zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Xã Hội

» Giáo dục học

Tư tưởng nhân đạo mới trong tiểu thuyết dã sử của Lan Khai

Chia sẻ: Minh Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Báo xấu

35
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiểu thuyết dã sử của Lan Khai phản ánh quan niệm nghệ thuật mới về con người, đặc biệt là người phụ nữ trong lịch sử. Hình tượng các nhân vật trong các tiểu thuyết của ông đã thể hiện tư tưởng nhân đạo mới của nhà văn. Mời các bạn cùng tìm hiểu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tư tưởng nhân đạo mới trong tiểu thuyết dã sử của Lan Khai

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci., 2014, Vol. 59, No. 3, pp. 48-55 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn TƯ TƯỞNG NHÂN ĐẠO MỚI TRONG TIỂU THUYẾT DÃ SỬ CỦA LAN KHAI Đỗ Thị Nhàn Trường Trung học phổ thông Chuyên Trần Phú, Hải Phòng Tóm tắt. Tiểu thuyết dã sử của Lan Khai phản ánh quan niệm nghệ thuật mới về con người, đặc biệt là người phụ nữ trong lịch sử. Hình tượng các nhân vật trong các tiểu thuyết của ông đã thể hiện tư tưởng nhân đạo mới của nhà văn. Lan Khai thể hiện cái nhìn đa chiều về con người, ông phát hiện và trân trọng phần nhân tính còn sót lại trong những kẻ tha hóa; khẳng định sức mạnh kì diệu của tình yêu thương giữa con người với con người có thể cảm hóa lòng người. Đó là chiều sâu nhân bản trong tiểu thuyết dã sử của Lan Khai. Từ khóa: Tiểu thuyết dã sử, Lan Khai, tư tưởng nhân đạo. 1. Mở đầu Thực tiễn nghệ thuật cho hay, tác phẩm chân chính là sự giãi bày những tình cảm, khát vọng sâu xa của nhà văn trước cuộc sống. Với vị trí là tổng hòa của mọi mối quan hệ xã hội, con người trở thành trung tâm của văn học, đồng thời là mối quan tâm hàng đầu của người nghệ sĩ [1]. Trong đó tình yêu thương đối với con người luôn là nguồn cảm hứng thôi thúc trái tim những người nghệ sĩ lớn. Nhà văn Nga Tolstoi đã từng viết: “Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình yêu”. Nữ văn sĩ Pháp Elsa Trisolet thì diễn tả tình yêu ấy bằng hình ảnh thật cụ thể: “Nhà văn là người cho máu”. Đó là một tình yêu bao gồm sự hi sinh to lớn. Tác phẩm chân chính là sản phẩm của trí tuệ, trái tim, mồ hôi và cả nước mắt là kết quả của quá trình “nếm trải” cuộc sống của người nghệ sĩ. Lan Khai cũng không phải là một ngoại lệ. 2. Nội dung nghiên cứu Những tác phẩm lớn sống bất tử với thời gian thường là những tác phẩm mang nỗi đau và khát vọng lớn của con người, những xung đột đầy bi kịch giữa cái thật và cái giả, giữa cái thiện và cái ác, giữa cái cao thượng và cái thấp hèn... Các tiểu thuyết dã sử của Lan Khai như Gái thời loạn, Bóng cờ trắng trong sương mù, Đỉnh non Thần đã viết về Ngày nhận bài 11/1/2014. Ngày nhận đăng 25/05/2014. Liên lạc Đỗ Thị Nhàn, e-mail: dothinhantp@gmail.com 48
Tư tưởng nhân đạo mới trong tiểu thuyết dã sử của Lan Khai điều đó và không dừng lại ở việc miêu tả sự tha hoá mà còn cả nỗi xót xa, lo lắng của nhà văn trước sự băng hoại của tình người, tính người trong một thời kì lịch sử đầy biến động. Nhưng điều đặc biệt hơn, những trang dã sử của Lan Khai còn khiến người đọc xúc động mạnh khi nhà văn phát hiện phần nhân tính còn le lói trong những kẻ tha hóa và mong hướng họ trở về với CON NGƯỜI. Đó cũng chính là cái nhìn sâu sắc có chiều sâu lịch sử bắt nguồn từ quan niệm nghệ thuật mới trước những biến cố lớn lao của thời đại. Một điều dễ nhận thấy ở ngòi bút Lan Khai, cây bút này không xây dựng nhân vật theo lối mòn truyền thống mà luôn tìm cách khám phá mẫu hình nhân vật mới. Khác với văn học trung đại Việt Nam và văn học những năm đầu thế kỉ XX, không ít cây bút đã thể hiện nỗi bất lực của người phụ nữ trước số phận làm người. Một số nhân vật trong tiểu thuyết viết về chính sử cũng mô tả như vậy. Cho dù có là Hoàng hậu, nhân vật Lý Chiêu Hoàng trong Chiếc ngai vàng cũng chỉ biết phó thác cho số phận. Nhưng đến tiểu thuyết dã sử, nhà văn Lan Khai đã tạo cơ hội mở rộng thêm những góc nhìn về hình tượng người phụ nữ trong những thời khắc lịch sử với nhiều biến cố dữ dội. Có những người phụ nữ dám bước lên vũ đài quyền lực, tranh cao thấp với thiên hạ, vần xoay thời cuộc. Những người “nữ nhi” ấy có khả năng làm thời thế đảo điên, lịch sử phải một phen sóng gió và họ dám tự định đoạt số phận của mình. Bằng sự nhạy cảm với cuộc sống, nhà văn đã sáng tạo nên những hình tượng nghệ thuật mới lạ và hấp dẫn chưa có tiền lệ trong văn học truyên thống của dân tộc. Nhân vật Yến Xuân trong Đỉnh non Thần là người phụ nữ có nhan sắc, ham mê quyền lực và nuôi mộng bá vương. Nhận thấy chồng mình là Bàn Văn Nhị không phải kẻ “túc trí đa mưu” hành động táo tợn như Ma Vạn Thắng - một vị tướng dưới quyền chồng, nên Yến Xuân đã có ý “thay ngựa giữa dòng”. Biết Ma Vạn Thắng vẫn thầm say mê mình, Yến Xuân đã thông đồng với hắn: giết chồng, phóng hỏa đốt doanh trại. Độc ác hơn, hai kẻ phản trắc này còn chặt đầu vị chủ tướng Bàn Văn Nhị, bỏ lại đứa con thơ dại trong đống lửa, trốn đi nơi khác lập cõi riêng và trở thành thủ lĩnh giặc Khăn Vàng. Để đạt tham vọng trở thành nữ chúa, Yến Xuân đã xây nghiệp bá vương bằng những cuộc tương tàn đẫm máu. Yến Xuân sợ bị trả thù nên càng ra tay tàn độc giết người chẳng ghê tay với triết lí “đã nhổ cỏ phải nhổ tận gốc”. Nạn giặc Khăn Vàng đã gieo tang tóc khắp nơi cho nhân dân, thù oán chất chồng. Miêu tả kiểu nhân vật “máu lạnh”, “giết người không ghê tay” như Yến Xuân ta đã từng bắt gặp trong các trang viết của các nhà văn xưa khi miêu tả các nhân vật nữ ác nhân trong văn học trung đại, nhưng tác giả đã có nhiều sáng tạo, thể hiện một tư duy nghệ thuật mới mẻ cùng cái nhìn đa chiều về cuộc sống để thấy được những góc khuất của lòng người. Nhà văn đã vượt qua giới hạn quan niệm thẩm mĩ của người xưa thường đồng nhất hình thức với tính cách nhân vật. Nhân vật ác nhân thường mang những khuôn mặt “ma chê quỷ hờn”, “quỷ khốc thần sầu” cùng với một diện mạo đầy quái gở. Những nhân vật phản diện ấy bị coi là tà đạo mang tính cách một chiều. Nhưng tiểu thuyết dã sử của Lan Khai thể hiện cách nhìn riêng, ông không biến kẻ xấu xa thành ác quỷ mà kéo họ trở về với con người chốn nhân gian. Vì thế, có khi nhân vật khoác lên mình tấm áo mờ ảo của huyền thoại nhưng vẫn “gần đời thiết thực”. Vì thế, dù Yến Xuân có là kẻ nham hiểm và độc ác nhưng bề ngoài vẫn hiện lên “gương mặt ngọc” vẫn ánh lên vẻ đẹp “khuynh 49
Đỗ Thị Nhàn thành”. Đằng sau vẻ kiêu sa của một “dung mạo khác thường” là một dã tâm tàn ác, chà đạp lên tình mẫu tử, nghĩa phu thê. Yến Xuân tự biến mình thành nô lệ của quyền lực, “trở thành tôi tớ cho sự lựa chọn của chính mình”. Miêu tả sự tha hoá ghê gớm của nhân vật phụ nữ này, ngòi bút Lan Khai thể hiện nhiều sắc điệu, vừa tỏ ra lạnh lùng, tỉnh táo vừa xót xa, nhức nhối đến quặn lòng. Nhà văn nhìn nhân vật từ mọi phía, đặt nhân vật trong nhiều mối quan hệ để phát hiện ra chiều sâu tâm hồn, để khái quát thực trạng nhân sinh vô cùng phức tạp. Theo cảm quan nghệ thuật của Lan Khai, hình thức không đồng nhất với tính cách, không quy định bản chất con người. Thế nên, đằng sau dung nhan kiều diễm của một con người còn là kẻ mang tâm địa đen tối, tàn ác như mãnh thú. Sự tạo ra mối tương phản giữa hình thức và tính cách nhân vật cũng nói lên cảm quan nghệ thuật nhạy bén của một con mắt tinh đời. Cùng mối tương đồng ấy, nhà văn Nam Cao khi miêu tả nhân vật có hình thức xấu xa, nhưng đằng sau con người đó vẫn còn một trái tim nhân hậu qua hình tượng nhân vật Thị Nở trong tác phẩm Chí Phèo của ông. Từ trường liên tưởng trên đến bạn đọc cho hay, không ít kẻ hình thức tưởng như toàn vẹn nhưng tâm hồn “dị dạng”. Đó là sự đa dạng của cuộc sống muôn màu luôn diễn ra như vậy ngoài ý muốn của chúng ta. Không chỉ nhìn rõ những góc khuất trong con người, những hành vi đối lập với loài người, nhà văn Lan Khai luôn có ý thức tìm kiếm, trân trọng phần nhân tính còn le lói, ẩn sâu trong những con người tha hóa. Trong Đỉnh non Thần, ông đã miêu tả những giọt nước mắt hiếm hoi của Yến Xuân - người đàn bà hiểm ác, như một sự ăn năn, sám hối. Giọt nước mắt ấy đã cứu vớt phần nhân tính còn lại trong hoàn cảnh hết sức ngặt nghèo, giúp Yến Xuân không tiếp tục trượt xuống vực thẳm của tội lỗi. Từ khi được người con trai giải cứu thoát khỏi nơi cầm tù trong hầm tối, phần người trong Yến Xuân đã trỗi dậy nói lên tiếng nói của lương tri vượt thoát ra khỏi chân tướng kẻ “giết người không ghê tay” đã chịu sự dày vò ghê gớm bởi một quá khứ đầy tội ác. Giọt nước mắt ấy đã vỡ oà trong tột cùng ân hận. Giọt nước mắt ấy đã gột rửa cái lốt ác quỷ khát máu, hoàn nguyên một con người. Số phận nhân vật Yến Xuân không kết thúc theo môtíp truyền thống: phải bị người lương thiện trừng phạt thảm khốc mà nhân vật tự tìm đến cái chết như một sự giải thoát (tự đâm dao vào cổ mình), một sự chuộc tội. Nhà văn không xét đoán theo lẽ công bằng của cuộc đời: có tội phải đền, có nợ phải trả mà thiên về công lí của trái tim. Bởi chính tình mẫu tử thiêng liêng đã cứu rỗi linh hồn Yến Xuân, nhen nhóm đốm lửa lương tri còn sót lại trong con người này, trả lại cho Tuyết Hận một người mẹ lỗi lầm mong được tha thứ. Miêu tả sự đau đớn tột cùng về tinh thần của nhân vật Yến Xuân, nhà văn không chỉ cho thấy phần người chân thật cuối cùng còn sót lại đã được đánh thức mà còn khẳng định sức mạnh kì diệu, đầy màu nhiệm của tình yêu thương. Chỉ có tình yêu thương chân thành mới có khả năng cảm hóa con người, cho dù con người đó đã từng phi nhân tính. Chỉ có tình yêu thương mới có khả năng thức tỉnh, hướng thiện lòng người. Tình cảm nhân văn cao đẹp đó sáng lên lấp lánh trong mỗi trang viết của Lan Khai, thấm thía và cảm động. Nhà tiểu thuyết này đã vượt xa hơn quan niệm nghệ thuật truyền thống ở chỗ không phải cứ miêu tả cái ác, sự tha hóa hoặc đớn hèn của con người để từ chối con người, ghê sợ con người mà còn để khám phá cái thiên lương còn tàng ẩn ở con người. Đương thời, các nhà văn như Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao cũng 50
Tư tưởng nhân đạo mới trong tiểu thuyết dã sử của Lan Khai đã từng miêu tả những cái xấu xa của con người như: bần tiện, hèn hạ, tham lam, độc ác, cơ hội. . . để khám phá chiều sâu muôn mặt của cuộc sống. Nhưng với nhà văn Lan Khai, yêu thương con người trước hết phải khám phá được cái bên trong con người, biết xúc động trước số phận con người. Quá khứ lịch sử được phản ánh trong nhiều tác phẩm của Lan Khai như một ám ảnh nghệ thuật. Tiểu thuyết Bóng cờ trắng trong sương mù lấy sự kiện một lực lượng người dân tộc thiểu số nổi dậy ở vùng núi Tuyên Quang làm nền cảnh, với tất cả sự rối ren, nhiễu loạn. Nhân vật Tiên Nhân - nữ chúa Mèo, là con gái Nùng Văn Vân, người đã nổi dậy chống triều đình nhà Nguyễn dưới thời vua Minh Mạng. Cuộc nổi dậy chưa được bao lâu thì Nùng Văn Vân chết bởi tay của một “đứa quân hầu phản chủ”. Hắn chặt đầu thủ lĩnh nộp cho triều đình. Tiên Nhân đã truy sát, giết và “lột da hắn may làm áo”. Nhưng cũng từ đó, Tiên Nhân ôm lòng thù hận, ngấm ngầm chiêu binh mãi mã, quyết một phen tranh cao thấp với triều đình, rửa mối hận năm xưa. Vì thế, sau cái chết của Nùng Văn Vân đã mười năm, lá cờ trắng của nữ chúa lại ngạo nghễ trên đỉnh núi miền Bảo Lạc như một lời tuyên chiến. Nữ chúa đã chính thức bước lên võ đài quyền lực và ra lệnh tàn sát tất cả các giống người khác, đạp bằng đất trung nguyên, cướp ruộng đất tràn xuống núi. Để thực hiện tham vọng đó, nữ chúa Mèo ra sức luyện quân và tung quân đi tàn sát. “Giết! Giết hết! Đánh cũng giết, hàng cũng giết. Nhà cửa của chúng, ta sẽ đốt cháy, trâu bò của chúng, ta sẽ cướp về; ruộng vườn của chúng, ta sẽ chia cho các ngươi; con chúng, ta sẽ nướng trong đống lửa; mẹ, chị, em, vợ chúng, ta sẽ chia cho các người dâm hãm nhưng khi các người đã thỏa thích thì phải giết chúng ngay” [3;14]. Sự ra tay tàn độc, man rợ của lũ giặc gây ra những cái chết thảm khốc của bao dân lành vô tội. Cả miền Bảo Lạc chìm trong tang tóc. Vùng rừng núi rộng lớn ấy như rung lên trước sự hung tàn “như đàn cọp dữ” của giặc. Nhân vật nữ chúa Mèo hiện lên như một con quỷ khát máu, độc ác man rợ, điên cuồng trong tham vọng làm chủ đất trung nguyên, mù quáng trong một hận thù riêng. Nhà văn miêu tả những tội ác ghê sợ của nữ chúa hơn cả thú dữ để lột tả đến tận cùng sự tha hóa ở con người này. Nhưng cũng như nhân vật Yến Xuân, nhân vật nữ chúa tuy mang hành vi ác quỷ nhưng lại có dung mạo của một mĩ nhân tuyệt thế. Nếu Yến Xuân có nhan sắc “nghiêng nước nghiêng thành” thì nữ chúa Tiên Nhân lại có dung mạo khiến tạo hóa phải hờn ghen. Cùng với sự ra đời khác lạ, Tiên Nhân còn có vẻ đẹp hòa trộn huyền ảo: “Một mùi hương lưu luyến quanh mình thiếu nữ, bọc cử chỉ của nàng trong một thứ ảo huyền. Tất cả cái thi vị của hoang vu có lẽ hiển hiện ở nàng, cô gái rực rỡ như ngày hè và âm thầm như đêm mây vẩn, thanh tú như bông dạ hợp và dã man như tiếng cười bên xác chết, ý nhị như cái liếc mắt đưa tình và sỗ sàng như một lời văng tục” [4;3]. Miêu tả vẻ đẹp vừa mê hoặc vừa thanh khiết vừa hoang dã của nữ chúa như một “kiệt tác” của chốn đại ngàn. Tiên Nhân là kẻ độc ác vào bậc nhất song cũng là một trang tuyệt thế giai nhân chẳng nhường ai. Con người Tiên Nhân có sự giao tranh giữa bóng tối và ánh sáng, thiên thần và quỷ dữ, cao cả và tầm thường. Vượt qua giới hạn không gian thời gian, nhân vật Tiên Nhân đã bước vào cuộc đời nhiễu loạn trong tâm thế của một con người trần thế. Nhân vật Tiên Nhân không chỉ được khắc họa là một nữ Thần sắc đẹp mà còn ở khí phách phi thường, ở mưu trí hơn người. Nữ tướng luyện được hai cánh quân thiện chiến, 51
Đỗ Thị Nhàn hung ác, cho bắc những cây cầu bằng da thú nối liền hai đỉnh núi, thuần phục được con báo gấm thành “cận vệ” trung thành. Ngoài ra, Tiên Nhân còn có hai chiếc quạt thần với những câu thần chú có thể đánh bạt kẻ thù. Sự ra đời của Tiên Nhân như một thiên cổ tích, nàng là con gái của Nùng Văn Vân và một con đười ươi cái nên ngoài những bản năng của con người, Tiên Nhân còn thừa hưởng sự man rợ của xứ sở sơn lâm. Tiên Nhân có “khuôn mặt ngọc, đẹp như pho tượng cổ Hy Lạp” [4;67] nhưng cũng là kẻ “giết người không chớp mắt”. Mặc dù đây là nhân vật phản diện nhưng nhà văn vẫn mô tả khách quan một con người đầy trí dũng. Điều đặc biệt dưới con mắt của Lan Khai, Tiên Nhân chỉ là một nạn nhân của hoàn cảnh lịch sử ấy. Sự “thù hận” nhầm lẫn, sự gia tăng cái xấu cái ác đã biến con người thành quỷ dữ? Với cái nhìn sâu sắc vào bên trong con người, nhà văn phát hiện ra những dã tâm độc ác ẩn sau một “khuôn mặt ngọc”, những nanh nọc tàn nhẫn nấp sau dáng vẻ phù dung, những tính cách phi thường bị khuất lấp trong một khối hận thù. Vì thế, dù bức tranh hướng người xem về quá khứ nhưng hình tượng nhân vật vẫn hiện lên sống động trong cảm nhận của con người hiện đại. Nhân vật Tiên Nhân không chỉ được miêu tả như một “nữ ma đầu”, một nữ thần chiến tranh mà còn được miêu tả ở chiều sâu thẳm của tâm hồn. Ai ngờ trái tim “vững như cương thạch” của nữ chúa vốn tưởng chỉ biết đến sự chém giết, thù hận, nhưng từ giây phút gặp chàng tuổi trẻ lạ mặt, trái tim ấy lại biết rung động, thổn thức. Lần đầu tiên trong đời, một kẻ lạ mặt - lại là kẻ tử thù, đã khiến trái tim băng giá của nữ chúa xao động. Từ tột đỉnh quyền lực và kiêu ngạo, tàn ác con người ấy lại biết rung động và không khỏi ngỡ ngàng khi chạm vào chốn linh thiêng của trái tim. Lúc đầu nữ chúa cho đó là “biểu hiện của sự hèn yếu”, nàng “đỏ mặt” và “thẹn”. Rồi hình ảnh chàng tuổi trẻ khiến nữ chúa “phải ngây hồn”, “quên ăn mất ngủ”. Có lúc nữ chúa nghĩ đến chàng lại thấy “buồn tênh”, có khi lại chợt bùng lên dữ dội “nàng thấy tay mình vụt bỏng như lửa, khiến cho máu trong người sôi lên, vẻ mặt nàng bỗng đỏ gay gắt, tứ chi nàng bại hoại tê mê” [4;40]. Có thể nói, từ khi gặp chàng tuổi trẻ, nữ chúa đã mang nặng nỗi tương tư, đã biết “nhớ nhung” với những cảm xúc con người nhất. Từ đây, nữ chúa cũng chịu những dày vò ghê gớm về tinh thần bởi đã trót nặng lòng yêu một chàng trai Nam Việt - một kẻ tử thù. Nữ chúa càng cố vùi dập, những xúc cảm, những khao khát yêu đương lại càng trỗi dậy mạnh mẽ và sôi nổi. Lòng căm thù và nỗi nhớ nhung da diết cùng một lúc trào lên, giằng xé trong con người nữ chúa. Cuối cùng cảm xúc tình yêu đã chiến thắng. Là kẻ bại trận, cùng đường nhưng nữ chúa không oán hờn chàng tuổi trẻ, trái lại “nàng mong rằng trong cuộc chiến thắng. . . lần này, chàng có dự một chút công lao, vì nàng vẫn muốn chàng làm nên những thủ đoạn phi thường mặc dầu công việc của chàng có để nàng phải thiệt hại” [4;87]. Những dòng suy nghĩ ấy được thốt lên từ đáy lòng nhân vật trong hoàn cảnh hiểm nghèo đã tạo nên ấn tượng bất ngờ với độc giả. Một kẻ lấy việc chém giết tơi bời làm vui nay đã biết “nhún mình”. Có lẽ, chính xúc cảm tình yêu với chàng trẻ tuổi đã đánh thức những tâm tính người, hóa giải mọi oán thù trong lòng nữ chúa. Sự kì diệu của tình yêu đã kéo nữ chúa ra khỏi cái lốt quỷ dữ, hoàn nguyên một con người với thiên tính nữ, biết khát khao hạnh phúc. Thêm một lần nữa, nhà văn khẳng định sức mạnh của tình yêu làm chuyển hóa con người. Tình cảm nhân văn ấy có khả năng cảm hóa, cải biến con người, đưa con người tha hóa hoàn lương. Đề cập đến tính khả nhiên của tiểu thuyết càng cho thấy tầm nhìn sâu xa của nhà văn vào thế sự, đằng sau mỗi trang viết là cả tấm lòng ưu tư 52
Tư tưởng nhân đạo mới trong tiểu thuyết dã sử của Lan Khai về số phận con người. Trong văn học thế giới có những môtíp nhân vật dựa trên huyền thoại. Những nhân vật hiệp nữ, nữ ma đầu trong các tiểu thuyết của Kim Dung (Trung Quốc) ít nhiều đều mang màu sắc truyền kì. Còn ở Pháp, tác phẩm Yêu quái si tình của Avưn Cazotte cũng xây dựng nhân vật chính là Bion Detta vốn là một yêu ma, nhưng lại biết yêu và sống cùng chàng Alvare và có cách xử sự đầy nữ tính. Nhưng Bion Detta mãi mãi vẫn là nhân vật mang tính huyền thoại, còn Tiên Nhân trong tác phẩm Bóng cờ trắng trong sương mù đã trút bỏ hình hài một nữ chúa hoá thân thành thiếu nữ. Trong con người ấy luôn diễn ra đối cực giữa cái hoàn thiện và chưa hoàn thiện, giữa ánh sáng và bóng tối ngự trị trong tâm hồn. Nhà văn luôn khám phá tận đáy sâu tâm hồn những con người bị tha hóa bởi quyền lực, tham vọng để tìm kiếm phần người còn sót lại kéo họ trở về với cái thiện, đánh thức những xúc cảm con người, khơi dậy nhân tâm bấy lâu bị cái xấu, cái ác chế ngự. Bởi vậy, tính cách nhân vật của ông luôn chuyển biến theo hướng thiện để loé lên những vẻ đẹp khuất lấp của con người. Nó thể hiện ở hành động tự sát của Yến Xuân - một hành động quyết liệt có tính bi kịch thể hiện sự dứt khoát với quá khứ tội lỗi, là sự sám hối khi nhân tính đã thức tỉnh. Đó cũng là hành động mạnh mẽ của Tiên Nhân vứt bỏ mọi oán thù, đi theo tiếng gọi của tình yêu để bắt đầu một cuộc đời mới. Quả thật, tình yêu thương như một phép màu nhiệm, khi con người giác ngộ cao nhất về ý nghĩa to lớn của sự sống. Nó mang sức mạnh để cải biến con người, làm hồi sinh tính người. Từ chiều sâu tư tưởng của nhà văn Lan Khai đã sáng lên chân lí đó. Từ sự trăn trở trước số phận con người, nhà tiểu thuyết đã chắp thêm đôi cánh của cảm hứng lãng mạn để hiện thực hoá lịch sử và nhân đạo hoá con người. Bản chất người, tấm lòng chân thật của con người là một thành trì kiên cố bảo vệ phần nhân tính trước những biến thiên của cuộc sống. Nhà văn thể hiện tình yêu và niềm tin cao độ của mình vào bản tính tốt đẹp vốn tiềm tàng trong con người cho dù cuộc đời đầy những bất trắc, con người bị dồn đẩy vào những nghịch cảnh éo le, tăm tối nhất. Đọc tiểu thuyết dã sử của Lan Khai, người đọc đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, trong lòng dấy lên những xúc cảm chân thành. Người phụ nữ Việt Nam bao đời bị gò theo quan điểm Nho giáo “phu xướng, phụ tùy”, nhỏ bé và bị phụ thuộc, xã hội phong kiến lấy cái thước đo “tam tòng”, “tứ đức” định giá con người, mấy ai quan tâm đến ý thức về quyền sống và sức mạnh bên trong của người phụ nữ. Đương thời, cái nhìn cũ vẫn chi phối không ít người cầm bút. Cho dù đã xuất hiện những nhân tố mới như Tố Tâm trong Tố Tâm của Hoàng Ngọc Phách hay Lan trong Hồn bướm mơ tiên của Khái Hưng có “nổi loạn”, muốn tự do hôn nhân nhưng kết cục cũng bất lực, bế tắc và rơi vào bi kịch đau đớn. Riêng Lan Khai, có một cách nhìn riêng trong tiểu thuyết, từ cái nhìn lịch sử và huyền thoại ông cho nhân vật nữ của mình bước lên võ đài quyền lực. Họ không những quyết định vận mệnh của mình mà còn khiến lịch sử phải một phen chao đảo. Những Yến Xuân, Tiên Nhân vừa là bậc nữ nhi nghiêng nước nghiêng thành, nhưng cũng là những kẻ chuộng binh đao. Trong cơn bão táp lịch sử, những phận “má hồng” ấy đã “ chọc trời khuấy nước” làm khuynh đảo sơn hà. Cho dù ở vị thế tột cùng quyền lực, nhưng các vị tài nữ vẫn là những con người bằng xương bằng thịt, thậm chí còn ngã gục trước ái tình. 53
Đỗ Thị Nhàn Tiểu thuyết dã sử của Lan Khai đã đi trước một bước trong văn chương đương đại để tiến kịp quan niệm nữ quyền thời hiện đại, góp phần tạo tiền đề tư tưởng cho ý thức của “phái đẹp” sau này vùng lên đòi bình đẳng giới. Sâu sắc hơn, nhà văn đã đề cao những khát vọng tự do của người phụ nữ. Họ muốn sống một cuộc sống hạnh phúc đích thực cho dù phải dấn thân vào quyền lực, tham vọng và thậm chí sa vào tội lỗi. Như vậy, qua tiểu thuyết dã sử cho hay, nhà văn đã thoát khỏi tầm nhìn hạn chế về người phụ nữ. Đặc biệt, càng về sau trong nhiều tác phẩm, Lan Khai đã lớn tiếng khẳng định vai trò của người phụ nữ đối với lịch sử và xã hội. Họ đã thoát ra khỏi cái bóng của “chồng”, thoát ra khỏi cái vòng luẩn quẩn của “bổn phận” gia đình, bước ra ngoài xã hội. Trong không gian rộng lớn, họ mới được sống đúng nghĩa một con người. Đó không chỉ là tư tưởng phóng khoáng của “lão tướng trong làng tiểu thuyết” “đang gắng tìm đường mới” mà còn thể hiện chiều sâu nhân bản trong quan niệm nghệ thuật của Lan Khai giữa trào lưu cách tân tiểu thuyết. Tiểu thuyết dã sử của Lan Khai không dừng lại ở việc khẳng định bản chất người trong những kẻ tha hoá mà còn vươn tới chủ nghĩa nhân đạo sâu xa khi nhà văn mở rộng tầm nhìn với kẻ thù dân tộc ở bên kia chiến tuyến. Kẻ thù xâm lược hiện lên khá đa dạng trong nhiều tác phẩm của ông. Giặc Cờ Đen là một đám tàn quân ô hợp lỗ mãng, nhếch nhác như những con hổ dữ đói mồi đã sa cơ được trang bị vũ khí, đi đến đâu cũng cướp phá, bức hại dân lành. Nhưng ông không xem tất cả kẻ thù đều là quỷ dữ và lang sói. Dưới con mắt ông, đâu đó trong hàng ngũ địch vẫn còn dấu vết của nhân tâm, có kẻ là nạn nhân của chiến tranh phi nghĩa. Đó là nhân vật Hoàng Thiếu Hoa trong Gái thời loạn con trai của tướng giặc. Hoàng Thiếu Hoa được miêu tả với một gương mặt “đẹp như ngọc, da trắng môi son” và một “cặp mắt sáng ngời”. Khi thấy những việc làm độc ác của mẹ với kẻ hầu người hạ, chàng thẹn thùng, đau khổ. Chàng lựa lời khuyên mẹ, khiến mẹ chàng hối hận, trước lúc qua đời bà đã cho tất cả người hầu được trở về quê cũ, trong đó có Thục Nương. Hoàng Thiếu Hoa từ lâu thầm yêu trộm nhớ nàng. Chàng đã lo lắng, làm tất cả để cha con Thục Nương được đoàn tụ mà trong lòng vẫn canh cánh một mặc cảm tội lỗi vì kẻ đồng hành với mình đã gây ra cái chết của mẹ Thục Nương. Chàng yêu Thục Nương và đau khổ, tuyệt vọng khi Thục Nương không thể tha thứ cho tội ác của giặc Cờ Đen, không thể chung tình được. Trước mặt Thục Nương, Hoàng Thiếu Hoa đã tự sát, để chứng minh tình yêu chân thành của mình. Cái chết của Hoàng Thiếu Hoa là biểu hiện của bi kịch đau đớn, là hi vọng hóa giải mối hận thù dân tộc Ngòi bút tả thực của Lan Khai không những đã dựng lên hình ảnh của những kẻ “cầm thú đội lốt người” đáng ghê sợ mà còn tái hiện một quá khứ đau thương của lịch sử dân tộc dưới ách xâm lăng. Lan Khai đã bước qua định kiến, đưa nhân vật đến địa hạt của tình nhân loại, thay đổi cái nhìn một phía về kẻ thù dân tộc. Tình yêu với Thục Nương đã khiến Hoàng Thiếu Hoa nhận ra sự phi nghĩa, nghiệt ngã của chiến tranh và sự thánh thiện của tình yêu. Nhà văn đã diễn tả sự kì diệu của trái tim con người một cách xúc động. Miêu tả nhân vật với niềm trắc ẩn, nhà văn đang cố gắng chắt chiu những đốm lửa kì diệu của thiên lương để hướng thiện lòng người. Từ cảm quan nghệ thuật của Nguyễn Tuân chúng ta có thể ví nhân vật Hoàng Thiếu Hoa “như một thanh âm trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn, xô bồ” (Chữ người tử tù). Qua đây càng tỏ rõ, nhà văn đã thể hiện một tầm nhìn xa về vấn đề dân tộc. Đặc biệt nhà văn đã khái 54
Tư tưởng nhân đạo mới trong tiểu thuyết dã sử của Lan Khai quát được hiện trạng nhân sinh trong sự đa dạng: “Có cái nhất thời trong cái muôn đời, có cái độc ác nằm giữa cái nhân hậu, cái cực đoan nằm giữa cái tinh thần cởi mở, cái nhảy cẫng lên lấc láo giữa cái dung dị, bình thản đầy trách nhiệm” [2;13]. Những cặp phạm trù đối lập ấy tồn tại ngẫu nhiên, tất yếu trong một con người - và đó là bản chất cuộc sống. Cảm quan tinh tế và tư duy sáng tạo của người nghệ sĩ đích thực đã đem đến cho tiểu thuyết dã sử của Lan Khai cái nhìn đa chiều về con người và thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc. Đề cập tới vấn đề này, tác giả Trần Mạnh Tiến viết: Những trang tiểu thuyết dã sử của Lan Khai, tạo cơ hội để nhà văn mở rộng tầm nhìn về quá khứ, hiện tại và thức tỉnh cho tương lai. Con người trong tiểu thuyết dã sử của ông một phần là có thực, một phần là hư cấu như Tiên Nhân (Bóng cờ trắng trong sương mù), Thục Nương (Gái thời loạn), Trực, Lê (Chàng đi theo nước), Ma Vạn Thắng, Nhạn Nhi, Yến Xuân, Bàn Tuyết Hận (Đỉnh non Thần). . . mang bóng dáng con người miền núi phía Bắc. Những nhân vật hư cấu được lồng ghép với thời gian, không gian và dấu tích lịch sử, nhà văn có nhiều cơ hội mô tả các bình diện về tâm lí, tính cách hơn cái “khuôn” lịch sử” [6]. 3. Kết luận Tiểu thuyết dã sử của Lan Khai đã đi trọn hành trình đầy sóng gió của nghệ thuật để khẳng định những chân giá trị còn mãi với thời gian. Tư tưởng nhân đạo của nhà văn Lan Khai là mảnh đất nuôi dưỡng và cất giữ những “hạt bụi vàng” của thiên lương, của nhân tính con người qua những thăng trầm của lịch sử, của số phận vẫn ánh lên lấp lánh. Cùng với nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ giàu bản sắc dân tộc đã đem đến cho tiểu thuyết của ông hơi thở chốn rừng xanh. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] M. Bakhtin, 1992. Lí luận và thi pháp tiểu thuyết. Phạm Vĩnh Cư tuyển dịch. Trường viết văn Nguyễn Du. [2] Hồng Chương, 1995. Mấy vấn đề lí luận và phê bình văn nghệ. Nxb Văn học. [3] Lan Khai, 1942. Gái thời loạn. Nxb Kiến thiết. [4] Lan Khai, 1940. Bóng cờ trắng trong sương mù. Nxb Kiến thiết. [5] Lan Khai, 1941. Đỉnh non Thần. Nxb Kiến thiết. [6] Trần Mạnh Tiến, 2006. Lan Khai – Nhà văn hiện thực xuất sắc. Nxb Văn học. ABSTRACT New thought in the unofficial historical novel, Lan Khai Lan Khai, an unofficial historical novel, reflects a new view of art and women. Characters in s his novel present new, humanitarian ideas. Presenting a multidimensional view of what it is to be human, he discovered and appreciated the sense of alienation and showed that love between men can sensitize the heart. It was Meaning depth of cloning in novel of unofficial history novels of Lan Khai. 55

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.