Tổ chức quản lý nghiên cứu cơ bản ở một số nước trên thế giới

Tó CHQC QUÀN LY NGHIÉN CL/U CO BAN<br /> Ò MOT SO NUÒC TRÉN THE GIOÌ<br /> ThS. Le Yèn Dung<br /> Ban Khoa hoc - Cóng nghe, DHQG Ha Nói<br /> <br /> <br /> Ngày 22/10/2003, Thù tudng Chinh phù dà ky Nghi dinb so<br /> 122/2003/ND-CP ve viéc thành lap Quy phàt trién khoa hoc va cdng<br /> nghé qudc già, md ra mot md hình quàn ly mdi dd'i vài càc boat dong<br /> khoa hoc cdng nghe d Viet Nam. Mot trong nhùng dd'i tUdng dUde tài<br /> trd, cho vay tu Quy này là "càc nghién cùu ed bàn" (Diéu 3, Diéu le<br /> ve to ehùc va boat dong cùa Quy phàt trién khoa hoc va cdng nghe<br /> qud'c già).<br /> <br /> Nghién cùu ed bàn (NCCB) ndi chung eting nbu NCCB trong khoa<br /> hoc tu nhién ndi riéng là nén tàng de phàt trién cdng nghe, xày dUng<br /> tiém lue khoa hoc. Do vay càc NCCB ed vi tri rà't quan trong trong sU<br /> nghiép phàt trién khoa hoc, cdng nghe phue vu cdng nghiep boa bién<br /> dai hoà dà't nude. Mot dac thti quan trong cùa NCCB là chUa mang lai<br /> hieu qua trUe tiép trong thdi gian ngàn ban, nhung ddng vai trd nén<br /> tàng cho su phàt trién chung cua khoa hoc va cdng nghé cùng nhU giào<br /> due va dào tao.<br /> <br /> 0 nhiéu nude ed nén khoa hoc phàt trién, lue lUdng nghién cùu ed<br /> bàn Idn manh, Nhà nude thUdng thành lap ed quan chuyén tràch ho<br /> trd trUe tiép cho càc nhà khoa hoc theo càc de àn dUa theo nguyèn tàc<br /> tuyén chon. Càc ed quan dd thUdng ed tén goi là Quy khoa hoc (Science<br /> Foundation) hoae Hdi dong khoa hoc (Science Couneil) nhUng ve ed<br /> bàn, nguyén tàc ho trd cho càc de àn nghién cùu là nhU nhau, tap<br /> trung ebù yè'u là ho trd cho càc boat dong nhàm day manh nghién cùu<br /> khoa hoc, cu the là:<br /> <br /> 622<br />  - Quy ho trd trUc tiép cho càc de àn nghién cùu do eàe nhà khoa<br /> hoc de xuà't phù hdp vdi càc dinh hudng nghién cùu cùa quy (dinh<br /> hUdng này dUde xày dUng mot càch dàn chù bài cdng dong càc nhà<br /> khoa hoc, phù hdp vdi chié'n lUdc phàt trién KHCN qud'c già).<br /> - Quy ho trd cho càc de àn nghién cùu thdng qua tuyén chon chat<br /> che bài he thd'ng tham dinh doe làp cùa càc nhà khoa hoc.<br /> - Ngàn sàeh eiia quy dUdc eà'p tu nhiéu nguón, dd'i vdi NCCB<br /> nguon chù yé'u tu ngàn sàeh Nhà nude, ngoài ra ed the nhan ho trd cùa<br /> càc td ehùc kinh té' trong va ngoài nude, hd trd ciia càc to ehùc chinh<br /> tri - xà boi trong va ngoài nUdc, ho trd ciia càc cà nhàn trong va ngoài<br /> nude...<br /> - Quy boat dong theo ed che' nàng dong, da dang nhàm tbùc day<br /> NCCB nhU: hd trd to ehùc càc boi thào khoa hoc, hd trd xuà't bàn càc<br /> à'n phàm khoa hoc, hd trd cho càc nhà khoa hoc tré, eàe giài thudng<br /> khoa hoc...<br /> - Quy ddng vai trd trong viec tàng cUdng hdp tàe qud'c te.<br /> <br /> Sau day là td ehùc quy nghién cùu ed bàn mot so' nude trén thè' gidi.<br /> <br /> 1. QUY NCCB NGA (RUSSIAN FOUNDATION OF BASIC<br /> RESEARCH - RFBR)<br /> <br /> Dude thành lap ngày 27/4/1992 theo sàc lenh so' 426 cùa Tdng<br /> thd'ng lién bang Nga, Quy NCCB Nga boat dong tu quàn nhU mot ed<br /> quan Nhà nude nhàm hd trd cho càc NCCB thuoc càc linh vUe khoa<br /> hoc: toàn hoc, ed hoc, tin hoc, vat ly hoc va thién vàn hoc, hoà hoc, sinh<br /> hoc, y hoc, càc khoa hoc ve trai dà't, càc khoa hoc xà boi va nhàn vàn.<br /> Mot trong nhùng nguyén tàc càn bàn nhà't cùa Quy là hoàn toàn cdng<br /> khai. Tà't eà càc vàn bàn quy pham cùa Quy, két qua tuyén chon, càc<br /> vàn bàn hUdng dàn... déu cdng bd'edng khai va dén vdi tà't eà nhùng<br /> ai quan tàm.<br /> <br /> Nhiem vu chù yeu cùa Quy là:<br /> - Ho trd càc NCCB;<br /> - Nàng cao trinh do chuyén mdn cùa eàe nhà khoa hoc;<br /> <br /> <br /> 623<br />  - Phàt trién hdp tàe khoa hoc va pho bién thdng tin trong linh<br /> vUc NCCB;<br /> - Hd trd cho sU hdp tàe qud'c té trong NCCB;<br /> - Hd trd cho eàe tàp the khoa hoc chuyén mdn cao, cho eàe trUdng<br /> phài khoa hoc va càc nhà khoa hoc xuà't sàc<br /> <br /> Quy hd trd trén nguyén tàc khdng hoàn lai va phi thUdng mai.<br /> Diéu kién bàt bude de Quy hd trd là càc két qua khoa hoc dUde thUc<br /> bién bang kinh phi cùa Quy déu phài dUdc cdng bd' trén càc tap chi<br /> khoa hoc va bién chùng thành tài san chung cùa xà boi.<br /> <br /> Hàng nam Quy NCCB Nga to ehùc càc tuyén chon de hd trd cho<br /> càc de àn theo càc loai hình sau day:<br /> - De àn NCCB cùa càc nhà khoa hoc;<br /> - Càc de àn tàng cUdng trang thiét bi;<br /> - Hd trd xuà't bàn càc à'n phàm khoa hoc, càc tuyén tap cdng<br /> trinh khoa hoc, càc giào trình...;<br /> - Xày dUng he thdng tin, ed sd dtì liéu;<br /> - Hd tre? to ehùc càc boi nghi, boi thào khoa hoc; .,<br /> - Ho trd quan he hdp tàe qud'c té cùa eàe nhà khoa hoc;<br /> <br /> Nguón tài chinh cùa Quy co tu: :• \ : M '^ <<br /> - Tu ngàn sàeh Nhà nUdc (dUde xàc dinh bang 4% ngàn sàeh Nhà<br /> nude Lién bang dành cho khoa hoc, tu nàm 1997 tàng lén là 6%);<br /> ' - Tu nguon ddng gdp cùa càc xì nghiep, ed quan, càc td ehùc, cà<br /> ' ' ' nhàn, td ehùc phàp nhàn cùa nude ngoài;<br /> '' - Tu phàn Idi nhuan cùa càc td ehùc kinh doanh. Theo Luat phàp<br /> ' Nga, viec ùng ho này vào Quy sé khdng bi dành thué.<br /> <br /> Cd cà'u td ehùc cùa Quy góm Chù tich Quy do Tong thd'ng bò<br /> nhiem trong nhièm ky 3 nàm, Hdi dong Quy góm Chù tich, 2 Pbd Chù<br /> tich, Tong thu ky va 24 uy vién - day là ed quan quàn ly cao nhà't, dUdc<br /> Chinh phù Lién bang bd nhiem trong nhiem ky 3 nàm va Uy ban Diéu<br /> hành quy là ed quan thùa hành va diéu bành eàe boat dong cùa Quy<br /> góm 11 ngUdi de giài quyét nhùng và'n de trong pham vi Hdi dong Quy<br /> uy nhiem.<br /> <br /> <br /> 624<br />  Hién nay Quy NCCB Nga ed hdn 2000 chuyén già dàu ngành d<br /> càc vùng kbàc n h a u tham già tham dinh de àn, ho chiù tràch nhiem<br /> xem xét, dành già tinh khà thi va mùe hd trd kinh phi cho eàe de àn.<br /> Mdi nàm Quy tié'n h à n h cuoc tuyén chon chinh mot làn. Trong giai<br /> doan 1993 - 1995, Quy dà hd trd 8.760 de àn nghién cùu trong tdng<br /> so' 42.234 de àn dUdc de xuà't vdi sU tham già cùa hdn 50.000 nhà<br /> khoa hoc.<br /> <br /> 2. QUY KHOA HOC TU NHIÈN TRUNG QUÓC (NATIONAL<br /> NATURAL SCIENCE FOUNDATION OF CHINA - NSFC)<br /> <br /> Quy khoa hoc tu nhién Trung Qud'c do Qud'c vu vién thành lap<br /> nàm 1986, là ed quan quàn ly nghién cùu chiù tràch nhiem thùe day<br /> va hd trd tài chinh cho NCCB va NCCB ùng dung.<br /> <br /> Nhièm vu chù yé'u cùa Quy là: Hudng dàn, diéu hoà pbd'i hdp va<br /> ho trd kinh phi cho NCCB va NCCB ùng dung, xàc dinh va boi dUdng<br /> nhàn tài nhàm tbùc day KHCN, thùe d^y phàt trién kinh t é xà boi d<br /> Trung Qud'c trén ed sd nhùng nguyén tàc hUdng dàn, chinh sàeh va ké'<br /> hoach cùa Nhà nude ve KHCN; Thu nhàn càc de xuà't nghién cùu de<br /> tham dinh, dành già, lUa chon nhùng de àn td't nhà't de tài trd; Tu và'n<br /> cho càc ed quan nghién cùu kbàc ve eàe và'n de quan trong lién quan<br /> dén chién lUdc phàt trién NCCB va NCCB ùng dung; Giùp dd eàe quy<br /> khoa hoc chuyén ngành ve ké' hoach va xày dUng càc chUdng trinh<br /> nghién cùu; Phàt trién càc mdi quan he hdp tàc vdi càc quy khoa hoc<br /> va càc ed quan tUdng ùng d nUdc ngoài...<br /> <br /> To ehùc cùa Quy: Hdi dong Quy góm Chù tich, Phd Chù tich va<br /> càc thành vién là càc chuyén già trong càc llnh vUc KHCN va quàn<br /> ly dUdc bd nhiem theo nhiem ky 4 nàm. Ben canh Hdi dong Quy cdn<br /> ed Hdi dong ed' và'n góm hdn 50 nhà khoa hoc ndi tié'ng trong va<br /> ngoài nude.<br /> <br /> Nguón kinh phi cùa Quy chù yé'u do Nhà nUdc phàn bd va tiép<br /> nhàn càc khoàn ddng gdp cùa càc cà nhàn va càc td ehùc trong nude<br /> eùng nbu ò nUdc ngoài. Kinh phi này khdng ngùng tàng lén, nàm 2003<br /> tdng kinh phi cùa Quy dat tdi 2 ty NDT (-250 trieu USD).<br /> <br /> 625<br />  Qui trình tuyén ehpn càc du àn: hàng nàm càn eù vào nhùng<br /> nguyèn tàc hUdng dàn, ké hoach phàt trién kinh t é - xà boi cùa Nhà<br /> nude, Quy hUdng dàn nhùng chUdng trình va càc thù tue càn thiét de<br /> càc nhà khoa hoc dàng ky xin tài trd kinh phi. Quy thành lap he<br /> thdng dành già tham dinh chat che de xem xét càc de àn cdng bang<br /> va chinh xàc. Hién tai he thd'ng dành già cùa Quy góm 59 boi dóng<br /> vdi 730 chuyén già trình do cao va ed 20.000 chuyén già tham dinh<br /> chuyén ngành.<br /> <br /> Càc chUOng trinh ho tró kinh phi cùa Quy góm:<br /> - ChUdng trình chung: tài trd cho càc de àn tU do, de àn cùa càc<br /> nhà khoa hoc tré, de àn phàt trién càc vùng d Trung Qudc, de àn<br /> thUc hién càc y tudng va quan niem mdi trong cdng nghé cao.<br /> - ChUdng trình trong diém: tài trd cho càc và'n de khoa hoc quan<br /> trong, ed trién vong vdi kinh phi 45.000 NDT (~5.600USD).<br /> - ChUdng trình Idn: tài trd cho càc và'n de khoa hoc Idn, lién<br /> ngành vài kinh phi 100.000 NDT (~12.500USD).<br /> <br /> Qua qua trình boat dong hdn 15 nàm, Quy khoa hoc tu nhién<br /> Trung Qud'c dà trd thành ed quan hd trd on dinh va giù Vai trd quyét<br /> dinh thùe day NCCB, dà tao ra ed che' dàn chù va canh tranh làng<br /> manh trong boat ddng NCKH, trành trùng lap, trén ed sd két hdp<br /> nguyèn tàe tU do sàng tao cùa càc nhà khoa hoc va dinh hUdng cùa<br /> nghién cùu thdng qua da dang hoà càc loai hình hd trd NCCB. Quy<br /> khoa hoc tu nhién Trung Qudc dóng vai trd quan trong trong dào tao<br /> nhàn tài, tàng cUÒng hdp tàc giùa NCCB va ùng dung, tàng cUÒng hdp<br /> tàe quó'e té trong NCKH. Thàng 8/2001, nhàn dip ky nièm 15 nàm<br /> ngày thành làp, Quy khoa hoc tu nhién Trung Qud'c dà tó ehùc boi<br /> thào qud'c té'"He thd'ng Quy khoa hoc hUdng tdi thé'ky 21" vdi sU tham<br /> du cùa hdn 100 thành vién bao góm 22 nhà lanh dao cùa càc quy khoa<br /> hoc Idn tu 15 qud'c già de tong két, rùt kinh nghiém va hoàn thién hdn<br /> de tàng cUdng hiéu qua boat dong cùa Quy.<br /> <br /> 3. QUY KHOA HOC QUÓC GIÀ MY (NATIONAL SCIENCE<br /> FOUNDATION)<br /> <br /> Quy khoa hoc qud'c già My là ed quan doe lap dUde thành làp theo<br /> dao luat cùa Qud'c boi My tu nàm 1950. Quy dUdc thành làp de tbùc<br /> <br /> 626<br /> day sU tié'n bd ve KHCN thdng qua viec bd trd càc chUdng trình nghién<br /> cùu va giào due, chù yé'u là càc nghién cùu chà't lUdng cao dà dUdc chon<br /> loe va dành già cùa boi dóng tham dinh.<br /> <br /> Tó ehùc Quy góm ed Hdi dóng Quy va Giàm dd'e. Giàm dd'e Quy<br /> làm viec chuyén tràch do Tong thd'ng bó nhiem va dUdc Qud'c boi ehà'p<br /> thuan trong nhiem ky 6 nàm. Hdi dóng góm 24 thành vién làm viéc<br /> theo che do kiém nhiem, day là nhùng nhà khoa hoc xuà't sàc làm viec<br /> trong càc llnh vUe khoa hoc kbàc nhau. Hdi dóng quy ed ehùc nàng<br /> hoach dinh chinh sàeh hd trd KHCN va phàt trién nguón nhàn lUc<br /> KHCN. Giàm dd'e Quy thUe hién ehùc nàng diéu hành boat dong cùa<br /> quy. Ben canh dd cdn ed Tdng thanh tra do Hdi dóng quy bau, ed ehùc<br /> nàng kiém tra giàm sàt càc boat dong cùa quy.<br /> <br /> Quy khoa hoc qud'c già My dUdc tó ehùc theo eàe lình vUc khoa hoc<br /> hàn làm. Càc boat ddng cùa Quy tap trung vào:<br /> - Hd trd cho NCCB trong tà't cà càc linh vUe KHCN thdng qua<br /> viéc eà'p tài trd, càc hdp dóng, càc thoà thuan vdi eàe trUdng dai<br /> hoc, càc td hdp dào tao, càc td ehùc phi Idi nhuan va càc td ehùc<br /> nghién cùu kbàc.<br /> - Khuyé'n khieh sU hdp tàe giùa càc trUdng dai hoc, vién nghién<br /> cùu, doanh nghiep...<br /> - Thùe day sU phàt trién tài nàng thdng qua viéc hd trd cho càc<br /> sinh vién, nghién cùu vién sau khi làm tié'n sì...<br /> - Hd trd cho eàe ehUdng trinh nghién cùu qud'c già hoac qud'c tè'<br /> Idn nhU: ehUdng trình Nam cUc, khoan bién, nghién cùu dia chà't<br /> toàn càu, thién vàn, khi quyén, sinh hoc, sinh thài...<br /> <br /> Hàng nàm Quy nhan dUdc hdn 40.000 de àn xin tài trd va trong<br /> so dd, khoàng 10.000 de àn NCKH, hoc bóng nghién cùu sinh, càc boat<br /> dong dào tao dUde chà'p thuan.<br /> <br /> TÓ C H t r c QUÀN L ^ NCCB Ò VIET NAM<br /> <br /> 0 nude ta, trong nhiéu nàm qua Dàng va Nhà nude dà quan tàm<br /> xày dUng tiém lue KHCN, trong dd ed NCCB. Chinh vi vay ma lUc<br /> lUdng NCCB ò nude ta hién nay tUdng dd'i manh, boat ddng trong<br /> nhiéu Cd quan nghién cùu, càc trUdng dai hoc. NCCB ò nUde ta cùng<br /> <br /> 627<br /> dà dat dUde nhiéu thành tUu quan trong, làm ed sd cho càc nghién cùu<br /> ùng dung, tiép thu va làm chù càc cdng nghé hién dai, su dung hdp ly<br /> tài nguyén thién nhién, bào ve mdi trUdng va phdng chd'ng thién tai,<br /> làm ed sd khoa hoc cho viéc hoach dinh càc chinh sàeh cùa Nhà nuóc.<br /> Càc NCCB gdp phàn nàng cao chà't lUdng dào tao càn bd KHCN. Mot<br /> so'két qua NCCB thuoc lình vUc toàn hoc, ed hoc, vat ly, sinh hoc, càc<br /> khoa hoc trai dà't... dà dat trình do qud'c t é va dUdc dành già cao. To<br /> ehùc NCCB d nUdc ta ed the chia làm 3 giai doan:<br /> <br /> Giai doan trUóc nàm 1991: Nhiem vu NCCB cdn phàn tàn, chUa<br /> tap trung.<br /> <br /> Giai doan 1991 - 1995: Bd Khoa hoc, Cdng nghe va Mdi trUdng dà<br /> tó ehùc trién khai chUdng trình "NCCB trong lình vUc khoa hoc tu<br /> nhién" theo mot qui dinh phù hdp vdi nhùng dac thù cùa NCCB, ddng<br /> vai trd tó ehùc nghién cùu trén pham vi cà nude. Viéc xày dUng càc de<br /> tài nghién cùu thuoc ChUdng trình bude dàu dUa trén nguyén tàc<br /> tuyén chon, càc Hdi dóng khoa hoc chuyén ngành lUa chon càc de tài<br /> dUa trén ed sd noi dung dàng ky cùa eàe tap thè nghién cùu theo nhùng<br /> tièu chuàn do Ban Chù nhiem ehUdng trinh qui dinh nhU y nghìa khoa<br /> hoc, tiém lue khoa hoc, khà nàng thUc hién... ChUdng trình ed 18 Hoi<br /> dóng khoa hoc giùp Ban Chù nhiém chUdng trình tuyén chon va nghiem<br /> thu dành già eàe de tài nghién cùu. Trong giai doan 1992 — 1995, tong<br /> so' ed 544 de tài dUdc xét duyét dUa vào thUc hién. Ben canh viéc tó<br /> ehùc trién khai thUc bién càc de tài NCKH, chUdng trình cdn hd trd<br /> nhiéu boat dong kbàc nham thùe day NCCB nhU hd trd tó ehùc càc hoi<br /> nghi, boi thào khoa hoc, hd trd mot sd'tap ehi khoa hoc chuyén ngành,<br /> xuà't bàn càc sàeh chuyén khào, hd trd mot so' nhà khoa hoc di nUóc<br /> ngoài du boi nghi, khào sàt...<br /> <br /> Giai doan 1996 deh nay: sau Nghi quyét TW2, NCCB dà dUdc<br /> quan tàm nhiéu hdn, Bd Khoa hoc, Cdng nghé va Mdi trUdng trUe tiép<br /> giao eàe nhièm vu NCCB cho càc ed quan thUc hién. Cd che quàn ly<br /> chUdng trình dà dUdc cài tié'n mot bude: Bd Khoa hoc, Cdng nghe va<br /> Mdi trUdng thành lap Hoi dóng Khoa hoc Tu nhién (HDKHTN) vói<br /> nhiem vu tu và'n ve phUdng hUdng va nhiem vu NCCB trong khoa hoc<br /> tu nhién. TrUe thuoc HDKHTN ed 7 boi dóng khoa hoc chuyén ngành<br /> <br /> <br /> 628<br /> ed nhiém vu giùp Hdi dóng trong viéc xày dUng dinh hUdng nghién<br /> cùu, xàc dinh, tuyén chon nhiém vu va dành già két qua khoa hoc.<br /> <br /> ChUdng trình NCCB trong khoa hoc tu nhién giai doan này ve ed<br /> bàn dUdc tó ehùc quàn ly dUa trén ed sd kinh nghiém giai doan 1991 -<br /> 1995 nhUng dà ed nhiéu cài tié'n. Ve hình tbùc tó ehùc dà mang dàng<br /> dà'p Quy khoa hoc cùa càc nude tièn tié'n: ed quy che tuyén chon, tham<br /> dinh, dành già càc nhiém vu, quy che ve chuyén già tham dinh, qui<br /> dinh mot sd'biéu màu dùng cho cdng tàc quàn ly. Càc loai hình tài trd<br /> cùa HDKHTN cùng dUde da dang hoà: hd trd de àn nghién cùu, hd trd<br /> tó ehùc boi nghi, boi thào, hd trd xuà't bàn sàeh chuyén khào, hd trd<br /> càc nhà khoa hoc tre di dU hdi thào khoa hoc d nude ngoài... Kinh phi<br /> Nhà nude dàu tu cho NCCB ngày mot tàng (Nàm 2001: 20 ty, nàm<br /> 2002: 30 ty, nàm 2004: 45 ty). Tuy nhién, HDKHTN vàn cdn boat dong<br /> nhU mot Cd quan tU và'n, chUa ed tu càch phàp nhàn nén rà't ban che'<br /> trong viéc quàn ly eàe nhiém vu NCCB, viec eà'p kinh phi cho eàe<br /> nhiém vu hién nay phài thdng qua càc bd/ngành chù quàn, do vay kinh<br /> phi chuyén dén càn bd thUe hién nhiém vu thudng eham so vdi tié'n<br /> do... Ve Cd che td ehùc va quàn ly càc nhiem vu NCCB hién nay dà ed<br /> nhiéu cài tién, ddi mdi nhUng vàn chUa hoàn chinh nén chUa phàt huy<br /> hé't tiém nàng va vai trd cùa NCCB trong sU nghiep cdng nghiep hoà,<br /> hién dai hoà dà't nude.<br /> <br /> Hy vong trong thdi gian tdi, eùng vdi sU hoàn thién ve ed cà'u tó<br /> ehùc va Cd che' boat ddng, Quy phàt trién khoa hoc va cdng nghé qud'c<br /> già sé tbùc day manh me boat ddng NCKH d nUde ta ndi chung va boat<br /> dong nghién cùu ed bàn ndi riéng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 629<br />