Ứng dụng kế toán xanh gắn với phát triển bền vững tại Việt Nam

Chia sẻ: Tô Nhiễm | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết "Ứng dụng kế toán xanh gắn với phát triển bền vững tại Việt Nam" đề cập đến những lợi ích và những khó khăn của việc ứng dụng kế toán xanh đồng thời đưa ra một số kiến nghị nhằm đẩy nhanh việc phát triển và ứng dụng kế toán xanh tại Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ứng dụng kế toán xanh gắn với phát triển bền vững tại Việt Nam

KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC KẾ TOÁN XANH TRONG XU THẾ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG ỨNG DỤNG KẾ TOÁN XANH GẮN VỚI PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TẠI VIỆT NAM TS. Nguyễn Thị Nga Trường Đại học Lao động - Xã hội Email: Nguyennga27781@gmail.com Tóm tắt Việc phát triển và ứng dụng kế toán xanh trở thành xu thế tất yếu hiện nay bởi nó đƣợc coi là một công cụ quan trọng liên quan đến các khía cạnh ảnh hƣởng của phát triển kinh tế đối với môi trƣờng tự nhiên và đƣợc xem là hƣớng chuyển đổi theo phƣơng thức phát triển bền vững, phát triển nền kinh tế xanh của Việt Nam. Tuy nhiên, vận dụng kế toán xanh thế nào để đạt hiệu quả là vấn đề đặt ra hiện nay. Trong bài viết này tác giả đề cập đến những lợi ích và những khó khăn của việc ứng dụng kế toán xanh đồng thời đƣa ra một số kiến nghị nhằm đẩy nhanh việc phát triển và ứng dụng kế toán xanh tại Việt Nam. Từ khóa: Kế toán xanh, kế toán môi trường, phát triển bền vững Abstract The development and application of green accounting has become an inevitable trend today because it is considered an important tool related to aspects of economic development's impact on the natural environment and is considered an important tool. direction of transformation towards sustainable development, developing Vietnam's green economy. However, how to apply green accounting effectively is a current question. In this article, the author mentions the benefits and difficulties of applying green accounting and also makes some recommendations to accelerate the development and application of green accounting in Vietnam. Keywords: Green accounting, environmental accounting, sustainable development 1. Giới thiệu Kế toán xanh là một loại kế toán cố gắng đƣa yếu tố chi phí môi trƣờng vào kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Phát triển bền vững đang trở thành xu hƣớng chung trên thế giới và thế giới đang hƣớng đến những hoạt động ―xanh hóa‖ nhƣ: tăng trƣởng xanh, trái phiếu xanh, kế toán xanh,… Theo các nghiên cứu trên thế giới, kế toán xanh đƣợc coi là một công cụ quan trọng liên quan đến các khía cạnh ảnh hƣởng của sự phát triển kinh tế đối với môi trƣờng tự nhiên và đƣợc xem là hƣớng chuyển đổi theo phƣơng thức phát triển bền vững, hƣớng tới phát triển nền kinh tế xanh. Nhận thức về Kinh tế xanh giúp doanh nghiệp quan tâm tới các tác động của môi trƣờng hay một số yếu tố có thể gây ra tác động xấu cho môi trƣờng, từ đó giúp các nhà làm chính sách và các nhà quản trị doanh nghiệp có cách thức phòng ngừa và đối phó với các tác động đó. Nói cách khác, kinh tế xanh giúp doanh nghiệp thể hiện trách nhiệm xã hội và đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp. Nhờ đó, giúp doanh nghiệp giảm các rủi ro về môi trƣờng cũng nhƣ rủi ro về sức khoẻ cho cộng đồng, đồng thời cải thiện công tác kế toán quản trị và kế toán tài chính về môi trƣờng ở phạm vi doanh nghiệp. Nhiều chi phí liên quan đến môi trƣờng nhƣ chi phí xử lý chất thải, các khoản chi mua thiết bị làm giảm tiếng ồn, khói bụi... đang đƣợc phản ánh chung trong các tài khoản chi phí quản lý của doanh nghiệp. Do đó, các nhà quản lý doanh nghiệp không thể thấy đƣợc quy mô và tính chất của các khoản chi phí môi trƣờng. Nếu doanh nghiệp thực hiện tốt kinh tế xanh, sẽ giảm đƣợc sự tiêu hao các yếu tố nguyên liệu, nhiên liệu, năng lƣợng đầu vào của quá trình sản xuất kinh doanh. Những 55
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC KẾ TOÁN XANH TRONG XU THẾ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG năm gần đây, kế toán môi trƣờng - một nội dung cụ thể của kế toán xanh trong hệ thống kế toán nói chung, đƣợc nhìn nhận nhƣ là một công cụ hữu ích cung cấp các thông tin về môi trƣờng ngoài các thông tin về tình hình sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp, làm cơ sở cho các nghĩa vụ bảo vệ môi trƣờng của doanh nghiệp. Nhờ đó, giúp giảm các rủi ro về môi trƣờng, cũng nhƣ rủi ro về sức khoẻ cộng đồng, đồng thời cải thiện công tác kế toán quản trị và tài chính môi trƣờng ở phạm vi doanh nghiệp. 2. Khái niệm kế toán xanh Thuật ngữ kế toán xanh lần đầu tiên đƣợc sử dụng phổ biến bởi nhà kinh tế Peter Wood vào những năm 1980 ―Kế toán xanh có thể hiểu là một hệ thống kế toán hiện đại và toàn diện nhằm ghi chép, tổng hợp và lập báo cáo cho một tổ chức, để phản ánh đầy đủ các nội dung về tài sản, nợ phải trả, vốn đầu tư, nguồn thu và các khoản chi cho môi trường xanh của quốc gia” Dƣơng Thị Thanh Hiền (2016) cho rằng kế toán xanh đƣợc chia thành nhiều góc độ khác nhau, bao gồm 5 nội dung chính: Kế toán tài chính môi trƣờng; Kế toán quản trị môi trƣờng; Tài chính môi trƣờng; Pháp luật về môi trƣờng; Đạo đức và quan hệ với cộng đồng xã hội. Nhiều ý kiến lại cho rằng, kế toán xanh (kế toán môi trƣờng, kế toán sinh thái, kế toán xã hội) là một bộ phận cấu thành của kế toán, liên quan đến các thông tin về hoạt động môi trƣờng trong phạm vi doanh nghiệp nhằm thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin về môi trƣờng cho đối tƣợng trong và ngoài doanh nghiệp sử dụng để ra quyết định. 3. Lợi ích của kế toán xanh Với xu thế tăng trƣởng xanh, kinh tế xanh trên toàn cầu, kế toán xanh đang ngày càng phổ biến ở nhiều quốc gia và đang trở thành mối quan tâm của các nhà làm chính sách, nhà quản trị doanh nghiệp, nhà nghiên cứu và cả ngƣời dân. Một số lợi ích của kế toán xanh đối với nền kinh tế nói chung và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nói riêng nhƣ sau: - Kế toán xanh giúp khắc phục đƣợc nhƣợc điểm, hạn chế của kế toán truyền thống, đòi hỏi các cơ quan quản lý có cái nhìn thực tiễn hơn để có thể đẩy nhanh việc hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến lĩnh vực kế toán. Thực tế cho thấy, kế toán truyền thống có những hạn chế nhất định, đặc biệt là các vấn đề môi trƣờng. Hệ thống tài khoản, sổ, chứng từ kế toán không ghi nhận riêng biệt những thông tin môi trƣờng. Yếu tố chi phí ―môi trƣờng‖ và thu nhập do ―môi trƣờng‖ mang lại không nằm trong một tài khoản, một khoản mục riêng rẽ, cụ thể nào của kế toán. - Áp dụng kế toán xanh sẽ giúp nâng cao uy tín, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Kế toán xanh giúp cung cấp thông tin thông tin liên quan đến môi trƣờng. chính xác, đầy đủ và toàn diện hơn để đo lƣờng quá trình thực hiện, từ đó cải thiện hình ảnh của doanh nghiệp với các bên liên quan, giúp doanh nghiệp cải thiện quan hệ với chủ nợ, ngân hàng, cổ đông, khách hàng… Việc đáp ứng đƣợc các tiêu chuẩn môi trƣờng quốc tế giúp doanh nghiệp tạo đƣợc lợi thế thƣơng mại, nâng cao uy tín trong cộng đồng nhờ phát triển hình ảnh ―xanh‖. - Kế toán xanh giúp nhà quản trị dễ dàng đƣa ra lựa chọn công nghệ sản xuất đáp ứng các tiêu chuẩn về môi trƣờng. Việc thực hiện tốt kế toán xanh giúp nhà quản trị có 56
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC KẾ TOÁN XANH TRONG XU THẾ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG thể đưa ra những quyết định quan trọng nhƣ giảm chi phí sản xuất, tăng năng suất, đầu tƣ máy móc thiết bị để sản xuất tốt hơn, sạch hơn, đem lại những sản phẩm có chất lƣợng, dẫn đến làm giảm giá thành. Điều này giúp doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh về giá bán và lợi nhuận cao hơn, giảm đƣợc các vấn đề về mặt pháp lý. - Kế toán xanh giúp cho kế toán lường trước các tác động của môi trường, giúp các nhà quản trị doanh nghiệp và các nhà làm chính sách có cách thức đối phó và giải quyết hợp lý. Từ đó, giúp giảm các rủi ro về môi trƣờng cũng nhƣ rủi ro về sức khỏe cộng đồng, đồng thời cải thiện công tác kế toán quản trị và tài chính môi trƣờng ở phạm vi doanh nghiệp. - Kế toán xanh góp phần tìm kiếm, cung cấp các thông tin quan trọng và cần thiết về các chi phí và doanh thu có liên quan đến môi trƣờng; hƣớng dẫn các doanh nghiệp, các chủ dự án trong các quyết định kinh tế, khuyến khích họ nỗ lực trong việc sử dụng tài nguyên một cách có hiệu quả và hạn chế tối đa sự hủy hoại môi trƣờng, hạn chế rác thải và sự ô nhiễm, thay đổi các hành vi đối xử với môi trƣờng sống. 4. Một số thách thức trong vận dụng kế toán xanh Cùng với chiến lƣợc phát triển của Việt Nam là phát triển kinh tế nhanh, bền vững, bảo vệ tốt môi trƣờng và giải quyết hài hòa các vấn đề kinh tế, môi trƣờng và xã hội. Nhà nƣớc đã quan tâm và ban hành ngày càng nhiều các quy định mang tính pháp lý để hạn chế sự khai thác quá mức nguồn tài nguyên thiên nhiên phục vụ cho phát triển kinh tế, xã hội, đồng thời, hạn chế tới mức tối đa các hành vi vi phạm, hủy hoại môi trƣờng, gây ô nhiễm môi trƣờng. Tuy nhiên, việc triển khai áp dụng kế toán xanh tại Việt Nam hiện nay còn gặp không ít khó khăn, thách thức: Về khuôn khổ pháp lý: Nhìn chung, các quy định về tài chính, các chuẩn mực, các chế độ kế toán của Nhà nƣớc và công cụ kế toán của doanh nghiệp chƣa cung cấp và đáp ứng đƣợc những thông tin cần thiết về các chi phí liên quan đến môi trƣờng. Về mức độ tuân thủ của doanh nghiệp: Doanh nghiệp có xu hƣớng né tránh việc áp dụng kế toán xanh bởi để thực hiện các quy định pháp lý đó, tất yếu phát sinh thêm nhiều loại chi phí với quy mô ngày càng lớn liên quan đến bảo vệ môi trƣờng, xử lý các chất thải tác động đến môi trƣờng và nâng cao chất lƣợng môi trƣờng trong hợp đồng kinh doanh của các DN và trong triển khai các dự án đầu tƣ. Về công tác tổ chức kế toán xanh: Hiện nay, các doanh nghiệp chủ yếu tập trung vào công tác kế toán tài chính, do vậy bộ phận kế toán của doanh nghiệp cũng không có những nhân viên kế toán môi trƣờng riêng biệt. Bên cạnh đó hệ thống tài khoản, sổ, chứng từ kế toán không ghi nhận riêng biệt những thông tin môi trƣờng. Trên các tài khoản kế toán chƣa ghi nhận các chi phí đáng kể liên quan đến môi trƣờng nhƣ chi phí sửa chữa, đền bù, chi phí khắc phục sự cố và chi phí dọn dẹp, xử lý trong các vụ tai nạn, hủy hoại môi trƣờng sinh thái, môi trƣờng sống. Về nguồn nhân lực kế toán xanh. Hiện nay, nguồn nhân lực kế toán đƣợc đào tạo hàng năm cơ bản chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu của doanh nghiệp, các phƣơng thức kế toán mới đòi hỏi ngƣời làm kế toán phải có trình độ và am hiểu cao thì đến nay vẫn chƣa thể đáp ứng yêu cầu đề ra. Do kế toán xanh chƣa đƣợc phổ biến trong các doanh nghiệp Việt Nam, vì thế cần chú trọng đào tạo nâng cao chất lƣợng đội ngũ kế toán viên, đồng thời xây dựng phòng kế toán có năng lực và kinh nghiệm về kế toán xanh… 57
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC KẾ TOÁN XANH TRONG XU THẾ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG 5. Một số kiến nghị nhằm đẩy mạnh ứng dụng kế toán xanh gắn với việc phát triển bền vững Nhằm đẩy mạnh việc vận dụng kế toán xanh gắn với chủ trƣơng phát triển nền kinh tế xanh và bền vững ở Việt Nam, thời gian tới cần có sự vào cuộc từ nhiều phía với những giải pháp có tính đồng bộ Đối với cơ quan quản lý - Cần nhận thức đúng đắn về sự phát triển và ứng dụng của kế toán xanh trong thực tiễn. Đặc biệt, với chủ trƣơng phát triển bền vững, ―xanh hóa nền kinh tế‖ của Đảng và Nhà nƣớc, cần nhận thức rằng, việc vận dụng kế toán xanh nói chung và kế toán môi trƣờng nói riêng là đòi hỏi mang tính bắt buộc, nhƣng cần một lộ trình lâu dài hợp lý. - Tiếp tục bổ sung, hoàn thiện các quy định về kế toán xanh cần trong thời gian tới. Hiện nay, hệ thống kế toán đang áp dụng chƣa đủ điều kiện để các doanh nghiệp thực hiện kế toán môi trƣờng. - Tăng cƣờng các chế tài xử phạt, thực hiện tốt các chính sách thuế, phí môi trƣờng đối với doanh nghiệp, qua đó giúp các doanh nghiệp nâng cao nhận thức, cũng nhƣ thực hiện trách nhiệm của mình đối với môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng. - Có chính sách đãi ngộ, khuyến khích và biểu dƣơng các doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm xã hội tốt của mình, trong đó có thực hiện tốt công tác kế toán xanh (kế toán môi trƣờng), qua đó góp phần tuyên truyền sâu rộng việc áp dụng kế toán xanh trong hoạt động thực tiễn. Đối với cộng đồng doanh nghiệp - Cần thay đổi nhận thức trong việc vận dụng kế toán xanh trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Thực tế cho thấy, hiện nay các doanh nghiệp chƣa nhận thức đƣợc ý nghĩa và lợi ích của hoạt động bảo vệ môi trƣờng nói chung và việc áp dụng kế toán xanh nói riêng. Đa số doanh nghiệp tại Việt Nam chƣa tiến hành tính toán các chi phí môi trƣờng. Ngoài ra, nhiều nhà quản trị doanh nghiệp chƣa nhận thức đƣợc rằng, chi phí bỏ ra để tính toán các chi phí môi trƣờng nhỏ hơn so với tổng chi phí phải gánh chịu khi họ phải trả thuế, phí hay tiền phạt từ các hành vi gây hại môi trƣờng. - Các nhà quản trị doanh nghiệp cần phải có nhiều thông tin hơn về khía cạnh chi phí liên quan đến môi trƣờng phát sinh trong các hợp đồng của doanh nghiệp, để đƣa ra đƣợc các quyết định đầu tƣ kinh doanh phù hợp. Qua đó, vừa có thể tìm kiếm lợi nhuận từ các dự án, vừa tránh đƣợc các khoản xử phạt liên quan đến môi trƣờng. - Tiếp tục tăng cƣờng nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực kế toán để đáp ứng đƣợc yêu cầu công việc trong bối cảnh mới,... Hiện nay, do kế toán xanh chƣa phổ biến trong doanh nghiệp, nên bộ phận kế toán của doanh nghiệp hầu nhƣ có rất ít nhân viên kế toán có kiến thức về kế toán môi trƣờng hoặc nhân viên kế toán môi trƣờng chuyên biệt. Do vậy, trong thời gian tới, các doanh nghiệp cần chú trọng đào tạo nâng cao chất lƣợng đội ngũ kế toán viên, đồng thời xây dựng phòng kế toán có năng lực và kinh nghiệm về kế toán xanh Đối với cơ sở đào tạo đại học, cao đẳng - Cần nghiên cứu về cơ sở lý thuyết về kế toán xanh để đƣa vào giảng dạy. Hiện nay, nhiều trƣờng cũng đã giảng dạy các nội dung liên quan đến kế toán môi trƣờng. Tuy nhiên, việc giảng dạy cần đáp ứng đƣợc yêu cầu lý thuyết, đặc biệt cần gắn với 58
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC KẾ TOÁN XANH TRONG XU THẾ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG các quy định pháp lý hiện hành về môi trƣờng và thuế bảo vệ môi trƣờng của Việt Nam. Ngoài ra, về cơ bản khái niệm kế toán xanh rộng hơn so với khái niệm kế toán môi trƣờng, nên có nghiên cứu thấu đáo hơn về kế toán xanh, trong đó cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế để có thể truyền đạt đầy đủ đến ngƣời học. - Cần phát triển đội ngũ giảng viên kế toán chất lƣợng cao và có kinh nghiệm thực tiễn, không chỉ có trình độ về kế toán truyền thống mà còn phải am hiểu về các mô hình kế toán mới, gắn với hoạt động thực tiễn của doanh nghiệp và Cách mạng Công nghiệp 4.0. 6. Kết luận Kế toán xanh đƣợc coi là một công cụ quan trọng liên quan đến các khía cạnh ảnh hƣởng của phát triển kinh tế đối với môi trƣờng tự nhiên và đƣợc xem là hƣớng chuyển đổi theo phƣơng thức phát triển bền vững, hƣớng tới phát triển nền kinh tế xanh. Đây cũng là hƣớng tiếp cận mới và lâu dài, phù hợp với xu thế phát triển chung trên thế giới. Vận dụng kế toán xanh là một quá trình lâu dài, đòi hỏi cần phải đƣợc thực hiện, nghiên cứu đầu tƣ để tạo đƣợc sự tăng trƣởng bền vững. 7.Tài liệu tham khảo 1. Dƣơng Thị Thanh Hiền (2016), Kế toán xanh và Kế toán môi trường - Một số quan điểm hiện đại, Tạp chí Kế toán và Kiểm toán 4/2016; 2. Phạm Đức Hiếu (2012), Giáo trình kế toán môi trường trong doanh nghiệp, NXB Giáo dục; 3. Abdel-Rahim, Heba Y. M., & Yousef M. Abdel-Rahim. (2010), Green accounting - a proposition for EA/ER conceptual implementation methodology. Journal of Sustainability and Green Business, 5(1), 27-33; 4. Bailey, Paul. (1995), Environmental accounting case Studies: Green accounting At AT&T (3rd ed.), Los Angeles: SAGE Publications, Inc; 59