Ung thư - Cơ chế sinh ung thư part 8

Chia sẻ: Asda Asdad | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tác dụng trực tiếp: Tia xạ sẽ tác động ngay đến các chuỗi AND của tế bào, làm cho chuỗi này bị tổn thương: "Gẫy đoạn, đảo đoạn, đứt đoạn ..." từ đó tạo ra các tế bào đột biến và dễ bị chết). Tác dụng gián tiếp: Tia xạ gây ra hiện tượng ion hoá tạo ra các gốc tự do (trong đó chủ yếu là các gốc tự do của phân tử nước) trong môi trường tế bào. Các gốc này sẽ tác dụng trực tiếp vào các chuỗi AND, làm thay đổi tính thấm của màng tế...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ung thư - Cơ chế sinh ung thư part 8

hëng kh«ng mong muèn cña tia x¹. Do vËy ngêi thÇy thuèc ph¶i cã mét kÕ ho¹ch ®iÒu trÞ râ rµng. 2. C¬ chÕ t¸c dông cña tia x¹ Sau khi vµo c¬ thÓ, tia x¹ g©y nªn nh÷ng t¸c dông sau: 2.1. §èi víi tÕ bµo T¸c dông trùc tiÕp: Tia x¹ sÏ t¸c ®éng ngay ®Õn c¸c chuçi AND cña tÕ bµo, lµm cho chuçi nµy bÞ tæn th¬ng: "GÉy ®o¹n, ®¶o ®o¹n, ®øt ®o¹n ..." tõ ®ã t¹o ra c¸c tÕ bµo ®ét biÕn vµ dÔ bÞ chÕt). T¸c dông gi¸n tiÕp: Tia x¹ g©y ra hiÖn tîng ion ho¸ t¹o ra c¸c gèc tù do (trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c gèc tù do cña ph©n tö níc) trong m«i trêng tÕ bµo. C¸c gèc nµy sÏ t¸c dông trùc tiÕp vµo c¸c chuçi AND, lµm thay ®æi tÝnh thÊm cña mµng tÕ bµo v× vËy c¸c tÕ bµo dÔ bÞ tæn th¬ng. 2.2. §èi víi tæ chøc Tæ chøc ung th lµ mét tËp hîp gåm nhiÒu tÕ bµo (u cã kÝch thíc 1cm3 = 10 9 tÕ bµo), sù teo nhá tæ chøc ung th sau chiÕu x¹ lµ kÕt qu¶ qu¸ tr×nh lµm chÕt tÕ bµo. Qu¸ tr×nh nµy x¶y ra nhanh chøng tá tæ chøc ung th ®ã nh¹y c¶m víi tia x¹. MÆt kh¸c ngêi ta thÊy cã mét sè yÕu tè cã ¶nh hëng ®Õn møc ®é nh¹y c¶m cña tÕ bµo vµ cña tæ chøc ung th ®èi víi tia x¹. ViÖc cung cÊp oxy tèt sÏ lµm t¨ng ®é nh¹y c¶m cña tÕ bµo víi tia x¹. Thùc tÕ l©m sµng cho thÊy nh÷ng tæ chøc nµo ®îc tíi m¸u tèt, giÇu oxy th× nh¹y c¶m víi tia h¬n lµ nh÷ng tæ chøc ®îc tíi m¸u kÐm. V× vËy, mét sè nghiªn cøu ®· ¸p dông ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ cho bÖnh nh©n ë trong phßng cã hµm lîng oxy cao ¸p. Møc ®é biÖt ho¸ cña tÕ bµo ung th còng cã vai trß to lín quyÕt ®Þnh sù ®¸p øng cña tæ chøc ung th víi tia x¹. Ngêi ta thÊy r»ng c¸c tÕ bµo cµng kÐm biÖt ho¸ th× cµng nh¹y c¶m víi tia x¹ (lymphone malin, sÐminom, ung th vßm häng lo¹i kh«ng biÖt ho¸...) ngîc l¹i c¸c tæ chøc mµ tÕ bµo ung 71
th thuéc lo¹i biÖt ho¸ cao th× rÊt tr¬ víi tia x¹ (Schwannome malin, ung th tuyÕn gi¸p tr¹ng). 3. Ph©n lo¹i tia vµ c¸c nguån x¹ 3.1. C¸c lo¹i tia phãng x¹ d¹ng sãng ®iÖn tö - Tia X Tia nµy ®îc t¹o ra khi c¸c ®iÖn tö ©m ®îc gia tèc trong c¸c m¸y ph¸t tia X hoÆc c¸c m¸y gia tèc Betatron, gia tèc th¼ng... - Tia gamma §îc ph¸t ra trong qu¸ tr×nh ph©n r· c¸c nguyªn tè phãng x¹ hoÆc ®ång vÞ phãng x¹. HiÖn y häc thêng dïng mét sè nguån sau: Radium (Ra) lµ nguyªn tè phãng x¹ tù nhiªn, chu kú b¸n huû dµi song hiÖn nay Ýt dïng v× khã b¶o qu¶n vµ g©y h¹i nhiÒu khi sö dông. Cobal 60 (Co60) vµ Cesium 137 (Cs137) cho tia gamma cã cêng ®é tõ 1,7 MeV -> 1,33 MeV. Iod 125 vµ Iridium 192 (Ir192 ) lµ nh÷ng nguån mÒm, cã thÓ uèn n¾n theo ý muèn tuú theo vÞ trÝ vµ thÓ tÝch u, nªn ®îc sö dông réng r·i. - Tia  Lµ nh÷ng tia yÕu thêng dïng ®Ó chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ t¹i chç mét sè ung th. Nã thêng ®îc g¾n vµo nh÷ng chÊt keo, chÊt láng ®Ó b¬m vµo vïng u hoÆc vµo c¬ thÓ (díi d¹ng dîc chÊt phãng x¹). HiÖn nay cã 2 nguån hay ®îc sö dông lµ Iod 131 (I131) vµ phospho 32 (P32). 3.2. C¸c tia phãng x¹ d¹ng h¹t Lµ c¸c tia cã n¨ng lîng cao, kh¶ n¨ng ®©m xuyªn lín vµ ®îc t¹o ra bëi c¸c m¸y gia tèc. §©y chÝnh lµ thµnh tùu cña nÒn khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i nªn ngµy cµng ®îc sö dông nhiÒu ë c¸c níc ph¸t triÓn, bëi lÏ khi sö dông rÊt an toµn, chÝnh x¸c vµ dÔ b¶o qu¶n, kh«ng g©y nguy h¹i ®Õn c¸c m«i trêng vµ søc khoÎ con ngêi. Tuú 72
theo lo¹i m¸y ph¸t mµ ta cã ®îc c¸c lo¹i tia víi cêng ®é kh¸c nhau. VÝ dô: - Chïm photon: Cã n¨ng lîng 5 - 18 MeV - Chïm electron: Cã n¨ng lîng 4 - 22 MeV 4. C¸c kü thuËt x¹ trÞ 4.1. C¸c ph¬ng ph¸p chiÕu x¹ - ChiÕu x¹ tõ ngoµi vµo Nguån x¹ ®Æt ngoµi c¬ thÓ ngêi bÖnh. M¸y sÏ híng c¸c chïm tia mét c¸ch chÝnh x¸c vµo vïng th¬ng tæn (vïng cÇn x¹ trÞ). ¦u ®iÓm: Kü thuËt thùc hiÖn nhanh, gän, Ýt g©y khã chÞu cho ngêi bÖnh. Cã thÓ ®iÒu trÞ ë diÖn t¬ng ®èi réng vµ ë nhiÒu vïng tæn th¬ng kh¸c nhau. Kü thuËt: Tríc khi ®iÒu trÞ ph¶i x¸c ®Þnh mét c¸ch cô thÓ, chÝnh x¸c vÞ trÝ vµ thÓ tÝch vïng cÇn chiÕu x¹: ViÖc tÝnh to¸n liÒu lîng ph¶i chÝnh x¸c tû mû võa ®ñ ®Ó tiªu diÖt tÕ bµo ung th bëi lÏ c¸c tæ chøc lµnh, tÕ bµo lµnh n»m trong vïng chiÕu còng bÞ tæn th¬ng do tia. - X¹ trÞ ¸p s¸t (BrachythÐrapie). C¸c nguån x¹ (nh radium, Cesium, Iridium) ®îc ®Æt ¸p s¸t hoÆc c¾m trùc tiÕp vµo vïng th¬ng tæn. Mét sè c¸c ®ång vÞ phãng x¹ d¹ng láng nh Iod 131, phètpho 32 cã thÓ dïng b¬m trùc tiÕp vµo trong c¬ thÓ ®Ó nh»m chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ c¸c tÕ bµo ung th. ¦u ®iÓm: Ph¬ng ph¸p nµy gióp n©ng liÒu t¹i chç lªn cao trong khi c¸c tæ chøc lµnh xung quanh Ýt bÞ ¶nh hëng h¬n lµ chiÕu x¹ tõ ngoµi vµo do sù gi¶m liÒu nhanh xung quanh nguån. 73
Kü thuËt: Khi thùc hiÖn ph¶i cã sù chuÈn bÞ cô thÓ (ë c¶ thÇy thuèc vµ bÖnh nh©n). NhiÒu lóc t¹o nªn sù khã chÞu cho ngêi bÖnh. Ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông ®îc ®èi víi mét sè u ë mét sè vÞ trÝ nhÊt ®Þnh (da, hèc tù nhiªn) vµ chØ thùc hiÖn ®îc khi bÖnh cßn ë giai ®o¹n t¬ng ®èi sím. 4.2. §¬n vÞ tÝnh Cã 2 lo¹i ®¬n vÞ (cô thÓ theo ph©n lo¹i quèc tÕ). - LiÒu xuÊt: Lµ mét lîng tia x¹ ®· ®îc sau khi tia ra khái nguån x¹. §¬n vÞ ®îc tÝnh b»ng r¬nghen (R = Roentgen). - LiÒu hÊp thô: §©y cã thÓ coi lµ liÒu x¹ sinh häc. Nã ®o ®îc t¹i mét vÞ trÝ, mét tæ chøc nµo ®ã trong c¬ thÓ ë vïng chiÕu x¹. §¬n vÞ tÝnh lµ Rad (Radioactive Absober Dose) ngµy nay ngêi ta thêng dïng ®¬n vÞ míi lµ Gray (gray = 100 Rad = 100 centigray). Cã sù kh¸c nhau gi÷a 2 lo¹i ®¬n vÞ ®o liÒu trªn bëi lÏ khi vµo c¬ thÓ, tia x¹ sÏ bÞ gi¶m dÇn liÒu do cã sù t¬ng t¸c gi÷a c¸c tæ chøc víi tia x¹. Bëi vËy khi tÝnh to¸n liÒu lîng ngêi ta ph¶i x¸c ®Þnh râ vÞ trÝ, thÓ tÝch, vµ ®é s©u cña khèi u ®Ó tõ ®ã míi tÝnh ®îc liÒu xuÊt cÇn chiÕu bao nhiªu ®Ó ®¹t ®îc liÒu t¹i khèi u nh dù kiÕn. Víi sù trî gióp cña m¸y tÝnh ®iÖn tö, m¸y m« pháng... HiÖn ngêi ta ®· vÏ ®îc c¸c b¶n ®å ®êng ®ång liÒu. Do vËy ngêi thÇy thuèc x¹ trÞ cã kh¶ n¨ng ®iÒu trÞ ®îc mét c¸ch chÝnh x¸c c¸c khèi u ë nhiÒu vÞ trÝ hãc hiÓm trong c¬ thÓ. 4.3. LiÒu lîng chiÕu x¹ LiÒu lîng chiÕu x¹ hoµn toµn phô thuéc vµo lo¹i bÖnh, lo¹i tæ chøc häc, giai ®o¹n bÖnh, xong bªn c¹nh ®ã chóng ta cßn ph¶i chó ý ®Õn sù t¸i t¹o cña tÕ bµo còng nh sù ph©n bè cña chóng. V× vËy chØ ®Þnh liÒu lîng chiÕ u x¹ hoµn toµn phô thuéc vµo tõng bÖnh nh©n cô thÓ. Nh×n chung ngêi ta thÊy r»ng. NÕu liÒu x¹ ë møc díi 40 Gy th× tia Ýt cã t¸c dông. Xong nÕu liÒu ®¹t trªn 80 gy th× dÔ 74
g©y ra c¸c biÕn chøng cho ngêi bÖnh. Bëi vËy liÒu lîng trung b×nh ®ñ diÖt tÕ bµo ung th lµ kho¶ng 55 Gy ®Õn 65 Gy. V× phô thuéc vµo t¸c dông kh«ng mong muèn cña tia x¹, còng nh sù t¸i t¹o cña tÕ bµo. §ång thêi ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ cña tia vµ h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt sù tæn th¬ng cña tÕ bµo lµnh, theo quy ®Þnh quèc tÕ ngêi ta tia 200 centigray (ctg) trong mét ngµy vµ 1000 ctg trong mét tuÇn: Nh vËy toµn bé tæng liÒu x¹ ®Ó ®¹t sù tho¸i lui cña bÖnh sÏ ®îc tia tr¶i ra trong kho¶ng 6 - 8 tuÇn. VÊn ®Ò nµy cßn phô thuéc vµo lo¹i tia x¹ sö dông, kinh nghiÖm ®iÒu trÞ cña tõng níc vµ tõng thÇy thuèc. 5. C¸c chØ ®Þnh x¹ trÞ Trong ung th, ®©y lµ ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ cã chØ ®Þnh t¬ng ®èi réng, cã hiÖu qu¶ vµ nh»m nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau. 5.1. §iÒu trÞ triÖt ®Ó §Ó ®¹t ®îc môc ®Ých nµy, khi chiÕu x¹ ph¶i ®¶m b¶o 2 yªu cÇu sau: Vïng chiÕu ph¶i bao trïm toµn bé khèi u vµ nh÷ng n¬i mµ tÕ bµo ung th cã kh¶ n¨ng x©m lÊn tíi. Tia toµn bé hÖ thèng h¹ch khu vùc. §ã lµ nh÷ng h¹ch b¹ch huyÕt cã nguy c¬ cao bÞ di c¨n ung th. Do vËy ngêi thÇy thuèc x¹ trÞ cÇn ph¶i lËp ra cho ®îc ph¬ng ¸n, chiÕn thuËt vµ kü thuËt th× míi cã thÓ ®iÒu trÞ triÖt ®Ó cho ngêi bÖnh. §iÒu trÞ triÖt ®Ó cã thÓ lµ: - §iÒu trÞ ®¬n ®éc VÝ dô ung th vßm mòi häng - §iÒu trÞ phèi hîp víi phÉu thuËt C¸ch phèi hîp tuú theo lo¹i bÖnh vµ giai ®o¹n bÖnh. Tia cã thÓ thùc hiÖn tríc hoÆc sau phÉu thuËt, còng cã thÓ phèi hîp xen kÏ (vÝ dô ung th vó, ung th cæ tö cung). Mét ®iÓm ®Æc biÖt quan träng lµ tia x¹ ®· gãp phÇn lµm nhiÒu cho bÖnh nh©n ung th tõ chç kh«ng phÉu thuËt ®îc (v× bÖnh ë giai ®o¹n muén) trë thµnh phÉu thuËt triÖt c¨n 75
®îc: ung th trùc trµng, ung th cæ tö cung... ë giai ®o¹n muén, sao cho tia x¹ u th nhá l¹i sÏ cã kh¶ n¨ng phÉu thuËt triÖt c¨n, do vËy t¨ng hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ lªn rÊt nhiÒu. - X¹ trÞ phèi hîp víi ho¸ chÊt Sù phèi hîp x¹ trÞ vµ ho¸ chÊt nhiÒu khi ®a l¹i kÕt qu¶ tèt h¬n lµ ®iÒu trÞ ®¬n ®éc mét ph¬ng ph¸p trong mét sè lo¹i ung th. Tia x¹ trùc tiÕp vµo khu u nguyªn ph¸t sÏ lµm gi¶m thÓ tÝch cña mét khèi u qu¸ lín, v× vËy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¸ chÊt tiªu diÖt tÕ bµo ung th cßn l¹i. Ngîc l¹i, mét sè lo¹i ho¸ chÊt sÏ lµm t¨ng søc chÞu ®ùng cña tÕ bµo lµnh ®èi víi tia x¹ (nh cyclophosphamide, cytosine arabinoside...) do vËy cã thÓ n©ng liÒu x¹ lªn cao ®Ó ®iÒu trÞ triÖt ®Ó khèi ung th. Bªn c¹nh ®ã, ho¸ chÊt sÏ tiªu diÖt tÊt c¶ c¸c tÕ bµo ung th ®· di c¨n xa mµ tia kh«ng víi tíi ®îc. 5.2. X¹ trÞ t¹m thêi ¸p dông víi nh÷ng trêng hîp bÖnh ë giai ®o¹n muén, kh«ng thÓ ®iÒu trÞ triÖt ®Ó ®îc. ë ViÖt Nam, tû lÖ bÖnh nh©n ®Õn bÖnh viÖn ë giai ®o¹n muén lµ rÊt cao. Theo íc tÝnh cña bÖnh viÖn K th× cã kho¶ng 70 - 80% bÖnh nh©n ®Õn viÖn ë giai ®o¹n muén, bÖnh ®· lan réng vµ cã biÕn chøng. V× vËy x¹ trÞ t¹m thêi thêng ®îc chØ ®Þnh nhiÒu, xong tuú tõng trêng hîp cô thÓ mµ viÖc ®iÒu trÞ nh»m c¸c môc ®Ých kh¸c nhau. X¹ trÞ nh»m gi¶m vµ chèng l¹i c¸c biÕn chøng cña ung th: Nh ®iÒu trÞ chèng ®au, chèng chÌn Ðp - bÝt t¾c, chèng ch¶y m¸u. VÝ dô: - Khèi u trung thÊt g©y chÌn Ðp trung thÊt. - H¹ch lín chÌn Ðp ®êng tuÇn hoµn m¸u vµ b¹ch huyÕt - Di c¨n vµo x¬ng cña c¸c ung th g©y ®au ®ín d÷ déi. - CÇm m¸u trong ung th cæ tö cung giai ®o¹n muén. 76
X¹ trÞ ®Ó ®Ò phßng c¸c biÕn chøng ung th cã thÓ x¶y ra, lµm chËm tèc ®é ph¸t triÓn cña bÖnh, c¶i thiÖn chÊt lîng ®êi sèng cho bÖnh nh©n. Tõ ®ã phÇn nµo kÐo dµi thªm ®êi sèng vµ lµm cho hä sèng tho¶i m¸i h¬n trong nh÷ng ngµy cßn l¹i. 6. C¸c ph¶n øng vµ biÕn chøng do tia bøc x¹ g©y ra Tia x¹ g©y nªn nhiÒu ¶nh hëng xÊu víi søc khoÎ con ngêi. V× vËy khi ®iÒu trÞ cã thÓ gÆp mét sè t¸c dông phô, kh«ng mong muèn cña tia x¹ nh sau: 6.1. C¸c ph¶n øng sím Vµi ngµy sau khi x¹ trÞ ngêi bÖnh sÏ cã hiÖn tîng mÖt mái ch¸n ¨n, ®«i khi thÊy cho¸ng v¸ng ng©y ngÊt, buån n«n. C¸c hiÖn tîng nµy sÏ mÊt dÇn do c¬ thÓ thÝch nghi víi tia x¹. Do vËy, trong thêi gian ®Çu míi x¹ trÞ ph¶i yªu cÇu ngêi bÖnh nghØ ng¬i vµ båi dìng tèt. Ph¶n øng da vµ niªm m¹c tuú thuéc vµo liÒu x¹: thêi kú ®Çu cã hiÖn tîng viªm ®á. LiÒu t¨ng lªn, da sÏ kh« vµ bong, niªm m¹c viªm loÐt. V× vËy ®ßi hái ngêi bÖnh ph¶i gi÷ vÖ sinh tèt da vµ niªm m¹c, kh«ng ®îc lµm tæn th¬ng da v× sÏ rÊt khã liÒn sÑo. Ngêi ta còn g cã thÓ lµm t¨ng søc chÞu ®ùng cña da b»ng c¸ch thoa nhÑ mét líp kem dìng da vµ lµm mÒm da. Øa ch¶y: HiÖn tîng nµy thêng x¶y ra khi tia vµo vïng bông vµ chËu vïng niªm m¹c ruét. Bëi vËy cã thÓ cho bÖnh nh©n dïng mét ®ît kh¸ng sinh nhÑ vµ thuèc lµm s¨n niªm m¹c ruét. C¸c ph¶n øng viªm ®êng tiÕt niÖu sinh dôc x¶y ra khi chiÕu x¹ vµo vïng chËu. §iÒu trÞ b»ng c¸ch dïng kh¸ng sinh ho¹t phæ réng víi uèng níc nhiÒu vµ gi÷ vÖ sinh sinh dôc tèt. DÆn bÖnh nh©n cÇn ®i tiÓu tríc khi vµo m¸y x¹ trÞ HÖ thèng m¸u vµ c¬ quan t¹o m¸u: Sau khi tia, c«ng thøc m¸u cña bÖnh nh©n thêng bÞ thay ®æi. Sím nhÊt lµ c¸c dßng b¹ch cÇu bÞ gi¶m, kÕ ®Õn lµ tiÓu cÇu vµ hång c©u. 77
Khi sè lîng b¹ch cÇu vµ hång cÇu gi¶m nÆng cÇn ph¶i ngõng tia, n©ng cao thÓ tr¹ng vµ dïng thuèc kÝch thÝch t¹o b¹ch cÇu vµ hång cÇu. C¸c c¬ quan t¹o m¸u rÊt dÔ bÞ tæn th¬ng do ®ã khi chiÕu x¹ cÇn ph¶i che ch¾n vµ b¶o vÖ (l¸ch, tuû sèng vµ tuû x¬ng...). 6.2. C¸c ph¶n øng vµ biÕn chøng muén VÒ l©u dµi: C¸c tæ chøc phÇn mÒm vïng chiÕu x¹ sÏ bÞ x¬ ho¸ vµ teo nhá c¸c tæ chøc ®ã kÓ c¶ c¸c tuyÕn. ChiÕu x¹ liÒu cao g©y tæn th¬ng hÖ thèng m¹ch m¸u, ®iÒu ®ã ¶nh hëng lín ®Õn cuéc phÉu thuËt nÕu cÇn ph¶i ¸p dông x¹ trÞ. - LiÒu x¹ qu¸ cao g©y ho¹i tö c¸c tæ chøc Mét sè c¬ quan trong c¬ thÓ khi bÞ chiÕu x¹ khã håi phôc vµ ¶nh hëng tíi c¸c chøc n¨ng cña chóng nh m¾t, thanh qu¶n, tuû sèng, buång trøng, vµ tinh hoµn. Do vËy cÇn chó ý b¶o vÖ. c. C©u hái lîng gi¸ 1. X¹ trÞ lµ g× ? 2. Cã mÊy nguyªn t¾c cÇn nhí khi x¹ trÞ ? 3. X¹ trÞ cã thÓ chØ ®Þnh cho mäi bÖnh ? §óng hay sai v× sao ? 4. Cã mÊy lo¹i tia bøc x¹ dïng ®Ó ®iÒu trÞ ung th. HiÖn thêng sö dông lo¹i tia nµo? V× sao? 5. T¸c ®éng cña tia bøc x¹ ®èi víi tÕ bµo ? 6. T¸c ®éng cña tia ®èi víi tæ chøc ? 7. Nh÷ng kü thuËt c¬ b¶n cña x¹ trÞ ? ¦u vµ nhîc ®iÓm cña tõng kü thuËt 8. Nh÷ng chØ ®Þnh c¬ b¶n cña x¹ trÞ ? Quan ®iÓm hiÖn nay khi x¹ trÞ bÖnh ung th 78
9. Ph¶n øng vµ biÕn chøng cña tia bøc x¹ g©y ra lµ g×. Cã mÊy lo¹i biÕn chøng ? 10. §Ó phßng tr¸nh c¸c biÕn chøng do tia bøc x¹ ta ph¶i lµm g× ? 79
bµi 11: c¸c ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ toµn th©n A. Môc tiªu häc tËp 1. Tr×nh bµy ®îc nguyªn t¾c ®iÒu trÞ ho¸ chÊt. 2. M« t¶ ®îc c¬ chÕ, ph©n lo¹i thuèc trong ®iÒu trÞ bÖnh ung th 3. Tr×nh bµy ®îc nh÷ng kh¶ n¨ng cña ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ho¸ chÊt vµ nh÷ng ®éc tÝnh cña thuèc. b. Néi dung HiÖn nay, kho¶ng 1/3 sè bÖnh nh©n ung th khi ®îc kh¸m ph¸t hiÖn, bÖnh cßn ë giai ®o¹n t¹i chç, cha cã di c¨n xa, nªn cã thÓ chØ cÇn ®iÒu trÞ b»ng c¸c ph¬ng ph¸p t¹i chç - t¹i vïng nh phÉu thuËt hay tia x¹. Nhng kho¶ng 2/3 sè bÖnh nh©n ung th khi ph¸t hiÖn ®îc ®· ë giai ®o¹n muén, ®· cã di c¨n xa hay kh¶ nghi ®· cã di c¨n tiÒm tµng (gäi lµ vi di c¨n) mµ trªn l©m sµng cha thÊy ®îc, nh÷ng trêng hîp nµy cÇn cã nh÷ng ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ toµn th©n, ®ã lµ: §iÒu trÞ ho¸ chÊt (Chemotherapy), ®iÒu trÞ néi tiÕt (Hormonotherapy) vµ ®iÒu trÞ miÔn dÞch (Immunotherapy). LÞch sö cña ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ toµn th©n ®· cã tõ l©u, ®îc ghi l¹i trong y v¨n tõ thêi cæ Hy L¹p vµ Ai CËp b»ng viÖc sö dông c¸c muèi Arsen ®iÒu trÞ c¸c bÖnh m¸u ¸c tÝnh. N¨m 1895, Beatson ®· m« t¶ viÖc c¾t bá tuyÕn néi tiÕt (buång trøng) lµm tho¸i lui mét sè ung th vó ë phô n÷. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ toµn th©n ®îc ph¸t triÓn tõ n¨m 1940 vµ ®Õn nay ®· trë thµnh mét ph¬ng ph¸p ®îc ¸p dông réng r·i trong ®iÒu trÞ ung th. Quan niÖm vÒ ®iÒu trÞ ho¸ chÊt còng thay ®æi tõ ®iÒu trÞ c¸c giai ®o¹n muén sang xu híng ®iÒu trÞ phßng ngõa hay hç trî. Nhê ®ã trong vßng 2 thËp kû qua, ®iÒu trÞ ho¸ chÊt kÕt hîp víi phÉu thuËt, x¹ trÞ ®· c¶i thiÖn vµ ®iÒu trÞ khái nhiÒu lo¹i bÖnh ung th. 1. Mét sè kh¸i niÖm vÒ tÝnh hiÖu qu¶ 1.1. Tæng thÓ tÝch khèi u 80