Tương quan giữa kích thước ngang khối răng trước trên với một số số đo ở vùng mặt

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> TƯƠNG QUAN GIỮA KÍCH THƯỚC NGANG KHỐI RĂNG<br /> TRƯỚC TRÊN VỚI MỘT SỐ SỐ ĐO Ở VÙNG MẶT<br /> Nguyễn Thái Phượng*, Lê Đức Lánh*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định tương quan giữa kích thước ngang khối răng trước<br /> trên với một số số đo ở vùng mặt, giúp góp thêm tư liệu cho việc chọn răng trước trên trong phục hình toàn hàm<br /> đạt hiệu quả hơn.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang mô tả, khảo sát qua ảnh chụp mặt thẳng và mặt nhai mẫu hàm trên<br /> của 100 sinh viên khoa Răng Hàm Mặt - Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh, tuổi từ 21 đến 28. Ảnh chụp<br /> được đo bằng phần mềm AutoCAD và phân tích thống kê.<br /> Kết quả: Cho thấy kích thước ngang khối răng trước trên có tương quan với một số số đo ở vùng mặt, ngoại<br /> trừ khoảng cách giữa hai góc mắt trong. Mức độ tương quan với răng giảm dần từ khoảng cách giữa hai cánh<br /> mũi, khoảng cách giữa hai khóe mép, khoảng cách giữa hai đồng tử.<br /> Kết luận: Trong thực hành lâm sàng, có thể dùng khoảng cách giữa hai cánh mũi để dự đoán sơ khởi kích<br /> thước ngang khối răng trước trên theo tỉ lệ sinh trắc học hoặc phương trình hồi quy tuyến tính.<br /> Từ khóa: Kích thước ngang khối răng trước trên, số đo ở vùng mặt, phục hình toàn hàm.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CORRELATION BETWEEN MAXILLARY ANTERIOR TEETH WIDTH AND SOME FACIAL<br /> MEASUREMENTS<br /> Nguyen Thai Phuong, Le Duc Lanh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 2 - 2012: 26 - 33<br /> Objectives: This study investigated the correlation between the mesiodistal width of the maxillary anterior<br /> teeth and some facial measurements so that tooth selection in complete dentures can be improved to enhance the<br /> final esthetic result.<br /> Methods: The cross-sectional study with 100 Vietnamese dental students who ranged from 21 to 28 years of<br /> age. Standardized digital images from the frontal aspect of the face and from the occlusal surface of the maxillary<br /> casts were taken. AutoCAD software was used to measure dimensions. The data were statistically analyzed.<br /> Results: The results showed the significant correlation between the combined width of the maxillary anterior<br /> teeth and all facial segments, except for intercanthal distance. The strength of the relationship decreased from<br /> interalar width to intercommissural width to interpupillary distance.<br /> Conclusion: Within the limitation of this study, the results suggest that interalar width can be used as a<br /> preliminary method for estimating the maxillary anterior teeth width through biometric ratios or linear regression<br /> equations.<br /> Keywords: Maxillary anterior teeth width, facial measurement, complete dentures.<br /> khi thực hiện phục hình toàn hàm là việc chọn<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> răng trước; sao cho hình dạng, kích thước, màu<br /> Một trong những thử thách về mặt thẩm mỹ<br /> * Khoa RHM, Đại học Y Dược TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: ThS Nguyễn Thái Phượng ĐT: 0909397242<br /> <br /> 26<br /> <br /> Email: thaiphuong1982vn@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> sắc răng hài hòa với cấu trúc khuôn mặt và<br /> miệng. Khi không còn dữ liệu từ răng thật, để<br /> ước tính kích thước khối răng trước trên theo<br /> chiều gần xa (kích thước ngang khối răng trước<br /> trên),<br /> Wilson<br /> (1914)(13),<br /> Lee<br /> (1962)(2),<br /> Mavroskoufis (1981)(13), Scandrett (1982)(15),<br /> Hoffman (1986)(8), Abdullah (1997)(1), Gomes<br /> (2006)(7), Lucas (2009)… đề nghị dựa vào các số<br /> đo ở vùng mặt như: khoảng cách giữa hai cánh<br /> mũi, khoảng cách giữa hai góc mắt trong,<br /> khoảng cách giữa hai đồng tử, khoảng cách giữa<br /> hai khóe mép... Tuy nhiên, vài nhà lâm sàng<br /> nghi ngờ phương pháp trên và cho rằng nguyên<br /> nhân là do yếu tố chủng tộc và giới tính (16,19,20).<br /> Tại Việt Nam, vấn đề này vẫn chưa được khảo<br /> sát cụ thể, các sách giáo khoa về phục hình răng<br /> dựa vào tài liệu nước ngoài nên thường dùng<br /> khoảng cách giữa hai cánh mũi để chọn răng,<br /> trong khi dễ nhận thấy rằng mũi người Việt<br /> Nam rộng hơn người Bắc Mỹ.<br /> Từ thực tế đó, chúng tôi tiến hành đề tài<br /> nghiên cứu nhằm xác định mối tương quan giữa<br /> kích thước ngang khối răng trước trên với một<br /> số số đo ở vùng mặt của người Việt Nam, theo<br /> những mục tiêu sau:<br /> Xác định một số số đo ở vùng mặt gồm:<br /> khoảng cách giữa hai cánh mũi, khoảng cách<br /> giữa hai góc mắt trong, khoảng cách giữa hai<br /> đồng tử, khoảng cách giữa hai khóe mép.<br /> Xác định kích thước ngang khối răng trước<br /> trên gồm: khoảng cách giữa hai đỉnh răng nanh<br /> hàm trên theo đường thẳng, khoảng cách giữa<br /> hai đỉnh răng nanh hàm trên theo đường cong,<br /> khoảng cách giữa mặt xa hai răng nanh hàm<br /> trên theo đường thẳng, khoảng cách giữa mặt xa<br /> hai răng nanh hàm trên theo đường cong.<br /> Xác định sự khác biệt về các kích thước răng,<br /> mặt giữa nam và nữ.<br /> Xác định tương quan giữa kích thước ngang<br /> khối răng trước trên với một số số đo ở vùng<br /> mặt.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Mẫu nghiên cứu<br /> Gồm 100 sinh viên (50 nam và 50 nữ) khoa<br /> Răng Hàm Mặt - Đại học Y Dược thành phố Hồ<br /> Chí Minh, tuổi từ 21 đến 28, đồng ý tham gia<br /> nghiên cứu và thỏa các điều kiện sau: Có cha mẹ<br /> là người Việt Nam. Chỉ số khối cơ thể BMI trong<br /> giới hạn bình thường. Khớp cắn Angle hạng I.<br /> Có đầy đủ răng vĩnh viễn trên, không chỉnh<br /> hình hoặc nhổ răng, cung răng tương đối cân<br /> xứng. Các răng trước trên ngay ngắn, đúng vị<br /> trí, không có khe hở, không sâu, di lệch hoặc<br /> mòn nặng, không có phục hình hoặc miếng<br /> trám lớn. Không có dị dạng mặt bẩm sinh, bệnh<br /> về mắt, tiền sử chấn thương hay phẫu thuật mặt.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Đây là nghiên cứu cắt ngang mô tả.<br /> <br /> Phương tiện nghiên cứu<br /> Bút lông kim đầu nhỏ. Máy ảnh kỹ thuật số<br /> Canon, loại SLR, hiệu EOS 300D. Máy tính với<br /> phần mềm đo đạc AutoCAD 2006. Cân đồng hồ,<br /> thước nhân trắc, thước thủy tĩnh. Khay lấy dấu<br /> làm sẵn bằng inox dùng cho hàm trên. Alginate,<br /> thạch cao cứng, thạch cao thường. Hệ thống<br /> chụp ảnh khuôn mặt với giá cố định đầu của<br /> máy chụp phim đo sọ. Hệ thống chụp ảnh mẫu<br /> hàm với bộ dụng cụ định vị mẫu hàm.<br /> Các bước tiến hành<br /> Giai đoạn 1: Đo đạc các số đo ở vùng mặt.<br /> Bước 1: Chụp ảnh khuôn mặt nhìn thẳng của<br /> đối tượng ở tư thế nghỉ sinh lý theo các tiêu<br /> chuẩn.<br /> Đối tượng ngồi trên ghế, mắt nhìn thẳng<br /> theo đường ngang, thả lỏng cơ mặt miệng, thư<br /> giãn hàm dưới và hai môi chạm nhẹ.<br /> Hai nút tai của giá cố định đầu được cài vào<br /> lỗ ống tai ngoài của đối tượng, chỉnh sao cho ba<br /> điểm: bờ trên của lỗ ống tai ngoài (Po), điểm<br /> dưới ổ mắt (Or), điểm định vị phía mũi của máy<br /> chụp X quang nằm trên cùng một đường thẳng.<br /> Như vậy, ta xác định được mặt phẳng Frankfort<br /> của đối tượng song song với mặt phẳng ngang<br /> <br /> 27<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> và đầu đối tượng được giữ yên ở một vị trí<br /> (Hình 1).<br /> <br /> En: Điểm nằm ở khóe trong của rãnh mi<br /> mắt.<br /> P: Tâm đồng tử.<br /> Ch: Điểm nằm ở khóe mép.<br /> Bước 4: Dùng phần mềm AutoCAD đo đạc<br /> (Hình 2).<br /> Khoảng cách giữa hai cánh mũi (ký hiệu<br /> KCM): là chiều dài Al-Al.<br /> Khoảng cách giữa hai góc mắt trong (ký hiệu<br /> KGMT): là chiều dài En-En.<br /> Khoảng cách giữa hai đồng tử (ký hiệu<br /> KĐT): là chiều dài P-P.<br /> <br /> Hình 1: Chụp ảnh khuôn mặt nhìn thẳng.<br /> <br /> Khoảng cách giữa hai khóe mép (ký hiệu<br /> KKM): là chiều dài Ch-Ch.<br /> Giai đoạn 2: Đo đạc kích thước ngang khối<br /> răng trước trên.<br /> Bước 1: Dùng khay làm sẵn và alginate lấy<br /> dấu hàm trên của đối tượng rồi đổ mẫu bằng<br /> thạch cao cứng trong vòng 15 phút.<br /> Bước 2: Chụp ảnh mặt nhai mẫu hàm với bộ<br /> dụng cụ định vị mẫu hàm(14) (Hình 3).<br /> Máy ảnh kỹ thuật số được cố định trên giá<br /> đỡ sao cho mặt ống kính song song với mặt<br /> phẳng ngang và tấm thủy tinh.<br /> <br /> Hình 2: Đo đạc các số đo ở vùng mặt.<br /> Bước 2: Chuyển hình ảnh vào máy vi tính.<br /> Bước 3: Xác định các điểm chuẩn (Hình 2).<br /> A1:Điểm về phía bên nhất của mỗi cánh<br /> mũi.<br /> <br /> Hình 3: Chụp ảnh mẫu hàm.<br /> <br /> 28<br /> <br /> Đặt mẫu hàm lên lò xo, điều chỉnh mặt nhai<br /> chạm phía dưới tấm thủy tinh ít nhất tại 3 điểm:<br /> một điểm trên răng trước và hai điểm ở vùng<br /> răng sau hai bên. Như vậy, ta đã chuẩn hóa mặt<br /> nhai mẫu hàm song song với mặt phẳng chuẩn<br /> nằm ngang.<br /> <br /> Hình 4: Xác định điểm A, B, C, D.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bước 3: Chuyển hình ảnh vào máy vi tính.<br /> <br /> dài đoạn thẳng AB.<br /> <br /> Bước 4: Xác định các điểm chuẩn (Hình 4).<br /> <br /> Khoảng cách giữa hai đỉnh răng nanh hàm<br /> trên theo đường cong (ký hiệu KĐRC): là chiều<br /> dài cung AB, đi qua bờ cắn răng cửa và đỉnh<br /> múi răng nanh.<br /> <br /> A: Đỉnh răng nanh hàm trên phải<br /> B: Đỉnh răng nanh hàm trên trái<br /> C: Tiếp điểm phía xa răng nanh và phía gần<br /> răng cối nhỏ thứ nhất hàm trên phải<br /> D: Tiếp điểm phía xa răng nanh và phía gần<br /> răng cối nhỏ thứ nhất hàm trên trái<br /> Bước 5: Dùng phần mềm AutoCAD đo đạc<br /> (Hình 5,6).<br /> Khoảng cách giữa hai đỉnh răng nanh hàm<br /> trên theo đường thẳng (ký hiệu KĐRT): là chiều<br /> <br /> Hình 5: Đo khoảng cách giữa hai đỉnh<br /> răng nanh hàm trên theo đường thẳng và<br /> cong.<br /> Các ảnh đều được chụp và đo đạc bởi tác<br /> giả, với sự tập huấn của GS-TS Hoàng Tử Hùng<br /> và TS Lê Hồ Phương Trang (Khoa Răng Hàm<br /> Mặt, Đại học Y Dược Tp.HCM). Đồng thời,<br /> khoảng cách từ ống kính đến đối tượng, ánh<br /> sáng, tiêu cự đều giống nhau trong các lần chụp.<br /> <br /> Xử lý số liệu<br /> Dùng phần mềm thống kê SPSS 11.5 để<br /> nhập và xử lý số liệu: tính chỉ số khối cơ thể<br /> (BMI); tính trung bình, độ lệch chuẩn và hệ số<br /> biến thiên các giá trị đo đạc; dùng kiểm định t<br /> cho hai mẫu độc lập để so sánh các giá trị đo<br /> đạc giữa nam và nữ; dùng hệ số tương quan<br /> Pearson để đánh giá tương quan giữa kích<br /> thước ngang khối răng trước trên với các số đo ở<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Khoảng cách giữa mặt xa hai răng nanh hàm<br /> trên theo đường thẳng (ký hiệu KXRT): là chiều<br /> dài đoạn thẳng CD.<br /> Khoảng cách giữa mặt xa hai răng nanh hàm<br /> trên theo đường cong (ký hiệu KXRC): là chiều<br /> dài cung CD, đi qua bờ cắn răng cửa và đỉnh<br /> múi răng nanh.<br /> <br /> Hình 6: Đo khoảng cách giữa mặt xa<br /> hai răng nanh hàm trên theo đường<br /> thẳng và cong.<br /> vùng mặt; lập phương trình hồi quy và tỉ lệ sinh<br /> trắc học thể hiện tương quan răng-mặt (nếu có<br /> tương quan ý nghĩa); dùng kiểm định t bắt cặp<br /> để so sánh giá trị tiên đoán và giá trị đo thực tế.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Các kích thước răng-mặt<br /> Bảng 1: Kết quả đo đạc các kích thước vùng mặt và<br /> răng trên toàn bộ mẫu (n=100).<br /> Kích thước<br /> (mm)<br /> KCM<br /> KGMT<br /> KĐT<br /> KKM<br /> KĐRT<br /> KĐRC<br /> <br /> TB<br /> <br /> ĐLC<br /> <br /> HSBT<br /> <br /> 40,25<br /> 35,28<br /> 63,21<br /> 49,34<br /> 35,49<br /> 41,67<br /> <br /> 2,54<br /> 2,28<br /> 3,06<br /> 3,54<br /> 1,52<br /> 1,89<br /> <br /> 6,31<br /> 6,46<br /> 4,84<br /> 7,17<br /> 4,28<br /> 4,54<br /> <br /> GTNN GTLN<br /> 34,97<br /> 28,49<br /> 56,01<br /> 41,98<br /> 31,69<br /> 36,53<br /> <br /> 47,38<br /> 40,59<br /> 71,52<br /> 57,34<br /> 38,98<br /> 47,23<br /> <br /> 29<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> TB<br /> <br /> ĐLC<br /> <br /> HSBT<br /> <br /> GTNN GTLN<br /> 70<br /> <br /> 4,14<br /> 4,50<br /> <br /> 33,85<br /> 43,51<br /> <br /> 42,04<br /> 56,75<br /> <br /> Khi so sánh giữa nam và nữ, các kích thước<br /> đều khác biệt có ý nghĩa thống kê (p