1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất nước ta đang trong giai đoạn phát triển và đổi mới toàn diện về tính
chất, phạm vi trong xu hướng hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Do những đặc
điểm về địa lý, dân cư, điều kiện (thành thị, nông thôn, miền núi, đồng bằng, hải
đảo...) mà mỗi địa phương có những nhu cầu và sự phát triển khác nhau, vì vậy,
cần có sự tổ chức quản lý khác nhau, điều đó đòi hỏi bộ máy quản lý nhà nước ở
mỗi nơi cũng cần có những đặc thù nhất định. Nghĩa là, chính quyền địa phương ở
đô thị phải được tổ chức khác với chính quyền địa phương ở nông thôn, ở vùng
đồng bằng phải được tổ chức khác với ở vùng núi, hải đảo...
Chủ trương thí điểm xây dựng mô hình chính quyền đô thị ở một số địa
phương sẽ tạo ra những đột phá mới làm thay đổi chức năng, thẩm quyền của bộ
máy chính quyền ở khu vực đô thị và thể hiện rõ quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm
Việc thí điểm xây dựng mô hình chính quyền đô thị phù hợp với điều kiện đặc thù
của từng địa phương đòi hỏi phải có nhiều giải pháp đồng bộ, phải được sự đồng
tình, ủng hộ của toàn bộ hệ thống chính trị từ trung ương đến địa phương, đặc biệt
cần quyết tâm chính trị cao và lãnh đạo quyết liệt của Đảng.
Bình Phước là một tỉnh thuộc miền Đông Nam Bộ, nằm trong vùng kinh tế
trọng điểm, là địa bàn kết nối Tây nguyên với vùng kinh tế trọng điểm phía Nam,
là một địa phương có lợi thế cạnh tranh bứt phá trong những năm gần đây trong
việc xây dựng Chính quyền số và cải cách thủ tục hành chính. Sự phát triển như
hiện nay của tỉnh Bình Phước đang đòi hỏi một bộ máy tổ chức chính quyền đô thị
phù hợp với những yếu tố, điều kiện phát triển trong điều kiện mới khi đầu năm
2023 Bình Phước ban hành 04 đề án xây dựng đô thị cho Bình Phước nói chung và
các thành phố, thị xã, huyện trực thuộc tỉnh về cơ sở hạ tầng và kỹ thuật số, một
chiếc áo mới cho một con người mới và tư duy mới cần phải đồng bộ khi cơ sở hạ
tầng hoàn thiện thì kiến trúc thượng tầng tức Tổ chức bộ máy cũng phải tương
2
thích theo đó là lẽ đương nhiên. Từ sự phân tích trên, tác giả lựa chọn vấn đề “Tổ
chức bộ máy chính quyền địa phương ở đô thị tại tỉnh Bình Phước” làm luận án tiến
sĩ chuyên ngành Quản lý công.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích của nghiên cứu nhằm đưa ra cơ sở lý thuyết, đề xuất mô hình và
một số giải pháp nhằm đổi mới và hoàn thiện tổ chức bộ máy chính quyền địa
phương ở đô thị phù hợp với đặc điểm, tính chất và quy mô của từng loại hình, đáp
ứng yêu cầu, tốc độ phát triển của tỉnh Bình Phước trong thời kỳ đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
- Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án:
Nhiệm vụ tổng quan: đề xuất mô hình và các giải pháp hoàn thiện tổ chức
chính quyền địa phương tại đô thị của tỉnh Bình Phước.
Nhiệm vụ cụ thể:
Một là, hệ thống hóa những kết quả và những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu
lý luận và tổng kết thực tiễn liên quan đến xây dựng chính quyền đô thị của một số
thành phố lớn của Việt Nam và trên thế giới rút ra những vấn đề có thể tham khảo,
vận dụng vào việc xây dựng và hoàn thiện tổ chức bộ máy chính quyền địa phương
ở đô thị ở Việt Nam .
Hai là, khảo cứu, phân tích, nhận diện những đặc điểm, tính chất, tìm hiểu
thực trạng tổ chức bộ máy chính quyền địa phương ở đô thị từ thực tiễn tại tỉnh
Bình Phước.
Ba là, đề xuất giải pháp nhằm xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa
phương ở đô thị tại tỉnh Bình Phước.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là tổ chức bộ máy chính quyền địa phương
ở đô thị tại tỉnh Bình Phước.
3
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung:
Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận, quy định pháp luật về tổ chức bộ máy chính
quyền địa phương ở đô thị với trường hợp cụ thể tại tỉnh Bình Phước.
- Phạm vi không gian:
Không gian nghiên cứu của đề tài là trên địa bàn tỉnh Bình Phước
- Phạm vi thời gian:
Thời gian nghiên cứu của đề tài tập trung vào giai đoạn từ năm 2015 đến nay
và định hướng cho thời gian tiếp theo.
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận
Vận dụng phương pháp luận duy vật lịch sử và duy vật biện chứng để nghiên
cứu, phân tích và đề xuất các giải pháp của Luận án.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài này nhóm đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định
tính, theo đó đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cơ bản:
Phương pháp thu thập thông tin: Những số liệu được thu thập trong đề tài
phục vụ cho nghiên cứu chủ yếu là số liệu thứ cấp được thu thập từ Bộ Nội vụ, Sở
Nội Vụ, UBND và HĐND các cấp trên địa bàn Tỉnh Bình Phước.
Phương pháp tổng hợp thông tin: Tổng hợp và xử lý thông tin, sử dụng các
công cụ tính toán trên phần mềm SPSS, EMOS: Nhập dữ liệu và tổng hợp theo các
mục đích nghiên cứu, trên cơ sở thống kê mô tả, so sánh, và khảo cứu tài liệu được
sử dụng để phân tích, đánh giá, tổng kết các công trình đã nghiên cứu, các kinh
nghiệm, các dữ liệu thực tiễn liên quan đến đề tài luận án.
Phương pháp lôgic - lịch sử: được sử dụng trong khái quát, hệ thống hóa các
vấn đề lý luận và tổng kết thực tiễn về mô hình chính quyền đô thị tại các nước
trên thế giới hiện nay.
4
Phương pháp quy nạp - diễn dịch: được sử dụng để rút ra các nhận định, kết
luận từ những minh chứng cụ thể và suy luận, giải thích một cách lôgic những vấn
đề liên quan đến đề tài luận án.
Phương pháp phân tích - tổng hợp: được sử dụng để phân tích, đánh giá,
nhận diện các vấn đề đặt ra và xác định các giải pháp về triển vọng thực tiễn của
mô hình chính quyền đô thị tại tỉnh Bình Phước
Phương pháp so sánh: được sử dụng khi nghiên cứu kinh nghiệm của một số
nước, đánh giá các chính sách, biện pháp, hành động mang tính định hướng, chủ
động trong xây dựng mô hình chính quyền đô thị.
Phương pháp nghiên cứu trường hợp: được sử dụng để lựa chọn các trường
hợp nghiên cứu thể hiện vai trò chủ động định hướng, kiến tạo của Nhà nước trong
quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, tìm kiếm,
phát hiện ra những vấn đề mới về mô hình chính quyền đô thị trong thời kỳ mới.
Phương pháp điều tra xã hội học
Phương pháp này được thực hiện thông qua phỏng vấn bằng phiếu hỏi giữa
các nhà nghiên cứu và các cá nhân khác nhau về vấn đề quan tâm nghiên cứu.
5. Giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu
5.1. Giả thuyết khoa học
Giả thuyết khoa học 1: Khung lý thuyết cho việc tổ chức bộ máy chính
quyền địa phương ở đô thị đặc thù tại tỉnh Bình Phước là chưa có.
Giả thuyết khoa học 2: Cần tổ chức bộ máy chính quyền địa phương ở đô thị
tại tỉnh Bình Phước khác biệt so với các đô thị khác ở Việt Nam.
5.2. Câu hỏi nghiên cứu
Câu hỏi nghiên cứu 1: Tổ chức bộ máy chính quyền địa phương ở đô thị đã
được xây dựng ở tỉnh Bình Phước đảm bảo tính đặc thù hay chưa?
Câu hỏi nghiên cứu 2: Tổ chức bộ máy chính quyền địa phương ở đô thị tại
tỉnh Bình Phước có cần khác biệt gì so với các đô thị khác ở Việt Nam?
5
6. Dự kiến những đóng góp mới của luận án
Luận án góp phần hoàn thiện lý luận chung về tổ chức bộ máy chính quyền
đô thị nói chung trên địa bàn cả nước và cho chính quyền đô thị ở tỉnh Bình Phước
nói riêng. Từ đó, góp phần hoàn thiện lý thuyết về tổ chức bộ máy của chính quyền
địa phương ở đô thị ở Việt Nam hiện nay. Luận án nghiên cứu về tổ chức bộ máy
chính quyền địa phương ở đô thị, đây là đề tài khá mới và mang tính sáng tạo ứng
dụng cao về thực tiễn, đặc biệt trên địa bàn tỉnh Bình Phước. Trong đó dự kiến có
một số đóng góp nổi bật như sau:
Một là, làm rõ khung lý thuyết tổ chức bộ máy chính quyền địa phương ở đô
thị.
Hai là, đề xuất tổ chức bộ máy và mô hình tổ chức chính quyền địa phương
ở đô thị tại tỉnh Bình Phước.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Hệ thống hóa một cách có logic khung lý thuyết liên quan đến tổ chức bộ má
chính quyền địa phương ở đô thị. Trên cơ sở đánh giá thực trạng, tham chiếu giữa lý
luận và thực tiễn, so sánh với kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới và một số
địa phương, từ đó đề xuất được hệ thống các giải pháp và những kiến nghị có tính
khả thi nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy chính quyền địa phương ở đô thị tại tỉnh
Bình Phước đáp ứng yêu cầu phát triển của Tỉnh, đồng thời đóng góp kinh nghiệm
thực tiễn cho quá trình đổi mới nền hành chính ở nước ta.
Những đề xuất, đóng góp của luận án có thể làm tài liệu tham khảo hữu ích
cho các nhà quản lý, hoạch định chính sách trong thời gian tới, đồng thời là tài liệu
tham khảo cho các tỉnh thành phố trong việc nghiên tổ chức bộ máy chính quyền
địa phương ở đô thị phù hợp với đặc thù của từng địa phương, sửa đổi, bổ sung các
quy định của pháp luật hiện hành có liên quan.