intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Vài nét về kinh tế tỉnh Tuyên Quang nửa đầu thế kỉ XIX

Chia sẻ: Đặng Thị Tràn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

78
lượt xem
2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Vài nét về kinh tế tỉnh Tuyên Quang nửa đầu thế kỉ XIX trình bày: Tuyên Quang là "phên đậu thứ ba phía Tây" của đất nước, với vị trí chiến lược quan trọng nhà Nguyễn đã đề ra được một số chính sách, biện pháp tích cực. Tuyên Quang có tỉ lệ ruộng đất công rất ít nhưng lại là nơi tập trung nhiều tài nguyên lâm sản, khoáng sản, các chính sách kinh tế,... Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Vài nét về kinh tế tỉnh Tuyên Quang nửa đầu thế kỉ XIX

VAI NET VE KINH TE T I N H TUYEN QUANG NtfA DAU THE Kl XIX<br /> <br /> DAM THI UYfiN'<br /> NGUVflN THI TRANG"<br /> <br /> T<br /> <br /> inh Tuyen Quang phia ddng each<br /> dia gidi chau Bach Thdng tinh Thai<br /> Nguyen 103 dam, phia tay de'n dia gidi<br /> huydn Tran Yen va chau Thuy Vi tinh<br /> Hiing Hoa 148 dam, phia nam dd'n dia gidi<br /> eae huyen Hung Quan va Son Dildng tinh<br /> Sdn Tay 37 dam, phia bac de'n dia gidi phu<br /> Khai Hda tinh Van Nam niidc Thanh 347<br /> dam. Ddng • tay each nhau 251 dam, nam bac each nhau 384 dam Nui eao eo Van<br /> Trung va Ngpc Mao, sdng ldn cd sdng Ld,<br /> sdng Gam, cac ciia ai Bac Ty va Binh Mdn<br /> che dd cf mat ngoai, cac don bao Tuyen<br /> Tinh, Yen Bien giii viing d mat trong, day<br /> la phen dau ciia Trung Chdu, ciing la nOi<br /> dia cdu quan yeu (1). Trong suo't chieu dai<br /> lich sii, Tuyen Quang da nhieu lan thay doi<br /> ten gpi va dia gidi hanh chinh. Ban trieu<br /> nam Gia Long thti nha't (1802) gpi la tra'n<br /> Tuyen Quang. Nam 1831, Minh Menh chia<br /> hat gpi la tinh Tuyen Quang (tinh li d xa Y<br /> La huyen Ham Yen, trude dat Tuan phu, rdi<br /> bo Tuan phu chi dat 2 ty Bd' Chinh, An Sat).<br /> Den nam 1833, tho tii chau Bao Lac la Nong<br /> Van Van lam loan, sau khi dep yen ehia chau<br /> Bao Lac lam 2 huyen Vinh Dien, De Dinh,<br /> chia chau Vi Xuyen lam 2 huyen la Vi Xuyen<br /> va Vinh Tuy, dat them phii An Ninh, dd'i ten<br /> chau Dai Man ggi la chau Chiem Hda. Thieu<br /> Tri thii 2 (1844) ddi ten phu An Ninh lam<br /> <br /> • PGS.TS. Dai hoc Thai Nguyen<br /> " Dai hoc Thai Nguyen<br /> <br /> phu Tiidng An de'n nam Til Dile thii 4, bo<br /> chau Luc Yen ve phu kiem nhid'p (2). Tinh<br /> thd'ng hat 2 phu gdm 8 chau huydn: Phu Yen<br /> Binh cd Thu Chau, Ham Yen, Vinh Tuy va<br /> chau Luc Yen. Phu Tiidng An gdm V!nh<br /> Dien, De Dinh, Vi Xuyen va Chiem Hda (3).<br /> 1. K i n h t e n o n g n g h i e p<br /> Vdi vi tri dia ly - chinh tri quan trpng,<br /> da't dai rdng ldn, giau tai nguydn khoang<br /> san, Tuyen Quang cd dieu kien de phat<br /> trien, giao liiu, tie'p xuc kinh te' - van boa<br /> giiia mien niii vdi ddng bang. Song do<br /> Tuyen Quang la tinh mien niii nen it co<br /> dieu kien phat trien ndng nghiep, khdng co<br /> nhieu lua gao dd nop td thue cho trieu dinh,<br /> Mae du cif dan ndi day deu lam nghe ndng,<br /> hp diing epn de lay nudc vao rudng, ddt<br /> riing lam nUdng, moi ddt gieo hat, mua<br /> mang phong dang, mdi mau thudng dupc 20<br /> ganh thde. Viec cay ca'y ed ndi sdm ndi<br /> mudn (cac chau huyen De Dinh, Vinh Dien<br /> va Chiem Hda, hang nam c^ thang 2, thang<br /> 3 gieo ma, thang 4 thang 5 ca'y va gat vao<br /> thang 8, thang 9. Huyen Ham Yen, Chau<br /> Thu va Chau Luc Yen, hang nam cii thang 4,<br /> thang 5 gieo ma, thang 6, thang 7 ca'y va gat<br /> vao thang 10, thang 11). Nha ndng thiidng<br /> xem ngay 8 thang 4 ed mua hay khdng, de<br /> xep dat cdng viec lam rudng. Cd cau ngan<br /> <br /> Vai net ve hinh ie Hnh Tuyen Quang..<br /> ngfl rang: "Ngay 8 thang 4 khdng miia,<br /> rudng trung dijcng bCfa, di phat rudng cao" (4).<br /> Tnldc mdt viing da't dai rdng ldn nhii<br /> Tuydn Quang, nha Nguyen tCtng budc ban<br /> hanh cae chinh sach kinh te' nham dem lai<br /> nguon thu td thue cho trieu dinh trudc het la<br /> ndng nghiep. O niia d i u the' ki XIX, khi va'n<br /> de rudng da't - Ui lieu san xua't chinh cua<br /> nong nghiep va la nen tang kinh te chu yeu<br /> cua xa hpi dang diing triTdc hang loat kho<br /> khan thach thiie. Nan kiem tinh rudng dd't<br /> cua cUdng hko dia ehu gia tang, so sach<br /> ma't mat, rudng dd't bi chie'm doat, hoac ddi<br /> rudng cdng thanh rudng tii ngay cang phd<br /> bid'n. Nhung hien tUdng noi bat nha't la mdt<br /> didn tieh rudng da't khdng nhd nam trong<br /> tay eae tho ty. Chd' dp nay cd lien quan den<br /> chii trUdng thu phuc cac tii trUdng mien<br /> nui eua eac nhk nudc quan chii Viet Nam.<br /> Dudi trieu Le nhdn dan midn mii giap bidn<br /> gidi Vidt • Trung nhieu lan nd'i day ehdng<br /> lai trie'u dinh. De on dinh tinh hinh, nha Le<br /> da phong 7 ddng hp Quang cho mdi ddng ho<br /> cai quan mdt viing bien cUdng gpi la thdt<br /> tgc phiin thdn trong dd: Ho Ndng d Bao<br /> Lac, ho Nguydn 5 Ddng Van, hp Hoang h Tu<br /> Long giap huydn Hoang Su Phi ngay nay.<br /> bp Ma b Chiem Hda, Tuydn Quang, hp<br /> Nguyin The' d Lang Can thude Na Hang,<br /> hp Dinh, Ly, Vi 5 Bae Kan va Lang Sdn. Vdi<br /> tu each la ngUdi dai dien ban, mUdng dUde<br /> trieu dinh giao eho cai quan moi cdng viec<br /> trong dia vUc, t i n g Idp Quang da nam<br /> quyen sd hiiu tdi cao ve rudng da't, cai quan<br /> va phan phdi rudng da't eho cac thanh vien<br /> trong vCing eay ca'y, thu td thue. Huyen<br /> Chiem Hda (Tuyen Quang) theo sd Ueu dia<br /> ba Gia Long (1805) rudng da't tU hitu chie'm<br /> 100% tong dien tich (Tdng dien tieh la<br /> 1.545 mau 1 s&o 1 thUdc 8 ta'e). Trong 143<br /> chu sd hOu tu dien thi ddng hp Ma cd 99<br /> chu {chiem 69% tong sd chu sd hflu), sd<br /> hClu: 1182 mau 9 sao 1 thUdc 8 td'c<br /> <br /> 19<br /> (76,56%), hp Ha: 24 ehu (16,8%) chiem 212<br /> mSu 9 sao (13,78%). Hp Nguydn: 18 chii<br /> (12,5%), sd hiiu 128 m l u (8,3%), ho LUdng<br /> cd 1 chu vdi didn tich la 11 mau va hp<br /> Khong 1 chii, sd hflu 10 m l u 3 sao (5).<br /> Trong khi do d huyen Bao Lac cd den 248<br /> chu sd hiiu vdi tong dien tich 1.159 mau 7<br /> sao 9 thudc 5 ta'c thi hp Nguyen da chie'm<br /> den 116 ehu sd hflu (46,8%) vdi dien tich la<br /> 331 mdu 5 sao 9 thudc 2 ta'c (28,6%), hp<br /> Ndng: 59 chu sd hflu (23,8%) vdi 442 m&u 5<br /> sao 5 thudc 8 ta'e (88,2%), hp Dudng: 70 chii<br /> sd hflu (28,2%) vdi 374 m l u 6 sao 9 thflde 5<br /> ta'e (32,2%), hp Hoang cd 2 chu, dien tich 7<br /> m l u 5 sao (0.7%) va ho Ha 1 chu sd hflu 3<br /> m l u 5 sao (0,3%) (6). Dudi thdi Minh Mang,<br /> de quan ly da't nude thd'ng nha't hdn, trieu<br /> dinh da tflng bUdc xda bd ehe' do thd ty, dUa<br /> quan lai cua trieu dinh len cai quan, nhUng<br /> tren thflc te' tan dfl ciia che dp nay vin tdn<br /> tai dd'n trUde nam 1945.<br /> De n i m dUdc dien tieh rudng dat trong<br /> ea nfldc, n5m 1805, Gia Long da tien hanh<br /> lap dia ba cac xa. Tuyen Quang cung nhu<br /> h l u het cac dia phUdng khac sd bflu rupng<br /> da't tfl nhan (tU dien) chiem h l u he't trong<br /> tdng dien tich da't dai. Ddi vdi da't tfl dUdc<br /> truyen lai cbo con chau hoac dem mua ban,<br /> elm cd'. Ne'u nha nfldc can trflng dung da't<br /> tu nay vao viec cdng, thi phai chie'u gia bdi<br /> thudng. Gia Long nam thfl 8 (1809) qui<br /> dinh neu chu da't cd van khe thi chie'u gia<br /> ma tra niia tien, cdn da't neu kbdng cd van<br /> khe thi trieu dinh chi tra moi m l u 50<br /> quan ma thoi. Sang thdi Minh Mang, nam<br /> 1827 mdi quy dinh lai viee bdi thudng mot<br /> each cdng bang hdn: ne'u nha nUde xam<br /> vao rudng da't tU bao nhieu thi phai chieu<br /> nguyen gia, trieh tien cong ra ma tra cho<br /> ehii sd hflu (7). Ngoai ra, nha nUde edn cd<br /> gang md rdng dien tich da't dai bang chii<br /> trUdng khai khan da't boang, khuyen khich<br /> nhan dan cac dia pbUdng neu rupng da't mii<br /> <br /> Rghien cihi Ljch si^. so 8.2014<br /> rflng, sdng dam cho de'n hai ben dUdng di,<br /> riing ehan mil, ta't ca cac ndi bd hoang,<br /> khdng cfl binh linh hay dan, hd chinh, hay<br /> ho khach deu dUdc trinh xin khai khan eae<br /> rudng da't khai khIn ay. CUdng hao sd tai<br /> khdng dupe ngan trd (8). Hai la ehu trUdng<br /> de cho lang xa to chflc viee khai hoang va<br /> dat le midn thue' tfl 3 den 6 nam tuy ndi tuy<br /> liie eho eae cdng dien vfla dupe khai pha (9).<br /> Van de tri thuy dupe nha nfldc quan tam,<br /> nam 1833, Bic Ky v3 de, nhflng ndi xa xdi<br /> nhu Tuyen Quang gia gao ciing tang vpt.<br /> Trfldc tinh hinh tren, vua Minh Mang da<br /> truyen chi cho Tdng Dd'c, Tuin Phu, An Sat<br /> trong tinh chieu tap ngfldi ngheo tiing, trong<br /> Ilia, khoai, dau, cii mai. Hat nao cd ngfldi<br /> kinh thi khuydn khich dd'c suat, ddi vdi dan<br /> thd thi khdng dUdc gd bo khe khat, de'n noi<br /> lam cho hp sd hai hoang mang (10). Dong<br /> thdi eho siia chfla, tu bd de dilu dac biet<br /> khi de Phfldng Dp vd, td'ng dd'c Sdn Hflng<br /> Tuyen la Le Van Dflc da huy ddng dan<br /> trong hat hdn 4.000 ngUdi gdp sflc lam de<br /> mdi dai hdn 120 trUdng. Vua da truyen<br /> phat 2.000 quan tien de thudng cho hp (11).<br /> Nam 1840, Minh Menh cho lap so dien d<br /> Tuyen Quang, sd sach rudng da't chie'u theo<br /> sd' rudng da't trong xa thon la bao nhieu.<br /> <br /> bien rd m l u , sao, dang ha, tie'p giap va ngfldi<br /> ea'y re, cay thue, lan lUdt khai chep minh<br /> bach lam thanh 3 ban giap, a't, binh, trich<br /> la'y 2 ban giap a't phat de len bd, xet duyet,<br /> rdi dem ban at dfla ve" tinh (12).<br /> Tren cd sd sd' lieu dat dai nha Nguyin<br /> tid'n hanh thu thue'. 6 Tuyen Quang thue<br /> rudng cdng hang nha't nop thde moi mau<br /> 120 bat, hang hai 84 bat, hang ba 50 bat.<br /> Rupng tu hang nhat nop thde mSi mau 40<br /> bat, hang hai 30 bat, hang ba 20 bat. Tien<br /> thap vat, rudng cdng, rupng tU mdi mlu<br /> deu 1 tien 30 ddng, da't cdng mdi mlu 6<br /> tien, da't tu nha d, vUdn ao mdi m l u 2 tien,<br /> tie'n lua canh thi da't cdng da't tU deu 1 tien.<br /> Sau dd, Gia Long (1803) quy dinh lai thue<br /> rupng da't cdng, tfl. Trong dd rudng cdng<br /> hang mdt nop thoc 60 bat, hang hai 42 bat,<br /> hang ba 25 bat, rudng tfl hang nha't m5i<br /> m l u nop thoc 20 bat, hang hai 15 bat, hang<br /> ba 10 bat, tie'n thap vat, rudng cong 1 tie'n,<br /> ruong tfl 30 ddng, tien khoan lam kho<br /> rudng cong 15 dong, rudng tU 8 ddng; tien<br /> mao nha thi khdng cfl rudng cdng rudng tfl<br /> mdi mau 10 ddng; da't cdng mdi mau nop 3<br /> tie'n, tie'n Iiia 30 ddng, da't tfl mdi mau nop<br /> tien 1 dong, tien lua 30 ddng, rupng mudi<br /> tfl mdi mau nop tien 1 quan 2 tien (13).<br /> <br /> Bang 1: Tong so' r u o n g da't va mflc thue ciia Tuyen Quang nfla dau the ki XIX (14)<br /> T o n g so r u o n g diit<br /> STT<br /> I<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> II<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> <br /> Dia d a n h<br /> Phu An Binh<br /> Huyen Ham Yen<br /> Thu Chau<br /> Vinh Tuv<br /> Luc Yen<br /> Phii Tuong An<br /> Huyen Vinh Dien<br /> Huyen Vi Xuyen<br /> Huyen De Dinh<br /> Chiiu Chiem Hoa<br /> T o n s so<br /> <br /> Mau<br /> <br /> sao<br /> <br /> Thudc<br /> <br /> Tac<br /> <br /> 7300<br /> 2318<br /> 1597<br /> 2861<br /> 523<br /> 8904<br /> 1082<br /> 3406<br /> 1508<br /> 2906<br /> 16204<br /> <br /> 6<br /> 1<br /> 1<br /> 4<br /> <br /> 10<br /> 10<br /> <br /> 3<br /> 3<br /> <br /> 6<br /> <br /> 10<br /> <br /> 3<br /> <br /> T o n g so t h u e '<br /> Nop tlioc<br /> Nop t i l n<br /> (quan)<br /> (hoc)<br /> 3956<br /> 1882<br /> 1240<br /> 597<br /> 1037<br /> 413<br /> 745<br /> 1285<br /> 393<br /> 126<br /> 4404<br /> 2282<br /> 549<br /> 277<br /> 1450<br /> 873<br /> 757<br /> 387<br /> 1646<br /> 743<br /> 8361<br /> 4164<br /> <br /> Vilt ne> ve hinh te rinh Tuyen Quang...<br /> Nam 1840 thue cae !oai rudng da't d Tuyen<br /> Quang cd sfl thay doi. Rudng cdng loai 1: 80<br /> thang/1 mlu; loai 2: 56 thang/1 mlu; loai 3:<br /> 33 thang/1 m l u . Rudng tfl: loai 1; 26<br /> thang/1 mlu; Loai 2: 20 thang/1 mau. Loai<br /> 3; 13 thang/1 m l u .<br /> Viec thu thue' dfldc tie'n hanh vdi nhieu<br /> bien phap. Thue thde nop 2 vu/nam theo<br /> mua lua. Tuy nhien, do dia hinh mien Ble<br /> phiic tap cho phdp ndp thud' ea nam vao mdt<br /> vu, nhflng ndi xa xdi dUde nop thue bing<br /> tie'n. Nam 1824, Minh Mang cho phep Tuydn<br /> Quang dinh gia lfl 1 quan 30 ddng de'n 1<br /> quan 1,2 tid'n hay 6, 7 tien deu ehieu theo gia<br /> ly cho dan nop thay sd' thde. Cae tran a'y chi<br /> phat lUdng bd'ng hoac thoc lfldng khong dii<br /> cung chu^n y ldi tau lua dinh giam gia eho<br /> phep dan nop b i n g tien efl mdi hpe 1 quan 4<br /> tien. Den nam 1831, Minh Menh ra ehi du<br /> thue' cua phii huydn thude ve hat nao thudc<br /> ve" kho hat a'y. Cd nghia la sd' thoc thue nay<br /> se dfldc ehuyen vao eac kho Iflu trfl d cae<br /> tinh, trieu dinh chi quan 1;? tren sd' sach,<br /> khi cin chi tidu gi se sai cae tinh trieh thde<br /> trong kho. Vua cho dat 1 kho nhd d phii li<br /> An Ninh thu tidn, thde hai huydn De Dinh,<br /> Vinh Dien dd' d p eho bie'n binh ddn Tuyen<br /> Tinh. Dflng mdt kho nhd d huyen li Vinh<br /> Xuyen thu tie'n, thde hai huyen Vi Xuyen,<br /> VTnh Tuy ca'p eho bie"n binh hai ddn An<br /> Bien, Tu Long. Pham mpi viec ehi, thu de'u<br /> chuydn uy ebo cae vidn phii, huyen sd tai<br /> coi quan (15).<br /> Khdng chi tang cfldng quan ly dd't dai,<br /> quan ly nhan khau eung la mdt va'n de<br /> quan trong ciia trieu dinh n h i m thu thue<br /> va tuyen linh. Ngay sau khi len ngdi, Gia<br /> Long da to chflc lai vd'n de" dang tich, ra lenh<br /> cfl 5 nilm mdt lln duyet binh. Bit budc mdi<br /> lang xa phai ghi vao dinh bp so dan dng<br /> trong lang tfl 18 tud'i trd len, 60 tudi trd<br /> xud'ng. Theo quy dinh de' ra nam 1803,<br /> <br /> pham dan hd khdng ke ehinh hay khach, cfl<br /> 10 su5't thi chuan lay mdt mau lam cd'hang<br /> hay eung hang hoac dao hang, cdn ddi 9<br /> s u i t thi chia lam 3 h^ng; trang, quan,<br /> dan... Nhu cd 9 suat thi mdi hang 3 ngudi; 8<br /> sua't thi quan 2, trang va dan deu 3; 7 suS't<br /> thi quan 3, trang va dan de"u 2, 6 sua't thi<br /> mdi hang 3, 5 sua't thi hang quan 1, trang<br /> va dkn deu 2; 4 sua't thi quan 2, trang va<br /> dan deu 1; 3 sua't thi mSi hang lay 1; 2 sua't<br /> thi 1 trang, 1 dan; 1 suat la quan. Cac dpi<br /> nau, dan biet nap va biet tinh, tien than<br /> dung hang trang coi nhu hang quan, hang<br /> lao tat thi nop mdt niia. NgUdi chet thi nam<br /> a'y dUdc xoa so. NgUdi trdn thi ehUa ghi vao<br /> sd', thu de'n mot nam, sau mdi dupc xda. Mfle<br /> thu thue' ciia 6 t r l n ngoai ciia Ble Thanh 6<br /> tien, tap dich eae loai la 4 tien va 1 bat gao.<br /> Gia Long quy dinh 18 tuoi trd len la dan<br /> dinh. Hang trang la nhiing ngfldi tiJt 20 tudi<br /> trd len. Minh Menh (1832) quy dinh: Hang<br /> dinh, lao, tat phai ndp 7 tien (Cd rudng<br /> edng) va 6 tie"n ne'u kbdng co rudng cdng.<br /> Hang trang nop 1,4 quan tien (nd'u cd<br /> ruong cdng) va 1 quan tien neu khdng cd<br /> rudng cdng. Sang thdi TU Dflc con quan<br /> thue' ca nam tie'n thue' than la 1 quan 2<br /> tien, tien sflu 1 tien, nhan dinh va hang<br /> trang d'm yeu la 6 tien 30 ddng (16). De'n<br /> nam 1840, nhan dinh phai theo hang bien<br /> rd ho ten va tudi khai rd rang tfl lam 3 ban<br /> giap, at, binh. So dinh cung 1 nam 1 lln<br /> tieu tu va 5 nam 1 lln dai tu. Sd dan dinh 6<br /> Tuyen Quang dfldi thdi Gia Long khoang<br /> 3.831 ngfldi sau dd len 4.179 ngfldi (17),<br /> dd'n thdi Tfl Dflc khoang 5.140 ngfldi trong<br /> dd: Phu An Binh la 2.506 ngUdi (Huyen<br /> Ham Yen 775 ngUdi, Thu Chau 819 ngUdi,<br /> Vinh Tuy 777 ngfldi, ehau Luc Yen 256<br /> ngudi); Phu TUdng An la 2.634 ngUdi<br /> (Huyen Vinh Dien 334 ngUdi, De Dinh 467<br /> ngUdi, Vi Xuyen 812 ngUdi, Chiem Hda<br /> 1.021) (18).<br /> <br /> Rghien cuu IJeh siilr. so S.2QW<br /> <br /> 22<br /> Trieu ifinh cdn doi dinh lai le thue' cua<br /> ngfldi Thanh, ngudi Man, ngfldi Nung (vi<br /> ngfldi Thanh, Man, Nung Id thue' tii trUdc<br /> ddn nay gpi la gia (nha), tao (bep) ten gpi<br /> khdng gid'ng nhau, nop b i n g bae hoae nop<br /> bing tien nhieu it khae nhau, ngUdi Thanh<br /> mdi nha ndp bac-' 1 lang 2 ddng can hoac 5<br /> ddng can, hoac ndp tidn 1 quan: ngUdi Man<br /> cd khi 2 ngfldi lam mdt bdp, cd khi mdt ngUdi<br /> lam mdt bep, moi bep hoae nop 4 lang hay 2<br /> lang hoac nop bang tien 1 quan hay 2 quan:<br /> NgUdi Niing hoac mdi nha nop 2 l^ng bac,<br /> hoac mdi ngUdi nop 5 ddng can bae), de"u lay<br /> ngUdi tinh sua't, Ily bae thay tien. Ngudi<br /> Minh Huong thude hd, khach hd mdi doi va<br /> ngUdi Man da bidn vao so hd tich tii lau<br /> khdng khac gi ngach cu Minh Hfldng thi mdi<br /> nam thu thue mdi ngUdi 2 lang bae. Duy cd<br /> ngudi Nung sd'ng ve nghe" phat rflng lam rly,<br /> nay day mai do b i t thfldng, so vdi tho dan<br /> trfldc cd khac thi thu mdt niia thue (19). O<br /> Tuyen Quang dan ngu cU thupc hd, khach<br /> hd va ngfldi Thanh, ngUdi Nung, ngUdi Man<br /> cdng cd khoang 2.026 ngUdi. Trong do;<br /> Thupc hd; 680 ngUdi; Khach hp: 267 ngfldi;<br /> NgUdi Thanh: 123 ngudi; NgUdi Nung: 117<br /> ngfldi; NgUdi Man; 839 ngudi (20).<br /> 2. Khai<br /> <br /> mo<br /> <br /> Tuyen Quang cd nhieu khoang san,<br /> trong do phai ke de'n ngudn ldi ve' ddng, sat<br /> v^ vang, "Xet cac mo ddng nfldc ta, ehi cd<br /> md ddng Tu Long la td't hdn ca, ngudn tien<br /> td eua qud'c gia deu do day ma ra". "Ldi ve"<br /> h i m md phan nhid'u d nhflng xfl Tuyen,<br /> Hung, Thai, Lang; Vang, bac, ddng, thiec,<br /> that la vd cung. Chi dung trong 'nfldc sd di<br /> dupe day du la do thue' eiia cae md khdng<br /> thieu" (21). Tuyen Quang ed rat nhieu<br /> trudng md, cdng viec eae trfldng md ed khac<br /> nhau, cd chd trUde khai khan nay lai bo<br /> hoang, ed chd trUdc bd hoang nay lai khai<br /> khan, khdng n h l t dinh. Cae trUcfng bien<br /> <br /> vao ngach thue ed md bac, md ddng d Tu<br /> Long, Na Ngp (Vi Xuyen), md chi d Tiing<br /> Bach thupc chau Bao Lac. Chau Vi Xuydn<br /> ed md vang 5 Binh Di va Linh Ho, md bac b<br /> Sinh Khi, md vang cl Tien Cau, 3 md bac 3<br /> Long Sinh, Thuy Ddng va Minh Tien d Tu<br /> Long, md ddng d Ban Gia, md vang Chdn Sa<br /> d An Long, md vang d PhUdng Dp va Binh<br /> Hanh, md bac d Hoa Lam, Man Long va Du<br /> Gia; chau Dai Man cd md vang d Binh Ca va<br /> Cdn Ldn, md bac d Dai Man, md diem tieu 5<br /> xa ThUdng Ndng, Ydn Bien, Chung Khanh,<br /> ThUdng Lam, Cat Linh, O Kim, Vmh Ninh<br /> va Kim TUdng, ehau Bao Lac cd mo bac b<br /> Dudng Am va Lac Tho, md diem tidu d Phii<br /> Yen, md lUu hoang d Lac Ndng (22).<br /> Viee khai thac mo cd the do thUdng nhSn<br /> Trung Qud'c linh trung: Nam 1803, cac nha<br /> buon ngudi Thanh la Dam Ki Tran va Vi<br /> Chuyen Ba linh khai md bac cf Tuygn<br /> Quang, mdi nam nop 80 lang bac (23). Hoae<br /> cac tu trudng trfle tid'p khai thac va cong<br /> nhan la nhflng ngudi thieu so'. Sii cU khdng<br /> chep de'n vide ngUdi mien xudi len lam mo<br /> ma chi ghi de'n ngUdi Khach hay ngflcii<br /> Nung Hoa Vi. TrUdng hdp edng nhan la<br /> ngUdi thieu so' lam vide nhu ehe' dd lao dich<br /> cUSng bflc theo kidu cdng nd vi d mien niii,<br /> uy tin cua tho tu r i t ldn (24). Cae thd' tu<br /> true tid'p linh trUng ciia trie'u dinh cac mo fi<br /> dia phfldng va h i n g nam ndp thue. Rieng<br /> nhflng thd tu nad khdng dii vd'n de san<br /> xua't, nha nfldc cd the cho vay trUdc, sau do<br /> hoan lai bang khoan pham tinh theo gia<br /> quy dinh. Nam 1802, cac tho mue Ma Doan<br /> Die'n, Hoang Phong But, Cim Nhan<br /> Nguyen dUde giao pho viec khai cac mo<br /> vang, md kem va md ddng d tinh TuySn<br /> Quang va Hflng Hoa. Trong sd md do th^ tii<br /> linh trflng, ddi khi ed nhflng trfldng md ldn<br /> dung nhie'u nhan cdng; vi du md ddng TV<br /> Long (chau Vi Xuyen, tinh Tuydn Quang),<br /> <br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2