Vai trò của nghiên cứu khoa học với nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên ở trường Đại học Sư phạm Hà Nội trọng điểm

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE<br /> Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 8A, pp. 118-122<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0137<br /> <br /> VAI TRÒ CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC<br /> VỚI NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN<br /> Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI TRỌNG ĐIỂM<br /> 1<br /> 1 Khoa<br /> <br /> Lê Đình Trung và 2 Nguyễn Viết Thịnh<br /> <br /> Sinh học, 2 Khoa Địa lí, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> <br /> Tóm tắt. Bài báo đề cập tới: vai trò của nghiên cứu khoa học đối với chất lượng đào tạo<br /> giáo viên; các kết quả nghiên cứu khoa học trong 65 năm qua ảnh hưởng rất lớn đến chất<br /> lượng đào tạo giáo viên, từ đó gợi ý xây dựng 13 giải pháp có tính định hướng nhằm tăng<br /> cường phát triển mối quan hệ giữa hoạt động nghiên cứu khoa học gắn liền với nâng cao<br /> chất lượng đào tạo giáo viên ở Trường Đại học Sư phạm Hà Nội trọng điểm trong tương<br /> lai.<br /> Từ khóa: Nghiên cứu khoa học, đào tạo giáo viên, chất lượng giáo dục, giải pháp khoa học.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> Đào tạo với nghiên cứu khoa học là hai nhiệm vụ trọng yếu của trường đại học. Trong suốt<br /> 65 năm xây dựng và phát triển trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã quán triệt nguyên lí giáo dục<br /> biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo thông qua tổ chức các hoạt động nghiên cứu khoa<br /> học sâu rộng trong đội ngũ giảng viên, sinh viên của trường. Các nghiên cứu khoa học thực hiện<br /> đồng bộ cả khoa học cơ bản, khoa học ứng dụng và khoa học sư phạm, nhờ đó mục tiêu chương<br /> trình giáo dục nội dung giảng dạy luôn đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng cao của nhu cầu xã<br /> hội về chất lượng nguồn nhân lực. Có thể khẳng định trường Đại học Sư phạm Hà Nội là cái nôi<br /> đầu tiên của ngành sư phạm sản sinh ra hệ thống sư phạm của cả nước lớn mạnh về cả số lượng và<br /> chất lượng cho ngành giáo dục. Trường đã xây dựng đội ngũ các nhà nghiên cứu đủ mạnh, đã từng<br /> bước nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên.<br /> <br /> 2.<br /> 2.1.<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu<br /> Đối tượng, khách thể và phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> * Đối tượng nghiên cứu<br /> - Khoa học công nghệ, chất lượng đào tạo giáo viên.<br /> - Mối quan hệ giữa công tác nghiên cứu khoa học với chất lượng đào tạo giáo viên ở trường<br /> Đại học Sư phạm.<br /> Ngày nhận bài: 15/7/2016. Ngày nhận đăng: 20/9/2016<br /> Liên hệ: Lê Đình Trung, e-mail: ledinhtrunghnue@gmail.com<br /> <br /> 118<br /> <br /> Vai trò của nghiên cứu khoa học với nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên ở Trường Đại học...<br /> <br /> Các giải pháp nâng cao hiệu quả nghiên cứu khoa học góp phần nâng cao chất lượng đào<br /> tạo nguồn nhân lực.<br /> * Khách thể nghiên cứu<br /> - Cơ sở lí luận và thực tiễn của hoạt động khoa học công nghệ và đào tạo giáo viên ở trường<br /> Đại học Sư phạm Hà Nội.<br /> * Phương pháp nghiên cứu<br /> - Phương pháp nghiên cứu lí luận: Xác định vai trò của nghiên cứu khoa học với chất lượng<br /> đào tạo giáo viên ở các trường Đại học Sư phạm.<br /> - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Hồi cố thực tiễn nghiên cứu khoa học và đào tạo giáo<br /> viên ở Trường Đại học Sư phạm Hà Nội để xác định mối quan hệ hữu cơ giữa nghiên cứu khoa<br /> học và chất lượng đào tạo giáo viên.<br /> - Phương pháp chuyên gia: Trên cơ sở lí luận và thực tiễn rút ra các nhận xét, kết luận cùng<br /> với các giải pháp gắn kết giữa nghiên cứu khoa học với đào tạo giáo viên.<br /> <br /> 2.2.<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu<br /> <br /> 2.2.1. Hoạt động nghiên cứu khoa học góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên ở<br /> trường Đại học Sư phạm Hà Nội trong 65 năm qua<br /> - Xác định được tầm quan trọng của nghiên cứu khoa học trong trường Đại học đối với chất<br /> lượng đào tạo đội ngũ giáo viên, qua từng thời kì phát triển. Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tuỳ<br /> theo tình hình phát triển của đất nước đã có những chủ trương đúng đắn trong việc phát triển các<br /> nhiệm vụ khoa học làm cơ sở hoàn chỉnh mục tiêu, nội dung, phương thức đào tạo của trường.<br /> Thông qua nghiên cứu khoa học góp phần nâng cao, cập nhật hệ thống kiến thức cơ bản, chuyên<br /> sâu vào hệ thống giáo trình về các lĩnh vực khoa học cơ bản, khoa học tự nhiên, khoa học xã hội –<br /> nhân văn và khoa học giáo dục.<br /> - Để thực hiện các nghiên cứu khoa học, trường đã xây dựng các nhóm nghiên cứu khoa<br /> học mạnh, các trung tâm nghiên cứu lí thuyết, nghiên cứu ứng dụng như: Trung tâm Giải tích hàm,<br /> Trung tâm Công nghệ Nanô, Trung tâm Nghiên cứu Tin - Sinh học, Trung tâm Nghiên cứu Sinh<br /> thái Rừng ngập mặn, Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục Môi trường, Trung tâm Nghiên cứu Nghiệp<br /> vụ Sư phạm. . . Bên cạnh đó trường đã xây dựng các Viện nghiên cứu để triển khai các nghiên cứu<br /> có tính đón đầu về lĩnh vực khoa học sư phạm và khoa học xã hội tạo ra những định hướng lâu dài<br /> cho sự phát triển nhà trường.<br /> - Hàng năm nhà trường đã có chủ trương đầu tư hỗ trợ tài chính, bổ sung nhân lực để các cơ<br /> sở nghiên cứu của trường ngày càng trở thành chỗ dựa vững chắc góp phần nâng cao chất lượng về<br /> chuyên môn và chất lượng nghề cho cả giảng viên và sinh viên của trường.<br /> - Trên cơ sở kết quả của các nghiên cứu khoa học đã góp phần hoàn thiện nâng cấp hệ thống<br /> giáo trình, chuyên đề cho các hệ đào tạo từ đại học đến sau đại học. Như vậy có thể nói qua hoạt<br /> động nghiên cứu khoa học đã góp phần không nhỏ đến nâng cao chất lượng đào tạo.<br /> - Nhà trường Đại học Sư phạm Hà Nội trong suốt nhiều thập kỉ qua đã biết phối kết hợp<br /> giữa hoạt động nghiên cứu khoa học với hoạt động ứng dụng cụ thể là các thành quả nghiên cứu<br /> khoa học được cập nhật vào các giáo trình, chuyên đề, bài giảng cho hoạt động học của sinh viên.<br /> - Tổ chức đào tạo tri thức chuyên môn và tri thức, kinh nghiệm nghề cho sinh viên sư phạm<br /> thông qua các trải nghiệm nghiên cứu khoa học. Tại đây có thể rèn luyện cho sinh viên các năng<br /> lực cơ bản, năng lực tự học, tự khám phá bằng các hoạt động nghiên cứu khoa học. Nhà trường đã<br /> 119<br /> <br /> Lê Đình Trung và Nguyễn Viết Thịnh<br /> <br /> có ưu tiên cho những sinh viên nghiên cứu xuất sắc, các phần thưởng cao quý, có thể nói tổ chức<br /> hoạt động nghiên cứu khoa học sinh viên đã xuất hiện từ rất sớm, đã trở thành truyền thống tốt đẹp<br /> của trường gắn nghiên cứu khoa học với nâng cao chất lượng đào tạo nghề dạy học.<br /> - Bên cạnh sự đóng góp các kết quả nghiên cứu khoa học cơ bản cho đào tạo, thì trong gần<br /> hai thập kỉ này, các nghiên cứu khoa học sư phạm cũng đã góp phần không nhỏ vào việc khẳng<br /> định vị thế của trường. Các nghiên cứu về khoa học tâm lí giáo dục, nghiên cứu để cải tiến đào<br /> tạo nghiệp vụ nghề cho sinh viên, các nghiên cứu phương pháp, kĩ thuật, công cụ và phương pháp<br /> đánh giá sinh viên đại học và học sinh phổ thông đã có những biến chuyển mạnh theo hướng tiếp<br /> cận năng lực người học. Nhiều công trình nghiên cứu về lĩnh vực khoa học giáo dục đã góp phần<br /> tạo ra những định hướng mới cho công cuộc cải cách giáo dục sắp triển khai.<br /> - Trong những năm vừa qua nhà trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã có những bước chuyển<br /> mạnh mang tính cơ bản đi trước chương trình cải cách giáo dục phổ thông bằng các nghiên cứu có<br /> cơ sở khoa học về chương trình đào tạo sư phạm theo hướng tiếp cận hệ thống và tích hợp tạo cho<br /> sinh viên hình thành được những năng lực cốt lõi của giáo viên trong thời đại hội nhập và toàn cầu<br /> hoá.<br /> - Để tạo ra môi trường thực hiện các nghiên cứu khoa học sư phạm cho các nhà nghiên<br /> cứu giáo dục và tạo môi trường sư phạm mang tính chuẩn mực cho sinh viên, trường đã xây dựng<br /> trường thực hành THCS và THPT Nguyễn Tất Thành; có thể coi đây là nơi thực nghiệm nghiên<br /> cứu giáo dục và thực hành sư phạm tốt nhất cho giáo viên và sinh viên của trường, nhiều nghiên<br /> cứu cụ thể đã triển khai có kết quả góp phần hoàn thiện chương trình đào tạo nghiệp vụ nghề cho<br /> sinh viên.<br /> - Có thể nói trong nhiều năm qua, mặc dù kinh phí đầu tư còn khiêm tốn cho các phòng thí<br /> nghiệm, các trung tâm, các viện nghiên cứu, nhưng có thể nói các cơ sở nghiên cứu đó đã phát huy<br /> tác dụng làm tăng vị thế của nhà trường. Tại đây đã triển khai được các nghiên cứu khoa học về<br /> lĩnh vực công nghệ sinh học, công nghệ Nanô, công nghệ hoá học, các kết quả nghiên cứu Tin –<br /> Sinh học,. . . Đã tổ chức được nhiều hội thảo quốc tế có giá trị và gây được uy tín trong lĩnh vực<br /> toán học, vật lí, hoá học, sinh học. Số lượng bài báo quốc tế được đăng tải ngày một tăng, nhiều<br /> bài báo có chỉ số trích dẫn cao. . . có thể nói Trường Đại học Sư phạm Hà Nội trong quá trình phát<br /> triển đã kết hợp có hiệu quả giữa hoạt động nghiên cứu khoa học và đào tạo góp phần tạo ra vị thế<br /> nhà trường có tầm cỡ như hiện nay trong hệ thống các trường sư phạm.<br /> <br /> 2.2.2. Một số giải pháp cơ bản mang tính định hướng gắn kết nghiên cứu khoa học với<br /> nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên ở trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> Đề tạo cho nghiên cứu khoa học trở thành đòn thúc đẩy chất lượng đào tạo cần phải thực<br /> hiện tốt các giải pháp mang tính định hướng sau xuất phát từ hoạt động đào tạo giáo viên.<br /> a. Phải luôn luôn gắn kết giữa hai nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và đào tạo trở thành một<br /> tổng thể có quan hệ hữu cơ với nhau. Trong đó nghiên cứu khoa học là nhân tố thúc đẩy, quyết<br /> định chất lượng đào tạo, còn đào tạo là kết quả của nghiên cứu khoa học. Muốn vậy trong nghiên<br /> cứu khoa học ở từng thời kì phát triển của nhà trường cần xác định xem cần nghiên cứu cái gì về<br /> mặt cơ bản, ứng dụng và sư phạm để đáp ứng được chất lượng đào tạo giáo viên. Từ đó xác định<br /> mức độ nghiên cứu và các sản phẩm cần đạt để góp phần vào nhiệm vụ đào tạo giáo viên.<br /> b. Bên cạnh tận dụng thế mạnh trong nghiên cứu khoa học mang tính truyền thống cần đẩy<br /> mạnh các nghiên cứu ứng dụng vào sản xuất nông, lâm, thuỷ hải sản, công nghiệp. . . Có tỉ lệ thích<br /> đáng cho các nghiên cứu về khoa học giáo dục (nghiên cứu mục tiêu, chương trình, giáo trình,<br /> phương tiện, công cụ, phương pháp. . . ). Có như vậy mới tạo ra được đội ngũ giáo viên đáp ứng<br /> 120<br /> <br /> Vai trò của nghiên cứu khoa học với nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên ở Trường Đại học...<br /> <br /> được yêu cầu ngày càng cao của xã hội.<br /> c. Cần tập trung đầu tư kinh phí vào xây dựng một số trung tâm nghiên cứu khoa học đủ<br /> mạnh để thu hút đội ngũ các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước, và các cơ sở sản xuất, giáo dục<br /> hợp tác để triển khai các nghiên cứu ứng dụng.<br /> d. Đối với đào tạo sinh viên để có tay nghề vững chúng tôi nhận thấy cần nghiên cứu triển<br /> khai một số nhiệm vụ sau:<br /> - Hoàn thiện thêm một bước chương trình nội dung về phần lí luận và phương pháp dạy học<br /> bộ môn ở các khoa, đặc biệt là nội dung rèn luyện tay nghề cho sinh viên.<br /> - Cần có chương trình, nội dung hoạt động nghiên cứu và thực hành ở trường THPT Nguyễn<br /> Tất Thành cụ thể cho từng giai đoạn đào tạo nghề nhằm tận dụng tối đa thuận lợi mà trường THPT<br /> đưa lại. Lâu nay chúng ta triển khai hiệu quả chưa cao.<br /> - Đưa sinh viên sư phạm hành nghề sớm hơn ngay từ học kì 2 của năm thứ nhất, chương<br /> trình đào tạo nghề hiện tại mặc dù có được bổ sung, cải tiến nhưng thời gian cho đào tạo nghề<br /> còn chưa đáp ứng, nội dung còn quá đơn điệu. Muốn vậy cần chọn một mạng lưới thực hành ở<br /> các trường tiểu học, mầm non, THCS, THPT đảm bảo tiêu chuẩn để thường xuyên cho sinh viên<br /> xuống kiến tập và thực tập.<br /> - Trong quá trình sinh viên thực hành, thực tập sư phạm, cần có đội ngũ giảng viên (kể cả<br /> giảng viên dạy môn cơ bản) cùng giúp đỡ sinh viên liên tục ở nhà trường phổ thông, coi đấy là<br /> xưởng thực hành nghề thường xuyên của sinh viên.<br /> e. Về hoạt động nghiên cứu khoa học sinh viên. Cần đưa sinh viên sớm tham gia vào nghiên<br /> cứu khoa học từ năm thứ 2, dành tỉ lệ phù hợp cho những nghiên cứu khoa học sư phạm (đối với<br /> cử nhân sư phạm). Tập trung vào các vấn đề gắn với phổ thông như: đổi mới cách dạy, cách học,<br /> phương tiện, công cụ đánh giá theo hướng phát triển năng lực.<br /> f. Cần động viên các giảng viên dạy các môn cơ bản tham gia các nghiên cứu khoa học giáo<br /> dục, đây có lẽ là đặc thù của giảng viên dạy ở các trường sư phạm cần phải được củng cố và triển<br /> khai sâu rộng.<br /> g. Để tiếp cận với xu thế phát triển giáo dục trong thời đại tri thức và toàn cầu hoá cần tập<br /> trung nghiên cứu các vấn đề mang tính chiến lược sau:<br /> - Về mối quan hệ giữa phát triển giáo dục với sự thay đổi kinh tế xã hội, cần tập trung vào<br /> các nghiên cứu: Các năng lực để học suốt đời, xây dựng xã hội học tập, các xu hướng phát triển<br /> giáo dục thế giới (phổ cập hoá giáo dục phổ thông, đại chúng hoá giáo dục đại học, đa dạng hoá<br /> giáo dục, dân chủ hoá giáo dục, quốc tế hoá giáo dục. . . ) liên quan đến thị trường, không gian giáo<br /> dục, xã hội hoá giáo dục.<br /> - Cần sớm tập trung nghiên cứu về mô hình trường học tự chủ, tự chịu trách nhiệm, các vấn<br /> đề hợp tác công tư, trong giáo dục mà trong những giai đoạn tới chúng ta cần triển khai, đặc biệt<br /> là các trường trọng điểm quốc gia.<br /> h. Cần có những nghiên cứu mang tính định hướng để chủ động nắm được xu thế và đặc<br /> trưng giáo dục của nhà trường phổ thông hiện đại nhằm đào tạo đội ngũ giáo viên từ tĩnh sang<br /> động theo hướng tiếp cận năng lực nghề.<br /> i. Cần có những nghiên cứu mô hình nhà trường phổ thông mới và năng lực học sinh cần<br /> đạt được để chủ động trong đào tạo giáo viên đáp ứng được nhu cầu xã hội.<br /> k. Cần tập trung triển khai sớm các nghiên cứu về đổi mới đào tạo giáo viên theo hướng<br /> tiếp cận đào tạo năng lực nghề góp phần đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam.<br /> l. Để duy trì, phát triển năng lực nghề cho giáo viên đã qua đào tạo hiện đang công tác ở<br /> 121<br /> <br /> Lê Đình Trung và Nguyễn Viết Thịnh<br /> <br /> trường phổ thông cần tập trung nghiên cứu thêm các nội dung sau:<br /> - Nghiên cứu hệ thống chương trình, nội dung bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ nghề<br /> cho giáo viên mà Đại học Sư phạm Hà Nội đã đào tạo nhằm duy trì, bảo trì, bảo dưỡng cho nhân<br /> lực đã được đào tạo tại trường, coi đây là trách nhiệm của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội về sản<br /> phẩm của trường tạo ra, lâu nay vấn đề này chưa thực sự được quan tâm đúng mực.<br /> m. Cần tập trung nhân lực, tài chính để nghiên cứu xây dựng bộ công cụ đánh giá, phương<br /> pháp đánh giá sản phẩm sinh viên của nhà trường đào tạo ra để có được những chẩn đoán chính<br /> xác những hạn chế để kịp thời khắc phục ở các khoá đào tạo tiếp theo. Lâu nay chủ yếu chỉ đánh<br /> giá qua hệ thống điểm chuyên môn, chưa tập trung đánh giá toàn diện các năng lực cần có của giáo<br /> viên theo bộ tiêu chuẩn mà Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định.<br /> n. Hàng năm cần có những nghiên cứu thực tiễn mang tính khảo sát về nhu cầu giáo viên<br /> các cấp học để có được các dự báo chính xác nhu cầu của các cơ sở giáo dục, có như vậy mới hạn<br /> chế dư thừa giáo viên hiện nay.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Kết luận<br /> <br /> Có thể khẳng định rằng trong suốt 65 năm xây dựng và phát triển Trường Đại học Sư phạm<br /> Hà Nội đã có những đóng góp hết sức to lớn cho ngành giáo dục, tạo ra được một đội ngũ các nhà<br /> khoa học có trình độ nghiên cứu và chuyên môn cao, đào tạo được hàng vạn giáo viên từ bậc mầm<br /> non đến THPT và sau đại học có chất lượng, góp phần ổn định và nâng cao chất lượng giáo dục<br /> cho đất nước. Thời gian tới để xứng đáng với trường Đại học Sư phạm trọng điểm của cả nước, cần<br /> tập trung thực hiện các giải pháp mang tính chiến lược đã nêu trên để tiếp tục đào tạo ra đội ngũ<br /> giáo viên, người giáo viên hiện đại có đầy đủ 4 năng lực cơ bản đó là: Nhà giáo, Nhà văn hoá – xã<br /> hội, nhà nghiên cứu và Người học.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]<br /> [2]<br /> [3]<br /> [4]<br /> <br /> Nguyễn Hữu Châu, 2008. Chất lượng giáo dục – Những vấn đề lí luận và thực tiễn. Nxb Giáo<br /> dục Việt Nam.<br /> Tạ Ngọc Tấn, 2012. Phát triển giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực, nhân tài – Một số kinh<br /> nghiệm của thế giới. Nxb Chính trị Hành chính.<br /> Nguyễn Viết Thịnh, 2016. Đổi mới đào tạo giáo viên trong các trường sư phạm đáp ứng yêu<br /> cầu giáo dục phổ thông thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế. Chương<br /> trình nghiên cứu cấp Bộ.<br /> Lê Đình Trung, Phan Thị Thanh Hội, 2016. Dạy học theo định hướng hình thành và phát<br /> triển năng lực người học ở trường phổ thông. Nxb Đại học Sư phạm.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> Role of scientific reasearch with improning the quality<br /> of training teachers at Hanoi National University of Education<br /> 1 Le Dinh Trung and 2 Nguyen Viet Thinh<br /> 1 Faculty of Biology, 2 Faculty of Geography, Hanoi National University of Education<br /> The article covers three main parts: The role of research in the quality of teacher training;<br /> the results of research in association with teacher training over the period of 65 years; and 13<br /> basic solutions to develop the relationship between research and enhancing the quality of teacher<br /> training at Ha Noi National University of Education in the future.<br /> Keywords: Scientific research, teacher training, quality of education, Scientific Sobutions.<br /> 122<br /> <br />