Tìm hiểu các sự kiện nổi tiếng thế giới: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:266

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu "Tìm hiểu các sự kiện nổi tiếng thế giới" Phần 1 trình bày các sự kiện sau: Truy tìm cội nguồn nền văn minh Ê-giê; Bộ luật Ham-mu-ra-bi; Cải cách của Xô-lông; Sự ra đời của Phật giáo; Chiến tranh Hy Lạp - Ba Tư; Chiến tranh Pu-nit; Khởi nghĩa Spac-tac; Sự ra đời của đạo Gia tô;... Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu các sự kiện nổi tiếng thế giới: Phần 1

T R A N M A N H THU'CfNG (Bien soqn) 1 0 5 S I T K I € N N O I T I E N G T H E G l C f l THLf VIEN KHOA HOC KY THUAT BL/U OlEN PHU BAN: NHA XUAT BAN V A N HOA - THONG T I N H a Noi - 2004
LOI NOI O A U Cuon sdch 105 sit kien noi tieng the' gioi giup cho ban doc co mot cdi nhin khdch quan trong viec ddnh gid sit kien, dong thai qua do md rong tarn hieu bie't dot vai the gioi. Chang han tit sit kien tim ra di chi thdnh ToYoa (Troy), cdc tdc gid da dita ban doc vdo nen van minh Ai Cap mot thai, choi sang, hoac tit nhQng net kh&c tren dd, ngitoi ta tim ra bo luat ddu tien cua lodi ngitoi, roi cdc cuoc thdp tvt chinh, cuoc chien tranh Nam - Bdc vd nhitng cuoc tim vdng, kim citang d Nam Phi, Bdc My, viec phdt hien ra viing dat mai ben kia bd Thai Binh Du'Ong v.v... cho den thang loi cua Hong quan Lien Xd trong dai chien the gioi thii II, sit ra dai cua nitdc Cong hod Nhdn dan Trung Hoa, chien thang cua chien dich H6 Chi Minh dita Viet Nam thdnh mot quoc gia thong nhd't vd sit tan ra cua Lien bang Xd Viet, sit sup do cua bite ttfbng Beclin (Berlin) chd'm ditt thai ky chien tranh lanh. Tit nhieu ngudn tdi lieu cua nu"dc ngodi,
ngitoi bien soan da gop nhat, chat loc nhOng sit kien co y nghla nhat cua lich svt nhdn loai sap xe'p lai theo dong thai gian nham cung cap cho ban doc nhvtng sii lieu can thie't. Ngtfdfi bien soan 6
TRUV T I M COI N G U O N VAN MINH €-GI€ 6t ngay m u a dong n a m 1829, 6" m o t t h i t r a n nho thuoc B a n g Mec-len-buo'c (Mecklenburg), m i e n b i c nu"6c Du"c, cau be 7 t u o i dang cham c h u doc m o t cuoh sach l d n , do l a cuon " L i c h sil the gidi". Cau be v i a x e m n h i i n g bu"c t r a n h t r o n g sach vxia. nho" l a i n h i i n g cau chuyen ke cua cha ve co H y - L a p . Cau quay l a i h o i ong g i a d a n g l i m d i m ben 16 stfOi: "Cha! cha n o i t h a n h To-roa hoan t o a n m a t d i r o i p h a i k h o n g a?" Cha cau t r a Idi " U , cha co n o i vay". Cau be k h o n g t i n , n o i : " C h i c ch&n vhn con cai g i do b i chon v u i d i f d i dat, con r a t m u o h dao len. Cha! sau n a y n h a t d i n h con se dao len". Cau be n a y l a n h a khao co n o i t i e n g S l i - m a n ( H e n r i c h Schlieman). S l i - m a n n h a ngheo, 14 t u o i da p h a i l a m ngu"di hoc viec t r o n g m o t n h a h a n g tap hoa, sau do l a m t a p v u t r e n t a u t h u y , t u y d d i song cUc kho, n h U n g cau be k h o n g n g i f n g hoc t a p , v a n k h o n g quen m o n g tfcic t u o i t h d : "JChai q u a t t h a n h Td-roa t r o n g sit t h i Ho-me". Sau 30 n a m m i e t m a i , S l i - m a n d a t i c h l u y du"dc m o t k h o i l i i d n g t r i thCfc p h o n g p h u . De t i m r a n h i i n g 7
d i t i c h cua t h d i dai H6-me, ong da 3 l a n dao bdi t r e n ddi Xi-xa-lich, sau 3 n a m sUdng gio, ong da p h a t h i e n r a d cac 16p dat mot so' liidng l d n n h i i n g che p h a m bang vang, cac t h a n h dao, k i e m bang dong t h a u , n h i i n g v a t khac cham bang nga v o i v a r a t n h i e u do sii. The l a mong Udc t u o i t h d cua ong da t h a n h h i e n thUc: T h a n h Td-roa da dude p h a t hien. N h i i n g ong k h o n g thoa m a n d do. O n g tiep tuc phat h i e n cac d i c h i M a i - x i - n i khac n i i a t r e n dat H y L a p , va t h u diidc n h i e u t h a n h qua quan t r o n g . O n g con m u o n tiep tuc t i m "kho bau" b dao Cd-ret (Crete), tiec thay, m u a dong n a m 1890, S l i - m a n om chet. T h a n h tUu khao cd cua Sli-man gay chan dong ca the gidi, t h d i dai H6-me, t i i the k y 12 den the k y 9 trUdc Cong nguyen hoa r a l a co thUc. N h i i n g chiec m i i m i e n bang v a n g cham t r d t i n h sao t u y e t vdi, n h i i n g chiec coc co h i n h dang h i e m thay, n h i i n g chiec m u t r u r a n g soi, ldn l o i cua O-ri-on, deu du"dc c h i i n g m i n h cu the. T r e n m a n h dat cd xUa nay, t h i l c sU da dien r a n h i e u vd k i c h ddi b i t r a n g . Phat hien cua Sli-man da k h i e n cho cac n h a sik hoc co nhan d i n h mdi ve lich s\i H y Lap, mot so' t a n t h a n h Sli-man, mot so' hoai n g h i va so' khac chiii m i n g ong. K h i do b A n h , co Ac-tua Gion E-van ( A r t h u r J o h n Evans) la ngUdi u n g ho Sli-man nhiet t h a n h nhat. O n g da t i f t i g tiep xuc vdi Sli-man va cung da dich t h a n den khao sat Mai-xi-ni. O n g bat ngd phat hien r a n h i i n g vat k h a i quat dUdc b Mai-xi-ni con co s6m hdn t h d i dai H6-me. Vay t h i coi nguon van m i n h H y L a p 6" dau? O n g thay can phai t i m r a ldi giai. 8
M o t h o m , E - v a n t h a y t r o n g m o t g i a n h a n g do cd 6" A - t e n ( A t h e n ) m a y con d a u b a n g da nho. N g i i d i b a n h a n g cho biet n h i i n g con d a u da n a y l a cua dao Cd- ret, c h i n h l a n d i S l i - m a n m u o h t d i k h a m p h a m a n h d a u t h a n k y do m a c h i i a k i p . Cd-ret l a m o t h o n dao l d n t r e n b i e n E-gie, n a m d n d i x u n g y e u t r e n con dtfdng b i e n n o i 3 c h a u luc A u , A , P h i k h i e n cho no co the t i e p t h u diidc t h a n h t u u v a n m i n h cua cac m i e n , t r d t h a n h n d i k h d i n g u o n cho n e n v a n m i n h H y L a p . 19 t h e k y ve trvidc ngtfdi t a k h o n g h i e u biet ve l i c h sii cua no, c h i biet t r u y e n t h u y e t ve V u a M i - n o t (Minos) t r o n g su" t h i Ho-me. T r u y e n t h u y e t n a y ciing da dang, m o t so' d i e u t u m a u t h u i n , t r o n g do lu"u t r u y e n r o n g r a i n h a t l a ve bao c h u a M i - n o t . D a y l a mot t r u y e n t h u y e t t h a n k y , b i t r a n g v a dep. TUdng t r u y e n r a n g , sau k h i V u a M i - n o t c h i n h phuc du"dc A - t e n , da yeu cau cu 9 n a m m o t l a n , p h a i - dem cohg nop 9 cap t r a i gai t r i n h n g u y e n . M i - n o t d i i a ho vao me c u n g de cho q u a i v a t t h a n ngUdi d a u bo - "bo M i - n o t " , a n t h i t . N a m do, d e n h e n A - t e n p h a i t i e n cohg. T o a n t h a n h v a n g d o n g t i e n g khoc t h a m t h i i d n g . Con t r a i doc n h a t cua Quoc v i i d n g E-gie l a c h a n g The-xe (Theseus) d u n g m a n h da x u n g phong, tU n g u y e n d i m o n g giet du*dc bo M i - n o t . Quoc vu"dng E-gie d a n h p h a i n e n d a u t h i i d n g d i i a t i e n con d i . Theo le, t h u y e n t i e n cohg dao Cd-ret cang b u o m den. O n g d a n con t r a i , n e u t r d ve b i n h y e n , se ddi l a i , t h u y e n cang buom trang. 9
The-xe den dao Cd-ret, chiem dttdc t i n h cam cua con gai V u a M i - n o t . N a n g cong chiia x i n h dep nay trao cho chang mot t h a n h gUdm t h a n va mot cuon len. The-xe buoc mot dau len d ctfa vao me cung, t h a d a n mot cuon len t r o n g k h i d i vao me cung. N d i day k h o n g mot bong ngUdi, t d i om den r d n ngiidi. The-xe t i e n sau vao t r o n g me cung, x u y e n qua n h i i n g con dUdng ngoat ngoeo. Bo M i - n o t h i e n r a , xong t 6 i . The- xe gid cao gUdm ihkn chien dau giet chet bo Mi-not, d a n doan ngUdi cohg cho M i - n o t d i theo day len r a k h o i me cung. Ho d i men theo bd bien, theo l e n h cua The-xe, due t h u n g cac con t h u y e n cua Cd-ret, de phong V u a M i - n o t cho quan dudi theo. H o m a n g theo Cong c h i i a A - r i - a t - n i t r d ve. T r o n g luc v o i vang, quen k h o n g cang buom t r a n g . M a y h o m sau, Quoc vUdng E-gie r a bd bien ngong chd, k h i t h a y t h u y e n t r d ve v a n cang buom den, dau b u o n qua, V u a nhay xuo'ng bien chet. De k y niem, ngUdi t a goi v u n g bien nay l a bien E-gie. E - v a n n g a m n g h i a m a i n h i i n g con d a u nho bang da, n g a m n g h l ve cau chuyen b i t r a n g t r e n day, quyet t a m d i den h o n dao t h a n b i nay. N a m 1900, E-van bat d a u k h a i quat ngon ddi N6- xa, p h i a Bac dao Cd-ret. Cuo'i cung, k y t i c h da h i e n r a , m o t cung dien to l d n d i e n t i c h khoang 6 m i u A n h - d i c h i cung v u a M i - n o t , stifng siing trUdc*-mat m o i ngUdi. Tiep do, ngu"di t a l a i t i m t h a y r a t n h i e u "sach du"dc v i e t bang h a i loai c h i i theo cac du"dng net t r e n cac t a m dat, sau nay ngUdi t a goi la "chii net A " v a 10
"chut n e t N " . Rdi, t r e n cac chan tUdng ngUdi t a l a i t h a y n h i i n g h i n h ve r a t s i n h dong, mo t a ngvfdi v a bo. H i n h bd c u n g da t h a y t r e n cac d i v a t d M a i - x i - n i , bdng k h i e n n g i i d i t a n h 6 den con bo M i - n o t d a n g sd. D i e u d a n g ngac n h i e n l a , h i n h bo t h a y lap d i lap l a i t r e n cac b i c h hoa, t r e n cac con d a u da v a t r o n g cac biic c h a m khac. C u n g x u a t h i e n v d i bo l a m o t chang t r a i k h o e m a n h , n h a n h n h e n v a c a n h chang l a m o t co gai dep. D a y l a mo t a m o t hoat dong the thao, h a y l a m o t n g h i t h i i c t o n giao? N h i i n g t h a n h n i e n n a m n i i n a y l a n h i i n g v a n dong vien, h a y l a n h i i n g cdng p h a m c h i u h y s i n h cua A-ten? Do l a n h i i n g cau do" kho giai. P h a t h i e n k h a o cd t r e n dao Cd-ret, chving to v d i m o i n g i i d i ve m o t n e n v a n hoa. p h a t t r i e n cao da b a t d a u tOf 3000 n a m t r i i d c Cong n g u y e n , do c h i n h l a n e n v a n hoa cd n h a t dUdc p h a t h i e n cho den n a y . Dao Cd-ret co the n o i l a coi n g u d n cua n e n v a n m i n h E-gie. N g u y e n v o n g bao n a m cua E - v a n d a dUdc thUc h i e n . O n g d a boc du"dc t a m m a n g che l i c h s\i. N h i i n g n h a k h a o cd n o i , k h a i q u a t d Td-roa cua S l i - m a n d a n h d a u budc m d d a u cua m o t n g a n h k h o a hoc m d i , con k h a i q u a t 6" dao Cd-ret cua E - v a n l a bu"6c d i s a u p h a t t r i e n n g a n h k h o a hoc nay. Cho d e n nay, c o n g viec k h a i q u a t t i m t d i v a n con d a n g t i e p tuc. V a n h o a Cd-ret v a v a n h o a M a i - x i - n i l a m o t m a c h k e thu*a, t r o n g n h i i n g n a m t h a n g l i c h su" l a u d a i , d a a n h hu*dng den ca v u n g b i e n E-gie do do ngUdi t a g o i d a y l a n e n " v a n m i n h E-gie". 11
B O LUfiT H f l M - M U - R f l - G I T h a n g 12 n a m 1901, gio l a n h t h a u xiidng. M o t doan khao cd Phap, co ca n g i i d i I r a n t h a m gia, c h i u d t f n g t h d i t i e t n h i i vay t r e n v u n g dat v d h l a mot do t h a n h cd, t h a n h X u - x a n t r e n cao nguyen I r a n ve p h i a T a y N a m , dang v o i va dao bdi. B d n g n h i e n , n h a khao cd P h a p D d Mooc-gang (De M o r g a n ) p h a t h i e n t h a y mot t a n g da h u y e n v i i m a u den. " 6 X u - x a n nay k h o n g co n h a m thach, vay t a n g da nay p h a i til n d i khac dem tdi!". D d Mooc-gang n g a m m a i k h d i da r o i k h a n g d i n h : "Hay x e m xet k y q u a n h day, chac c h a n se con co n h i e u m a n h khac nuta". " D u n g vay". M o i ngUdi dong y, ca doi tiep tuc k h a i quat, dao bdi q u a n h do. Q u a n h i e n , m a y ngay sau, dpi khao cd t i m t h e m dufdc h a i k h d i da nQa, ho ghep l a i , v i a khdp, dvfdc mot cot da h i n h bau due. Cot da nay cao 225cm, d u d n g k i n h p h a n ngon k h o a n g 165cm. D a u cot l a mot bile p h u dieu, cham khac cdng p h u , h i n h ngUdi s i n h dong day sOtc song. P h i a difdi, khac day n h i i n g 12
c h i i h i n h d a u d i n h hoac m u i ten. Mooc-gang k e u to: "Day l a m o t p h a t h i e n t r o n g dai!" N h U n g do l a n h i i n g gi? n o i d u n g r a sao? Ca doi x u m vao, t r a n h l u a n soi ndi. T r o n g doi co m o t c h a n g t r a i be nho, d i i n g coi t h i i d n g n h i i n g con n g i i d i be nho, c h a n g t r a i n a y hoc v a n r a t u y e n t h a m . C a u l a ngUdi d u y nha't t r o n g doi co t h e doc du"dc l o a i v a n t u h i n h t r e n cua c h i i Ba-bi- l o n cd. C a u q u a n sat cot da h o i l a u v a l a m n h a m doc. " A n h e m d i ! day h a n l a bo l u a t da nghe n o i den tu* l a u , nhu"ng c h i i a co a i da t i n g thay". G i o n g n o i cau be r u n l e n day xiic dong. "Bo luat!", " D u n g rdi!", cau be l a y t a y sd l & n cac dong c h i i d doan d u d i cot da. "Day nay, day c h i n h l a c h i i H a m - m u - r a - b i . Con n h i i n g dong t r e n day la nhutng d i e u luat". "Co le day c h i n h l a Bo l u a t Ham-mu-ra-bi!". M o i ngUdi l&ng d i giay lat, r o i n h i i b u n g t i n h day, ho reo ho v u i su"dng, 6 m l a y n h a u chiic m i n g , n h a y n h o t v i sil p h a t h i e n t r o n g d a i nay. Cot da n h a n h chong dude ho t o h g ve niidc Phap. Cac c h u y e n gia g i a m d i n h : D a y l a t a m bia g h i chep n h i i n g l u a t le d a t 6" t r o n g d i e n t h d Mac-due ( M a r d u k ) cua V u a H a m - m u - r a - b i , Quoc v i i d n g B a - b i 4 o n , vao the' k y 18 t r i d c Cong n g u y e n . N o i d u n g b i c p h u d i e u t r e n p h a n d a u cot l a tu"dng t h a n m a t t r d i X a - m a t (Samas), n g o i n g h i e m t r e n bao toa, t a y p h a i c a m q u y e n trUdng, d i n g tritdc 13
m a t l a V u a H a m - m u - r a - b i , h a i t a y chap l a i cung k i n h , nhu dang d i n g nghe T h a n m a t t r d i r a n day. - Xa-mat dang giao quyen t n i d n g , v a t tUdng t r U n g quyen l\ic, cho V u a . Y tUdng cua toan bo b i c p h u dieu l a H a m - m u - r a - b i dUdc t h a n m a t t r d i Xa-mat giao cho t r o n g t r a c h cai quan n h a n dan, toan v a n t r e n cot da la n h i i n g dieu luat, gom h d n 8000 chii. Bo l u a t H a m - m u - r a - b i da r a ddi nhu" the nao? Do la mot bo l u a t r a sao? C h u n g t a h a y bat dau t i cong cuoc xay d u n g VUdng quoc Ba-bi-lon cd. V u d n g quoc Ba-bi-lon cd n a m cl bd D o n g t r u n g d u cua dong song In-pha-ra-ti, la mot d i e m n u t giao t h o n g T a y A . Vao khoang n a m 1894 triidc cong nguyen. N h i i n g n g i i d i A - m o - r i d v u n g cao cua sa mac X y - r y - a da den day, ho da xay d u n g nen VUdng quoc Ba-bi-lon cd. K h i bat dau, c h i l a mot nUdc nho k h o n g dang ke, den ddi Quoc vUdng H a m - m u - r a - b i t h i 6 (1792-1795 triidc Cong nguyen), mdi t h o n g nha't toan bp k h u vUc T r u n g , N a m cua lUu vUc LUdng H a (Mesopotani) H a m - m u - r a - b i p h a i t o n m a t 35 nam, d u n g d u cac t h u doan q u a n s i va ngoai giao, xay d u n g n e n mot N h a midc T r u n g Udng tap q u y e n h u n g m a n h . M o t da't nUdc t h o n g nha't doi h o i p h a i co l u a t le t h o n g nha't. H a m - m u - r a - b i de bao ve quyen l d i cua quy toe c h u no, t a n g c i d n g s i c t h o n g t r i , da r a l e n h soan t h a o mot bo l u a t t h a n h v a n tUdng t a n . Cong 14
viec n a y dude t i e n h a n h t r o n g mot t h d i g i a n dai, m a i den cud'i ddi H a m - m u - r a - b i m d i xong. Sau do H a m - m u - r a - b i r a l e n h cho khac vao da v a cong b d v d i toan dan. T h e l a bd l u a t du"dc cac t h d gioi tac vao mot k h d i da h u y e n v t i m a u den, d t f n g d n d i cong cdng t r o n g t h a n h X u - x a n , do l a dien t h d Mac-due, de l a m c h u a n mxlc cho n g a n h t u phap. Bd l u a t n a y chia l a m 3 phan: M d dau, c h i n h v a n va ldi ket luan. Trong phan md dau ndi V u a Ham- m u - r a - b i l a " V u a cua boh p h u d n g t r o n g t h i e n ha", dat r a l u a t le l a de p h a t h u y "cdng d i e " , diet t r i "ta ac". T r o n g l d i k e t n d i r a n g q u y e n luc cua V u a l a do t r d i t r a o cho. P h a n c h i n h v a n gom 282 d i e u n e u c h i tiet v a quy d i n h c u the v a t h u tuc to' t u n g , q u a n he g i f l a c h u v a no le, sU boi thUdng t h i e t h a i , cho vay v a nd n a n , h d n n h a n , t h i a ke, sU t r i f t i g p h a t doi vdi t d i p h a m v a nd le v.v... Doc bd l u a t nay, ngUdi t a t h a y h i e n l e n toan bd x a h d i cua Ba-bi-lon t h d i co mot each r d ret. T r o n g m o t v a n p h d n g rong, c h u n g q u a n h t r o n g co, m o t v i q u a n toa n g o i n g h i e m d p h i a t r i d c . " T h i a q u a n tda, h a n l a no le cua t d i " . M o t n g t f d i vdi n e t m a t day g i a n d i , d a n g n d i b a t ca bot mep. "U"! Q u a n t o a gat dau, quay ve p h i a v i e n q u a n l a i " n h a n g i d i h a y k i e m t r a xem". V i e n q u a n l a i r d i v i t r i cua m i n h , t i e n t d i ke b i 15
t r o i , l a t toe a n h r a r a xem, t r e n t r a n co mot d a u an t r d n de d a n h dau a n h t a l a t a i san cua a i . "ThUa q u a n toa, co dong d a u , no l a m o t t e n no le". V i e n q u a n l a i k i e m t r a x o n g da b a m bao v d i v i q u a n toa. " H i , h i " . Q u a n toa ciidi gan, d i n g day, t i t i ndi: "Nd le l a t a i san r i e n g cua c h u nd, t r e n t h a n nd le deu p h a i dong d a u bang con d a u n u n g dd de biet c h u n g l a t a i san cua a i . N a y can c i theo 282 d i e u cua Bd l u a t H a m - m u - r a - b i , chu n h a n dUdc cat t a i nd le. B a i toa!". "Cam d n q u a n ldn!" ngUdi c h u nd cUdi sung stidng, r o i h i n g ho' day t e n nd le. " D i , de ve n h a x e m m a t m u i m a y r a sao!"... Bd l u a t H a m - m u - r a - b i l a mot bd l u a t bao ve n e n t h o n g t r i cua c h u nd. Dd l a mot bd l u a t t h a n h van, tUdng ddi hoan c h i n h , dau t i e n , t r e n the gidi, l a mot t u l i e u quy gia dau t i e n co t r o n g tay de n g h i e n c i u x a h o i Ba-bi-lon cd va toan bd Dong Phvfdng cd dai. Cot da g h i chep bd l u a t H a m - m u - r a - b i h i e n dang dUdc lvtu g i i t r o n g Bao t a n g Lu-vd-rd (Louvre), d Pa- r i (Paris) nu"dc Phap. 16
c m cncH cun X O - L O N G ( S O L O N ) m o t ngay vao d a u the k y t h i 6 trtfdc Cong n g u y e n . X6-16ng d i b u o n b a n t i nifdc ngoai tro" ve, v i a cap ben, o n g da t h a y n h i n g ngitoi nong d a n v a t h d t h i cong A - t e n dang du"a t i e n n h i n g d i a con m i n h . T i e n g khoc t h a n , l d i n g u y e n r u a v a n g dong ca ben cang, t h a t l a q u a b i t h a m . N h i n g n g i i d i A - t e n dang t h t f d n g n a y v i k h o n g t r a d i d c nd, bit buoc p h a i gan n h i n g d i a con cho ngUdi nUdc ngoai l a m no le. Horn do l a ngay n h i n g ke b u o n no le m a n g t r e d i . Xo- long t h a y c a n h n a y k h o n g cam du*dc nUdc m a t . K h i ong t h a y bon b u o n no le t r a o t r a n h i n g dong bac cho bon q u y toe c h u n d da t i c g i a n tUdng c h i n g co the vd t i m . T r d ve n h a ong l a m l u o n m o t b a i t h d . B a i t h d n a y dUdc t r u y e n t u n g m o t each n h a n h chong t r o n g dat niidc H y L a p . "Bon bay, t a i san chat day, A n no, mac d u , d a u co gay! Sao k h o n g h a m l a i l o n g h a m m u o h , Sao k h o n g t h o n g c a m n o i ding cay. H a y bot d i l o n g k i e u ngao! 2 - 105SKNT THI/VIEN KHOA HOC KY THUAT 17 BJU OIEN SO: •V PHUBAN
D u n g tUdng rauon g i cung dUdc ngay. C h u n g t a se k h o n g t h e y e n vay, M a i m a i se k h o n g k h u a t phuc l i i c h i i n g may!" T a n g ldp b i n h d a n y e u m e n ong, t a n g ldp q u y toe c h u i bdi dng, ho bao ong p h a n boi l a i giai cap quy toe q u a n g v i n h cua m i n h , c h i t r i c h dng da t h a m gia vao phong trao cua bon b i n h d a n t i t i e n . X6-16ng k h o n g n h i i n g l a m o t n h a t h d yeu m e n n h a n d a n n h i e t t h a n h , dng con l a mot n h a q u a n su" y e u nUdc. K h i dng k h o a n g 30 t u o i , ngiidi Mai-ca-ra x a m c h i e m dao X a - r a - m i t , que h i i d n g ong. N g i i d i A - t e n da may Ikn dem q u a n d i m o n g g i a n h l a i l a n h t h d cua m i n h , v i su" bat t a i cua bon quy tdc, ho deu b i t h a t bai. Do do t r o n g H o i dong Q u i tdc da b a n bd' m o t dao l u a t : A i con de x u a t c h u y e n lay l a i hdn dao X a - r a - m i t se b i t o i t0( h i n h . Xd-ldng biet r a n g dao Xa-ra- m i t l a cu"a ngo cua A - t e n , ciing l a can c i i q u a n t r o n g cho m a u dich doi ngoai, quye't k h o n g the de mat. Xd- long t h o n g m i n h , da p h a i dau t r a n h k h o n g k h o a n n h i i d n g ddi v d i bon quy tdc. M o t h d m , X6-16ng d a u dpi vdng hoa, gia d i e n gia d a i l u d n m o m doi n h a y x u o n g quang trUdng A - t e n , theo sau mot doan ngiidi, ho b a n t a n xon xao: "Xd- long sao l a i b i dien, t h a t d a n g tiec!". Ngu"di d i theo ngay cang dong, x u m l a i c h u n g q u a n h X6-16ng. O n g d i f n g l a i mot cho cao, gid t a y p h a i l e n . D a m dong y e n l i n g chd nghe. M o i ngUdi 18
biet r a n g X6-16ng sap n o i hoac n g a m t h d bao gid ong ciing gid t a y p h a i l e n . " C h u n g t a h a y den X a - r a - m i t ! G i a n h l a i h o n dao x a t i t , G i a n h l a i h o n dao y e u thvfdng. R i a sach n o i nhuc m a t niidc, Quet sach h i ctfdp ngoai bang!..." B a i t h d d a t dao l o n g y e u nUdc, the h i e n quyet t a m bao ve l a n h t h d cua dat nude cua ong. M o i n g t f d i h e t s i c xuc dong, ho c u n g n h a u ho vang, "Xa-ra-mit, X a - ra-mit!". T i e n g g a m t h e t p h a n no v a n g dong ca b a u t r d i A - t e n . N h a c a m q u y e n A - t e n h o a n g so*. H o i d o n g quy toe p h a i hop n g a y , t u y e n b6' l a i k h a i c h i e n v d i M a i - c a - r a . NgUdi A - t e n b a u c h o n X6-16ng l a m c h i h u y . H o da d a n h b a i ngUdi M a i - c a - r a , t h u h o i l a i du"dc dao X a - r a - m i t . H a n h dong q u a n stf t h a n g l d i nay da n a n g cao u y t i n cua X6-16ng. N a m 594 t r i l d c Cong n g u y e n . T r o n g cuoc t r a n h l u a n , b a u chon, d a u t r a n h g i i i a B i n h d a n v a Q u y toe A - t e n , ong dUdc b a u l a m Chap c h i n h q u a n t h i n h a t . O n g bit t a y ngay vao cuoc c a i each toan H y Lap. M o t sang, dep t r d i gio nhe, A - t e n t r i e u t a p D a i h o i cac cong d a n t a i Q u a n g t r i d n g , k h o n g k h i t h a t nao n h i e t . X6-16ng b i d e l e n d i e n dan, t h a i do r a t n g h i e m t r o n g . O n g n h i n k h i p m o t ltfdt, sau do gid t a y p h a i 19
len. Ca h o i t r t f d n g t i n h l a i , m o i cap m a t deu h u d n g ve X6-16ng. O n g t i t t i d i l a i mot k h u n g gd ldn, vo m o t cai t a m b a n g treo t r e n k h u n g l a t m a t k i a l a i , n h i i n g dieu l u a t khac t r e n do h i e n r a . X6-16ng cao giong doc muc cai each d a u t i e n cua ong " L e n h xoa nd": "Ta't ca moi k h o a n nd cua b i n h dan deu h u y bo, m o i no le do nd n a n deu dUdc t r a l a i t u do. N h i i n g n g i i d i b i gan nd cho n g i i d i niidc ngoai, n h a nUdc se co t r a c h n h i e m chudc ve, t i i n a y c a m bien ngiidi A - t e n t h a n h no le". X6-16ng doc xong cau nao, m o i ngiidi deu hoan ho cau ay. K h i X6-16ng doc xong p h a p l e n h d a u t i e n nay, t a t ca deu hoan ho v a n g dong. Co ngiidi xuc dong, khoc r o h g len. Cd ngUdi goi t e n con m i n h da b i gan nd a m len, cd ngUdi l a i c h i i r u a bon quy tdc, c h i i nd. Bon q u y tdc c h u no x a m m a t xudng, b u n g n g a m chiia a m mUu chdng l a i Xd-16ng. M o t l a t sau, X6-16ng l a i gid t a y p h a i len, ddi moi ngUdi i m l a n g , dng cao giong n d i : "Dieu l u a t m d i nay cd h i e u hie 100 nam!". Cau n o i nay l a i day len mot cao trao soi dong, m o i ngiidi cang h a n g h a i phan k h d i , ho c u n g n h a u ho to: "X6-ldng! Xd-16ng!". B o n quy tdc l u i sach. Sau do, X6-ldng l a i tiep tuc cuoc cai each, s i a l a i l u a t phap. T u y theo t a i san cua cdng dan, chia r a l a m 4 h a n g v a quy d i n h quyen l d i c h i n h t r i va n g h i a v u cua ho tu"dng i n g v d i t i n g hang. The l a xoa bd h a n l d i xac lap d i a v i theo the tap trudc day. Q u y toe l a 20
h a n g cao n h a t , co n h i e u ngUdi gia t a i k h a n h k i e t b i g i a n g x u d h g cac ldp dudi, k h o n g con l a q u y tdc n i a . Xd-ldng, de g i a m bdt the luc cua q u y tdc, dng quy d i n h D a i h d i Cdng d a n se l a cd q u a n q u y e n lite cao n h a t cua N h a nUdc. O n g da sang lap r a m o t cd cau q u a n l y N h a nUdc vdi " H d i n g h i 400 ngtfdi", dong t h d i b a n bd' h a n g loat n h i n g bien p h a p p h a t t r i e n k i n h te, s i a dd'i l a i n h i n g d i e u l u a t q u a t a n bao tru"dc k i a . N d i d u n g cua m d i l a n cai each, Xd-ldng deu khac t r e n bang go cd b a n le, d i i n g t r e n q u a n g t r U d n g A - t e n , y e u cau m o i cdng d a n deu n a m v i n g n d i d u n g cai each, p h a n dd'i m o i b i e u h i e n chd'ng cai each. Cai each cang d i sau, t r d ltfc cang l d n . K h i do, n h i e u n g i i d i k h u y e n ong doat lay c h i n h quyen, l a m mot n h a ddc t a i sud't ddi. Xd-ldng k h o n g m u o h p h a bd t r u y e n t h o n g d a n c h u cua A - t e n . O n g c h i mud'n "dung mot l a c h i n " bao ve ca h a i ben ( g i a u v a ngheo). Nhu"ng bon q u y tdc cam t h u ong v i n h i n g cai each cua dng da x a m h a i den quyen l d i cua ho. Phe b i n h d a n c u n g oan t r a c h dng v i ong da k h o n g t h o a m a n he't m o i n g u y e n vong cua ho. De t h o a t k h o i t i n h t r a n g nay, dng da b i m a t r d i k h d i A - t e n b a n g t h u y e n . O n g song lu"u vong 10 n a m r o i t r d ve song cudc ddi a n dat. N a m 560 tru"dc Cdng n g u y e n , d n g da t i bd t h e gidi n a y m a i m a i . C a i each cua d n g da m d r a m o t t h d i d a i m d i cua c h i n h t r i d a n c h u A - t e n , xuc t i e n su" p h a t t r i e n k i n h te v a v a n hoa t r o n g che dd n d le. 21