Ung thư - Cơ chế sinh ung thư part 9

Chia sẻ: Asda Asdad | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

62
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cũng giống như điều trị kháng sinh diệt khuẩn, tế bào ung thư có thể có khả năng kháng với các loại thuốc trong quá trình điều trị bằng nhiều hình thức. Khối u càng lớn, xác suất và khả năng kháng thuốc càng tăng. Vì vậy việc phối hợp đồng thời nhiều loại thuốc, việc điều trị sớm và điều trị bổ trợ làm tăng tính hiệu quả.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ung thư - Cơ chế sinh ung thư part 9

Mçi liÒu thuèc chèng ung th nhÊt ®Þnh sÏ chØ diÖt ®îc mét sè lîng tÕ bµo u cè ®Þnh. V× vËy kh¶ n¨ng ®iÒu trÞ khái sÏ cµng lín h¬n nÕu tæng thÓ tÝch u ban ®Çu cµng nhá hoÆc lµ ®iÒu trÞ hç trî sau khi ®· phÉu thuËt hay x¹ trÞ ®Ó lÊy ®i hay ph¸ huû hÇu hÕt c¸c tÕ bµo ung th trªn l©m sµng. 1.2. Sù kh¸ng thuèc Còng gièng nh ®iÒu trÞ kh¸ng sinh diÖt khuÈn, tÕ bµo ung th cã thÓ cã kh¶ n¨ng kh¸ng víi c¸c lo¹i thuèc trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ b»ng nhiÒu h×nh thøc. Khèi u cµng lín, x¸c suÊt vµ kh¶ n¨ng kh¸ng thuèc cµng t¨ng. V× vËy viÖc phèi hîp ®ång thêi nhiÒu lo¹i thuèc, viÖc ®iÒu trÞ sím vµ ®iÒu trÞ bæ trî lµm t¨ng tÝnh hiÖu qu¶. 1.3. KÕt hîp thuèc §Æc tÝnh cña khèi u lµ tÕ bµo rÊt ®a d¹ng. Khèi u cµng lín tÝnh ®a d¹ng cµng nhiÒu. Kinh nghiÖm cho thÊy dïng kÕt hîp nhiÒu lo¹i thuèc hiÖu qu¶ h¬n lµ dïng ®¬n ®éc. Dùa trªn c¬ chÕ t¸c dông vµ hiÖu qu¶ cña thuèc trªn c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña chu kú tÕ bµo ®Ó x©y dùng c¸ch kÕt hîp thuèc. Mét sè nguyªn t¾c ¸p dông trong ®iÒu trÞ nh sau: - Dïng phèi hîp c¸c thuèc cã c¬ chÕ t¸c dông kh¸c nhau. - Kh«ng phèi hîp nhiÒu thuèc cã cïng ®éc tÝnh trªn mét c¬ quan. - Dïng liÒu cao, tõng ®ît ng¾n, ng¾t qu·ng cã hiÖu qu¶ h¬n liÒu thÊp kÐo dµi. - Kh«ng dïng lo¹i ho¸ chÊt mµ b¶n th©n nã Ýt hiÖu qu¶ khi dïng ®¬n ®éc. 1.4. Ph©n phèi thuèc Muèn t¨ng hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ, thuèc ho¸ chÊt ph¶i ®Õn ®îc vµ tËp trung cµng cao cµng tèt ë nh÷ng n¬i cã tÕ bµo u. ë nh÷ng khèi u lín thêng cã nh÷ng vïng kÐm m¸u nu«i dìng lµm c¶n trë ®iÒu trÞ. V× vËy, ngoµi ®êng uèng, tiªm tÜnh m¹ch, cã thÓ u tiªn ph©n phèi nång ®é cao cña thuèc vµo mét vïng c¬ thÓ cã khèi u lµm t¨ng kh¶ n¨ng thuèc tiÕp xóc víi tÕ bµo u b»ng c¸ch truyÒn ho¸ chÊt vµo ®éng m¹ch (trong ung th gan, mét sè ung th ®Çu cæ) hoÆc b¬m vµo c¸c 81
khoang (phóc m¹c, phÕ m¹c, bµng quang), nhê ®ã lµm t¨ng nång ®é thuèc t¹i chç mµ gi¶m ®îc ¶nh hëng toµn th©n. Thuèc ho¸ chÊt còng cßn ®îc ®a trùc tiÕp vµo khoang n·o tuû trong ®iÒu trÞ bÖnh b¹ch cÇu vµ mét sè u lympho ¸c tÝnh, ung th phæi tÕ bµo nhá ®Ó ng¨n ngõa di c¨n n·o. 1.5. §iÒu trÞ ho¸ chÊt liÒu cao §iÒu trÞ ho¸ chÊt liÒu cao s¸t víi liÒu chÝ tö mang l¹i hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cao nhÊt, nhng nguy c¬ tö vong do biÕn chøng còng t¨ng lªn, nhÊt lµ biÕn chøng nhiÔm trïng do suy tuû vµ gi¶m b¹ch cÇu kÐo dµi. §Ó h¹n chÕ biÕn chøng, ngêi ta t×m nhiÒu c¸ch kh¾c phôc: - Dïng thuèc ®èi kh¸ng sau mçi liÒu ho¸ chÊt (AxÝt folinic kh¸ng Methotr- exate). - GhÐp tuû x¬ng: LÊy tuû x¬ng tù th©n hoÆc ngêi cïng nhãm HLA cÊt gi÷ tríc khi ® iÒu trÞ ho¸ chÊt liÒu cao ®Ó truyÒn l¹i sau ®iÒu trÞ. - Dïng c¸c yÕu tè t¨ng trëng t¹o huyÕt. 1.6. YÕu tè c¬ thÓ ngêi bÖnh HÇu hÕt c¸c thuèc diÖt ung th ®Òu cã t¸c dông ®éc h¹i víi c¬ thÓ. Nh÷ng bé phËn bÞ t¸c dông ®éc ¶nh hëng còng lµ nh÷ng c¬ quan quan träng nh: Tuû x¬ng, tim, gan, èng tiªu ho¸, thÇn kinh. V× vËy viÖc ®¸nh gi¸ th¨m kh¸m ®Çy ®ñ, tû mû c¸c chøc n¨ng cña c¬ thÓ lµ rÊt cÇn thiÕt. Ph¶i xem xÐt kh¶ n¨ng dung n¹p, ®µo th¶i, biÕn chøng vµ xö lý biÕn chøng, ®éc tÝnh cña thuèc trong suèt qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ, ®iÒu ®ã quyÕt ®Þnh tiªn lîng cña viÖc ®iÒu trÞ ung th. 1.7. §iÒu trÞ ®a m« thøc Môc tiªu cña ®iÒu trÞ ung th lµ lÊy ®i hoÆc diÖt ®îc toµn bé tÕ bµo ung th trong c¬ thÓ. Mçi ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ung th: phÉu thuËt, x¹ trÞ hay ®iÒu trÞ toµn th©n chØ cã thÓ cã t¸c dông tèt ë tõng lo¹i bÖnh, tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Tõ nhËn thøc ®ã, viÖc sö dông hîp lý nhiÒu ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ lµ rÊt quan träng. §iÒu trÞ toµn th©n cã thÓ ®îc ¸p dông ®¬n thuÇn cã hiÖu qu¶ trong mét sè Ýt bÖnh (u tÕ bµo nu«i, mét sè u lympho, bÖnh b¹ch cÇu cÊp)... nhng trong nhiÒu 82
trêng hîp cÇn kÕt hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ t¹i chç (phÉu thuËt vµ x¹ trÞ). Cã khi ®iÒu trÞ ho¸ chÊt tríc phÉu thuËt hoÆc x¹ trÞ (ung th vó, ung th buång trøng giai ®o¹n tiÕn triÓn, bÖnh Hodgkin, u lympho...) cã khi ®iÒu trÞ sau phÉu thuËt vµ x¹ trÞ bæ trî (ung th vó, buång trøng, ung th x¬ng, ung th ®¹i trùc trµng, ung th h¾c tè, ung th thËn....). Ngêi thÇy thuèc ung th sÏ c©n nh¾c c¸c d÷ kiÖn vÒ lo¹i bÖnh, giai ®o¹n l©m sµng, thÓ gi¶i phÉu bÖnh vµ t×nh tr¹ng c¬ thÓ cña bÖnh nh©n mµ x©y dùng môc tiªu ®iÒu trÞ vµ ph¸c ®å cô thÓ cho tõng bÖnh nh©n. 2. C¸c thuèc chèng ung th HiÖn nay cã kho¶ng h¬n 200 lo¹i thuèc chèng ung th ®îc sö dông trªn l©m sµng. C¸c thuèc chèng ung th ®îc ph©n lo¹i theo nhiÒu c¸ch, ë ®©y chóng t«i chØ nªu c¸c nhãm dîc chÊt chèng ung th theo c¬ chÕ ho¹t ®éng cña chóng. 2.1. Ph©n lo¹i c¸c dîc chÊt chèng ung th theo c¬ chÕ ho¹t ®éng Nhãm t¸c nh©n Môc tiªu CÊu tróc ho¸ häc C¸c t¸c nh©n Liªn kÕt chÐo Nitrogen mustard ng¨n chÆn tæng DNA Ethyle limin hîp DNA b»ng Sulfonic acid ester al - kyl ho¸ cã Epoxide nguån gèc tæng hîp (c¸c t¸c Nitrosourea nh©n alkyl Halogenated hexitol ho¸) Hîp chÊt platium Kh¸ng sinh Xen gi÷a DNA Anthracyclin, kh¸ng u lµm ®øt g·y Actinomycin D DNA Mitomycin C, Bleomycin C¸c kh¸ng axit Folic, kh¸ng Purin, kh¸ng Pirimidin C¸c øc chÕ tæng hîp 83
protein vµ axit amin. C¸c øc chÕ giai Ng¨n c¶n h×nh Alkaloid nhãm vinca ®o¹n gi¸n ph©n thøc thoi trong Podophylin h×nh thoi kú gi¸n ph©n Colchicin Hçn hîp Kh«ng x¸c ®Þnh Alkylamin (HMM, PMM) * Dacarbazin Procarbazin C¸c Taxane Lµm ®«ng cøng Toxol, Taxotere c¸c vi qu¶n néi tÕ bµo C¸c øc chÕ men Camptothecin, CPT - 11 camptothecin topoisomerasa I C¸c hormon Androgen Antiandrogen Estrogen Estrogen Steroid Antisteroid Progestin C¸c thuèc t¸c dông * HMM: Hexamethylmelamine; PMM: Pentamethylmelamine 84
2.2. C¸c t¸c dông phô cña thuèc chèng ung th C¬ quan §éc tÝnh Nh÷ng thuèc liªn quan Tuû x¬ng Gi¶m b¹ch HÇu hÕt, trõ steroit cÇu Bleomycin, L- Gi¶m tiÓu cÇu Asparaginase §êng tiªu ho¸ Viªm miÖng Adriamycin, Bleomycin, Methotrexat, Actinomycin, 5-flurouracil Øa ch¶y Methotrexat, 5- flurouracil Vincristin LiÖt ruét Da X¹m da Bleomycin, Busulfan Rông tãc Adriamycin, Cyclophosphamid Actionomycin D HÖ thÇn kinh DÞ c¶m, bÖnh Vincristin, Vinblastin, thÇn kinh Cis - Platium ngo¹i vi Taxol §iÕc L-Asparaginase Ngñ lÞm (l¬ m¬) Tim Suy tim Adriamycin, (muén vÒ l©u Daunomycin dµi) Phæi Viªm x¬ Bleomycin, Busulfan, (muén) Methotrexat Cyclophosphamid Tuþ Viªm tuþ L-Asparaginase Tö cung Ch¶y m¸u tö Estrogen cung Bµng quang Viªm bµng Cyclophosphamid 85
quang Gan Chøc n¨ng L-Asparaginase, gan kh«ng Mithramycin b×nh thêng ThËn Chøc n¨ng Methotrexat, Cisplatium thËn kh«ng Mithramycin b×nh thêng 2.3. Kh¶ n¨ng cña ®iÒu trÞ toµn th©n Kho¶ng 20% cã thÓ ®iÒu trÞ khái, 20% cã thÓ kÐo dµi ®¸ng kÓ cuéc sèng, cßn l¹i 60% Ýt kÕt qu¶ hoÆc kh«ng cã kÕt qu¶. §iÒu trÞ b»ng ho¸ chÊt ®· mang l¹i c¬ may khái bÖnh hoÆc sèng thªm l©u dµi ë mét sè u ¸c tÝnh ë trÎ em tro ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã c¶i thiÖn tèt, râ rÖt vµ ®iÒu trÞ ho¸ chÊt bæ sung ë ngêi lín còng lµm t¨ng møc ®é khái bÖnh cho mét sè lo¹i ung th, cã thÓ tãm t¾t trong b¶ng díi ®©y: 86
Kh¶ n¨ng Lo¹i bÖnh Cã thÓ ch÷a khái trªn Ung th tinh hoµn 50% bÖnh nh©n mÆc dï BÖnh nhau thai ®· cã di c¨n xa U lympho ¸c tÝnh kh«ng Hodgkin thÓ gi¶i phÉu bÖnh kh«ng thuËn lîi BÖnh Hodgkin BÖnh b¹ch cÇu lympho cÊp ë trÎ em (ALL) T¨ng møc ®é khái bÖnh Ung th vó khi ®iÒu trÞ toµn th©n Ung th ®¹i trùc trµng ®îc phèi hîp víi ®iÒu U Wilms trÞ t¹i chç U nguyªn bµo thÇn kinh Sac«m x¬ng Sac«m Ewing Ung th buång trøng Gi¶m tæng khèi u trong Ung th vó giai ®o¹n bÖnh ®· lan BÖnh b¹ch cÇu tuû cÊp (AML) trµn, cã thÓ cã ®¸p øng C¸c u lympho ¸c tÝnh kh«ng tèt vµ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ Hodgkin thÓ gi¶i phÉu bÖnh khái bÖnh thuËn lîi Ung th phæi tÕ bµo nhá Ung th tuyÕn tiÒn liÖt Ung th tÕ bµo thËn Ung th bµng quang 3. C¸c t¸c nh©n néi tiÕt §iÒu trÞ ung th b»ng néi tiÕt ®· ®îc ¸p dông tõ l©u: GÇn 2/3 ung th tiÒn liÖt tuyÕn di c¨n, 1/3 ung th vó di c¨n ®iÒu trÞ néi tiÕt cã t¸c dông lµm bÖnh tho¸i lui vµ bÖnh nh©n sèng thªm. PhÇn lín ung th néi m¹c tö cung, mét phÇn ung th 87
buång trøng vµ mét phÇn rÊt lín ung th gi¸p tr¹ng còng thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nh vËy. Mét sè ung th kh«ng liªn quan ®Õn néi tiÕt còng mang l¹i kÕt qu¶ tèt b»ng sö dông cortico - steroid (nh bÖnh b¹ch cÇu vµ u lympho kh«ng Hodgkin), ®ång thêi còng gióp cho viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng héi chøng cËn ung th (syndrome paraneoplasique) nh t¨ng canxi trong m¸u, ®au, n«n, sèt vµ yÕu søc. C¸c yÕu tè néi tiÕt hay dïng lµ Estrogen, Progestogen, Androgen, Corti - costerroid, Thyroxine, Tamoxifene, Lentaron... Cã thÓ dïng phÉu thuËt hoÆc x¹ trÞ nh»m môc ®Ých ®iÒu trÞ néi tiÕt nh c¾t bá hoÆc x¹ trÞ tinh hoµn hay buång trøng v.v... Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngêi ta chó ý ®Õn ph¸t hiÖn thÓ thô c¶m néi tiÕt (hormonal receptor) ®Ó ®¸nh gi¸ tríc tiªn lîng ®¸p øng cña bÖnh khi dïng néi tiÕt hay ho¸ chÊt trong ung th vó, nhng ®èi víi nh÷ng ung th kh¸c th× cha râ kÕt qu¶. C¸ch thøc ®iÒu trÞ VÞ trÝ Ph¬ng C¸c C¸c kh¸ng C¸c chÊt ph¸p c¾t hormon hormon kh¸c khèi u bá thªm vµo TuyÕn C¾t bá Estrogen øc chÕ LH - HR tiÒn liÖt tinh hoµn steroid Vó C¾t bá Progestero LH - HR buång n Antiandrog trøng (c¾t en Progestero tuyÕn n thîng Androgen thËn) Antiandrog C¾t bá Corticostre en tuyÕn yªn r oid øc chÕ steroid Néi m¹c tö Progesteron 88
cung Buång Progesteron trøng Hormon tuyÕn TuyÕn gi¸p gi¸p Corticosteroid BÖnh b¹ch Corticosteroid cÇu U lympho 4. C¸c t¸c nh©n ®iÒu hoµ ®¸p øng sinh häc Trong kho¶ng 20 n¨m gÇn ®©y nh÷ng hiÓu biÕt vÒ hÖ thèng miÔn dÞch ngµy cµng tiÕn bé, nhiÒu ngêi ®· sö dông c¸c ph©n tö cã kh¶ n¨ng ®iÒu hoµ ho¹t ®éng dùa trªn chøc n¨ng miÔn dÞch trong ®iÒu trÞ ung th vµ mét sè bÖnh lý kh¸c. C¸c chÊt miÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu cã nguån gèc sinh häc nh BCG vµ Corynebacterium barvum ®· ®îc sö dông trªn thùc nghiÖm vµ trªn ngêi. C¸c chÊt kÝch thÝch miÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu cã nguån gèc ho¸ häc nh leuvamison, LH1... còng ®ang ®îc nghiªn cøu. §¸nh gi¸ t¸c dông cña c¸c ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ nµy hiÖn nay cßn cha râ rµng. Trong 10 n¨m gÇn ®©y c¸c nhãm hîp chÊt míi ®· chøng tá ®ãng mét vai trß râ rÖt trong ®iÒu trÞ mét sè ung th ®ã lµ: - C¸c Interferon (INF) C¸c Interferon lµ mét nhãm hîp chÊt do c¸c lo¹i b¹ch cÇu s¶n xuÊt ra, thùc ra lµ mét nhãm cã 16 lo¹i kh¸c nhau vÒ di truyÒn, c¸c t¸c dông còng kh«ng ®ång nhÊt. Cã 3 lo¹i Interferon chñ yÕu lµ INF ,  vµ gama, trong ®ã INF  ®îc sö dông réng r·i nhÊt vµ cã ho¹t tÝnh râ rÖt trong bÖnh b¹ch cÇu tÕ bµo tãc, b¹ch cÇu m·n tÝnh thÓ tuû, bÖnh ®a u tuû vµ mét sè u lympho ¸c tÝnh kh«ng Hodgkin; ngoµi ra còng cã t¸c dông giíi h¹n trong mét sè ung th thËn, ung th h¾c tè, sorcom Kaposi vµ mét sè ung th biÓu m« kh¸c. - C¸c Interleukin (IL) Lµ s¶n phÈm cña c¸c lympho bµo ho¹t ho¸ vµ ®ãng vai trß trung t©m trong sù ®iÒu hoµ c¸c tÕ bµo miÔn dÞch. 89
Trong nhãm nµy cÇn chó ý ®Õn Interleukin 2 (IL2), IL2 ®· ®îc t¹o ra b»ng c«ng nghÖ gien vµ ®· ®îc sö dông vµo ®iÒu trÞ ung th cã hiÖu qu¶ trong mét sè ung th biÓu m« tÕ bµo thËn vµ ung th h¾c tè. - C¸c kh¸ng thÓ ®¬n dßng Lµ s¶n phÈm cña c¸c tÕ bµo lai t¹o gi÷a tÕ bµo lympho B vµ tÕ bµo u tuû. TÕ bµo lai mang tÝnh "bÊt tö" cña tÕ bµo tuû vµ mang kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra c¸c kh¸ng thÓ cña tÕ bµo lympho B. Ngêi ta cã thÓ t¸ch riªng tõng tÕ bµo lai vµ nu«i riªng rÏ, mçi tÕ bµo sÏ nh©n lªn thµnh mét dßng (Cl«n) tÕ bµo thuÇn khiÕt vÒ mäi mÆt kÓ c¶ tÝnh ®Æc hiÖu víi mét kh¸ng nguyªn. C¸c kh¸ng thÓ ®¬n dßng cã kh¶ n¨ng tiªu diÖt c¸c tÕ bµo ung th trªn c¬ thÓ ngêi vµ trªn chuét mang ung th thùc nghiÖm. Ngoµi ra ngêi ta cßn g¾n I 131 hoÆc c¸c thuèc chèng ung th vµo c¸c phÇn tö kh¸ng thÓ ®¬n dßng vµ chóng sÏ g¾n ®Æc hiÖu víi tÕ bµo ung th vµ tËp trung t¸c dông ®iÒu trÞ cña thuèc hoÆc chÊt phãng x¹ lªn tÕ bµo ung th. ViÖc g¾n phãng x¹ nh vËy cßn gióp cho viÖc ph¸t hiÖn c¸c vi di c¨n b»ng ph¬ng ph¸p x¹ ký. - C¸c yÕu tè t¨ng trëng t¹o huyÕt Mét nhãm chÊt tiÕt ra tõ tÕ bµo lympho vµ ®¹i thùc bµo cã t¸c dông kÝch thÝch t¨ng trëng t¹o huyÕt, lµm gi¶m c¸c ph¶n øng phô cña viÖc ®iÒu trÞ ho¸ chÊt. Nh: YÕu tè kÝch thÝch côm b¹ch cÇu h¹t - ®¹i thùc bµo (GMCF), yÕu tè kÝch thÝch côm b¹ch cÇu h¹t (G-CSG), vµ Erythropoietin (EPO) b×nh thêng ®îc chÕ t¹o bëi tÕ bµo cña hÖ thèng lympho, ®¹i thùc bµo c¸c chÊt nµy kÝch thÝch sù trëng thµnh cña c¸c b¹ch cÇu h¹t, ®¹i thùc bµo hay sù t¹o hång cÇu sau ®iÒu trÞ ho¸ chÊt liÒu cao. Nhê ®ã gi¶m ®îc c¸c biÕn chøng, gi¶m nhu cÇu truyÒn m¸u vµ hç trî h÷u Ých cho bÖnh nh©n ung th bªn c¹nh c¸c thuèc n©ng ®ì kh¸c. C. C©u hái lîng gi¸ 1. ChØ ®Þnh ®iÒu trÞ ho¸ chÊt bÖnh ung th ? 2. Kh¶ n¨ng ®iÒu trÞ ho¸ chÊt bÖnh ung th ? 3. Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ ho¸ chÊt bÖnh ung th ? 90