Tình hình bệnh lý tuyến vú của bệnh nhân nữ trên 40 tuổi tại Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh

TÌNH HÌNH BỆNH LÝ TUYẾN VÚ CỦA BỆNH NHÂN NỮ TRÊN 40 TUỔI<br /> TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> Hồ Hoàng Thảo Quyên*, Võ Tấn Đức**, Hứa Thị Ngọc Hà***, Hồ Hoàng Phương**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu tình hình bệnh lý tuyến vú của bệnh nhân từ 40 tuổi trở lên bao gồm các đặc điểm<br /> dịch tễ học, triệu chứng lâm sàng, đặc điểm hình ảnh X quang, siêu âm, tỉ lệ bệnh lý tuyến vú. Từ các số liệu này<br /> khảo sát các giá trị chẩn đoán ung thư vú của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh.<br /> Đối tượng – Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 2 đến tháng 8/2008 tại Bệnh<br /> viện Đại học Y dược TPHCM bằng thiết kế nghiên cứu cắt ngang. Những bệnh nhân nữ đến khám tại phòng<br /> khám vú, phòng khám tổng quát từ 40 tuổi trở lên được thu thập các đặc điểm dịch tễ học, triệu chứng lâm sàng<br /> và hình ảnh (dựa trên các tiêu chuẩn BI-RADS -Breast Imaging Reporting and Data System) qua bảng câu hỏi<br /> soạn sẵn. Tỉ lệ các bệnh lý tuyến vú được khảo sát dựa trên kết quả hình ảnh (nếu tổn thương điển hình lành<br /> tính), kết quả mô học.<br /> Kết quả: Tỉ lệ BI-RADS 2 là 32,2%, 3:33,2% và 4+5 (ung thư vú ):4,2%. Các yếu tố được ghi nhận có thể<br /> có tương quan với nguy có ung thư vú là khám thấy u trên lâm sàng, loại mô vú, xáo trộn cấu trúc, khối mờ với<br /> các đặc điểm hình dạng không xác định, đường bờ không đều, đậm độ cao, kích thước lớn, vi vôi hóa nhóm 4,5<br /> theo (BI-RADS), có biến đổi da trên X quang; độ hồi âm kém, cấu trúc âm không đồng nhất, hình dạng không rõ,<br /> đường bờ không đều, trục dọc, giảm âm sau tổn thương, kích thước lớn trên siêu âm. Độ nhạy (sensitiviy) của X<br /> quang, siêu âm và khi kết hơp cả hai trong chẩn đoán ung thư vú lần lượt là = 50%, 55,6%, 83,3% ; độ đặc hiệu<br /> (specificity) là 98%, 98%, 97,6% ; giá trị tiên lượng dương (positive predictive valeur) là 52,9%, 56%, 60% ; giá<br /> trị tiên lượng âm (negative predictive valeur) là 97,8%, 98%, 99,3%.<br /> Kết luận: Tỉ lệ bệnh lý lành tính chiếm tỉ lệ cao trong nghiên cứu. Các đặc điểm hình ảnh gợi ý ung thư vú<br /> phù hợp với y văn. Khi có sự kết hợp giữa X quang và siêu âm vú, các giá trị chẩn đoán ung thư vú tăng đáng kể.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> BREAST DISEASES OF WOMEN OVER 40 YEARS OF AGE<br /> IN UNIVERSITY MEDICAL CENTER<br /> Ho Hoang Thao Quyen, Vo Tan Duc, Hua Thi Ngoc Ha, Ho Hoang Phương<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 1 - 2009: 271 – 277<br /> Purposes: To study some features of the mamary gland diseases of women over 40 years of age, including<br /> epidemilogy, clinical symptoms, mammographic findings, ultrasound characteristics, the spectrum of breast<br /> diseases. And to survey the diagnostic value of imaging modalities based on these features.<br /> Patients and method: The study was performed in University Medic al Center (UMC) from February to<br /> August of 2008 by cross-sectional study. The female patients over 40 years old came to the breast clinic or the<br /> general clinic; the features of epidemiology, clinical symptoms and imaging findings were gathered (based on the<br /> BI-RADS - Breast Imaging Reporting and Data System) by questionnaires. Frequencies of breast diseases were<br /> based on the results of imaging findings (for typical benign lesions) and histopathology.<br /> * Khoa Chẩn đoán Hình ảnh – Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM<br /> ** Bộ môn Chẩn đoán Hình ảnh - Đại học Y Dược TP.HCM<br /> *** Bộ môn Giải phẫu bệnh Đại học Y Dược TP.HCM<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> 1<br /> <br /> Results: Frequencies of BI-RADS2 were 32.2%, BIRADS 3: 33.2% and BIRADS 4 +5 (breast cancer):<br /> 4.2%. Risk factors of breast cancer were palpable masses on clinical examination, type of breast tissue,<br /> architectural distortion, or ill-defined masses with irregular margins, high density, the larger sizes inclining to<br /> malignancy, microcalcifications, skin thickening on mammography, predominant hypoechogenicity, heterogenous<br /> echogenic pattern, long axis, posterior acoustic shadowing. Sensitivity in breast cancer diagnosis of<br /> mammography, ultrasound and combined both methods were 50%, 55.6% and 83.3% respectively; specificity<br /> were 98%, 98%, and 97.6% respectively; positive predictive value were 52.9%, 56%, 60% ; and negative<br /> predictive value were 97.8%, 98%, 99.3% respectively.<br /> Conclusion: High frequency of benign lesion in this study. In this study, these findings on mamography<br /> and ultrasonography show a statistically significant difference to distinguish benign and malignant lesions,<br /> similar to results in medical literature. Combination of mammography and breast ultrasound significantly<br /> increased diagnostic values.<br /> tại Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM (BV<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> ĐHYD) chưa có số liệu thống kê về bệnh lý<br /> Phần lớn các tổn thương ở vú là lành tính.<br /> tuyến vú dựa trên các phương tiện chẩn đoán.<br /> Các diễn tiến lành tính có thể không có triệu<br /> Chính vì những lý do đó, chúng tôi thực hiện<br /> chứng hoặc có một số biểu hiện lâm sàng không<br /> đề tài này với mục tiêu nghiên cứu tình hình<br /> đặc hiệu vì vậy luôn cần thiết kết hợp với hình<br /> bệnh lý tuyến vú của bệnh nhân từ 40 tuổi trở<br /> ảnh học và ngay cả sinh thiết để phân biệt tổn<br /> lên đến khám tại BV ĐHYD bao gồm các đặc<br /> thương lành hay ác tính.<br /> điểm dịch tễ học, triệu chứng lâm sàng, đặc<br /> Ung thư vú là ung thư thường gặp nhất và là<br /> điểm hình ảnh học (X quang, siêu âm), tỉ lệ<br /> nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở phụ nữ.<br /> bệnh lý lành tính tuyến vú, ung thư vú. Từ các<br /> Khoảng 1/8 đến 1/10 phụ nữ có thể gặp ung thư<br /> số liệu này khảo sát độ nhạy (Sensitivity -Sn),<br /> vú trong suốt cuộc đời của họ. Tại Việt Nam<br /> độ đặc hiệu (Specificity - Sp), giá trị tiên lượng<br /> theo ghi nhận ung thư quần thể, tỉ lệ mắc bệnh<br /> dương (Positive predictive valeur – PPV), giá<br /> chuẩn theo tuổi năm 2003 là 17,4/100 000 dân, ở<br /> trị tiên lượng âm (Negative predictive valeur –<br /> Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) là 19,4, ở Hà<br /> NPV) của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh<br /> Nội (2001-2004) là 29,7.<br /> trong chẩn đoán ung thư vú.<br /> Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến xuất độ<br /> ĐỐI TƯỢNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> của ung thư vú, có thể kết hợp cả yếu tố môi<br /> Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 2 đến<br /> trường và yếu tố di truyền. Cho đến nay,<br /> tháng 8/2008 tại BVĐHYD TPHCM bằng thiết<br /> không thể chỉ chính xác nguyên nhân gây ung<br /> kế nghiên cứu cắt ngang. Số liệu được thu thập<br /> thư vú. Các nhà nghiên cứu nhận thấy có<br /> ở những bệnh nhân nữ từ 40 tuổi trở lên đến<br /> nhiều yếu tố khác nhau tác động, gây ra căn<br /> khám tại phòng khám vú, phòng khám tổng<br /> bệnh này và cho đến hiện nay vẫn còn chưa<br /> quát trong thời gian nêu trên với kết quả X<br /> biết và hiểu rõ một cách đầy đủ. Ung thư vú<br /> quang và siêu âm vú được thực hiện tại<br /> nếu được phát hiện sớm sẽ được điều trị hiệu<br /> BVĐHYD .<br /> quả, kéo dài thời gian sống và chất lượng sống<br /> cho bệnh nhân(5,11,16).<br /> Trên thế giới có nhiều nghiên cứu của các<br /> nước về đặc điểm dịch tễ học, lâm sàng và<br /> hình ảnh về bệnh lý tuyến vú(5,16,3,17). Ở Việt<br /> Nam, cụ thể tại TPHCM chưa có nhiều nghiên<br /> cứu về bệnh lý tuyến vú nói chung. Hơn nữa,<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> 2<br /> <br /> Thông tin về đặc điểm dịch tễ học (tuổi,<br /> tiền căn gia đình và cá nhân, dậy thì sớm-trước<br /> 13 tuổi, mãn kinh muộn - sau 55 tuổi, có con<br /> đầu muộn -sau 30 tuổi, không có con hoặc<br /> không cho con bú); triệu chứng lâm sàng (tính<br /> chất khối u sờ thấy, tiết dịch núm vú, đau) và<br /> hình ảnh (khối mờ, vôi hoá trên X quang; đặc<br /> <br /> điểm các cấu trúc ghi nhận đượcc trên siêu<br /> âm) được thu thập qua bảng câu hỏi soạn sẵn.<br /> Các đặc điểm hình ảnh X quang, siêu âm được<br /> phân loại dựa trên các tiêu chuẩn BI-RADS<br /> (Breast Imaging Reporting and Data System)<br /> của Hội Hình ảnh học Mỹ (American College<br /> of Radiology - ACR)(1). Có sáu phân nhóm: 0Cần kết hợp thêm với các xét nghiệm hình ảnh<br /> khác; 1- Hình ảnh học bình thường; 2- Bất<br /> thường hình ảnh học lành tính; 3 – Tổn thương<br /> có khả năng lành tính, cần theo dõi sau thời<br /> gian ngắn 4-6 tháng; 4 – Tổn thương nghi ngờ<br /> hay chưa thể xác định, cần chỉ định khảo sát<br /> mô học; 5- Tổn thương nhiều khả năng ác tính,<br /> cần chỉ định khảo sát mô học.<br /> Tỉ lệ các bệnh lý lành tính tuyến vú, ung thư<br /> vú được khảo sát dựa trên kết quả hình ảnh học<br /> (nếu tổn thương điển hình lành tính), kết quả<br /> chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (Fine Neddle<br /> Aspiration - FNA) và/hoặc giải phẫu bệnh (GPB)<br /> sau mổ - trong trường hợp có chỉ định.<br /> Khảo sát độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị tiên<br /> lượng dương, giá trị tiên lượng âm của các<br /> phương tiện chẩn đoán hình ảnh độc lập và khi<br /> kết hợp với nhau trong chẩn đoán ung thư vú.<br /> Số liệu thu thập trong khoảng thời gian từ<br /> 15/02 đến 31/08/2008, được xử lý bằng phần<br /> mềm STATA 10.0. Dựa vào bảng 2x2 để tính<br /> độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị tiên lượng dương,<br /> giá trị tiên lượng âm của các phương tiện chẩn<br /> đoán hình ảnh. Sử dụng test t để so sánh hai số<br /> trung bình và test X2 để so sánh hai hay nhiều<br /> tỉ lệ khi xét mối tương quan có thể có giữa các<br /> biến số thu thập được với nguy cơ ung thư vú.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Bảng 1: Đặc điểm bệnh nhân.<br /> Đặc điểm bệnh nhân<br /> *<br /> Tuổi (± sd)<br /> Tây Nam Bộ<br /> TPHCM<br /> Địa chỉ **<br /> Đông Nam Bộ<br /> Khác<br /> Đau<br /> Lý do đến<br /> khám**<br /> Kiểm tra<br /> Tiết dịch núm vú<br /> <br /> N = 434<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> 155<br /> 128<br /> 82<br /> 69<br /> 89<br /> 297<br /> 13<br /> <br /> Giá trị<br /> 48,5 (±5,9)<br /> 35,7%<br /> 29,6%<br /> 18,9%<br /> 15,8%<br /> 20,5%<br /> 68,5%<br /> 3%<br /> <br /> Đặc điểm bệnh nhân<br /> U<br /> Khác<br /> *<br /> <br /> N = 434<br /> 31<br /> 4<br /> <br /> Giá trị<br /> 7,1%<br /> 0,9%<br /> <br /> trình bày giá trị theo số trung bình (± độ lệch chuẩn)<br /> trình bày giá trị theo tỉ lệ phần trăm<br /> <br /> **<br /> <br /> Theo bảng 1, bệnh nhân chủ yếu đến từ các<br /> tỉnh miền Tây Nam bộ và ở TPHCM. Gần 1/3<br /> số bệnh nhân đi khám vì muốn kiểm tra sức<br /> khoẻ, không có triệu chứng trên lâm sàng.<br /> Bảng 2: Phân loại bệnh lý tuyến vú theo BIRADS<br /> BIRADS<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> Tổng cộng<br /> <br /> N<br /> 132<br /> 140<br /> 144<br /> 12<br /> 6<br /> 434<br /> <br /> %<br /> 30,4<br /> 32,2<br /> 33,2<br /> 2,8<br /> 1,4<br /> 100,0<br /> <br /> Hơn 1/2 mẫu nghiên cứu là tổn thương<br /> lành tính điển hình (BI-RADS 2) hay nhiều khả<br /> năng lành tính (BI-RADS 3). Prevalence ung<br /> thư vú trong nghiên cứu là 4,2%.<br /> Bảng 3: Đặc điểm dịch tễ học và triệu chứng lâm<br /> sàng trong bệnh lý tuyến vú (xếp theo nhóm có hay<br /> không có ung thư vú).<br /> Không K<br /> <br /> K<br /> <br /> Tuổi (trung bình ±<br /> 48,5 (±0,3) 49 (±1.6)<br /> sd)<br /> Tiền căn gia đình có<br /> 26 (6,3%) 1(5,6%)<br /> K vú<br /> 2<br /> Tuổi kinh đầu ≤13 24 (5,8%)<br /> (11,1%)<br /> Tuổi mãn kinh ≥55 4 (2,5%) 0 (0,0%)<br /> Dịch tễ<br /> 2<br /> học **<br /> Không có con<br /> 60 (14,4%)<br /> (11,1%)<br /> 2<br /> Tuổi thai lần 1 ≥ 30 38 (10,7%)<br /> (12,5%)<br /> 2<br /> Không cho bú<br /> 15 (4,2%)<br /> (12,5%)<br /> 2<br /> Tự khám<br /> 89 (21,4%)<br /> (11,1%)<br /> Lâm<br /> 147<br /> 9<br /> Đau vú<br /> sàng**<br /> (35,3%) (50,5%)<br /> Tiết dịch núm vú 18 (4,3%) 1 (5,6%)<br /> Biến đổi da<br /> 2 (0,5%) 1 (5,6%)<br /> 7<br /> Khám thấy u<br /> 72 (17,3%)<br /> (38,9%)<br /> Hình dạng<br /> 4<br /> Tròn<br /> 36 (50,0%)<br /> (57,1%)<br /> Bầu dục<br /> <br /> 28 (38,9%)<br /> <br /> P<br /> 0,7537<br /> 1,0000<br /> 0,2940<br /> 1,0000<br /> 1,0000<br /> 0,6870<br /> 0,1620<br /> 0,3870<br /> 0,2170<br /> 0,5610<br /> 0,1200<br /> *<br /> <br /> 0,0200<br /> <br /> 0,1450<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> Không K<br /> Không rõ<br /> <br /> K<br /> (14,3%)<br /> <br /> P<br /> <br /> Không K<br /> <br /> 4 (5,6%)<br /> <br /> 0 (0,0%)<br /> 2<br /> Mảng<br /> 4 (5,6%)<br /> (28,6%)<br /> 3<br /> Giới hạn không rõ 36 (50,0%)<br /> 1,0000<br /> (42,3%)<br /> 2<br /> Mật độ cứng<br /> 4 (5,6%)<br /> 0,0860<br /> (28,6%)<br /> 6<br />