Ứng dụng kỹ thuật khuếch đại acid nucleic (kt NAT) trong sàng lọc máu để phát hiện HBV, HCV và HIV

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> <br /> ỨNG DỤNG KỸ THUẬT KHUẾCH ĐẠI ACID NUCLEIC (KT NAT)<br /> TRONG SÀNG LỌC MÁU ĐỂ PHÁT HIỆN HBV, HCV VÀ HIV<br /> Hoàng Thị Tuệ Ngọc*, Nguyễn Tấn Bỉnh**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Ứng dụng kỹ thuật khuếch đại acid nucleic (kỹ thuật NAT) trong sàng lọc HBV, HCV và HIV ở<br /> người hiến máu tại Bệnh Viện Truyền Máu Huyết Học.<br /> Phương pháp: 168619 mẫu máu hiến âm tính với sàng lọc huyết thanh được sàng lọc HBV, HCV và HIV<br /> bằng kỹ thuật NAT theo chế độ pool-6. Các xét nghiệm được thực hiện bằng hệ thống Cobas s 201 (Roche) với<br /> bộ thuốc thử và các chứng Cobas Taqscreen MPX version 2.0 theo nguyên tắc real-time PCR, phát hiện đồng<br /> thời nhiễm HBV, HCV và HIV trong mẫu thử. Trong trường hợp mẫu pool-6 dương tính, xét nghiệm mẫu đơn<br /> được thực hiện.<br /> Kết quả: Sàng lọc bằng kỹ thuật NAT phát hiện 182/169619 mẫu dương tính với HBV (chiếm 0,108%),<br /> 2/168619 mẫu dương tính với HCV (chiếm 0,001%) và 4/168619 mẫu dương tính với HIV (chiếm 0,002%).<br /> Kết luận: Kết quả của nghiên cứu cho thấy kỹ thuật NAT trong sàng lọc HBV, HCV và HIV tại Ngân<br /> Hàng Máu, Bệnh Viện Truyền Máu Huyết Học góp phần cung cấp các sản phẩm máu an toàn hơn, đóng góp<br /> vào công tác đảm bảo an toàn truyền máu.<br /> Từ khóa: kỹ thuật khuếch đại acid nucleic (kỹ thuật NAT), sàng lọc máu hiến, phát hiện HBV, HCV, HIV.<br /> ABSTRACT<br /> APPLICATION OF THE NUCLEIC ACID AMPLIFICATION TECHNOLOGY ASSAYS (NAT) FOR<br /> SCREENING HBV, HCV, AND HIV INFECTIONS<br /> Hoang Thi Tue Ngoc, Nguyen Tan Binh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 2 - 2016: 414 - 419<br /> <br /> Objective: To apply the nucleic acid amplification technology assays (NAT) for screening HBV, HCV, and<br /> HIV infections in blood donors at the Blood Transfusion Hematology Hospital.<br /> Methods: A total of 168,619 samples with seronegative results was screened for HBV, HCV, and HIV<br /> infections by NAT in minipool of 6 donations. The samples were tested by the Cobas s 201 system (Roche),<br /> using Cobas Taqscreen MPX version 2.0 for simultaneous detection of HBV, HCV, and HIV. In case of the<br /> positive minipool-6, these samples were individually tested.<br /> Results: Of the 168,619 seronegative samples tested, there were 182 NAT yield cases (0.108%) with HBV;<br /> 2 NAT yield cases with HCV (0.001%); and 4 NAT yield cases with HCV (0.002%).<br /> Conclusion: Our study indicated that the application of the NAT for screening HBV, HCV, and HIV<br /> infections in blood donors at the Blood Transfusion Hematology Hospital distributes to providing the safety<br /> blood products.<br /> Key words: nucleic acid amplification technology assays (NAT), screening donated blood, HBV, HCV,<br /> HIV detections. .<br /> <br /> <br /> <br /> * Bệnh Viện Truyền Máu Huyết Học ** Sở Y Tế Thành phố Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS. BS. Hoàng Thị Tuệ Ngọc ĐT:0906480935 Email: ngochtt@yahoo.com<br /> <br /> 414 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ nghiệm sàng lọc HIV-1, HIV-2, vi rút viêm gan<br /> B và vi rút viêm gan C bằng kỹ thuật NAT tại<br /> An toàn truyền máu – nội dung xuyên suốt các cơ sở truyền máu trên địa bàn thành phố Hà<br /> trong chiến lược truyền máu của mỗi quốc gia – Nội, tỉnh Thừa Thiên - Huế, thành phố Hồ Chí<br /> là kết quả của việc kết hợp nhiều tiến trình: xây<br /> Minh và thành phố Cần Thơ phải thực hiện<br /> dựng chính sách quốc gia, thiết lập hệ thống<br /> trước ngày 01 tháng 01 năm 2015”(3).<br /> quản lý chất lượng, chọn người cho máu tình<br /> Ngân Hàng Máu thuộc Bệnh Viện Truyền<br /> nguyện, xây dựng quy trình xét nghiệm hiệu<br /> Máu Huyết Học (BVTMHH) là một trung tâm<br /> quả và sử dụng hợp lý chế phẩm máu. Trong<br /> lớn và luôn đi đầu trong việc áp dụng các kỹ<br /> các tiến trình trên, sàng lọc các tác nhân lây<br /> thuật tiên tiến vào công tác sàng lọc máu. Từ<br /> truyền qua đường máu luôn được xem là một<br /> tháng 10/2013, việc lắp đặt trang thiết bị cho xét<br /> mục tiêu quan trọng.<br /> nghiệm sàng lọc NAT đã được hoàn tất và<br /> Kỹ thuật NAT (nucleic acid amplification tháng 02/2014 BVTMHH trở thành đơn vị đầu<br /> testing), là kỹ thuật sinh học phân tử được<br /> tiên trên cả nước thực hiện thành công kỹ thuật<br /> nhiều nước trên thế giới áp dụng trong sàng lọc NAT trong sàng lọc HIV, HBV và HCV cho các<br /> máu, đã góp phần giúp giảm nguy cơ lây nhiễm<br /> đơn vị máu hiến. Các kết quả bước đầu triển<br /> qua đường truyền máu cho người nhận. Kỹ<br /> khai kỹ thuật NAT trong sàng lọc HBV, HCV và<br /> thuật này đã được sử dụng ở các nước phát HIV tại BVTMHH bao gồm công tác ngoại kiểm<br /> triển vào cuối thập niên 1990 và đầu những và thử nghiệm đã được báo cáo(5) . Quy trình<br /> năm 2000. Gần đây, có khoảng 33 quốc gia trên<br /> sàng lọc các tác nhân lây nhiễm, kết hợp kỹ<br /> thế giới đã sử dụng kỹ thuật NAT cho phát hiện<br /> thuật huyết thanh và kỹ thuật NAT, đã được<br /> HIV và khoảng 27 quốc gia sử dụng kỹ thuật<br /> thực hiện thường quy tại BVTMHH cho tất cả<br /> này cho phát hiện HBV. Kỹ thuật NAT có độ<br /> các mẫu máu hiến từ tháng 05/2015. Trong<br /> nhạy và độ đặc hiệu cao đối với acid nucleic của nghiên cứu này, chúng tôi trình bày các kết quả<br /> virus. Dựa trên nguyên tắc khuếch đại trình tự trong công tác ứng dụng kỹ thuật NAT trong<br /> mục tiêu của acid ribonucleic hay acid<br /> sàng lọc HBV, HCV và HIV tại BVTMHH.<br /> deoxyribonucleic, kỹ thuật này giúp phát hiện<br /> sớm và rút ngắn giai đoạn cửa sổ so với các ĐỐITƯỢNG–PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> phương pháp sàng lọc khác, cho phép xác định Nghiên cứu mô tả triển khai kỹ thuật mới,<br /> trực tiếp HBV-DNA, HCV-RNA và HIV-RNA. thực hiện tại BVTMHH từ tháng 06/2015 đến<br /> Theo ước tính của WHO, với dân số trên 90 tháng 03/2016.<br /> triệu người, mỗi năm Việt Nam cần khoảng 450 Từ 01/06/2015 đến 31 /03/2016, có 174763<br /> 000 lít máu (2% dân số) để đáp ứng cho nhu cầu mẫu máu hiến được thực hiện sàng lọc HBsAg,<br /> điều trị, cấp cứu và đề phòng thảm họa(12). anti-HCV, Ag-Ab HIV, giang mai, HTLV-1,<br /> Trong khi đó, tại Việt Nam, tỉ lệ nhiễm HIV, anti-HBc IgM và kháng thể bất thường bằng kỹ<br /> HBV và HCV trong dân số chung lần lượt là thuật huyết thanh tại BVTMHH.<br /> 0,25%; 10% và 6,5% (4,9,11). Ở người hiến máu, Các mẫu âm tính sau sàng lọc huyết thanh<br /> theo báo cáo từ Ngân Hàng Máu Bệnh Viện sẽ được thực hiện kỹ thuật NAT trên hệ thống<br /> Truyền Máu Huyết Học năm 2014, tỉ lệ nhiễm máy tự động Cobas s 201 (Roche) với bộ thuốc<br /> HIV, HBV và HCV lần lượt là 0,5%; 3,64% và thử và các chứng Cobas Taqscreen MPX version<br /> 0,747% .Vì vậy, việc áp dụng các kỹ thuật NAT 2.0, theo chế độ pool-6, nhằm phát hiện HBV,<br /> nhằm nâng cao hiệu quả trong sàng lọc máu đã HCV và HIV. Trong trường hợp mẫu pool-6<br /> được Bộ Y Tế quy định trong thông tư số dương tính, các mẫu pool-6 sẽ được tách ra để<br /> 26/2013/TT-BYT, theo đó “Việc thực hiện xét thực hiện sàng lọc NAT mẫu đơn.<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 415<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> Quy trình xét nghiệm sàng lọc mẫu máu hiến tại BVTMHH được trình bày trong Hình 1.<br /> <br /> Mẫu máu hiến<br /> <br /> <br /> <br /> Sàng lọc huyết thanh<br /> (HBsAg, anti-HCV, Ag-Ab HIV, giang mai, HTLV-1,<br /> anti-HBc IgM và kháng thể bất thường)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Dương tính Âm tính<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Loại bỏ Sàng lọc NAT Pool-6<br /> (HBV, HCV, HIV)<br /> <br /> <br /> <br /> Dương tính Âm tính<br /> <br /> <br /> <br /> Sàng lọc NAT mẫu đơn Sử dụng<br /> (HBV, HCV, HIV)<br /> <br /> <br /> <br /> Dương tính Âm tính<br /> <br /> <br /> <br /> Loại bỏ Sử dụng<br /> Hình 1. Quy trình sàng lọc mẫu máu hiến tại Bệnh Viện Truyền Máu Huyết Học<br /> KẾT QUẢ bỏ. Các mẫu âm tính với kỹ thuật huyết thanh<br /> sẽ được sàng lọc NAT.<br /> Đối với sàng lọc HBV, HCV và HIV trên<br /> Trong thời gian nghiên cứu từ 01/06/2015<br /> mẫu máu hiến tại BVTMHH, quy trình sàng lọc<br /> đến 31 /03/2016, có 174763 mẫu máu hiến được<br /> huyết thanh được kết hợp với quy trình sàng lọc<br /> thực hiện sàng lọc huyết thanh. Quy trình này<br /> NAT. Theo đó, các mẫu máu hiến được sàng lọc<br /> phát hiện 4809/174763 mẫu máu hiến dương<br /> huyết thanh trước. Các mẫu dương tính với<br /> tính với HBV (chiếm tỷ lệ 2,752%); 868/174763<br /> sàng lọc bằng kỹ thuật huyết thanh được loại<br /> mẫu máu hiến dương tính với HCV (chiếm tỷ lệ<br /> <br /> <br /> 416 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 0,497%) và 654/174763 mẫu dương tính với HIV Bảng 3. Kết quả phát hiện HBV, HCV, HIV bằng<br /> (chiếm tỷ lệ 0,374%) (xem Bảng 1). quy trình kết hợp xét nghiệm sàng lọc huyết thanh và<br /> Bảng 1. Kết quả phát hiện HBV, HCV, HIV bằng sàng lọc NAT trên 174763 mẫu máu hiến<br /> xét nghiệm sàng lọc huyết thanh trên 174763 mẫu Xét nghiệm sàng lọc huyết Dương Âm Tổng<br /> thanh kết hợp sàng lọc NAT tính tính cộng<br /> máu hiến HBV 4991 169772 174763<br /> Xét nghiệm sàng lọc huyết Dương Âm Tổng HCV 870 173893 174763<br /> thanh tính tính cộng<br /> HIV 658 174105 174763<br /> HBV 4809 169954 174763<br /> HCV 868 173895 174763 Theo quy trình sàng lọc kết hợp kỹ thuật<br /> HIV 654 174109 174763 huyết thanh và kỹ thuật NAT, các túi máu<br /> Tổng cộng 168619 mẫu máu âm tính với các dương tính một trong hai kỹ thuật đều bị<br /> xét nghiệm huyết thanh được tiến hành sàng lọc loại bỏ.<br /> NAT. Sàng lọc bằng kỹ thuật NAT phát hiện<br /> 182/168619 mẫu dương tính với HBV (chiếm tỷ Trong giai đoạn đầu ứng dụng kỹ thuật<br /> lệ 0,108%); 2/168619 mẫu dương tính với HCV sàng lọc NAT, nhằm có thêm thông tin về khả<br /> (chiếm tỷ lệ 0,001%) và 4/168619 mẫu dương năng phát hiện HBV, HCV với quy trình sàng<br /> tính với HIV (chiếm tỷ lệ 0,002%). Kết quả được lọc bằng hệ thống Cobas 201, 182 mẫu máu<br /> trình bày trong bảng 2: dương tính với HBV và 2 mẫu dương tính với<br /> Bảng 2. Kết quả phát hiện HBV, HCV, HIV bằng HCV sau sàng lọc NAT được tiến hành xét<br /> xét nghiệm sàng lọc NAT trên 168619 mẫu máu âm nghiệm định lượng virus bằng kỹ thuật<br /> tính với sàng lọc huyết thanh<br /> realtime PCR (thuốc thử Sacace trên hệ thống<br /> Xét nghiệm sàng lọc Dương Tổng<br /> Âm tính<br /> NAT tính cộng máy CFX96-Biorad). Kết quả định lượng cho<br /> HBV 182 168437 168619 thấy có 16/182 mẫu dương tính HBV (chiếm<br /> HCV 2 168617 168619<br /> HIV 4 168615 168619<br /> tỷ lệ 8,79%) và 1/2 mẫu dương tính với HCV<br /> (chiếm tỷ lệ 50%).<br /> Việc kết hợp kỹ thuật huyết thanh và kỹ<br /> thuật NAT vào quy trình sàng lọc các tác BÀN LUẬN<br /> nhân HBV, HCV, và HIV, trong khoảng thời Trong thời gian nghiên cứu từ 01/06/2015<br /> gian từ tháng 06/2015 đến tháng 03/2016, đã đến 31 /03/2016, có 174763 mẫu máu hiến được<br /> phát hiện thêm một số trường hợp dương thực hiện sàng lọc huyết thanh với HBV, HCV<br /> tính HBV, HCV và HIV so với khi chỉ sử và HIV. Tỷ lệ phát hiện HBV là 2,752%; phát<br /> dụng kỹ thuật sàng lọc huyết thanh (phát hiện HCV là 0,497% và HIV là 0,374%. Tỷ lệ<br /> hiện thêm 182 trường hợp dương tính với nhiễm HBV, HCV và HIV trong nghiên cứu này<br /> HBV, 2 trường hợp dương tính với HCV và 4 thấp hơn báo cáo năm 2014 của Ngân Hàng<br /> trường hợp dương tính với HIV). Như vậy, Máu BVTMHH, theo đó người hiến máu có tỷ<br /> kết quả nghiên cứu cho thấy quy trình sàng lệ nhiễm HBV, HCV và HIV lần lượt là 3,64%,<br /> lọc kết hợp đã phát hiện tổng cộng 4991 0,747% và 0,5%.<br /> trường hợp dương tính với HBV, 870 trường Kết quả sàng lọc NAT cho 168619 mẫu âm<br /> hợp dương tính với HCV và 658 trường hợp tính với sàng lọc huyết thanh đã phát hiện thêm<br /> dương tính với HIV trong số 174763 mẫu máu 182 mẫu dương tính với HBV(chiếm 0,108%), 2<br /> hiến (tỷ lệ dương tính với HBC, HCV và HIV mẫu dương tính với HCV (chiếm 0,001%) và 4<br /> lần lượt là 2,856%; 0,498% và 0,376%).<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 417<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> <br /> mẫu dương tính với HIV (chiếm 0,002%). Kết NAT với mẫu máu âm tính huyết thanh ở chế<br /> quả này cũng phù hợp với nghiên cứu bước đầu độ pool-6 có ưu điểm là tiết kiệm chi phí so với<br /> triển khai kỹ thuật sàng lọc NAT tại BVTMHH quy trình sàng lọc NAT với tất cả các mẫu máu<br /> năm 2015, theo đó tỷ lệ nhiễm HBV trong các hiến, tuy nhiên thời gian cho quy trình sẽ lâu<br /> mẫu máu âm tính với sàng lọc huyết thanh là hơn, đòi hỏi sự sắp xếp công việc chặt chẽ để có<br /> 0,0996% . Kết quả cho thấy độ nhạy cao của<br /> (5) thể đảm bảo công tác điều chế các sản phẩm<br /> sàng lọc NAT trong phát hiện HBV, có khả máu kịp thời cho nhu cầu sử dụng.<br /> năng phát hiện được các ca nhiễm HBV với Các mẫu máu hiến cho kết quả dương tính<br /> nồng độ thấp, ở gần hoặc thấp hơn giới hạn bằng bất kỳ kỹ thuật nào, huyết thanh hay<br /> phát hiện của xét nghiệm sàng lọc huyết thanh. NAT, đều được loại bỏ. Vì vậy, việc kết hợp<br /> Đối với nhiễm HBV, một nghiên cứu trên 12 sàng lọc huyết thanh và sàng lọc NAT đã giúp<br /> 224 mẫu máu hiến tại Ấn Độ cũng ghi nhận tỉ lệ túi máu do BVTMHH cung cấp được an toàn<br /> cao các mẫu (+) HBV với sàng lọc NAT nhưng (- hơn so với trước kia chỉ sàng lọc huyết thanh.<br /> ) với sàng lọc huyết thanh . Tuy nhiên tỉ lệ này<br /> (7)<br /> KẾT LUẬN<br /> vẫn thấp hơn so với nghiên cứu của chúng tôi Kết quả của nghiên cứu cho thấy bên cạnh<br /> (0,049% so với 0,108%). công tác sàng lọc các tác nhân lây nhiễm và sàng<br /> Tổng số 182 trường hợp phát hiện HBV với lọc kháng thể bất thường, việc ứng dụng kỹ<br /> kỹ thuật NAT trong khi sàng lọc huyết thanh thuật NAT vào quy trình sàng lọc HBV, HCV và<br /> âm tính được thực hiện xét nghiệm định lượng HIV đã góp phần cung cấp các sản phẩm máu<br /> DNA-HBV. Tuy nhiên, chỉ có 16/182 mẫu cho an toàn hơn, đóng góp vào công tác đảm bảo an<br /> kết quả định lượng dương tính với HBV. Kết toàn truyền máu tại BVTMHH.<br /> quả này cũng đã được tiên đoán trước vì tại thời TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> điểm nghiên cứu, BVTMHH sử dụng kít định 1. Abrol P and Lal H (2005), Transfusion-Transmitted Bacterial,<br /> lượng HVB có ngưỡng phát hiện là 300 Viral and Protozoal Infections, Blood Transfusion in Clinical<br /> Practice, 143 – 153.<br /> copies/mL huyết thanh. Như vậy, các trường 2. American Red Cross (2014), History of Blood Transfusion,<br /> available at http://www.redcroosblood.org/learn-about-<br /> hợp phát hiện HBV bằng kỹ thuật NAT ở nồng<br /> blood/history-blood-transfusion<br /> độ thấp có thể sẽ có kết quả định lượng dưới 3. Bộ Y Tế (2013), Thông tư số 26/2013/TT-BYT - Hướng dẫn<br /> hoạt động truyền máu.<br /> ngưỡng phát hiện. Tương tự cho 2 trường hợp 4. José M Bengoa. Hepatitis in Saigon – Vietnam, available at<br /> nhiễm HCV phát hiện thêm bằng kỹ thuật http://www.kfpe.ch/projects/success_stories/electronic_appen<br /> dix/bengoa.php<br /> NAT, chỉ có 1 trường hợp cho kết quả định 5. Phan Nguyễn Thanh Vân và CS. (2015), Bước đầu triển khai<br /> lượng HCV-RNA dương tính (với ngưỡng phát kỹ thuật khuếch đại acid nucleic (KT NAT) trong sàng lọc<br /> máu để phát hiện HIV, HCV và HBV tại bệnh viện Truyền<br /> hiện là 1000 copies/mL huyết thanh). Máu Huyết Học. Y Học thành phố Hồ Chí Minh, phụ bản<br /> của tập 19, số 4, 2015trang 373 – 376.<br /> Quy trình sàng lọc HBV, HCV và HIV tại 6. R. N. Makroo (2008), Multicenter evaluation of individual<br /> BVTMHH là một quy trình kết hợp sàng lọc donor nucleic acid testing (NAT) for simultaneous detection<br /> of human immunodeficiency virus -1 & hepatitis B & C<br /> huyết thanh và sàng lọc NAT, theo đó sàng lọc viruses in Indian blood donors, The Indian Journal of<br /> Medical Research, 127: 140-147<br /> huyết thanh sẽ thực hiện trước. Bất cứ mẫu nào 7. Strobl F. (2011), NAT in blood screening around the world.<br /> dương tính với sàng lọc huyết thanh hay sàng The Indian Journal of Medical Research.<br /> 8. The History of Blood Transfusion Medicine (2005), available<br /> lọc NAT đều được loại bỏ. Quy trình sàng lọc at http://www.bloodbook.com/trans-history.html.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 418 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 9. Tình hình dịch HIV/AIDS năm 2013 ở Việt Nam, available at 13. Wiedemann M, KluWick S, Walter M (2007), HIV-I, HCV<br /> http://tapchiyhocduphong.vn/vi/tin-tuc/thong-bao- and HBV window reduction by the new Roche Cobos (R)<br /> dich/2014/06/81E21059/ti-nh-hi-nh-dich-hiv-aids-nam-2013- Taqscreen MPX test in (sero-converting donors), J Clin Vir,<br /> o-viet-nam/ 39: 282 – 287.<br /> 10. WHO (2010), Screening Donated Blood for Transfusion –<br /> Transmissible Infections – Recommendation.<br /> 11. WHO (2013), Đây là bệnh viêm gan – Biết điều đó – Đối đầu Ngày nhận bài báo: 15/03/2016<br /> với nó – Ngày Viêm gan Thế giới, available at<br /> http://www.wpro.who.int/vietnam/mediacentre/releases/201<br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo: 01/04/2016<br /> 3/worldhepatitisday2013/vi/ Ngày bài báo được đăng: 15/04/2016<br /> 12. WHO (2014), Blood safety and availability, Available at<br /> http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs279/en/.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 419<br />