Tình trạng dinh dưỡng bệnh nhân ung thư khoang miệng tại Bệnh viện K năm 2018

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> <br /> TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG BỆNH NHÂN UNG THƯ<br /> KHOANG MIỆNG TẠI BỆNH VIỆN K NĂM 2018<br /> Hoàng Việt Bách, Trần Thị Thuỷ, Ngô Quốc Duy,<br /> Nguyễn Văn Đăng, Nguyễn Thị Hồng Tiến, Đặng Thị Thu Hằng,<br /> Dương Thị Yến, Nguyễn Đức Dịu, Lê Thị Hương<br /> Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng - Bệnh viện K<br /> <br /> Nghiên cứu nhằm xác định tình trạng dinh dưỡng và mô tả một số yếu tố liên quan đến tình trạng dinh<br /> dưỡng trên bệnh nhân ung thư khoang miệng. Nghiên cứu cắt ngang trên 165 bệnh nhân, độ tuổi từ 18<br /> trở lên, trong thời gian từ tháng 5 năm 2018 đến tháng 12 năm 2018. Kết quả cho thấy có 63,0% bệnh<br /> nhân nhập viện có nguy cơ suy dinh dưỡng (SDD) theo bộ công cụ PG-SGA, 19,4% bệnh nhân bị SDD<br /> theo thang phân loại BMI. Không tìm thấy mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa các yếu tố như phương<br /> pháp điều trị, giai đoạn bệnh, phương pháp chuẩn bị chế độ ăn liên quan với tình trạng dinh dưỡng của<br /> bệnh nhân. Bệnh nhân ăn qua đường miệng có nguy cơ SDD thấp hơn 9 lần so với những bệnh nhân ăn<br /> qua sonde (OR (95% CI): 8,8 (1,1 - 71,8)). Bệnh nhân ung thư khoang miệng có nguy cơ SDD cao. Những<br /> bệnh nhân có tình trạng diễn biến nặng, nuôi ăn qua sonde có nguy cơ SDD cao hơn hẳn những bệnh<br /> nhân khác. Cần có những can thiệp cụ thể và kịp thời để cải thiện tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân.<br /> <br /> <br /> Từ khóa: ung thư khoang miệng, tình trạng dinh dưỡng, yếu tố liên quan, bệnh viện K<br /> <br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong sonde trong hơn 15 ngày đầu sau phẫu thuật<br /> chăm sóc và điều trị bệnh ung thư, góp phần [4]. Với xạ trị, 25% bệnh nhân gặp biến chứng<br /> tăng hiệu quả điều trị, thời gian sống và chất như mất vị giác và/hoặc khô miệng trước khi<br /> lượng cuộc sống cho bệnh nhân [1]. Khoang bắt đầu và tăng lên đến hơn 80% sau khi kết<br /> miệng là cửa ngõ đầu tiên của tuyến tiêu thúc đợt điều trị [5]. Hoá trị cũng góp phần gây<br /> hóa, do đó ung thư khoang miệng sẽ gây ảnh giảm hấp thu dinh dưỡng cho bệnh nhân, chủ<br /> hưởng bất lợi nghiêm trọng đến tình trạng dinh yếu thông qua các cơ chế trực tiếp và gián tiếp<br /> dưỡng của bệnh nhân ung thư. Các phương [2; 6]. Ảnh hưởng của SDD thể hiện qua các<br /> pháp điều trị có thể gây ra nhiều vấn đề như nghiên cứu, đã chỉ ra là hơn 50% bệnh nhân<br /> khó nuốt, khó nhai, thay đổi vị giác, viêm thực ung thư bị tử vong có tình trạng SDD, 20%<br /> quản,… [2; 3]. Một nghiên cứu đã thống kê có bệnh nhân có nguyên nhân chính dẫn đến tử<br /> 43% bệnh nhân trải qua phẫu thuật vùng đầu vong là SDD [7; 8].<br /> cổ cần được hỗ trợ dinh dưỡng qua đường ống Thực tế, tình trạng SDD đang trở nên phổ<br /> biến ở các bệnh nhân ung thư. Với bệnh nhân<br /> Địa chỉ liên hệ: Hoàng Việt Bách, ung thư nói chung, tỷ lệ SDD và giảm cân trong<br /> Trung tâm dinh dưỡng lâm sàng - Bệnh viện K khoảng 20 - 80% [9]. Với bệnh nhân ung thư<br /> Email: hoangvietbach90@gmail.com khoang miệng, một nghiên cứu (2011) chỉ ra<br /> Ngày nhận: 05/03/2019 là có 22,6% bệnh nhân SDD hoặc có nguy cơ<br /> Ngày được chấp nhận: 07/05/2019 SDD [10]. Một nghiên cứu khác trong nước<br /> <br /> <br /> TCNCYH 120 (4) - 2019 9<br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> (2017) báo cáo nguy cơ SDD ở bệnh nhân ung cho việc ước tính một tỷ lệ trong quần thể:<br /> thư khi nhập viện là 51,7% [11]. Nghiên cứu p(1 - p)<br /> n= z<br /> 2<br /> <br /> về tình trạng dinh dưỡng ở ung thư khoang<br /> 1- a 2<br /> (fp)<br /> 2<br /> <br /> <br /> <br /> miệng chưa nhiều, nhưng với ung thư thuộc Trong đó:<br /> đường tiêu hóa như ung thư thực quản, dạ n: là cỡ mẫu nghiên cứu<br /> dày thì tỷ lệ nguy cơ SDD khá cao, lần lượt p: tỷ lệ bệnh nhân ung thư có nguy cơ bị<br /> là 47,6%, 48% [12,13]. Do vậy, việc đánh giá suy dinh dưỡng theo PG-SGA, lấy từ nghiên<br /> tình trạng dinh dưỡng cho bệnh nhân cần phải cứu trước p = 0,711 [15].<br /> được chú trọng hơn. Từ đó, tạo tiền đề cho can ε: giá trị tương đối = 0,1<br /> thiệp dinh dưỡng góp phần làm giảm tác dụng α: mức ý nghĩa thống kê, lấy α = 0,05. Khi<br /> gây độc tế bào và các biến chứng liên quan z<br /> đó, 1 - a 2 = 1,96.<br /> do tác dụng phụ của các phương pháp điều trị Thay vào công thức tính được cỡ mẫu<br /> [14]. Tại Việt Nam những năm gần đây, không của nghiên cứu là n = 156, để làm tròn nhóm<br /> chỉ các chuyên gia y tế mà cả người bệnh và nghiên cứu quyết định lấy cỡ mẫu cuối cùng<br /> cộng động đều đang đặt ra nhiều quan tâm, là 160 bệnh nhân.<br /> chú ý đến vai trò của dinh dưỡng trong chăm Chọn mẫu: Chọn mẫu thuận tiện được<br /> sóc, điều trị bệnh ung thư nói chung và các loại 165 bệnh nhân ung thư khoang miệng điều<br /> ung thư khoang miệng nói riêng. Tuy nhiên, trị phẫu thuật, hóa chất, xạ trị thỏa mãn tiêu<br /> các công trình nghiên cứu về tình trạng dinh chuẩn lựa nêu trên trong thời gian nghiên<br /> dưỡng, các yếu tố liên quan dành cho bệnh cứu.<br /> nhân ung thư khoang miệng hiện còn hạn chế. Chỉ số, biến số nghiên cứu:<br /> Do đó nghiên cứu được tiến hành với mục tiêu: Bệnh nhân nhập viện được thu thập thông<br /> 1. Xác định tình trạng dinh dưỡng của bệnh tin đối tượng nghiên cứu theo bộ công cụ :<br /> nhân ung thư khoang miệng lúc nhập viện. - Biến số: thông tin chung về đối tượng<br /> 2. Mô tả các yếu tố liên quan của bệnh nhân (tuổi, giới, nghề nghiệp), chỉ số nhân trắc,<br /> ung thư khoang miệng tại thời điểm nhập viện một số kết quả xét nghiệm huyết học, hóa<br /> tại Bệnh viện K. sinh.<br /> - Chỉ số: tình trạng dinh dưỡng (PG-SGA,<br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> BMI)<br /> 1. Đối tượng Quy trình tiến hành nghiên cứu:<br /> Bệnh nhân từ 18 tuổi trở lên. Được chẩn Bệnh nhân nhập viện đủ tiêu chuẩn, được<br /> đoán xác định là ung thư khoang miệng ở bệnh lựa chọn tham gia nghiên cứu:<br /> viện K. Bệnh nhân đang được điều trị phẫu - Phỏng vấn thu thập thông tin của đối<br /> thuật, hóa chất, xạ trị tại Bệnh viện K. Bệnh tượng nghiên cứu và kết hợp với quan sát để<br /> nhân đồng ý tham gia nghiên cứu và có hồ sơ phân loại bảng kiểm nguy cơ dinh dưỡng theo<br /> đầy đủ. PG-SGA (Patient-generated subjective global<br /> 2. Phương pháp assessment: Đánh giá tổng thể chủ quan).<br /> Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang - Đo các chỉ số nhân trắc<br /> Thời gian nghiên cứu: 5/2018 – 12/2018 - Thống kê kết quả xét nghiệm công thức<br /> Chọn mẫu và cỡ mẫu: máu và sinh hoá theo bệnh án để đánh giá<br /> Cỡ mẫu được tính theo công thức cỡ mẫu tình trạng dinh dưỡng theo chỉ tiêu hoá sinh<br /> <br /> 10 TCNCYH 120 (4) - 2019<br />  TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> và huyết học.<br /> III. KẾT QUẢ<br /> 3. Xử lý số liệu<br /> Tuổi trung bình của đối tượng nghiên cứu<br /> Số liệu được mã hoá, xử lý và phân tích là 54 (nam là 56 và nữ là 49), trong đó nhóm<br /> bằng phần mềm STATA 12.0 dưới 39 tuổi chiếm 13,9%, nhóm 40 - 59 tuổi<br /> Các thuật toán thống kê: chiếm 61,2% và nhóm trên 60 tuổi chiếm<br /> - Mô tả: Trung bình, độ lệch chuẩn, giá trị 24,9%. Phân bố giới của đối tượng nghiên<br /> max, min, CI 95% cứu không đồng đều, nam chiếm 72,1% (119<br /> - Kiểm định so sánh: người), nữ chiếm 27,9% (46 người). Bệnh<br /> + Đối với biến định tính sử dụng test | , ý<br /> 2<br /> <br /> nhân tham gia vào nghiên cứu đến từ 3 khoa,<br /> nghĩa thống kê với p < 0,05. Trong trường hợp tương ứng với phương pháp điều trị hiện tại là<br /> mẫu nhỏ hơn 5 thì sử dụng test | có hiệu<br /> 2<br /> <br /> Ngoại A - phẫu thuật (22 bệnh nhân), Xạ 1 - xạ<br /> chỉnh Fisher. trị (67 bệnh nhân) và Nội 2- hóa trị (76 bệnh<br /> + T-Student để so sánh trung bình (p < nhân). Có 58,8% bệnh nhân có trình độ học<br /> 0,05). vấn dưới THPT, theo sau là 29,7% có trình<br /> 4. Đạo đức nghiên cứu độ THPT và 11,5% có trình độ trên THPT.<br /> Nghiên cứu đã có sự đồng ý Hội đồng đạo Đa phần bệnh nhân có nghề nghiệp là nông<br /> đức trong nghiên cứu y sinh học của Bệnh dân (44,2%) theo sau là cán bộ, viên chức,<br /> viện K. Đối tượng nghiên cứu được giải thích nhân viên văn phòng (16,9%), cuối cùng là<br /> rõ ràng về mục đích, ý nghĩa của nghiên cứu nghề nghiệp tự do (10,9%) và các nghề khác<br /> và tự nguyện tham gia nghiên cứu. Các thông (28,0%). Hầu hết các bệnh nhân ở khu vực<br /> tin thu thập được chỉ phục vụ cho mục đích nông thôn (78,8%) và 21,2% sống ở khu vực<br /> nghiên cứu. thành thị. (Bảng 1)<br /> Bảng 1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Tần số (Tỷ lệ)<br /> Thông tin chung Chung Nam Nữ<br /> n (%) n (%) n (%)<br /> ≤ 39 tuổi 23 (13,9) 14 (11,8) 9 (19,5)<br /> 40 - 59 tuổi 101 (61,2) 73 (61,3) 28 (60,9)<br /> Tuổi<br /> ≥ 60 tuổi 41 (24,9) 32 (26,9) 9 (19,6)<br /> Trung bình 54,2 ± 2,9 56 ± 3,9 49,6 ± 2,1<br /> Nam 119 (72,1)<br /> Giới<br /> Nữ 46 (27,9)<br /> Dân tộc Kinh 146 (88,4) 106 (89,1) 40 (86,9)<br /> Dân tộc<br /> Dân tộc khác 19 (11,6) 13 (10,9) 6 (12,1)<br /> Ngoại A (phẫu thuật) 22 (13,3) 13 (10,9) 9 (19,6)<br /> Khoa Xạ 1 (xạ trị) 67 (40,6) 48 (40,3) 19 (41,3)<br /> Nội 2 (hóa trị) 76 (46,1) 58 (48,8) 18 (39,1)<br /> <br /> <br /> TCNCYH 120 (4) - 2019 11<br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> Tần số (Tỷ lệ)<br /> Thông tin chung Chung Nam Nữ<br /> n (%) n (%) n (%)<br /> Dưới THPT 97 (58,8) 69 (57,9) 28 (60,9)<br /> Trình độ THPT 49 (29,7) 34 (28,6) 15 (32,6)<br /> học vấn<br /> Trên THPT 19 (11,5) 16 (13,5) 3 (6,5)<br /> Cán bộ viên chức 28 (16,9) 18 (15,1) 10 (21,7)<br /> Nông dân 73 (44,2) 52 (43,7) 21 (45,7)<br /> Nghề nghiệp<br /> Tự do 18 (10,9) 12 (10,1) 6 (13,0)<br /> Khác 46 (28,0) 37 (31,1) 9 (19,6)<br /> Nông thôn 130 (78,8) 94 (78,9) 36 (78,3)<br /> Nơi ở<br /> Thành phố/thị trấn/thị xã 35 (21,2) 25 (21,1) 10 (21,7)<br /> Nghèo 7 (4,2) 3 (2,5) 4 (8,7)<br /> Xếp loại kinh Cận nghèo 4 (2,4) 2 (1,7) 2 (4,4)<br /> tế gia đình<br /> Không xếp loại/không biết 154 (93,4) 114 (95,8) 40 (86,9)<br /> <br /> Bảng 2. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Tần số (Tỷ lệ)<br /> Đặc điểm<br /> Chung Nam Nữ<br /> n (%) n (%) n (%)<br /> Ung thư lưỡi 39 (23,6) 24 (20,2) 15 (32,6)<br /> Ung thư lợi 6 (3,6) 4 (3,4) 2 (4,4)<br /> Ung thư vòm miệng 106 (64,2) 78 (65,6) 28 (60,9)<br /> Ung thư niêm mạc<br /> 1 (0,6) 1 (0,8) 0<br /> miệng<br /> Loại ung thư<br /> Ung thư tuyến nước<br /> 0 0 0<br /> bọt<br /> Ung thư môi 1 (0,6) 0 1 (2,1)<br /> Ung thư sàn miệng 10 (6,1) 10 (8,4) 0<br /> Ung thư khác 2 (1,9) 2 (1,6) 0<br /> Giai đoạn 0 0 0 0<br /> Giai đoạn I 16 (10,9) 10 (9,3) 6 (15,4)<br /> Giai đoạn ung thư Giai đoạn II 17 (11,6) 10 (9,3) 7 (18,0)<br /> Giai đoạn III 37 (25,2) 28 (25,9) 9 (23,1)<br /> Giai đoạn IV 77 (52,3) 60 (55,5) 17 (43,5)<br /> <br /> <br /> <br /> 12 TCNCYH 120 (4) - 2019<br />  TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> Tần số (Tỷ lệ)<br /> Đặc điểm Chung Nam Nữ<br /> n (%) n (%) n (%)<br /> Mức độ A 61 (37,0) 46 (38,7) 15 (32,6)<br /> PG-SGA Mức độ B 62 (37,6) 50 (42,0) 12 (26,1)<br /> Mức độ C 42 (25,4) 23 (19,3) 19 (41,3)<br /> < 18,5 32 (19,4) 26 (21,9) 6 (13,0)<br /> BMI 18,5 - 24,99 125 (75,8) 88 (74,0) 37 (80,4)<br /> >= 25 8 (4,8) 5 (4,1) 3 (6,6)<br /> Đường miệng 151 (91,5) 105 (88,2) 46 (100)<br /> Tình trạng nuôi dưỡng Ăn qua sonde 14 (8,5) 14 (11,8) 0<br /> hiện tại<br /> Đường tĩnh mạch 0 0 0<br /> Ăn chế độ bệnh viện 13 (7,9) 13 (10,9) 0<br /> Phương pháp chuẩn bị Tự chuẩn bị 147 (89,1) 103 (86,6) 44 (95,7)<br /> chế độ ăn<br /> Ăn từ thiện 5 (3,0) 3 (2,5) 2 (4,3)<br /> <br /> Theo phân loại của bộ công cụ đánh giá là giai đoạn III (25,2%), giai đoạn II (11,6%) và<br /> tình trạng dinh dưỡng PG-SGA, đa số bệnh I (10,9%). Loại ung thư phổ biến nhất là ung<br /> nhân có nguy cơ SDD (63,0%) trong đó 37,6% thư vòm miệng (64,2%), theo sau bởi các loại<br /> có nguy cơ SDD nhẹ và vừa, 25,4% có nguy ung thư khác gồm lưỡi (23,6%), sàn miệng<br /> cơ SDD nặng, chỉ có 37,0% không có nguy cơ (6,1%), lợi (3,6%), niêm mạc miệng (0,6%),<br /> SDD. Có 19,4% đối tượng nghiên cứu bị thiếu môi (0,6%) (Bảng 2).<br /> cân theo phân loại của BMI, 75,8% ở mức cân Cân nặng, chiều cao trung bình của đối<br /> nặng theo tiêu chuẩn và 4,8% thừa cân. Hầu tượng nghiên cứu là 54,3 ± 8,3 kg và 162,6 ±<br /> hết tất cả các đối tượng nghiên cứu đều ăn 7,3 cm, trong đó nam là gần 55,8 ± 7,9 kg và<br /> qua đường miệng (91,5%), chỉ có một số ít 165,5 ± 5,5 cm, nữ là 50,2 ± 7,7 kg và 155,1 ±<br /> đang ăn qua sonde (8,5%). Trong đó đa phần 6,1 cm. Bệnh nhân có huyết sắc tố trung bình<br /> bệnh nhân tự nấu hoặc tự mua đồ ăn cho trong giới hạn bình thường. Đường huyết<br /> mình (89,1%), chỉ 7,9% bệnh nhân sử dụng trung bình trong giới hạn bình thường (5,2<br /> chế độ ăn bệnh viện và 3,0% ăn cơm cháo từ ± 1,7) mmol/L. Chức năng gan, thận của đối<br /> thiện của bệnh viện. Đa phần bệnh nhân phát tượng nghiên cứu ở trong mức thông thường<br /> hiện ở giai đoạn muộn (52,3%), tiếp theo sau (Bảng 3).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TCNCYH 120 (4) - 2019 13<br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> Bảng 3. Đặc điểm nhân trắc và cận lâm sàng của đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Χ ± SD<br /> Đặc điểm<br /> Chung Nam Nữ<br /> Cân nặng (kg) 54,3 ± 8,3 55,8 ± 7,9 50,2 ± 7,7<br /> Chiều cao (cm) 162,6 ± 7,3 165,5 ± 5,5 155,1 ± 6,1<br /> Chu vi vòng cánh tay (cm) 25,8 ± 2,4 25,9 ± 2,3 25,6 ± 2,5<br /> Hồng cầu (T/L) 4,6 ± 0,8 4,7 ± 0,7 4,4 ± 0,7<br /> Hemoglobin (g/L) 131,9 ± 17,6 134,8 ± 18 124,1 ± 14,1<br /> Glucose (mmol/L) 5,2 ± 1,7 5,3 ± 1,9 5,1 ± 0,9<br /> Ure (mmol/L) 5,3 ± 4,5 5,6 ± 5,2 4,5 ± 1,1<br /> Creatinin (µmol/L) 79,1 ± 16,1 81,8 ± 14,8 71,9 ± 17,1<br /> GOT (U/L) 23,5 ± 21,4 24,4 ± 24,8 21,2 ± 8,9<br /> GPT (U/L) 23,7 ± 20,5 25,8 ± 22,9 18,3 ± 11,7<br /> <br /> Bảng 4. Mối liên quan giữa một số yếu tố với tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân theo<br /> thang phân loại PG-SGA<br /> <br /> PG-SGA<br /> Tổng (n = 165) Nam (n = 119) Nữ (n = 46)<br /> Thông tin chung<br /> n OR* (95%CI) n OR* (95%CI) n OR* (95%CI)<br /> <br /> ≤ 39 23 1 14 1 9 1<br /> Tuổi 40 - 59 101 0,6 (0,2 - 1,9) 73 0,3 (0,1 - 1,5) 28 2,1 (0,2 - 24,8)<br /> ≥ 60 41 0,7 (0,2 - 2,5) 32 0,6 (0,1 - 3,2) 9 0,7 (0,7 - 6,8)<br /> Nam 119 1<br /> Giới<br /> Nữ 46 1,9 (0,9 - 4,1)<br /> Nội 2 (hóa trị) 76 1 58 1 18 1<br /> Ngoại A<br /> Khoa 22 0,4 (0,1 - 1,2) 13 0,5 (0,1 - 2,0) 9 0,1 (0,0 - 1,1)<br /> (phẫu thuật)<br /> Xạ 1 (xạ trị) 67 0,8 (0,4 - 1,8) 48 1,3 (0,5 - 3,4) 19 0,1 (0,1 - 0,8)<br /> Cán bộ<br /> 28 1 18 1 10 1<br /> viên chức<br /> Nghề Nông dân 73 1,4 (0,5 - 3,6) 52 1,5 (0,5 - 5,0) 21 1,3 (0,3 - 6,6)<br /> nghiệp<br /> Tự do 18 1,6 (0,5 - 5,5) 12 1,1 (0,2 - 5,4) 6 4,2 (0,3 - 58,1)<br /> Khác 46 2,5 (0,9 - 7,1) 37 2,9 (0,8 - 10,1) 9 1,4 (0,2 - 10,2)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 14 TCNCYH 120 (4) - 2019<br />  TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> PG-SGA<br /> Thông tin chung Tổng (n = 165) Nam (n = 119) Nữ (n = 46)<br /> n OR* (95%CI) n OR* (95%CI) n OR* (95%CI)<br /> Nông thôn 130 1 94 1 36 1<br /> Nơi ở<br /> Khác 35 0,6 (0,3 - 1,6) 25 0,8 (0,3 - 0,5) 10 0,3 (0,0 - 1,9)<br /> GĐ I 16 1 10 1 6 1<br /> <br /> Giai đoạn GĐ II 23 0,9 (0,2 - 3,2) 15 0,8 (0,1 - 4,3) 8 0.76 (0,1 - 7,3)<br /> bệnh GĐ III 49 1,9 (0,6 - 6,5) 34 1,6 (0,3 - 7,7) 15 2,3 (0,3 - 17,4)<br /> GĐ IV 77 2,6 (0,8 - 8,4) 60 2,3 (0,5 - 10,3) 17 3,2 (0,4 - 22,7)<br /> Tình Đường miệng 151 1 105 1 46 1<br /> trạng<br /> nuôi Ăn qua sonde 14 8,8 (1,1 - 71,8) 14 8,6 (1,0 - 70,4) 0 -<br /> dưỡng Đường tĩnh<br /> 0 0 0 0 0 -<br /> hiện tại mạch<br /> Phương Ăn bệnh lý 13 1 13 1 0 1<br /> pháp<br /> chuẩn Tự chuẩn bị 147 0,4 (0,0 - 3,8) 103 0,4 (0,0 - 3,7) 44 -<br /> bị chế<br /> độ dinh Ăn từ thiện 5 0,8 (0,0 - 21,1) 3 0,6 (0,0 - 16,9) 2 -<br /> dưỡng<br /> (*) Mô hình kiểm soát các biến nghề nghiệp, giới tính, giai đoạn bệnh và đường nuôi dưỡng. PG-<br /> SGA mức độ A: không có nguy cơ suy dinh dưỡng, mức độ B hoặc C: có nguy cơ suy dinh dưỡng.<br /> <br /> Theo phân loại về tình trạng dinh dưỡng biến nặng, ăn qua sonde.<br /> dựa trên bộ công cụ PG-SGA, nghiên cứu<br /> IV. BÀN LUẬN<br /> chia bệnh nhân ra làm hai nhóm: nhóm có<br /> nguy cơ SDD (PG-SGA ở mức A) và nhóm có Tuổi trung bình của đối tượng nghiên cứu<br /> nguy cơ SDD (PG-SGA ở mức B và C). Trong là 54, phân bố theo giới không đồng đều giữa<br /> mô hình hồi quy Logistic đã kiểm soát các nam (72,1%) và nữ (27,9%). Ba loại ung thư<br /> biến gây nhiễu gồm nghề nghiệp, giới tính, phổ biến nhất trong ung thư khoang miệng gặp<br /> giai đoạn bệnh và đường nuôi dưỡng, mối ở đối tượng nghiên cứu là ung thư vòm miệng<br /> liên quan giữa nguy cơ SDD của người bệnh (62,2%), ung thư lưỡi (23,6%) và ung thư sàn<br /> với các yếu tố về tuổi, giới, dân tộc, phương miệng (6,1%). Hầu hết bệnh nhân phát hiện ở<br /> pháp điều trị, trình độ học vấn, nghề nghiệp, giai đoạn muộn (52,4% ở giai đoạn IV, 25,2% ở<br /> nơi ở, xếp loại kinh tế gia đình, giai đoạn bệnh giai đoạn III) và có nguy cơ SDD (63,0%) theo<br /> và phương pháp chuẩn bị chế độ ăn là không thang đánh giá PG-SGA, có 19,4% bệnh nhân<br /> có ý nghĩa thồng kê (P > 0,05). Trong khi đó bị thiếu cân theo phân loại BMI. Đa phần các<br /> có mối tương quan ý nghĩa ở yếu tố tình trạng bệnh nhân vẫn tự ăn qua đường miệng (91,5%)<br /> nuôi dưỡng hiện tại, những bệnh nhân ăn qua và tự chuẩn bị đồ ăn cho mình (89,1%). Về các<br /> đường miệng có nguy cơ SDD thấp hơn gần 9 chỉ số nhân trắc học và cận lâm sàng của đối<br /> lần so với những bệnh nhân có tình trạng diễn tượng nghiên cứu trong giới hạn bình thường.<br /> <br /> <br /> TCNCYH 120 (4) - 2019 15<br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> Những bệnh nhân ăn qua đường miệng có không có ý nghĩa thống kê. Trong nghiên cứu,<br /> nguy cơ SDD thấp hơn gần 9 lần so với những nhóm nghiên cứu nhận thấy mối tương quan<br /> bệnh nhân nặng, nuôi ăn qua sonde. có ý nghĩa giữa phương pháp nuôi dưỡng và<br /> Kết quả về tình trạng SDD của nghiên nguy cơ SDD của người bệnh. Những bệnh<br /> cứu tương đồng với một số nghiên cứu khác nhân ăn qua miệng có nguy cơ SDD thấp hơn<br /> ở trong nước. Nghiên cứu của Nguyễn Thuỳ gần 9 lần so với những bệnh nhân nuôi ăn qua<br /> Linh và CS (2017) cũng báo cáo số lượng sonde [OR (95%CI): 8,8 (1,1 - 71,8)]. Kết quả<br /> bệnh nhân bị SDD là 21,8% [11]. Nguyễn này phù hợp với thực tế chăm sóc lâm sàng.<br /> Thanh Hoà và CS (2018) còn báo cáo những Những bệnh nhân ung thư khoang miệng, nuôi<br /> con số cao hơn là 47,6% và 60,7% trước và dưỡng qua đường miệng chủ yếu là những<br /> sau khi phẫu thuật [12]. So sánh về nguy cơ bệnh nhân có tình trạng nhai, nuốt tốt, thức ăn<br /> SDD với các loại ung thư khác, nguy cơ SDD được vận chuyển và hấp thu theo con đường<br /> của bệnh nhân ung thư khoang miệng trong sinh lý. Bởi vậy mà tình trạng SDD phản ánh<br /> nghiên cứu này là 63,03% cao hơn các nghiên chưa rõ rệt. Trong khi đó, những bệnh nhân<br /> cứu khác báo cáo là 51,7%, 48% [11; 13]. Kết nuôi dưỡng qua sonde không những thuộc<br /> quả nghiên cứu cũng tương đồng với một số nhóm bệnh nhân có những tổn thương nghiêm<br /> các nghiên cứu trên thế giới. Một nghiên cứu trọng ở vùng khoang miệng (sau các can thiệp<br /> được thực hiện tại Khoa Phẫu thuật Đầu Mắt phẫu thuật và xạ trị) dẫn tới việc khó khăn<br /> của Bệnh viện Đại học Granada Virgen de las trong việc nhai nuốt thông thường, mà còn<br /> Nieves có 22,6% bệnh nhân bị SDD hoặc có chưa được can thiệp tư vấn dinh dưỡng, chưa<br /> nguy cơ SDD [4]. Nghiên cứu tại Tây Ban Nha sử dụng các sản phẩm chuyên biệt cho ống<br /> trên 99 bệnh nhân ung thư hốc miệng theo chỉ sonde nên phần lớn có nguy cơ SDD. Chủ yếu<br /> số BMI cho thấy những thay đổi về tình trạng người nhà bệnh nhân tự chăm sóc và sử dụng<br /> dinh dưỡng từ ban đầu và khi kết thúc điều trị: các sản phẩm có sẵn như cháo, sữa với chất<br /> SDD ban đầu trung bình là 1% và cuối cùng là lượng không được đảm bảo, cách thức nấu<br /> 15%, ban đầu béo phì 14% và 8% cuối cùng cháo cổ truyền của Việt Nam khiến nhiều chất<br /> [15]. Điều này có thể giải thích do khoang dinh dưỡng bị mất đi và năng lượng khẩu phần<br /> miệng là bộ phận đầu tiên của tuyến tiêu hoá, không được đảm bảo, thực phẩm không được<br /> những vấn đề hoặc can thiệp tại đây sẽ làm đa dạng khi so sánh với nuôi ăn qua đường<br /> ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng ăn uống và miệng thông thường dẫn tới việc thiếu hụt các<br /> hấp thu của người bệnh. vi chất thiết yếu. Điều này làm gia tăng nguy cơ<br /> Trong nghiên cứu này, nhóm nghiên cứu suy dinh dưỡng sâu sắc cho những bệnh nhân<br /> không phát hiện thấy mối liên quan giữa nguy nuôi dưỡng qua sonde [3].<br /> cơ SDD với một số các yếu tố kinh tế xã hội của Bên cạnh một số ưu điểm, nghiên cứu còn<br /> bệnh nhân như tuổi, giới, nơi ở, nghề nghiệp. một số mặt hạn chế cần được khắc phục. Thứ<br /> Các yếu tố liên quan tới bệnh tật như phương nhất cỡ mẫu nghiên cứu còn ít, số liệu còn<br /> pháp điều trị, giai đoạn bệnh nghiên cứu cũng phân tán, điều này khiến cho việc phân tích<br /> không nhìn thấy mối liên quan tới nguy cơ SDD số liệu gặp nhiều khó khăn. Một số các chỉ<br /> của bệnh nhân. Điều này có thể giải thích được số cận lâm sàng rất quan trọng phản ánh tình<br /> một phần do cỡ mẫu nghiên cứu còn nhỏ, các trạng dinh dưỡng của bệnh nhân như chỉ số<br /> nhóm chia còn phân tán làm cho các kết quả albumin, prealbumin không thống kê được<br /> <br /> <br /> 16 TCNCYH 120 (4) - 2019<br />  TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> trong hồ sơ bệnh án của người bệnh. Nghiên TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> cứu cũng chưa điều tra, định lượng được<br /> 1. Menon K.C (2014). Optimizing nutrition<br /> khẩu phần ăn thông thường để liên hệ với<br /> support in cancer care. Asian Pac J Cancer<br /> tình trạng dinh dưỡng của đối tượng nghiên<br /> Prev, 15(6), 2933 - 2934.<br /> cứu. Các yếu tố liên quan đến tình trạng dinh<br /> 2. Nguyễn Bá Đức (2007). Chẩn đoán và<br /> dưỡng như việc mất cân, cảm giác chán ăn<br /> điều trị bệnh ung thư. Nhà xuất bản Y học, Hà<br /> hay các triệu chứng liên quan tới tiêu hoá<br /> Nội.<br /> cũng chưa được phân tích trong nghiên cứu.<br /> 3. Jager-Wittenaar H, Dijkstra PU,<br /> Đây là một nghiên cứu tiền đề, mô tả sơ<br /> Vissink A, et al (2011). Changes in nutritional<br /> lược tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân<br /> status and dietary intake during and after head<br /> ung thư khoang miệng tại bệnh viện K. Những<br /> and neck cancer treatment. Head & Neck, 33,<br /> nghiên cứu tiếp sau cần chú trọng tập trung<br /> 863-870.<br /> vào điều tra khẩu phần ăn của người bệnh,<br /> 4. Elting LS, Keefe DM, Sonis ST,<br /> các thói quen ăn uống, chăm sóc, các vấn đề<br /> et al (2008). Burden of Illness Head and<br /> liên quan đến dinh dưỡng bệnh nhân gặp phải<br /> Neck Writing Committee. Patient reported<br /> và triển khai các nghiên cứu can thiệp trên<br /> measurements of oral mucositis in head and<br /> bệnh nhân.<br /> neck cancer patients treated with radiotherapy<br /> V. KẾT LUẬN with or without chemotherapy: Demonstration<br /> Nghiên cứu đã chỉ ra tỷ lệ bệnh nhân ung of increased frequency, severity, resistance to<br /> thư khoang miệng có nguy cơ SDD lúc nhập palliation, and impact on quality of life. Cancer.<br /> viện là rất cao, chiếm 63,0%; những bệnh 113, 2704-2713.<br /> nhân ăn qua đường miệng có nguy cơ SDD 5. Duren DL, Sherwood RJ, Czerwinski<br /> thấp hơn 9 lần so với những bệnh nhân ăn SA, et al (2008). Body Composition Methods:<br /> qua sonde. Nguy cơ SDD ở những bệnh Comparisons and Interpretation. Journal of<br /> nhân nặng, nuôi ăn qua sonde đang ở tình diabetes science and technology (Online).<br /> trạng đáng báo động, do vậy cần can thiệp, 2(6), 1139-1146.<br /> tư vấn chế độ dinh dưỡng kịp thời, phù hợp 6. Isenring E, Bauer J, Capra S (2003). The<br /> để cải thiện tình trạng dinh dưỡng của bệnh scored Patient-Generated Subjective Global<br /> nhân ung thư khoang miệng. Assessment (PG-SGA) and its association with<br /> quality of life in ambulatory patients receiving<br /> radiotherapy. European Journal of Clinical<br /> LỜI CẢM ƠN<br /> Nutrition. 57, 305-309.<br /> Chúng tôi xin chân thành cảm ơn Bệnh 7. Capra S, Bauer J, Davidson W, et al<br /> viện K đã tạo điều kiện trong suốt quá trình (2002). Nutritional therapy for cancer-induced<br /> tiến hành nghiên cứu. Chúng tôi cũng xin gửi weight loss. Nutr Clin Pract, 17, 210 - 213.<br /> lời cảm ơn tới các bệnh nhân điều trị nội trú 8. Ottery FD. (1994). Cancer cachexia:<br /> tại bệnh viện đã kiên trì, không ngại mệt mỏi prevention, early diagnosis, and management.<br /> giúp đỡ chúng tôi hoàn thành nghiên cứu Cancer Pract, 2, 123-131.<br /> này. 9. N khoshnevis, F Ahmadizar, M<br /> Chúng tôi cam kết không có xung đột lợi Alizadeh, et al (2012). Nutritional assessment<br /> ích từ nghiên cứu này. ofcancer patients in Tehran , Iran, Asian Pacific<br /> <br /> TCNCYH 120 (4) - 2019 17<br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> Journal of Cancer Prevention, Vol 12, 13, 1621 bụng, bệnh viện K cơ sở Tân Triều năm 2017 -<br /> - 1629 2018.<br /> 10. Planas M., Fernández-Ortega 13. Trịnh Hồng Sơn, Nguyễn Bá Anh, Lê<br /> J.F and Abilés J (2011). Guidelines for Minh Hương và cộng sự (2013). Đánh giá<br /> specialized nutritional and metabolic support tình trạng dinh dưỡng bệnh nhân trước mổ<br /> in the critically-ill patient: update: consensus ung thư dạ dày. Y học thực hành, 10, 5<br /> SEMICYUC-SENPE: oncohematological 14. WHO - GLOBOCAN 2012: Estimate<br /> patient. Nutr Hosp, 26(2), 50 - 53. cancer incidence, mortality and prevalence<br /> 11. Nguyễn Thùy Linh, Dương Thị worldwide in 2012. http://globocan.iarc.fr/<br /> Phượng, Lê Thị Hương và cộng sự (2017). Pages/fact_sheets_population.aspx.<br /> Tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân ung thư 15. Hopanci BD, Ozkaya A, Meseri DR,<br /> tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội. Dinh dưỡng và et al (2017). The Effects of Compliance with<br /> thực phẩm. 13(4), 8 – 15 Nutritional Counselling on Body Composition<br /> 12. Nguyễn Thị Thanh Hoà (2018). Tình Parameters in Head and Neck Cancer Patients<br /> trạng nuôi dưỡng và chế độ nuôi dưỡng của under Radiotherapy. J Nutr Metab, 8(63), 19 -<br /> bệnh nhân ung thư thực quản tại khoa ngoại 45.<br /> <br /> <br /> <br /> Summary<br /> NUTRITIONAL STATUS OF PATIENTS WITH ORAL CAVITY<br /> CANCER AT VIETNAM NATIONAL CANCER HOSPITAL IN 2018<br /> This study aimed to determine nutritional status and described some of the factors related to<br /> nutritional status in patients with cancer of the oral cavity. This was a cross-sectional study on<br /> 165 patients, aged 18 and older, during the period from May 2018 to December 2018. Showed<br /> that 63,0% of hospitalized patients were at risk of malnutrition according to PG-SGA and 19,4%<br /> of hospitalized patients were malnourished according to BMI. The association between treatment,<br /> stage of disease, the method of preparing the diet and the nutritional status of patients was<br /> not statistically significant. Patients who tolerated PO intake had a risk of malnutrition 9 times<br /> lower than those who required a gastric tube for feeding (OR (95% CI): 8,8 (1,1-71,8)). Patients<br /> with oral cavity cancer have a high risk of malnutrition. Patients with severe progression, who<br /> feed by gastric tube, have a higher risk of malnutrition than other patients. Therefore, specific<br /> and timely interventions are needed to improve the nutritional status of these patients.<br /> <br /> Keywords: oral cavity cancer, nutritional status, related factors, national cancer hospital.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 18 TCNCYH 120 (4) - 2019<br />