Ứng dụng một số phương pháp tính toán các chỉ số về biến đổi khí hậu tại Việt Nam

Chia sẻ: Leon Leon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

113
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này là để giới thiệu một số phương pháp tính một số chỉ số biến đổi khí hậu, chủ yếu dựa trên các chỉ số dễ bị tổn thương. Chỉ số thiệt hại cũng được tính toán từ 30 iterms thiệt hại của nông nghiệp xác nhận các chỉ số dễ bị tổn thương. Kết quả là tốt cho việc đánh giá các tác động của biến đổi khí hậu nông nghiệp và phát triển các biện pháp thích ứng liên quan xây dựng kế hoạch tổng thể cho từng tỉnh để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu trong...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ứng dụng một số phương pháp tính toán các chỉ số về biến đổi khí hậu tại Việt Nam

NG D NG M T S PHƯƠNG PHÁP TÍNH TOÁN CÁC CH S V BI N Đ I KHÍ H U T I VI T NAM Mai Văn Tr nh, Ph m Th Hà, Vũ Th H ng, Đ ng Anh Minh, Lê Văn Khiêm, Mai Th Lan Anh SUMMARY Application of some methods to calculate the indicator of climate change in Vietnam This paper is to introduce some methods of calculating some climate change Indices, mainly based on vulnerability Indices. Damage index also calculated from 30 damage iterms of agriculture to validate the vulnerability Indices. The results is good for assessing the impact of climate change on agriculture and developing adaptation measure associated with developing master plan for each province to minimize the impact of climate change in the future. Keywords: Vulnerability, damage, index, agriculture I. §ÆT VÊN §Ò năm 2009 tr v trư c. Các ch s thi t h i ư c tính toán d a trên các s li u thi t h i Bi n i khí h u (B KH) hay s m t năm 2000 n năm 2008 c a B Nông lên toàn c u là m t v n h t s c quan nghi p và Phát tri n nông thôn. tr ng hi n nay. Theo chương trình Bi n i khí h u IUCN, Vi t Nam là m t trong năm Xác nh các y u t quy t nh n ch qu c gia ch u tác ng m nh m nh t c a s d b t n thương (DBTT). bi n i khí h u. Tuy nhiên, ph n l n các Theo nh nghĩa c a IPCC (2007) “Tình a phương nư c ta, nh t là các t nh ven tr ng d b t n thương là m c mà ó bi n chưa nh n di n y m i ed ac a m t h th ng d b nh hư ng và không th B KH và chính vì th B KH chưa th c s ng phó v i các tác ng tiêu c c c a bi n ư c tính toán và l ng ghép vào các quy i khí h u, g m các dao ng theo quy lu t ho ch phát tri n c a các ngành. và các thay i c c oan c a khí h u” Hi n nay, tính toán các ch s v nh lư ng ánh giá tính DBTT ư c B KH u s d ng theo phương pháp th c hi n b ng vi c xây d ng "ch s d b riêng c a t ng cá nhân, t ch c chuyên gia t n thương”. Ch s này d a trên vi c thi t nhưng v n chưa có m t phương pháp th ng l p c a các y u t d n n t n thương c a nh t áp d ng chung cho các lĩnh v c, khu v c. K t qu ưa ra m t s duy nh t, qu c gia. Bài vi t này nêu lên nh ng m c s d ng so sánh các khu v c khác nhau. tiêu c n thi t là k th a và l a ch n ư c Vì th xác nh các y u t DBTT r t quan phương pháp tính toán các ch s v tr ng, liên quan n s chính xác c a các B KH (ví d ch s d b t n thương, ch ch s v tính DBTT b i B KH. s thi t h i) phù h p v i n i dung i u tra. 2. Phương pháp nghiên c u T ó ưa ra nh ng ánh giá khách quan v kh năng d báo tác ng c a B KH n 2.1. Phương pháp ch s hóa [3] khu v c, óng góp tích c c vào vi c ra Phương pháp này bao g m các bư c nh ng chi n lư c thích ng phù h p. - Xác nh m i quan h hàm gi a các bi n ph thu c v i B KH. II. VËT LIÖU Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU Ch s hóa các giá tr c a bi n ph thu c 1. V t li u nghiên c u b ng cách s d ng công th c 1 cho trư ng h p các bi n có m i quan h hàm ↑ v i t n Nghiên c u ư c ti n hành trên các s thương và công th c 2 cho trư ng h p các li u th ng kê v hi n tr ng s n xu t nông bi n có m i quan h hàm ↓ v i t n thương. nghi p, th y s n c a T ng c c Th ng kê t
Min V i M vùng/ khu v c, K các ch tiêu v Xij − {Xij} tính DBTT và xij v i i=1,2,...M; j=1,2,...K xij = i (1) là nh ng i m s ã ư c ch s hóa, thì Max Min {Xij} − {Xij} i m chuNn t ng h p c a xij là yi ư c tính i i như sau: Max {Xij} − Xij K i yi = ∑ wixij yij = (2) j=1 Max Min {Xij} − {Xij} K i i Trong ó: Xij, Yij là các giá tr th ng (0 < x < 1và ∑ wj = 1) J =1 kê, quan tr c ư c c a thành ph n th j cho khu v c th i; MaxXij và MinXij là nh ng Wj là tr ng s ư c xác nh b i: giá tr t i a và t i thi u c a các thành ph n var(xij) th j cho khu v c th i. K t qu thu ư c là wj = c / các con s n m trong kho ng (0,1). i 2.2. Phương pháp xây d ng ch s −1  j=K var  d b t n thương [3] c = ∑ 1 / ( xij)  Sau khi ã ch s hóa, các ch tiêu ư c  j=1 i  t các tr ng s u ho c không u nhau tính ch s DBTT. Th hi n qua các cách Theo cách này các y u t ư c phân tính sau: lo i thành 3 y u t chính: i u ki n (ti p xúc), nguy cơ (s nh y c m) và kh năng o Phương pháp tr ng s u nhau thích ng. Trong ó, y u t i u ki n chính Cách 1: Tính i m trung bình ơn gi n là các y u t ph n ánh s bi n i v m t theo công th c 3 v t lý c a B KH như th i ti t, th y văn...; ∑ xij + ∑ yij nguy cơ chính là m c t n thương c a m t h th ng khi không áp d ng các gi i VI = j j (3) pháp thích ng; kh năng thích ng chính là K m c mà h th ng có th làm gi m thi t V i K là s các ch tiêu h i do tác ng tiêu c c c a B KH. Cách 2: Cách tính c a Patnaik và Narain (năm): Phương pháp tính ch s thi t h i do Trong cách này, u tiên chúng ta xác thiên tai nh các ngu n có th DBTT, các ch tiêu Xác nh các y u t thi t h i ư c th ng ư c x p vào ngu n tương ng. Trong tài kê, sau ó ch s hóa chúng theo công th c li u xác nh các y u t trong 3 ngu n: (1) vì các y u t v thiên tai có m i quan h nhân khNu h c, khí h u, nông nghi p. Sau hàm ↑ v i t n thương. Có t t c 30 ch tiêu khi ch s hóa, ch s trung bình cho m i thi t h i do thiên tai trong nông nghi p, th y ngu n ư c tính ra. Ch s DBTT chung l i và th y s n cho 63 t nh thành ư c th ng nh t ư c tính b i công th c 4. kê t năm 2001 n 2008. Các ch tiêu này 1/ α ư c ch s hóa theo công th c 1 và tính ch n  VI = ∑ (AIi ) α  (4) s thi t h i theo công th c 3.  i=1  n Trong ó n là s các ngu n v tính d III. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN b t n thương và α = n o Phương pháp tr ng s không u nhau 1. Thu th p s li u Cách 3: Cách tính c a Iyengar và S li u v s n xu t nông nghi p, th y Sudarshan (1982) s n năm 2008, 2009 c a các vùng sinh thái ư c thu th p trong niên giám thông kê c a
T ng c c Th ng kê (B ng 1) và s li u v 2001 - 2008 ư c thu th p t C c Phòng thi t h i do thiên tai gây ra trong th i kỳ ch ng Thiên tai.
B ng 1. T ng h p các ch tiêu v s n xu t nông nghi p, th y h i s n theo vùng sinh thái Đ ng b ng B c Nam Tây Đông Đ ng b ng Ch tiêu Đơn v Đông B c Tây B c sông H ng Trung b Trung b Nguyên Nam b sông C u Long Dân s trung bình phân theo đ a phương Nghìn ngư i 1784.09 835.82 684.31 1681.73 1173.77 1024.98 1979.14 1324.11 T l h c sinh t t nghi p THPT(2008 - 2009) % 92.19 78.41 69.51 82.49 80.34 80.03 80.23 74.79 0 Nhi t đ theo k ch b n BĐKH năm (2050) C 24.42 23.64 23.96 26.22 27.383 23.42 27.77 28.27 0 Biên đ nhi t (2008) C 37.88 40.22 38.77 37.03 26.95 28.82 25.54 22.62 Lương mưa trung bình năm (2009) mm 1659.09 1653.78 1530.08 2207.52 2114,02 2287.31 1659.09 1699.69 Cơ c u kinh t c a ngành nông nghi p (2006) % 25.11 32.948 39.84 31.02 22.225 49.534 20.60125 40.71 Di n tích đ t nông nghi p (2008) nghìn ha 802.72 921.81 501.52 816.41 589.81 1626.91 1600.8 2560.61 Năng su t lúa mùa t /ha 53.92 44.65 32.72 23.05 30.00 41.44 37.0625 36.05 Di n tích lúa mùa nghìn ha 584.21 306.51 123.42 179.12 93.11 134.61 186.62 426.81 Năng su t lúa thu đông t /ha 62.29 51.88 54.02 55.73 57.48 53.98 48.11 60.39 Di n tích lúa đông xuân nghìn ha 571.22 200.82 39.22 339.31 174.81 72.72 113.91 1549.21 Di n tích lúa hè thu nghìn ha 0.00 0.00 0.00 176.91 156.91 6.32 148.71 1910.52 Năng su t lúa hè thu t /ha 0.00 0.00 0.00 38.05 80.85 8.52 38.01 45.66 Năng su t ngô (2008) T /ha 43.74 34.84 31.21 34.32 38.78 45.64 41.56 43.52 Di n tích ngô tr ng nghìn ha 72.72 228.91 214.51 122.92 44.72 242.11 128.51 37.12 Năng su t khoai lang t n/ha 16.42 10.95 12.31 7.36 20.22 12.98 12.88 41.27 Năng su t s n t /ha 20.11 18.147 17.61 17.825 121.84 48.518 50.91 37.81 Năng su t l c t /ha 6.618 7.21 3.55 25.41 8.45 6.08 11.37 4.73 Năng su t mía t n/ ha 63.01 43.06 43.55 34.01 45.13 56.12 49.875 68.63 Di n tích m t nư c (2009) nghìn ha 124.91 33.32 7.12 54.52 22.00 11.11 54.61 737.62 S n lư ng nuôi tr ng th y s n t n 363384.00 45884.00 9491.00 98691.00 52732.00 16122.00 114123.00 1869.00 S n lư ng khai thác th y s n (2009) t n 188688.00 9340.00 1787.00 234571.00 421656.00 3626.00 483356.00 934686.00 S n lư ng cá bi n khai thác t n 105.91 0.00 0.00 166.70 335.5.0 0.00 354.2.00 606.50 T ng công su t các tàu đánh b t h i s n xa b nghìn CV 112.41 0.00 0.00 321.20 614.70 0 846.90 1829.90 Ngu n: T ng c c Th ng kê (2008)
2. Ch s thi t h i t ng do thiên tai gây ra c a c nư c theo các năm Ch s thiêt h i t ng c a c nư c theo các năm ư c th hi n dư i bi u sau: Năm Bi u 1. Ch s t ng thi t h i c a c nư c qua các năm Xu hư ng bi n ng c a thi t h i xét hàng lo t và xói l năm 2007, c bi t là chung cho c nư c không n nh. M c tr n l t l ch s năm 2008 gây thi t h i n ng thi t h i có xu hư ng gi m trong nh ng n cho Hà N i và các t nh lân c n. năm 2001 - 2006, c bi t m c thi t h i c a c nư c năm 2006 ch b ng kho ng 3. Ch s d b t n thương b i bi n đ i 50% c a năm 2001. Nguyên nhân chính khí h u thiên v di n bi n t nhiên c a th i ti t, khí Theo các phương pháp tính ch s h u tác ng lên s n xu t nông nghi p, th y DBTT, chúng tôi tính toán ư c giá tr c a h i s n. Trong năm 2007 - 2008, m c các ch s theo ngành nông nghi p cho 63 thi t h i tăng lên rõ r t nh hư ng l n n t nh. Sau ó em so sánh v i ch s thi t h i s phát tri n kinh t - xã h i, minh ch ng theo các t nh, th hi n trên bi u 2: b ng hàng lo t các thiên tai như ng p l t Bi u 2. Các ch s d b t n thương và ch s thi t h i trong nông nghi p theo t nh. Ghi chú: Ch s DBTT (1), (2), (3) là ch s ư c tính theo cách 1, 2 và 3
T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam Qua bi u trên cho th y Hà Tĩnh, Thanh Hóa, TP.HCM, Kiên Giang có ch s DBTT cao nh t, i u này cho th y các t nh này có ngành nông nghi p DBTT b i B KH là l n nh t. Hà Nam, H i Dương, L ng Sơn là các t nh có ngành nông nghi p ít b t n thương nh t t B KH. Các t nh b thi t h i nhi u nh t do B KH là Qu ng Ngãi, Hà Tĩnh, Qu ng Nam. V i các ch s , thi t h i r t nh như B c Liêu, Tây Ninh, Bình Dương, Trà Vinh, ó u là nh ng t nh n m sâu trong n i a, thu c vùng ng b ng. Nhìn chung, v i m i cách tính ch s DBTT cho m t k t qu khác nhau. Các ch s DBTT không sát v i ch s thi t h i và ít có s tương ng v s dao ng th . Trên bi u , ư ng th c a các ch s DBTT tính theo cách 1 và cách 3 có s tương ng v i ư ng ch s thi t h i hơn so v i ư ng th ch s DBTT tính theo cách 2. IV. KÕT LUËN Qua s li u u vào và k t qu tính toán ch s DBTT c a ngành nông nghi p do B KH cho th y nh ng t nh nào có các y u t dân s ông, di n tích t nông nghi p, di n tích nư c m t l n, cơ c u kinh t ngành nông nghi p cao, năng xu t nuôi tr ng th p và có biên nhi t, lư ng mưa l n thì t nh ó s có ch s DBTT b i B KH l n, có nghĩa là t nh ó DBTT b i B KH hơn. K t h p v i ch s thi t h i và tính toán s tương quan cho th y t nh Hà Tĩnh, Qu ng Ngãi, Thanh Hóa, Phú Yên, Ngh An là 5 t nh ang và s b tác ng l n nh t b i B KH. Do ó c n có nh ng k ho ch, chi n lư c c th ng phó và gi m thi u các tác ng t B KH t i i s ng, kinh t - xã h i c a t nh trên nói riêng và c nư c nói chung. Trong quá trình tính toán cho th y, v i cách tính 1 có th dùng tính ch s thi t h i. Còn tính ch s DBTT có th s d ng c 3 cách. Trong ó cách s d ng tr ng s không u nhau v i t ng y u t cho k t qu áng tin c y hơn c . TÀI LI U THAM KH O 1. B Tài nguyên và Môi trư ng (MONRE, 2009). K ch b n bi n i khí h u, nư c bi n dâng cho Vi t Nam. Hà N i. 2. Trung tâm phòng tránh thiên tai, B Nông nghi p. S li u thi t h i do thiên tai các năm 2000 - 2008. 3. Ranganathan, Naveen P Singh, M C S Bantilan, R Padmaja, B Rupsha (2009). Computation of Vulnerability Indices, Training Manual of Vulnerability to Climate Change, Adaptation Strategies and Layers of Resilience. 4. T ng c c Th ng kê. Trang web Thông tin Th ng kê v Nông nghi p Th y s n, khí h u. 5. Patnaik, U and K. Narayanan, 2005. “Vulnerability and Climate Change: An Analysis of the Eastern Coastal Districts of India”, Human Security and Climate Change: An International Workshop, Asker. 6. Iyengar, N.S. and P. Sudarshan. 1982. ‘A Method of Classifying Regions from 7. Multivariate Data’, Economic and Political Weekly, Special Article: 2048 - 52. 8. IPCC. 2007. Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report, eds., Solomon S, Qin D, Manning M, Chen Z, 6
T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam Marquis M, Averyt K - B, Tignor M, Miller H - L (Cambridge Univ. Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA). Ngư i ph n bi n PGS. TS. Nguy n Văn Tu t 7