong nhöõng chöùc naêng quan troïng cuûa muïc luïc laø giuùp ñoäc giaû tìm ra ñöôïc nhöõng taøi lieäu veà moät ñeà taøi. Ñieàu naày ñöôïc ghi roõ trong taøi lieäu cuûa IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions) veà caùc nguyeân taéc bieân muïc, ôû ñoaïn 3.2.1: 3. Caùc chöùc naêng cuûa muïc luïc 3.1.2. ñònh ñöôïc vò trí cuûa nhöõng taäp hôïp taøi lieäu tieâu bieåu cho [ … ] taát caû nhöõng taøi lieäu veà moät ñeà taøi naøo ñoù 14 Ñeå coù theå giuùp cho muïc luïc thöïc hieän ñöôïc chöùc naêng naày, caùc TÑÑM phaûi ñöôïc thöïïc hieän moät caùch nhaát quaùn theo moät soá nguyeân taéc chæ ñaïo ñaày ñuû vaø roõ raøng. IFLA ñeà ra taát caû 9 nguyeân taéc thieát laäp vaø 2 nguyeân taéc öùng duïng nhö sau: • nguyeân taéc veà tieâu ñeà ñoàng nhaát (Uniform Heading Principle) • nguyeân taéc veà töø ñoàng nghóa (Synonymy Principle) • nguyeân taéc veà töø ñoàng aâm dò nghóa (Homonymy Principle) • nguyeân taéc veà caùch goïi teân (Naming Principle) • nguyeân taéc veà ngöõ nghóa (Semantic Principle) • nguyeân taéc veà caáu truùc (Syntax Principle) • nguyeân taéc veà nhaát quaùn (Consistency Principle) • nguyeân taéc veà taøi lieäu / söu taäp (Literary Warrant Principle) • nguyeân taéc veà ngöôøi söû duïng (User Principle) • nguyeân taéc (öùng duïng) veà chính saùch chæ muïc ñeà muïc (Subject Indexing Policy Principle) • nguyeân taéc (öùng duïng) veà tieâu ñeà ñaëc thuø (Specific Heading Principle) 15 Thaät ra ñaây chæ laø nhöõng khía caïnh taùn roäng ra cuûa 7 nguyeân taéc chính sau ñaây ñaõ ñöôïc caùc caáp laõnh ñaïo veà bieân muïc cuûa Thö Vieän Quoác Hoäi Hoa Kyø phaùt trieån daàn daø trong suoát lòch söû hôn 100 naêm cuûa thö vieän naày khi hoï xaây döïng heä thoáng TÑÑM (LCSH) cuûa hoï : • nguyeân taéc veà ngöôøi söû duïng vaø thoùi quen söû duïng (The User and Usage) 4
• nguyeân taéc veà taøi lieäu / söu taäp (Literary Warrant) • nguyeân taéc veà tieâu ñeà ñoàng nhaát (Uniform Heading) • nguyeân taéc veà tieâu ñeà ñoäc nhaát (Unique Heading) • nguyeân taéc veà tieâu ñeà ñaëc thuø (Specific Entry and Coextensivity) • nguyeân taéc veà nhaát quaùn noäi taïi (Internal Consistency) • nguyeân taéc veà oån ñònh (Stability) 16 Trong soá 7 nguyeân taéc vöøa keå treân, 3 nguyeân taéc sau ñaây laø quan troïng nhöùt: 1. Nguyeân Taéc Veà Ngöôøi Söû Duïng vaø Thoùi Quen Söû Duïng (The User and Usage) (Phaàn trình baøy sau ñaây veà caùc Nguyeân taéc thieát laäp TÑÑM, caùc Tieåu phaân muïc, vaø Heä thoáng tham chieáu cuûa LCSH, cuõng nhö caùc thí duï ñeå minh hoïa ñeàu döïa vaøo quyeån saùch cuûa taùc giaû Lois Mai Chan, “Library of Congres Subject Headings : Principles and Application,” aán baûn laàn thöù 4, do nhaø xuaát baûn Libraries Unlimited aán haønh naêm 2005; soá trang trích daãn seõ ñöoïc ghi roõ cho caùc thí duï taïi töøng phaàn cuûa baøi vieát) Nguyeân taéc naày laø nguyeân taéc chuû ñaïo trong toaøn boä heä thoáng LCSH. Ñoäc giaû vaø thoùi quen söû duïng ngoân ngöõ cuûa hoï phaûi laø moái quan taâm haøng ñaàu cho thö vieän khi thieát laäp TÑÑM. Tieän nghi cho ñoäc giaû phaûi ñöôïc xeáp öu tieân hôn tieän nghi cho bieân muïc vieân. Ñaây laø moät nguyeân taéc raát deã ñöôïc chaáp nhaän nhöng raát khoù trong vieäc thöïc hieän. Lyù do chính laø phaûi traû lôøi caâu hoûi: “Ñoäc giaû laø ngöôøi nhö theá naøo ?” Ñoäc giaû coù theå ñuû haïng ngöôøi trong xaõ hoäi: treû con, ngöôøi lôùn, ngöôøi coù trình ñoä hoïc vaán cao, ngöôøi hoïc thaáp, nhaø giaùo, nhaø khoa hoïc, ngheä só, nhaø vaên, v.v… Töø khi coù vieäc töï ñoäng hoùa caùc khaâu coâng taùc, thö vieän ñaõ coù khaû naêng tìm hieåu veà ñoäc giaû nhieàu hôn; raát nhieàu cuoäc nghieân cöùu veà ñoäc giaû ñaõ ñöôïc thöïc hieän töø thaäp nieân 1980 sau khi muïc luïc tröïc tuyeán ra ñôøi. Nhöõng keát quaû nghieân cöùu quan troïng laø: 1) Ña soá ñoäc giaû söû duïng muïc luïc tröïc tuyeán ñeå tìm taøi lieäu theo ñeà taøi; vaø 2) Ña soá gaëp khoù khaên khi tìm taøi lieäu theo ñeà taøi vôùi muïc luïc tröïc tuyeán. Nhöõng keát quaû nghieân cöùu naày raát coù ích cho vieäc thieát keá giao dieän cho muïc luïc tröïc tuyeán. Veà thoùi quen söû duïng ngoân ngöõ thì moïi ngöôøi ñeàu ñoàng yù laø phaûi theo caùch söû duïng ngoân ngöõ thoâng thöôøng vaø ñöông thôøi (common usage / current usage) nghóa laø neân choïn nhöõng töø ngöõ thöôøng duøng cuûa moïi ngöôøi. Ta seõ thaáy nguyeân taéc naày ñöôïc trieät ñeå aùp duïng cuøng vôùi Nguyeân Taéc Veà Tieâu Ñeà Ñoàng Nhaát trong vieäc thieát laäp TÑÑM. 2. Nguyeân Taéc Veà Taøi Lieäu / Söu Taäp (Literary Warrant) Nguyeân taéc naày ñaõ ñöôïc caùc nhaø laõnh ñaïo Thö Vieän Quoác Hoäi Hoa Kyø aùp duïng ngay töø ñaàu cho caû heä thoáng phaân loaïi (LCC = Library of Congress Classification) vaø heä thoáng TÑÑM (LCSH) cuûa hoï. Theo nguyeân taéc naày, heä thoáng TÑÑM khoâng phaûi ñöôïc xaây döïng moät caùch lyù thuyeát döïa treân moät heä thoáng caùc töø moâ taû toaøn boä kieán thöùc cuûa nhaân loaïi, maø ñöôïc xaây döïng moät caùch thöïc tieãn döïa treân caùc ñeà muïc ñöôïc ñeà caäp ñeán trong caùc taøi lieäu, saùch vôû ñaõ ñöôïc vieát ra vaø aán haønh, xuaát baûn. Ñieàu naày coù nghóa laø trong heä thoáng LCSH khoâng coù moät TÑÑM naøo khoâng lieân quan ñeán moät taøi lieäu coù trong söu taäp cuûa Thö Vieän Quoác Hoäi Hoa Kyø. 3. Nguyeân Taéc Veà Tieâu Ñeà Ñoàng Nhaát (Uniform Heading) 5
Nguyeân taéc naày laø nguyeân taéc chính, cuï theå vaø quan troïng nhaát höôùng daãn bieân muïc vieân thieát laäp TÑÑM. Theo nguyeân taéc naày moãi moät ñeà muïc (hay ñeà taøi) ñöôïc giôùi thieäu vôùi ñoäc giaû trong muïc luïc ñeà muïc baèng MOÄT TÑÑM duy nhöùt maø thoâi. Trong ngaønh bieân muïc ñeà muïc, moät tieâu ñeà nhö theá ñöôïc goïi laø Uniform Heading = Tieâu Ñeà Ñoàng Nhaát (TÑÑN). TÑÑN seõ giuùp cho muïc luïc ñeà muïc laøm troøn ñöôïc chöùc naêng taäp hôïp ñöôïc taát caû taøi lieäu veà moät ñeà muïc vaøo moät choã trong muïc luïc. Ñeå thieát laäp ñöôïc moät TÑÑN nhö theá, bieân muïc vieân phaûi laáy quyeát ñònh veà 3 vaán ñeà: 1) veà Teân goïi (Name) cho ñeà muïc; 2) Hình thöùc (Form) cho teân goïi naày, vaø, 3) Thaønh phaàn môû ñaàu (hay daãn toá = Entry element) cho TÑÑM. • Teân goïi: moät ñeà taøi coù theå ñöôïc goïi baèng nhieàu teân khaùc nhau; coù nhieàu lyù do cho söï khaùc bieät naày nhö yù thích cuûa taùc giaû, ñòa phöông tính, tieáng ñoàng nghóa, töø daân gian vaø töø khoa hoïc, töø tieáng Anh hay moät ngoân ngöõ khaùc, v.v... Bieân muïc vieân phaûi quyeát ñònh choïn moät teân thoâi vaø thieát laäp noù laøm TÑÑM; taát caû caùc teân goïi kia seõ ñöôïc tham chieáu veà TÑÑM (seõ ñöôïc ñeà caäp chi tieát hôn ôû phaàn Heä Thoáng Tham Chieáu cuûa LCSH). Thí duï: Ethics ñöôïc choïn giöõa nhöõng töø vaø cuïm töø sau ñaây: Deontology, Ethology, Moral philosophy, Moral science, Morality vaø Morals (tr. 22) Liberty ñöôïc choïn giöõa nhöõng töø ñoàng nghóa (synonymous terms) sau ñaây: Emancipation, Freedom vaø Liberation (tr. 127) Nhöõng töø ñoàng aâm dò nghóa ñöôïc choïn laøm TÑÑM seõ ñöôïc phaân bieät vôùi töø chæ ñònh (Qualifier) trong daáu ngoaëc ñôn. Thí duï: Rings (Algebra) Rings (Gymnastics) (tr. 26) Nhöõng töø loãi thôøi cuõng luoân luoân ñöôïc thay theá baèng nhöõng töø ñöông thôøi ñöôïc duøng nhieàu hôn, ñeå theå hieän tính caäp nhaät cho TÑÑM. Vì theá toaøn boä heä thoáng LCSH luoân luoân ñöôïc söûa chöõa, thay ñoåi vaø tu chính. • Hình thöùc: khi moät teân goïi cuûa moät ñeà muïc ñaõ ñöôïc choïn laøm TÑÑM coù theå ñöôïc dieãn taû baèng nhieàu caùch khaùc nhau, thí duï nhö laø moät töø ñôn, hay moät cuïm töø, hay moät töø coù keøm theo moät töø chæ ñònh, hay moät töø vôùi tieåu phaân muïc, v.v…, bieân muïc vieân cuõng phaûi quyeát ñònh choïn moät hình thöùc thoâi. Thí duï: Surgical diagnosis hay Surgery—Diagnosis Cookery (Shrimp) hay Cookery—Shrimp (tr. 22) Cuõng thuoäc nguyeân taéc naày laø söï löïa choïn caùc töø khaùc nhau veà caùch ñaùnh vaàn (Spelling); LCSH choïn caùc töø vieát theo loái Myõ, thí duï: Catalog chöù khoâng duøng Catalogue; Labor chöù khoâng duøng Labour (tr. 23) • Thaønh phaàn môû ñaàu (hay daãn toá) : khi moät cuïm töø ñaõ ñöôïc choïn laøm TÑÑM coù nhieàu thaønh phaàn vaø caùc thaønh phaàn naày ñeàu coù theå duøng laøm 6
thaønh phaàn môû ñaàu cho TÑÑM thì bieân muïc vieân cuõng phaûi quyeát ñònh choïn moät thoâi. Thí duï: Plants, Effect of light on Effect of light on plants Light on plants, Effect of (tr. 22) Heä Thoáng Tieåu Phaân Muïc Cuûa LCSH LCSH coù moät heä thoáng tieåu phaân muïc (Subdivisions; sau ñaây seõ goïi taét laø TPM) raát ñaày ñuû ñeå dieãn taû taát caû nhöõng khía caïnh cuûa moät ñeà muïc ñöôïc baøn ñeán trong taøi lieäu. LCSH bao goàm taát caû 4 loaïi TPM: ñeà taøi (topical), ñòa lyù (geographical)ù, thôøi gian (chronological), vaø hình thöùc (form) 1. Tieåu phaân muïc ñeà taøi : TPM ñeà taøi ñöôïc söû duïng ñeå moâ taû theâm nhöõng ñeà taøi phuï (khoâng thuoäc veà ñòa lyù, thôøi gian hay hình thöùc) trong ñeà muïc ñaõ ñöôïc choïn laøm TÑÑM, thoâng thöôøng laø nhöõng dieän (facets) cuûa ñeà muïc nhö laø caùc quan nieäm (concepts), phöông phaùp (methods), kyõ thuaät (techniques). Thí duï: France – Foreign relations Hearts – Diseases Physics – Research Geology – Mathematics (tr. 92) 2. Tieåu phaân muïc ñòa lyù : TPM ñòa lyù ñöôïc söû duïng khi khía caïnh ñòa lyù cuûa ñeà muïc ñöôïc trình baøy roõ trong taøi lieäu. Trong LCSH chæ coù caùc TÑÑM coù ghi chuù (May Subd Geog) môùi coù theå aùp duïng TPM ñòa lyù. TPM ñòa lyù coù theå laø teân cuûa caùc luïc ñòa (chaâu), caùc vuøng bao goàm nhieàu quoác gia, caùc quoác gia, caùc tænh bang hay tieåu bang (cuûa caùc nöôùc theo cheá ñoä lieân bang nhö Hoa Kyø, Canada, UÙc), vaø caùc thaønh phoá. Coù 2 loái aùp duïng TPM ñòa lyù: tröïc tieáp vaø giaùn tieáp. Trong loái tröïc tieáp, ñòa danh (thöôøng laø caùc ñòa danh chæ caùc ñaïi luïc, caùc vuøng hay quoác gia hoaëc tænh / tieåu bang) ñöôïc theâm vaøo ngay sau TÑÑM. Trong loái giaùn tieáp, ñòa danh (thöôøng laø teân caùc thaønh phoá) chæ ñöôïc theâm vaøo sau teân cuûa tænh (tieåu) bang hay teân cuûa quoác gia. Thí duï: Tröïc tieáp: Music – Germany Geology – Antarctica Soil chemistry – Artic regions (tr. 94) Giaùn tieáp: Architecture – Belgium – Flanders Music – Austria – Vienna (tr. 97) 3. Tieåu phaân muïc thôøi gian : 7
Khi moät ñeà muïc ñöôïc trình baøy trong taøi lieäu qua nhöõng giai ñoaïn lòch söû thì TPM thôøi gian seõ ñöôïc aùp duïng. Caùc TPM thôøi gian naày thay ñoåi tuøy theo ñeà muïc vaø tuøy theo quoác gia. Thí duï: France – History – 1789- France – History – Revolution, 1789-1793 France – History – 1789-1915 France – History – 1789-1900 (tr. 102) Vietnam – History – 1858-1945 Vietnam – History – 1945-1975 Vietnam – History – 1975- (trích töø muïc luïc tröïc tuyeán cuûa Thö Vieän Quoác Hoäi Hoa Kyø) China – History – Ming dynasty, 1368-1644 Japan – History – Meiji period, 1868-1912 (tr. 104) Great Britain – Foreign relations – 1837-1901 (tr. 105) United States – Social life and customs – 1865-1918 (tr. 104) 4. Tieåu phaân muïc hình thöùc : TPM hình thöùc ñöôïc söû duïng ñeå moâ taû hình thöùc cuûa taøi lieäu hay caùch saép xeáp cuûa ñeà muïc trong taøi lieäu. TPM hình thöùc coù theå aùp duïng cho baát cöù loaïi TÑÑM naøo; caùc TPM hình thöùc thoâng duïng nhaát laø: Bibliography, Congresses, Encyclopedias, Maps, Pamphlets, Periodicals, Pictorial works, Software. Thí duï: Art, Medieval – Congresses Cosmology – Encyclopedias Minorities – Massachusetts – Bibliography (tr. 106) Töø naêm 1974, moät soá TPM ñeà taøi vaø hình thöùc coù theå ñöôïc aùp duïng moät caùch roäng raõi ñaõ ñöôïc taäp hôïp laïi vaø chính thöùc goïi laø TPM phuø ñoäng töï do (Free-floating subdivitions, sau ñaây seõ goïi taét laø TPMPÑTD). Coù taát caû 6 loaïi TPMPÑTD naày: • TPMPÑTD ñeà taøi vaø hình thöùc mang tính toång quaùt • TPMPÑTD duøng cho moät soá TÑÑM ñaëc thuø • TPMPÑTD duøng cho caùc TÑÑM veà caùc Haïng Ngöôøi vaø Caùc Nhoùm Chuûng Toäc • TPMPÑTD ñeà taøi vaø hình thöùc theo caùc TÑÑM Maãu (Pattern Headings; caùc TÑÑM maãu naày ñöôïc chæ ñònh roõ cho 5 loaïi ñeà muïc: Toân giaùo, Söû Ñòa, Khoa hoïc xaõ hoäi, Ngheä thuaät, vaø Khoa hoïc vaø Coâng ngheä) • TPMPÑTD cho thôøi gian • Caùc ñeà muïc hay ñeà taøi ñöôïc xem nhö TPMPÑTD Caùc TPM phuø ñoäng töï do naày töông töï nhö caùc Tieåu Phaân Muïc Chung cuûa Heä Thoáng Phaân Loaïi Thaäp Phaân Dewey. Ñieàu naày khieán cho LCSH giaûm bôùt tính caùch lieät keâ (enumerative) vaø mang tính caùch phaân tích – toång hôïp (analytico-synthetic) nhieàu hôn. Vì coù söï phaân bieät cuûa caùc loaïi TPM nhö theá vaø vôùi khaû naêng coù theå xaûy ra laø nhieàu loaïi TPM coù theå ñöôïc söû duïng cuøng moät luùc cho moät TÑÑM, vaán ñeà thöù töï gaùn gheùp vaøo 8
TÑÑM cuûa caùc TPM phaûi ñöôïc ñaët ra. Tuy vaán ñeà naày chöa ñöôïc giaûi quyeát hoaøn toaøn thoûa ñaùng, moät caùch toång quaùt, LCSH hieän coù chuû tröông aùp duïng 2 thöù töï nhö sau cho caùc TPM: • Khi TÑÑM laø moät TÑÑM ñòa lyù thì thöù töï cuûa caùc TPM seõ nhö sau: TÑÑM ñòa lyù – TPM ñeà taøi – TPM thôøi gian – TPM hình thöùc England – Civilization – 17th century – Sources (tr. 120) • Khi TÑÑM laø moät TÑÑM ñeà taøi thì thöù töï cuûa caùc TPM seõ nhö sau: TÑÑM ñeà taøi – TPM ñòa lyù – TPM thôøi gian – TPM hình thöùc Nobility – Great Britain – History – 16th century – Sources (tr. 120) Heä Thoáng Tham Chieáu Cuûa LCSH Toaøn boä heä thoáng tham chieáu cuûa LCSH coù theå ñöôïc moâ taû theo sô ñoà döôùi ñaây: Töø Roäng Hôn (Broader Term) BT Tieâu Ñeà Ñeà Muïc Töø Coù Lieân Quan Töø Khoâng Choïn (Related Term ) (Term NOT selected) (Subject Heading) RT USE UF = Used For Töø Heïp Hôn (Narrower Term) NT Chuù thích : UF = Chöõ vieát taét cho Use For = Duøng Cho Nhöõng töø khoâng ñöôïc choïn ñeå thieát laäp TÑÑM ñeàu ñöôïc tham chieáu veà TÑÑM. Thí duï: Ethics UF Deontology Ethology Moral philosophy Moral science Morality Morals Liberty UF Emancipation 9
Freedom Liberation (tr. 127) Caùc töø UF naày ñeàu coù tham chieáu USE ñeå höôùng ñoäc giaû tìm ñeán TÑÑM ñaõ ñöôïc thieát laäp; thí duï: Moral philosophy USE Ethics Freedom USE Liberty Caùc tham chieáu BT vaø NT ñöôïc söû duïng ñeå lieân keát caùc TÑÑM ñaõ ñöôïc thieát laäp cho caùc ñeà muïc coù lieân heä ñaúng caáp vôùi nhau (hierarchical relationships): moái lieân heä naày laø moái lieân heä moät chieàu töø roäng ñeán heïp, nghóa laø töø toång quaùt ñeán cuï theå, nhaèm giôùi thieäu ñoäc giaû ñeán nhöõng ñeà muïc ñaëc thuø hôn. Thí duï: Hand BT Arm NT Fingers Palm (Anatomy) (tr. 137) Fingers BT Hand NT Finger joint Fingernails Thumb (tr. 137) Caùc tham chieáu RT ñöôïc söû duïng ñeå lieân keát caùc TÑÑM ñaõ ñöôïc thieát laäp cho caùc ñeà muïc coù lieân quan vôùi nhau nhöng khoâng phaûi laø lieân heä ñaúng caáp: moái lieân heä naày laø moái lieân heä song phöông (hai chieàu), nhaèm giôùi thieäu ñoäc giaû ñeán nhöõng ñeà muïc coù lieân heä vôùi ñeà muïc maø ñoäc giaû ñang truy caäp. Thí duï: Religion Theology RT Theology RT Religion (tr. 139) Entomology Insects RT Insects RT Entomology (tr. 140) Ngoaøi caùc loaïi tham chieáu vöøa keå treân, LCSH coøn cung caáp moät loaïi tham chieáu toång quaùt goïi laø SA (See Also) ñeå giôùi thieäu ñoäc giaû ñeán nhöõng taäp hôïp TÑÑM hoaëïc nhöõng taäp hôïp TPM coù lieân quan ñeán nhöõng ñeà muïc maø ñoäc giaû ñang truy caäp. Thí duï: Heart SA headings beginning with the words Cardiac or Cardiogenic (tr. 141) Abbreviations (May Subd Geog) SA subdivision Abbreviations under subjects, e.g. Associations, institutions, etc.—Abbreviations; Law -- Abbreviations (tr. 141) 10
Toaøn boä heä thoáng tham chieáu cuûa LCSH giuùp cho ñoäc giaû coù cô hoäi khaùm phaù ñöôïc heát taát caû nhöõng TÑÑM veà nhöõng ñeà muïc coù lieân quan chaët cheõ vôùi nhau vaø nhôø vaäy giuùp cho ñoäc giaû (nhöùt laø nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc nghieân cöùu veà baát cöù laõnh vöïc naøo) coù theå truy caäp ñöôïc taát caû nhöõng taøi lieäu trong söu taäp khoång loà cuûa Thö Vieän Quoác Hoäi Hoa Kyø. Moät thí duï cuï theå ñöôïc trình baøy trong phaàn keá tieáp cuûa baøi vieát naày. Lôïi Ích Thöïc Tieãn Cuûa LCSH Gaàn ñaây trong nöôùc ñaõ coù nhöõng tranh luaän nhaèm so saùnh hieäu quaû cuûa Töø Khoùa (Keywords) vaø TÑÑM trong vieäc truy taàm taøi lieäu, nhöùt laø trong muïc luïc tröïc tuyeán. “Söï nhaàm laãn giöõa Töø Khoùa (Keywords) vaø Tieâu ñeà ñeà muïc (Subject Headings) khieán khoâng maáy ai thaáy ñöôïc tính öu vieät cuûa Subject Headings trong heä thoáng muïc luïc, laïi caøng khoâng theå khai thaùc ñöôïc tính öu vieät ñoù trong Online catalog.” 17 Sau ñaây laø toùm löôïc baøi vieát cuûa Tieán só Thomas Mann, moät ngöôøi laøm coâng taùc tham khaûo taïi Thö Vieän Quoác Hoäi Hoa Kyø, taùc giaû cuûa 2 quyeån saùch tham khaûo quan troïng sau ñaây: 1) The Oxford Guide to Library Research (Oxford University Press, 1998) vaø 2) Library Research Models (Oxford University Press, 1992). Baøi vieát cuûa OÂng Thomas Mann, “Vietnam” in Library of Congress Subject Headings, coù theå ñöôïc truy caäp tröïc tuyeán taïi URL sau ñaây : http://www.leaf- vn.org/newsletter4.htm#Mann ; coù theå xem baûn dòch Vieät ngöõ cuûa baøi vieát naày taïi URL sau ñaây: http://leaf-vn.org/Thomas-Mann-TDDM-UVN.html Baøi vieát cho thaáy roõ tính öu vieät cuûa LCSH trong vieäc giuùp caùc nhaø nghieân cöùu tìm taøi lieäu veà Vieät Nam, hôn haún loái truy taàm baèng Töø Khoùa ñôn giaûn. Vôùi Töø Khoùa “Vietnam” maïng Internet coù theå giuùp ñoäc giaû tìm ñöôïc “moät ñieàu gì ñoù = something” (chöõ something laø trong nguyeân taùc cuûa taùc giaû Mann). Vôùi LCSH, ñoäc giaû seõ ñöôïc cung caáp moät caùi nhìn toaøn dieän ñöôïc heä thoáng hoùa (a structured overview) cuûa moät chuoãi nhöõng löïa choïn veà nhöõng ñeà muïc coù lieân heä ñeán “Vieät Nam.” Taùc giaû lieät keâ moät soá nhöõng löïa choïn ñoù nhö sau: Vietnam --Antiquities --Civilization --Buddhist influence --Chinese influence --European influence --Indic influence --Western influence --Description and travel --Intellectual life --Politics and government --1858-1945 11
--20th century --1945-1975 --1975- --Vietnamese conflict, 1961-1975 --Vietnamese diaries --Vietnamese literature --Vietnamese reunification question (1954-1976) Vietnam --History --To 939 --Ba To Uprising, 1945 --Trung Sisters--Rebellion, 39-43 --939-1428 --Dinh dynasty, 968-980 --Early Le dynasty, 980-1009 --Ly dynasty, 1010-1225 --Tran dynasty, 1225-1400 --Ho dynasty, 1400-1407 --Lam Son Uprising, 1418-1428 --Later Le dynasty, 1428-1787 --Mac dynasty, 1527-1592 --Insurrection, 1771-1802 --1787-1858 --Tay Son dynasty, 1788-1802 --19th century --Nguyen dynasty, 1802-1945 --Le Van Khoi's Rebellion, 1833-1835 --1858-1945 --Truong Dinh Uprising, 1862-1864 --Bay Thua Uprising, 1867-1873 --Yen The Uprising, 1884-1913 --20th century --August revolution, 1945 --1945-1975 --1975- --Prophecies Vietnam --Languages 12
--NT Bahnaric languages --Biat language --Bru language --Central Muong language --Chamic languages --Eastern Mnong language --Hre language --Kadai languages --Koho languages --Laha language (Vietnam) --Laqua language --Maa dialect (Vietnam) --Maa language (Southeastern Asia) --Nguon language --Northern Roglai dialect --Puoc language --Rade language --Rengao language --Roglai language --Ruc language --Sre dialect --Yay language Keát Luaän Bieân muïc ñeà muïc laø moät boä phaän coâng taùc raát quan troïng cuûa thö vieän nhaèm giôùi thieäu vôùi ñoäc giaû noäi dung cuûa taøi nguyeân trong thö vieän, giuùp cho ñoäc giaû thaáy ñöôïc noäi dung phong phuù vaø ña daïng cuûa taøi lieäu maø soá phaân loaïi khoâng laøm ñöôïc. Heä thoáng LCSH, ra ñôøi ñaõ hôn 100 naêm nay, töø laâu ñaõ ñöôïc coäng ñoàng thö vieän Baéc Myõ xem nhö laø moät chuaån phaûi theo khi laøm bieân muïc ñeà muïc cho taøi lieäu, nhöùt laø trong coäng ñoàng thö vieän ñaïi hoïc vôùi nhöõng söu taäp thaät to lôùn, leân ñeán haøng trieäu taøi lieäu. LCSH ñaõ hình thaønh vaø phaùt trieån döïa treân nhöõng nguyeân taéc thieát laäp TÑÑM ñaõ traûi qua thöû thaùch cuûa thôøi gian. Coäng ñoàng thö vieän Vieät Nam, trong tieán trình chuaån hoaù nghieäp vuï thö vieän, ñang tieán ñeán thöïc hieän moät khung TÑÑM cho caû nöôùc laø moät böôùc phaùt trieån caàn thieát vaø ñuùng höôùng maø Hoäi Thö Vieän Vieät Nam ñaõ vaïch ra. Baøi vieát naày mong ñöôïc ñoùng goùp moät phaàn nhoû vaøo tieán trình chuaån hoaù quan troïng ñoù cho Vieät Nam. Ghi Chuù: 1. Vinh-The Lam, “Library Development in Vietnam : Urgent Needs for Standardization,” trong NIT ’98 : 10th International Conference on New Information Technology, March 24-26, 1998, Hanoi, Vietnam : Proceedings / edited by Ching-chih Chen. West Newton, Mass. : MicroUse Information, 1998. Tr. 141-148. 13
2. Laâm Vónh Theá [Phaïm Thò Leä-Höông, dòch giaû]û, “Vaán ñeà phaùt trieån thö vieän taïi Vieät Nam : chuaån hoùa laø ñieàu khaån thieát nhaát,” baøi dòch cuûa baøi thuyeát trình ôû ghi chuù soá 1; coù theå truy caäp tröïc tuyeán taïi URL sau ñaây: http://www.leaf- vn.org/StandardizationUVN.htm 3. Vinh-The Lam, “Issues in Library Development for Vietnam,” Asian Libraries, v.8, no. 10 (Dec. 1999), tr. 371-379. 4. Vinh-The Lam, “A National Library Association for Vietnam,” New Library World, v. 102, no. 1166/1167 (July 2001), tr. 278-282. 5. Phaïm Thò Leä-Höông, “Lôùp huaán luyeän söû duïng boä Quy Taéc Bieân Muïc Anh-Myõ Ruùt Goïn 1988 taïi Vieät Nam heø 2004 (do Thö Vieän Quoác Gia, Lieân Hieäp Caùc Thö Vieän Ñaïi Hoïc Phía Baéc vaø Hoäi LEAF-VN toå chöùc, thaùng 7 vaø 8 naêm 2004)”; coù theå truy caäp tröïc tuyeán taïi URL sau ñaây: http://www.leaf-vn.org/Training-2004-e.html 6. Khoå maãu MARC 21 cho döõ lieäu thö muïc : höôùng daãn aùp duïng ñònh danh noäi dung. Haø Noäi : Trung Taâm Thoâng Tin Khoa Hoïc vaø Coâng Ngheä Quoác Gia, 2004. (2 taäp) 7. Khung phaân loaïi thaäp phaân Dewey vaø baûng chæ muïc quan heä / Melvil Dewey saùng taùc ; bieân taäp : Joan S. Mitchell [vaø nhöõng ngöôøi khaùc] ; bieân dòch : Nguyeãn Thò Huyeàn Daân [ vaø nhöõng ngöôøi khaùc] ; bieân taäp vaø hieäu ñính : Vuõ Vaên Sôn. AÁn baûn 14. Haø Noäi : Thö Vieän Quoác Gia Vieät Nam, 2006. (1067 tr.) 8. Nguyeãn Minh Hieäp, “Vaán ñeà Ñònh chuû ñeà trong ngaønh bieân muïc hieän nay,” Baûn tin thö vieän – coâng ngheä thoâng tin, soá Thaùng 5/2008, tr. 2; coù theå truy caäp tröïc tuyeán taïi URL sau ñaây: http://www.glib.hcmuns.edu.vn/bantin/bt508/bai1.pdf 9. Vinh-The Lam, “Quality Control Issues in Outsourcing Cataloging in United States and Canadian Academic Libraries,” Cataloging & Classification Quarterly, v. 40, no. 1 (2005), tr. 101-122. Taïi tr. 113, taùc giaû vieát nhö sau: “The number of academic libraries in the U.S. and Canada that outsourced their cataloging function has jumped from 33 in 1997 to 53 in 2003.” 10. Nguyeãn Minh Hieäp, taøi lieäu ñaõ daãn, tr. 6. 11. Leâ Ngoïc Oaùnh, “Caàn phaûi ñaøo taïo thaät kyõ caùc caùn boä thö vieän phuï traùch coâng taùc thieát laäp tieâu ñeà ñeà muïc trong caùc thö vieän,” Baûn tin thö vieän – coâng ngheä thoâng tin, soá Thaùng 5/2008, tr. 10; coù theå truy caäp tröïc tuyeán taïi URL sau ñaây: http://www.glib.hcmuns.edu.vn/bantin/bt508/bai2.pdf 12. Nguyeãn Minh Hieäp, taøi lieäu ñaõ daãn, tr. 7. 13. Phaïm Thò Leä-Höông, “Soá Dewey, soá Cutter, soá taùc phaåm, soá hieäu laø gì ?”; coù theå truy caäp tröïc tuyeán taïi URL sau ñaây: http://leaf-vn.org/Cutter-Dewey-4-25-2003.pdf 14. Statement of International Cataloguing Principles, April 10, 2008 version; coù theå truy caäp tröïc tuyeán taïi URL sau ñaây: http://www.ifla.org/VII/s13/icc/imeicc- statement_of_principles-2008.pdf ÔÛ tr. 4, Muïc soá 3 Functions of the Catalogue, Ñoaïn 3.1.2, ghi nhö sau: 3.1.2. to locate sets of resources representing […] all resources on a given subject 15. Lopes, Maria Ines, Principles Underlying Subject Heading Languages : An International Approach, Proceedings of the 61st IFLA General Conference, 20-25 August, 1995; coù theå truy caäp tröïc tuyeán taïi URL sau ñaây: http://www.ifla.org/IV/ifla61/61-lopm.htm 14
16. Chan, Lois Mai, Library of Congress Subject Headings : Principles and Application, 4th ed. Westport, Conn. : Libraries Unlimited, 2005. Tr. 17-34. 17. “Keywords vaø Subject Headings (Töø khoùa vaø Tieâu ñeà ñeà muïc)”; coù theå truy caäp tröïc tuyeán taïi URL sau ñaây: http://gralib.hcmuns.edu.vn:7778/images/PDF/8-98-4.pdf ** Baøi tham luaän cuûa taùc giaû Laâm Vónh Theá, thaønh vieân cuûa LEAF-VN trong Hoäi thaûo veà Tieâu Ñeà Ñeà Muïc ñöôïc toå chöùc ngaøy 5 thaùng 1 naêm 2009 taïi Thö Vieän Khoa Hoïc Toång Hôïp, TPHCM. Baøi naøy vaø nhöõng baøi tham luaän khaùc cuõng coù theå truy caäp taïi website cuûa Thö Vieän ÑH Khoa Hoïc Töï Nhieân, TP HCM taïi ñòa chæ URL naøy: http://gralib.hcmuns.edu.vn/greenstonelib/library?site=localhost&a=p&p=about&c=tonghop&ct =0&l=vi&w=utf-8 15