Ung thư - Cơ chế sinh ung thư part 2

Chia sẻ: Asda Asdad | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

124
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

7. Mô hình phân bố các loại ung thư của nam giới giống với nữ giới. Đúng hay sai ? 8. Loại ung thư đứng hàng thứ nhất ở Nhật Bản là: a. Ung thư phổi c. Ung thư da e. Ung thư vòm d. Ung thư dạ dày f. Ung thư vú b. Ung thư đại trực tràng 9. Loại ung thư ở phụ nữ nước Mỹ gặp tỷ lệ cao nhất là: a. Ung thư phổi c. Ung thư da e. Ung thư vòm b. Ung thư đại trực tràng d. Ung thư dạ dày f. Ung thư vú

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ung thư - Cơ chế sinh ung thư part 2

3. Anh (chÞ) h·y ®iÒn ®óng vµo chç trèng: Sè ca……… Tû lÖ m¾c bÖnh toµn bé = 100.000 d©n 4. Tuæi lµ yÕu tè nguy c¬ m¾c ung th. §óng hay sai ? 5. Tû lÖ míi m¾c ung th t¨ng theo ®é tuæi. §óng hay sai ? 6. Mçi lo¹i ung th ®Òu cã ph©n bè ®Þa lý gièng nhau. §óng hay sai ? 7. M« h×nh ph©n bè c¸c lo¹i ung th cña nam giíi gièng víi n÷ giíi. §óng hay sai ? 8. Lo¹i ung th ®øng hµng thø nhÊt ë NhËt B¶n lµ: a. Ung th phæi b. Ung th ®¹i trùc trµng c. Ung th da d. Ung th d¹ dµy e. Ung th vßm f. Ung th vó 9. Lo¹i ung th ë phô n÷ níc Mü gÆp tû lÖ cao nhÊt lµ: a. Ung th phæi b. Ung th ®¹i trùc trµng c. Ung th da d. Ung th d¹ dµy e. Ung th vßm f. Ung th vó 10. Anh (chÞ) kÓ ra 5 ung th thêng gÆp ë ViÖt Nam ? 11
Bµi 3: c¬ chÕ sinh bÖnh ung th Môc tiªu häc tËp 1. Tr×nh bµy ®îc vai trß cña Oncogen vµ gen kh¸ng ung th trong c¬ chÕ sinh bÖnh ung th. 2. Tr×nh bµy ®îc c¬ chÕ tÕ bµo trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn bÖnh ung th. 3. Tr×nh bµy ®îc mét sè c¬ chÕ kh¸c trong sinh bÖnh ung th. néi dung Ung th lµ bÖnh lý tÕ bµo do mÊt sù kiÓm so¸t cña sù ph©n bµo va ngêi ta ®· x¸c ®Þnh lµ do ®ét biÕn cña gen. HiÖn nay ung th lµ tõ chung m« t¶ trªn 200 lo¹i bÖnh kh¸c nhau. C¬ chÕ sinh bÖnh ung th cho ®Õn nay vÉn cßn nhiÒu ®iÒu cha ®îc biÕt râ. Cã nhiÒu c¬ chÕ cïng tham gia sinh bÖnh ung th. §Ó biÕt ®îc c¬ chÕ sinh bÖnh ung th cÇn ph¶i ®i s©u t×m hiÓu vÒ qu¸ tr×nh sinh häc cña tÕ bµo ung th vµ sinh häc ph©n tö cña ung th. 1. C¬ chÕ gen Cho ®Õn nay cã thÓ kh¼ng ®Þnh ung th lµ bÖnh cña gen, x¶y ra lµ do ®ét biÕn . C¸c gen ®ãng vai trß quan träng trong qua tr×nh ph¸t triÓn ung th bao gåm sù ph©n chia tÕ bµo, biÖt ho¸, t¹o m¹ch m¸u, x©m lÊn vµ chÕt tÕ bµo. Qua tr×nh nµy liªn quan chÆt chÏ ®Õn tæn th¬ng 2 nh ãm gen: gen sinh ung th (Oncogenes) vµ gen kh¸ng ung th (tumor suppressor genes ), c¶ Hai lo¹i gen nµy lu«n tån t¹i trong mäi tÕ bµo b×nh thêng vµ ®ãng vai trß quan träng trong kiÓm so¸t qu¸ tr×nh sinh s¶n tÕ bµo, sù biÖt ho¸ tÕ bµo vµ qu¸ tr×nh chÕt theo ch¬ng tr×nh cña tÕ bµo (Apoptose), ®ång thêi c¶ 2 gen nµy liªn kÕt chÆt chÏ trong qu¸ tr×nh sinh ung th gióp cho sù æn ®Þnh sinh häc cña c¬ thÓ. Gen sinh ung th >tæng hîp ra protein ®ãng gãp vµo sinh ung th. Gen nay ®· ®îc ph¸t hiÖn c¸ch ®©y h¬n 20 n¨m. c¸c gen sinh ung th cã thÓ thuéc nhãm c¸c yÕu tè t¨ng trëng 12
bÞ ho¹t ho¸ bÊt thêng , c¸c thô thÓ yÕu tè t¨ng trëng nh HEU/2 neu vµ FMS. C¸c ph©n tö dÉn truyÒn tÝn hiÖu tÕ bµo * c/SRC vµ cFMS ( hoÆc lµ c¸c yÕu tè sao chÐp cña nh©ntÕ bµo *c myc. BÊt c ®ét biÐn ho¹t ho¸ nµo trong c¸c gen võa kÓ trªn cã thÓ lµm t¨ng dÉn truyÒn tÝn hiÖu lµm sai lÖch th«ng tin dÉn dÕn tÕ bµo ®i vµo chu ky tÕ bµo bÊt hîp lý sinh ung th. Ngoµi ra sù ho¹t ho¸ CdK,CdC25, phãphÊte®· cho thÊy cã sù phèi hîp vµo ho¹t ®äng cña gen sinh ung th vµ sù biÓu hiÖn qua møc CdK trong c¸c ung th * diÒu nµy ®· t×m thÊy trong th vó . Tr¸i víi c¸c gen sinh ung th, c¸c gen kh¸ng ung th m· ho¸ cho nh÷ng protein kiÓm so¸t ph©n bµo theo híng øc chÕ, lµm chu kú ph©n bµo bÞ dõng ë mét pha, thêng ë pha G1, c¸c gen kh¸ng ung th cßn cã chøc n¨ng lµm biÖt ho¸ tÕ bµo, hoÆc m· ho¸ tÕ bµo chÕt theo ch¬ng tr×nh, khi c¸c gen kh¸ng ung th bÞ bÊt ho¹t do ®ét biÕn sÏ lµm biÕn ®æi tÕ bµo lµnh thµnh tÕ bµo ¸c tÝnh. Cho tíi nay ®· t×m ra trªn 50 lo¹i. Cã 3 gi¶ thuyÕt gi¶i thÝch cho viÖc h×nh thµnh Oncogen. - Oncogen lµ nh÷ng gen ®Ó ph¸t triÓn tÕ bµo, ho¹t hãa nhê yÕu tè t¨ng trëng (growth factor). Do rèi lo¹n c¬ chÕ ®iÒu hµnh, yÕu tè t¨ng trëng ho¹t hãa m¹nh kÝch thÝch Oncogen sinh ung th. - Oncogen lµ nh÷ng ®o¹n DNA bÞ th¬ng tæn bëi t¸c nh©n g©y bÖnh nh: hãa häc, sinh häc, vËt lý. C¬ thÓ ®· söa ch÷a nh÷ng DNA nµy nhng kh«ng hoµn h¶o, nªn cïng t¸c nh©n ung th, cã ngêi bÞ ung th cã ngêi kh«ng bÞ ung th. - Oncogen lµ còng cã thÓ lµ do c¸c genome cña virus b¬m vµo c¬ thÓ ngêi v× ngêi ta ®· x¸c ®Þnh thÊy c¸c Oncogen nµy gièng víi DNA cña virus. VÝ dô: Human Papilloma Virus/HPV (ung th cæ tö cung, ung th d¬ng vËt), Epstein Barr Virus/EBV (u lympho Burkitt) vµ Hepatitis B Virus/ HBV (ung th gan). Gen øc chÕ t¹o khèi u *> khi ®ét biÕn chøc n¨ng gen nµy g©y nªn héi chøng ung th gia ®×nh . khi gen nay binh thêng cã kh¶ n¨ng øc chÕ sù ph¸t triÓn khèi u 13
vÝ dô .gen p 53 lµ gen ® iÒu hoµ chu kú tÕ bµo,vµ ®ãng vai trß chÕt theo ch¬ng tr×nh cña tÕ bµo, h¬n 50% c¸c trêng hîp ung th cã ®ét biÕn gen nµy 14
Mét sè lo¹i gen ung th: Gen VÞ trÝ Sai l¹c Lo¹i ung th Apc 5q Héi chøng Gadner, ung th trùc trµng mcc 5q KhuyÕt §a polip trùc trµng ®o¹n raa 1p Ung th ®¹i trµng, héi chøng lýnch p53 Ung th ®¹i trµng Abl 9q + (9; 22) B¹ch cÇu kinh thÓ tñy myl 6q + (6; 14) B¹ch cÇu cÊp limph«, ung th buång trøng myc 8q + (8; 14) U lympho Burkitt, ung th nguyªn bµo thÇn kinh, b¹ch cÇu cÊp H¹ ras 11p KhuyÕt U Wilm, carcinoma ®o¹n fms 5q NhiÒu lo¹i ung th (p: Nh¸nh ng¾n nhiÔm s¾c thÓ; q: Nh¸nh dµi nhiÔm s¾c thÓ; +: Nèi ®o¹n) 2. C¬ chÕ tÕ bµo Ngêi trëng thµnh b×nh thêng trung b×nh cã kho¶ng 1 triÖu tû tÕ bµo xuÊt ph¸t tõ mét trøng ®îc thô tinh. Sè lîng tÕ bµo míi trong c¬ thÓ ®îc t¹o ra b»ng sè lîng tÕ bµo chÕt ®i vµ lu«n gi÷ ë møc h»ng ®Þnh (kho¶ng 1012 tÕ bµo chÕt mçi ngµy vµ cÇn ®îc thay thÕ). Khi ung th tÕ bµo sinh s¶n v« h¹n ®é ®· ph¸ vì møc h»ng ®Þnh (tÕ bµo sinh nhiÒu h¬n tÕ bµo chÕt). Mçi quÇn thÓ tÕ bµo gåm 3 quÇn thÓ nhá: - TÕ bµo trong chu tr×nh nhãm 1, sinh s¶n liªn tôc vµ ®i tõ lÇn gi¸n ph©n nµy ®Õn lÇn gi¸n ph©n kÕ tiÕp. 15
- TÕ bµo trong chu tr×nh nhãm 2, tÕ bµo cuèi cïng ®îc biÖt ho¸, dêi khái chu tr×nh t¨ng trëng, chÕt ®i kh«ng ph©n chia n÷a (chÕt theo ch¬ng tr×nh) - Nhãm quÇn thÓ thø 3 lµ gåm tÕ bµo Go, kh«ng t¨ng sinh, kh«ng theo chu tr×nh, kh«ng ph©n chia. C¸c tÕ bµo Go cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c m« nh ®a sè tÕ bµo trong gan, tuû, x¬ng ë pha Go. nh÷ng tÕ bµo Go cã thÓ trë l¹i chu tr×nh nÕu cã t¸c nh©n thóc ®Èy thÝch øng. H×nh 1 H×nh minh häa chu tr×nh tÕ bµo: TÕ bµo kh«ng ngõng ph©n chia (Tc) tõ lÇn gi¸n ph©n nµy (M) ®Õn lÇn gi¸n ph©n kÕ tiÕp, qua c¸c pha G1, S (tæng hîp DNA), G2. Mét sè tÕ bµo t¹m thêi rêi khái chu tr×nh tÕ bµo ®Ó ®i vµo tr¹ng th¸i G0 (thµnh phÇn kh«ng t¨ng sinh), vµ cã thÓ tho¸t khái tr¹ng th¸i G0 nhê t¸c nh©n thóc ®Èy thÝch øng g©y ph©n bµo. Mét sè tÕ bµo kh¸c vÜnh viÔn rêi khái chu tr×nh tÕ bµo, vµ trë thµnh mét phÇn cña thµnh phÇn ®· hoµn thµnh xong qu¸ tr×nh biÖt hãa. TÕ bµo tõ thµnh phÇn ®· biÖt hãa còng nh thµnh phÇn kh«ng t¨ng sinh sÏ ®i ®Õn hñy diÖt tÕ bµo theo chu tr×nh sinh häc (Theo Tannock, 1992). Ung th lµ bÖnh lý ¸c tÝnh cña tÕ bµo mµ tÕ bµo t¨ng sinh v« h¹n ®é ngoµi sù kiÓm so¸t cña c¬ thÓ. C¬ chÕ cña t¨ng trëng sè lîng cña c¸c quÇn thÓ tÕ bµo cã thÓ do chu tr×nh tÕ bµo ®îc rót ng¾n dÉn ®Õn t¨ng sè lîng tÕ bµo ®îc t¹o ra trong mét ®¬n vÞ thêi gian, hoÆc do gi¶m vËn tèc tÕ bµo chÕt ®i còng ®a ®Õn kÕt qu¶ cã nhiÒu tÕ bµo ®îc t¹o ra h¬n. Mét c¬ chÕ kh¸c lµ tÕ bµo Go trë l¹i chu tr×nh lµm t¨ng thªm sè lîng tÕ bµo trong mét ®¬n vÞ thêi gian. Sù t¨ng trëng cña 16
tÕ bµo ung th cã thÓ cã chu tr×nh tÕ bµo ®Æc trng bëi thêi gian nh©n ®«i, trong ung th thêi gian nh©n ®«i tÕ bµo vµ thÓ tÝch khèi u rÊt kh¸c nhau. Cã lo¹i ung th ph¸t triÓn nhanh vÝ dô nh limph«m Burkitt cã thêi gian nh©n ®«i kho¶ng 3 ngµy, trong khi ung th ®¹i trùc trµng cã thêi gian nh©n ®«i trªn 600 ngµy Sù t¨ng sinh v« h¹n ®é cña tÕ bµo ung th cßn liªn quan ®Õn c¬ chÕ mÊt sù øc chÕ tiÕp xóc: tÕ bµo b×nh thêng khi ®ang ë qu¸ tr×nh ph©n chia nÕu tiÕp xóc víi tÕ bµo b×nh thêng kh¸c còng ®ang ph©n bµo th× qu¸ tr×nh ph©n bµo chÊm døt. Trong ung th c¬ chÕ nµy kh«ng cßn. C¸c tÕ bµo ung th gi¶m hoÆc mÊt tÝnh kÕt dÝnh. TÕ bµo ung th cã thÓ tiÕt ra mét sè enzyn cã thÓ g©y tiªu collagen ë cÊu tróc n©ng ®ì cña c¸c m«. Cã nh÷ng gi¶ thuyÕt kh¸c nhau vÒ nguån gèc tÕ bµo ung th: ThuyÕt ®¬n dßng: ung th sinh ra tõ mét tÕ bµo; ThuyÕt ®a dßng: tæ chøc ung th gåm nhiÒu lo¹i tÕ bµo 3. C¬ chÕ kh¸c Rèi lo¹n qu¸ tr×nh nh©n ®«i AND nh gi¶m metyl ho¸ AND; Gen hMSH2, hMLH1 lµ nh÷ng gen cã chøc n¨ng kiÓm so¸t söa ch÷a AND, khi bÞ tæn th¬ng c¸c gen nµy sÏ lµm kÐm bÒn v÷ng ADN, thóc ®Èy ®ét biÕn gen ung th vµ gen kh¸ng ung th. Rèi lo¹n kiÓm so¸t qu¸ tr×nh t¨ng trëng còng cã thÓ gãp phÇn sinh bÖnh ung th. Sinh ung th cßn liªn quan tíi c¬ chÕ suy gi¶m miÔn dÞch: ung th hay gÆp ë bÖnh nh©n nhiÔm HIV hoÆc nh÷ng ngêi dïng thuèc øc chÕ miÔn dÞch. c©u hái lîng gi¸ 1. Tr×nh bµy c¬ chÕ gen sinh ung th . 2. Nh÷ng øng dông l©m sµng cña gen sinh ung th vµ gen kh¸ng ung th. 3. Tr×nh bµy c¬ chÕ tÕ bµo g©y ung th. 4. C¸c c¬ chÕ g©y ung th. 17
5. Gen sinh ung th m· ho¸ cho nh÷ng Protein truyÒn tÝn hiÖu ph©n bµo. §óng hay sai ? 6. Gen kh¸ng ung th cã chøc n¨ng lµm chu kú ph©n bµo dõng l¹i ë pha G1. §óng hay sai ? 7. Gen kh¸ng ung th cã chøc n¨ng m· ho¸ lµm cho tÕ bµo chÕt theo ch¬ng tr×nh. §óng hay sai ? 8. Nh÷ng t¸c nh©n g©y ®ét biÕn gen cã thÓ g©y ung th. §óng hay sai ? 9. Cã nhiÒu gen tham gia qu¸ tr×nh sinh bÖnh ung th. §óng hay sai ? 10. Gen hMlH1 vµ hMSH2 lµ gen sinh ung th. §óng hay sai ? 11. Suy gi¶m miÔn dÞch cã thÓ g©y bÖnh ung th. §óng hay sai ? 18
Bµi 4: Qóa tr×nh tiÕn triÓn tù nhiªn cña ung th Môc tiªu häc tËp 1. M« t¶ ®îc ung th lµ lo¹i bÖnh lý tiÕn triÓn theo thêi gian. 2. Tr×nh bµy ®îc c¸c giai ®o¹n tiÕn triÓn cña ung th. 3. Tr×nh bµy ®îc øng dông qu¸ tr×nh tiÕn triÓn tù nhiªn cña ung th vµo phßng chèng bÖnh ung th. Néi dông 1. §¹i c¬ng Ung th lµ bÖnh m¹n tÝnh. Mçi lo¹i ung th ®Òu tr¶i qua nhiÒu biÕn cè thø tù thêi gian. Tõ 1 tÕ bµo, qua qu¸ tr×nh khëi ph¸t dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®æi mµ kh«ng thÓ khåi phôc kÕt qu¶ lµ h×nh thµnh ung th. NÕu kh«ng cã sù söa ch÷a hoÆc cã nhng kh«ng kÕt qu¶ th× cuèi cïng ung th sÏ cã biÓu hiÖn trªn l©m sµng vµ dÉn ®Õn tö vong. BÖnh sö tù nhiªn cña ung th chÝnh lµ tæng nh÷ng qu¸ tr×nh diÔn biÕn theo thêi gian, trong ®ã tiÕn triÓn tù nhiªn cña ung th cã thÓ chia thµnh 2 giai ®o¹n chÝnh: Giai ®o¹n tiÒn l©m sµng: chiÕm 75% thêi gian bÖnh sù tù nhiªn víi 30 lÇn nh©n ®«i tÕ bµo ®¹t sè lîng 109 tÕ bµo t¬ng ®¬ng víi thÓ tÝch 1 cm3 tríc khi xuÊt hiÖn c¸c triÖu chøng l©m sµng. Giai ®o¹n l©m sµng: chiÕm 25% thêi gian tiÕn triÓn tù nhiªn víi sù xuÊt hiÖn c¸c triÖu chøng l©m sµng 19
H×nh 2 Theo thø tù thêi gian qu¸ tr×nh tiÕn triÓn tù nhiªn cña ung th tr¶i qua 6 giai ®o¹n: khëi ph¸t, t¨ng trëng, thóc ®Èy, chuyÓn biÕn, lan trµn vµ tiÕn triÓn. Giai ®o¹n tiÕn triÓn bao gåm qu¸ tr×nh x©m lÊn vµ di c¨n 2. C¸c giai ®äan tiÕn triÓn 2.1. Giai ®o¹n khëi ph¸t Giai ®o¹n nµy b¾t ®Çu thêng lµ tõ tÕ bµo gèc, do tiÕp xóc víi chÊt sinh ung th g©y ra nh÷ng ®ét biÕn. Lµm thay ®æi kh«ng håi phôc cña nh©n tÕ bµo. C¸c tÕ bµo ®ét biÕn biÓu hiÖn sù ®¸p øng kÐm víi m«i trêng vµ u thÕ t¨ng trëng chän läc ngîc víi tÕ bµo b×nh thêng ë xung quanh. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra rÊt nhanh vµ hoµn tÊt trong kho¶ng vµi phÇn gi©y. §Æc ®iÓm: Kh«ng thÓ ®¶o ngîc ®îc. HiÖn nay cha x¸c ®Þnh ®îc ngìng g©y khëi ph¸t. Nh÷ng tÕ bµo ®îc khëi ph¸t thêng ®¸p øng kÐm víi tÝn hiÖu gian bµo vµ néi bµo. C¸c tÝn hiÖu nµy cã t¸c dông gi÷ v÷ng cÊu tróc néi m«. Trong cuéc ®êi cña con ngêi th× nhiÒu tÕ bµo trong c¬ thÓ cã thÓ tr¶i qua qu¸ tr×nh khëi ph¸t, nhng kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c tÕ bµo ®Òu sinh bÖnh. §a sè tÕ bµo ®îc khëi ph¸t th× hoÆc lµ kh«ng tiÕn triÓn thªm, hoÆc lµ chÕt ®i, hoÆc bÞ c¬ chÕ miÔn dÞch v« hiÖu hãa. 2.2. Giai ®o¹n t¨ng trëng 20