Tỷ lệ áp dụng biện pháp tránh thai ở phụ nữ sau sinh từ 01 tháng đến 04 tháng và các yếu tố liên quan tại thị xã Cai Lậy

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> <br /> TỶ LỆ ÁP DỤNG BIỆN PHÁP TRÁNH THAI Ở PHỤ NỮ SAU SINH<br /> TỪ 01 THÁNG ĐẾN 04 THÁNG VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN<br /> TẠI THỊ XÃ CAI LẬY<br /> Mai Toàn Nghĩa*, Vũ Thị Nhung**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Áp dụng biện pháp tránh thai (BPTT) trong thời gian hậu sản sớm là rất cần thiết để ngăn ngừa<br /> các thai kỳ không mong muốn. Nghiên cứu về tình hình phụ nữ sau sinh có áp dụng BPTT là cần thiết cho việc<br /> cung cấp thông tin về công tác tư vấn kế hoạch hóa gia đình tại thị xã Cai Lậy trong thời gian sắp tới.<br /> Mục tiêu: Xác định tỷ lệ phụ nữ sau sinh từ 01 tháng đến 04 tháng có áp dụng biện pháp tránh thai tại thị<br /> xã Cai Lậy.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang thực hiện tại 16 trạm y tế của thị xã Cai Lậy trên 466 phụ nữ sau sinh<br /> từ 01 tháng đến 04 tháng đưa con đi chích ngừa tại trạm trong thời gian từ 09/2016 đến 01/2017.<br /> Kết quả: Tỷ lệ áp dụng biện pháp tránh thai sau sinh là 29% [KTC 95% (0,24-0,33)], có sự tăng dần tỷ lệ<br /> ngừa thai theo thời gian: 1 - 2 tháng: 15% [KTC 95% (0,09 - 0,20)], 2 - 3 tháng: 25,8% [KTC 95% (0,19 - 0,32)],<br /> 3 - 4 tháng: 47,4% [KTC 95% (0,39 - 0,56)]. Sự khác biệt tỷ lệ áp dụng BPTT có ý nghĩa thống kê (χ2=37,6<br /> p=0,000). Ba phương pháp ngừa thai sau sinh được chọn nhiều là: thuốc uống 11,6%, bao cao su 9,2%, xuất tinh<br /> ngoài âm đạo 3,6%. Có hai yếu tố liên quan đến tỷ lệ áp dụng BPTT là: thời gian hậu sản (p = 0,000) và nhóm<br /> tuổi trên 35 áp dụng BPTT ít hơn 63% so với nhóm dưới 35 tuổi (p = 0,012).<br /> Kết luận: Cần nâng cao kiến thức về BPTT để phụ nữ sau sinh áp dụng tránh thai kỳ không mong muốn.<br /> Từ khóa: Tránh thai sau sinh.<br /> ABSTRACT<br /> THE RATE OF WOMEN USING CONTRACEPTIVE DEVICES DURING ONE-MONTH TO FOUR-<br /> MONTH POSTPARTUM PERIOD AND ASSOCIATED FACTORS IN APPLYING CONTRACEPTIVE<br /> METHODS IN CAI LAY TOWN<br /> Mai Toan Nghia, Vu Thi Nhung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 1- 2018: 154 - 159<br /> <br /> Background: Applying contraceptive methods during postpartum period is very crucial to prevent unwanted<br /> pregnancy. Studying on the situation of postpartum contraception is very necessary to provide information about<br /> family planning consultation at Cai Lay Town in the future.<br /> Objectives: Determining the rate of women using contraceptive devices during one-month to four-month<br /> postpartum period and associated factors in applying contraceptive methods in Cai Lay Town.<br /> Methods: Cross-sectional study was conducted at 16 commune health stations of Cai Lay Town, where 466<br /> women during their one-month to four-month postpartum period were recruited when they brought their babies to<br /> the stations for vaccination. The study time was from September 2016 to January 2017.<br /> Results: The rate of contraceptive use after birth was at 29% [95% CI (0.24-0.33)], with a gradual increase<br /> in contraceptive prevalence: 1 - 2 months: 15% [95% CI (0.19 - 0.20)], and 3 - 4 months: 47.4% [95% CI (0.39 -<br /> 0.56)]. The difference in the rate of contraceptive use was statistically significant (χ2 = 37.6, p = 0.000). The three<br /> <br /> * Bệnh viện Đa khoa Khu Vực Cai Lậy Tiền Giang ** Hội Phụ sản TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: BS. Mai Toàn Nghĩa ĐT: 0908953289 Email: maitoannghia1974@gmail.com<br /> 154 Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản – Bà Mẹ Trẻ Em<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> commonly selected methods of postnatal contraception included pills (11.6%), condoms (9.2%), and withdrawal<br /> method (3.6%). Two factors associated with contraceptive prevalence were postpartum duration (p = 0.000) and<br /> age, with the group over 35 years of age using the contraceptive methods less than the group under 35 (p = 0.012).<br /> Conclusion: Postnatal women’s knowledge about contraceptive methods should be improved so that they can<br /> avoid unwanted pregnancy.<br /> Key word: Postpartum contraception.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ thông tin về công tác tư vấn KHHGĐ tại thị xã<br /> Cai Lậy trong thời gian sắp tới.<br /> Áp dụng biện pháp tránh thai (BPTT) trong<br /> thời gian hậu sản sớm là rất cần thiết vì rụng Mục tiêu nghiên cứu<br /> trứng có thể xảy ra trong 3 - 6 tuần sau sinh ở Xác định tỷ lệ áp dụng từng loại biện pháp<br /> phụ nữ không cho con bú(6,9,14), tránh thai hiệu tránh thai của phụ nữ sau sinh từ 01 tháng đến<br /> quả nên bắt đầu vào ngày 21 sau sinh(10). Việc sử 04 tháng.<br /> dụng BPTT ở phụ nữ sau sinh là rất quan trọng Xác định tỷ lệ dự định áp dụng từng loại<br /> để ngăn ngừa các thai kỳ không mong muốn và biện pháp tránh thai của phụ nữ sau sinh từ 01<br /> khoảng cách giữa các lần mang thai không quá tháng đến 04 tháng.<br /> dày. Đối với người sinh con lần đầu, nếu muốn Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp<br /> sinh thêm thì khoảng cách sinh không nên quá dụng biện pháp tránh thai của phụ nữ sau sinh<br /> ngắn vì khoảng cách này dưới 18-23 tháng sẽ từ 01 tháng đến 04 tháng.<br /> ảnh hưởng đến sự phục hồi sức khỏe của mẹ và<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> có nhiều rủi ro cho thai nhi như sinh non, thai<br /> nhi nhẹ cân(15). Nếu đối tượng đã đủ 2 con, có Thiết kế nghiên cứu<br /> thai ngoài ý muốn sẽ dẫn đến tình trạng hoặc Nghiên cứu cắt ngang<br /> sinh thêm con thứ 3 hoặc bỏ thai thì lại đối đầu Dân số nghiên cứu<br /> với nguy cơ tai biến do nạo hút thai. Khoảng<br /> Tất cả phụ nữ trong độ tuổi 15 đến 49 sống<br /> cách sinh con ngắn làm tăng tỷ lệ bệnh suất, tử<br /> tại thị xã Cai Lậy.<br /> suất cho mẹ và con. Áp dụng BPTT sẽ tránh<br /> được hậu quả bất lợi này(12). Dân số chọn mẫu<br /> Tiền Giang là một tỉnh thuộc Đồng bằng Tất cả phụ nữ trong độ tuổi 15 đến 49 mới<br /> sông Cửu Long, dân số năm 2016 ước tính là sinh, sống tại thị xã Cai Lậy đem con đi chích<br /> 1.740.138 người, tăng 0,7% so với năm 2015. Một ngừa tại một trong 16 trạm Y tế xã thuộc thị xã<br /> trong những nguyên nhân của việc tăng dân số Cai Lậy.<br /> là do tư tưởng “trọng nam khinh nữ” vẫn còn Tiêu chí nhận vào<br /> trong suy nghĩ nhiều người, họ muốn có con trai Tất cả phụ nữ trong độ tuổi 15 đến 49 sau<br /> để nối dõi tông đường. Đây thực sự là một thách sinh con từ 1 tháng đến 4 tháng sống tại thị xã<br /> thức đối với công tác dân số trong việc thực hiện<br /> Cai Lậy, đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> mục tiêu giảm tỷ lệ sinh con thứ ba.<br /> Tiêu chí loại trừ<br /> Trong hai năm 2014 – 2015, Bệnh viện Đa<br /> khoa Khu vực Cai Lậy ghi nhận tỷ lệ sinh con Không trả lời được bảng phỏng vấn vì các<br /> thứ 3 cao gấp đôi tỷ lệ sinh con thứ 3 chung của tật: câm, điếc, tâm thần.<br /> tỉnh Tiền Giang và có gần 1 nghìn lượt bỏ thai Phụ nữ không cần áp dụng BPTT: thụ tinh<br /> ngoài ý muốn.<br /> trong ống nghiệm, cắt tử cung trong lúc mổ sinh,<br /> Nghiên cứu về tình hình phụ nữ sau sinh có<br /> ly hôn, chồng chết.<br /> áp dụng BPTT là cần thiết cho việc cung cấp<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản – Bà Mẹ Trẻ Em 155<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> Cỡ mẫu Xử lý số liệu<br /> 2<br /> Z (1   / 2 )  P (1  P ) Số liệu được nhập và xử lý bằng phần mềm<br /> n<br /> d 2<br /> thống kê SPSS 16.0.<br /> α là sai lầm loại I (α = 0,05). Phân tích số liệu gồm 2 bước.<br /> P là tỷ lệ mong muốn các ĐTNC áp dụng Bước 1: Mô tả và phân tích đơn biến.<br /> BPTT sớm trong thời gian hậu sản , chọn p=0,5 Bước 2: Phân tích đa biến bằng hồi quy<br /> (vì muốn có cỡ mẫu lớn nhất). logistic nhằm kiểm soát các yếu tố gây nhiễu.<br /> d là độ chính xác hay sai số cho phép, chọn Sử dụng khoảng tin cậy 95%.<br /> d=0,05 → n=384.<br /> KẾT QUẢ<br /> Phương pháp chọn mẫu<br /> Trong thời gian từ 25/09/2016 đến 25/01/2017<br /> Lấy mẫu toàn bộ trong thời gian nghiên cứu<br /> có 466 bà mẹ đem con đi tiêm ngừa thỏa tiêu<br /> Nhân sự tham gia nghiên cứu chuẩn chọn mẫu và đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> Ngoài tác giả còn có 16 cộng tác viên dân số Tỷ lệ áp dụng biện pháp tránh thai sau sinh.<br /> là nhân viên của 16 trạm y tế tại thị xã Cai Lậy.<br /> Bảng 1. Tỷ lệ áp dụng biện pháp tránh thai sau sinh.<br /> Quy trình thực hiện nghiên cứu Áp dụng BPTT sau sinh<br /> Thời gian hậu sản<br /> Bước 1: Sàng lọc đối tượng nghiên cứu Có Không<br /> Từ 1 tháng đến 2 tháng 21 (15,0%) 119 (85%)<br /> Các bà mẹ đem con đến trạm y tế tiêm ngừa<br /> Từ 2 tháng đến 3 tháng 49 (25,8%) 141 (74,2%)<br /> sẽ được cộng tác viên dân số đón tiếp, hỏi các Từ 3 tháng đến 4 tháng 65 (47,8%) 71 (52,2%)<br /> thông tin về hành chính và hướng dẫn làm thủ Chung 135 (29%) 331 (71%)<br /> tục tiêm ngừa cho bé. Các bà mẹ thỏa điều kiện Tỷ lệ áp dụng từng loại biện pháp tránh thai<br /> chọn mẫu sẽ được ghi nhận vào danh sách và sau sinh<br /> mời tham gia nghiên cứu.<br /> Bảng 2. Tỷ lệ áp dụng từng loại biện pháp tránh thai<br /> Bước 2: Mời bà mẹ tham gia nghiên cứu, nếu sau sinh.<br /> bà mẹ đồng ý sẽ được ký bảng đồng thuận và BPTT áp dụng N (%)<br /> bắt đầu được phỏng vấn. Thuốc uống 54 (40,0%)<br /> Bước 3: Phỏng vấn và thu thập số liệu. Bao cao su 43 (31,9%)<br /> Xuất tinh ngoài âm đạo 17 (12,6%)<br /> Địa điểm phỏng vấn tại phòng theo dõi sau Dụng cụ tử cung 13 (9,6%)<br /> tiêm ngừa của trạm y tế. Tính theo chu kỳ kinh 7 (5,2%)<br /> Thời gian phỏng vấn: dự kiến 10-15 phút đối Thuốc tiêm 1 (0,7%)<br /> Tổng 135 (100%)<br /> với mỗi bà mẹ.<br /> Áp dụng BPTT hiện đại chiếm 82,2%, truyền<br /> Bảng thu thập số liệu được soạn sẵn dưới<br /> thống 27,8%, nhiều nhất là thuốc uống và BCS,<br /> dạng đóng, một lựa chọn, người phỏng vấn đặt<br /> không có đối tượng nghiên cứu nào áp dụng que<br /> câu hỏi, đối tượng nghiên cứu trả lời sẽ được<br /> cấy hay đình sản.<br /> người phỏng vấn điền vào bảng thu thập số liệu.<br /> Phụ nữ từ 35 tuổi trở lên áp dụng BPTT<br /> Đối với những bà mẹ không đồng ý tham<br /> sau sinh thấp hơn 63% so với những người trẻ<br /> gia nghiên cứu vẫn được theo dõi phản ứng tuổi hơn. Người cư trú ở phường có khả năng<br /> thuốc sau tiêm ngừa theo quy trình tiêm tránh thai gấp 1,5 lần người sinh sống ở xã.<br /> chủng của trạm y tế và hướng dẫn các biện Người học từ cấp 3 trở lên có khả năng thực<br /> pháp tránh thai sau sinh nếu họ có yêu cầu. hành tránh thai thấp hơn 35% so với những<br /> người học vấn kém hơn. Người đã sinh con<br /> <br /> <br /> <br /> 156 Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản – Bà Mẹ Trẻ Em<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> được từ 2 đến 3 tháng có khả năng thực hành con được từ 3 đến 4 tháng có khả năng thực<br /> tránh thai cao hơn 1,93 lần so với những người hành tránh thai cao hơn 5,25 lần so với những<br /> mới sinh con từ 1 đến 2 tháng. Người đã sinh người mới sinh con từ 1 đến 2 tháng.<br /> Bảng 3. Các yếu tố liên quan đến áp dụng biện pháp tránh thai sau sinh.<br /> OR * KTC 95% P* OR** KTC 95% P**<br /> Nhóm tuổi ≥35 0,47 0,23 - 0,96 0,039 0,37 0,17 - 0,80 0,012<br /> Địa chỉ ại phường 1,45 0,96 - 2,20 0,08 1,5 0,97 - 2,34 0,07<br /> Học vấn trên cấp 3 0,81 0,54 - 1,20 0,29 0,65 0,42 - 1,01 0,059<br /> Thời gian hậu sản<br /> 2 đến 3 tháng 1,97 1,11 - 3,47 0,019 1,93 1,09 - 3,42 0,024<br /> 3 đến 4 tháng 5,18 2,92 - 9,20 < 0,0001 5,25 2,94 - 9,38