Vai trò của rau được chứng nhận chất lượng trong sự phát triển bền vững của các cộng đồng nông dân tại Mộc Châu

Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br /> <br /> <br /> Vai trò của rau được chứng nhận chất lượng trong sự phát<br /> triển bền vững của các cộng đồng nông dân tại Mộc Châu<br /> Bùi Thị Hằng1, Bùi Văn Tùng1, Vũ Thị Phương Thanh2, Vũ Văn Đoàn3<br /> <br /> Đơn vị công tác<br /> 1<br /> Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc (NOMAFSI)<br /> 2<br /> Công ty Fresh Studio Việt Nam (FS)<br /> 3<br /> Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển hệ thống nông nghiệp (CASRAD)<br /> <br /> Tác giả đại diện<br /> buihanghoabinh@gmail.com<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NÚI CƠ HỘI CHO PHÁT TRIỂN<br /> Từ khóa<br /> Sinh kế, Mộc Châu, VietGAP, An toàn thực phẩm<br /> <br /> Đặt vấn đề<br /> Mỗi năm thị trường Hà Nội tiêu thụ khoảng một triệu tấn rau xanh. Khối<br /> lượng này vượt xa khả năng sản xuất và cung ứng của các vùng trồng rau<br /> tại Hà Nội và các tỉnh lân cận. Đặc biệt, vào mùa hè, do nắng nóng, ở các<br /> vùng đồng bằng không thể sản xuất các chủng loại rau ôn đới, nên việc<br /> thiếu hụt rau xanh cho thị trường Hà Nội càng lớn. Điều này tạo cơ hội cho<br /> các loại rau kém chất lượng, không rõ nguồn gốc chiếm lĩnh thị trường và 203<br /> làm gia tăng các vấn đề về an toàn, vệ sinh thực phẩm ở thủ đô Hà Nội [1].<br /> <br /> Trong khi đó, khu vực Mộc Châu của tỉnh Sơn La có khí hậu ôn hòa, thích<br /> hợp để sản xuất các loại rau ôn đới, cả trong mùa hè. Việc vận chuyển rau<br /> từ Môc Châu về Hà Nội cũng khá thuận lợi. Từ năm 2011, nhằm giúp nông<br /> dân cải thiện thu nhập, sinh kế và đời sống, các dự án AGB/2009/053 và<br /> AGB/2014/035 do ACIAR tài trợ đã hỗ trợ họ tận dụng lợi thế về đất đai,<br /> khí hậu, vị trí địa lý của khu vực để sản xuất và tiêu thụ rau rau an toàn,<br /> rau VietGAP về thị trường Hà Nội.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Dự án bắt đầu với một nghiên cứu xác định cơ hội thị trường cho rau<br /> Mộc Châu ở Hà Nội và xác định các bên liên quan, những tác nhân tiềm<br /> năng của chuỗi cung ứng, cũng như để tìm hiểu những yêu cầu cụ thể của<br /> người tiêu dùng Hà Nội. Căn cứ vào kết quả nghiên cứu, với phương pháp<br /> có sự tham gia, chiến lược phát triển chuỗi giá trị bền vững cho rau của<br /> nông dân sản xuất qui mô nhỏ Mộc Châu tới thị trường Hà Nội được xây<br /> dựng. Để thực hiện chiến lược này dự án của ACIAR chủ yếu đóng vai trò<br /> xúc tác, hỗ trợ và thúc đẩy, huy động đầu tư từ tất cả các bên liên quan,<br /> bao gồm nông dân, chính quyền địa phương, các thương lái địa phương<br /> và các nhà bán lẻ tại Hà Nội, đồng thời xây dựng liên kết giữa họ, phát<br />  Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br /> <br /> <br /> triển thành chuỗi cung ứng. Dự án cũng hỗ trợ thành lập các tổ chức nông<br /> dân và phát triển các tổ chức này thành các nhà sản xuất và cung ứng rau<br /> an toàn, chất lượng.<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br /> Dự án đã hỗ trợ thành lập 10 nhóm nông dân tại cả hai huyện Mộc Châu<br /> và Vân Hồ, với tổng số 170 hộ thành viên, sản xuất rau trên tổng diện tích<br /> đất gần 51 ha (Bảng 1) để cung cấp cho thị trường Hà Nội dưới nhãn hiệu<br /> chứng nhận “Rau an toàn Mộc Châu”. Nhãn hiệu chứng nhận này (Hình<br /> 1) được xây dựng với sự hỗ trợ của dự án AGB/2009/053 trong giai đoạn<br /> 2011-2015. Sản lượng rau sản xuất và cung ứng cho thị trường Hà Nội của<br /> HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> các nhóm nông dân tăng qua từng năm, đạt tổng số 1.734.983 tấn vào<br /> cuối năm 2016 (Bảng 2). Hiện ngày càng nhiều người tiêu dùng Hà Nội<br /> biết đến và có thể nhận diện được các sản phẩm rau an toàn Mộc Châu;<br /> Số lượng các nhà bán lẻ tham gia vào chuỗi cung ứng cũng ngày càng tăng,<br /> trong đó có cả các hệ thống Siêu thị Metro, FiviMart, BigC, AEON, VinEco<br /> và một số cửa hàng rau an toàn như BigGreen và Bác Tôm.<br /> <br /> Theo nhật ký ghi chép của các nông hộ, thực hiện theo hướng dẫn kỹ<br /> thuật của dự án (trong tất cả các bước, từ lựa chọn giống, sử dụng hạt giống<br /> chất lượng, sản xuất cây con, tới trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh và<br /> 204 thu hoạch, sơ chế, đóng gói sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn VIETGAP)<br /> nông dân đã tăng được cả năng suất và chất lượng rau. Chẳng hạn như,<br /> năng suất cà chua đã tăng từ 30,7 tấn/ha lên 36,8 tấn/ha; năng suất cải bắp<br /> tăng từ 13,2 tấn lên 23,1 tấn/ha; năng suất đậu cove tăng từ 10,6 tấn/ha lên<br /> 18,4 tấn/ha. Dự án cũng đã hỗ trợ nông dân sản xuất đa dạng và luân canh<br /> nhiều chủng loại rau để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường.<br /> <br /> Tham gia chuỗi cung ứng rau an toàn về thị trường Hà Nội nông dân Mộc<br /> Châu đã bán được nhiều rau hơn và với giá cao hơn, có lãi và thu nhập<br /> tăng. Trung bình, mỗi hecta đất trồng rau an toàn cho lãi 70-150 triệu<br /> đồng/năm, tùy thuộc vào loại rau, năm trồng và kinh nghiệm của nông<br /> dân. (Nếu trồng lúa hoặc ngô lãi thu được vào khoảng 5-8 triệu đồng/ha/<br /> năm). Nhờ có thu nhập cao hơn nhiều nông dân đã nâng cấp, sửa sang<br /> được nhà ở và đầu tư được tốt hơn cho giáo dục và chăm sóc sức khỏe<br /> của con cháu họ. Ngoài ra, nhiều nông hộ cũng đã và đang tăng cường<br /> đầu tư cho sản xuất rau, như xây dựng nhà lưới và hệ thống tưới.<br /> <br /> Kết luận<br /> Sản xuất và tiêu thụ rau có chứng nhận chất lượng an toàn đã góp phần<br /> đáng kể vào việc cải thiện thu nhập và sinh kế của nông dân khu vực Mộc<br /> Châu. Tuy nhiên, con số 170 hộ nông dân và 51 ha đất còn là rất nhỏ so<br /> với mục tiêu 497 ha rau an toàn Mộc Châu của tỉnh Sơn La. Dự án, vì thế,<br />  Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br /> <br /> <br /> trong thời gian tới sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Ủy ban nhân dân các<br /> huyện Mộc Châu và huyện Văn Hồ, với hệ thống khuyến nông và quản<br /> lý chất lượng nông, lâm và thủy sản địa phương để hỗ trợ, thúc đẩy quá<br /> trình mở rộng.<br /> <br /> Tài liệu tham khảo<br /> 1. Báo cáo phân tích nghiên cứu thị trường và người tiêu dùng dự án<br /> AGB/2009/053<br /> <br /> Bảng 1: Các tổ chức nông dân được thành lập<br /> tại Huyện Mộc Châu và Vân Hồ<br /> Số lượng hộ Diện tích đất<br /> Tên nhóm Địa chỉ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NÚI CƠ HỘI CHO PHÁT TRIỂN<br /> thành viên (ha)<br /> HTT RAT Tự Nhiên Huyện Mộc Châu 38 13.8<br /> HTX RAT Ta Niết Huyện Mộc Châu 10 6.0<br /> HTX RAT An Tâm Huyện Mộc Châu 19 4.6<br /> Tổ hợp tác bãi Sậy Huyện Mộc Châu 27 6.2<br /> Tổ hợp tác bản Áng 2 Huyện Mộc Châu 18 3.2<br /> Tổ hợp tác bản Búa Huyện Mộc Châu 17 1.7<br /> Tổ hợp tác bản Áng 1 Huyện Mộc Châu 11 8.6<br /> 205<br /> HTX RAT Vân Hồ Huyện Vân Hồ 20 5.0<br /> Tổ hợp tác Hang Trùng Huyện Vân Hồ 6 0.65<br /> Tổ hợp tác Bó Nhàng 2 Huyện Vân Hồ 4 1.15<br /> Tổng 170 50.9<br /> <br /> Bảng 2: Sản lượng (tấn) rau sản xuất và cung ứng<br /> cho thị trường bán lẻ tại Hà Nội<br /> An Thai co- Ta Niet co- Tu Nhien Van Ho co-<br /> Year Total<br /> operative operative cooperative operative<br /> 2012 30,739 30,739<br /> 2013 25,304 9,799 197,409 232,512<br /> 2014 40,069 77,219 243,525 360,813<br /> 2015 27,285 78,343 310,653 3,486 419,767<br /> 2016 37,462 159,462 448,534 45,694 691,152<br /> Total 130,120 324,823 1,230,860 49,180 1,734,983<br />  Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br /> HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ảnh 1: Nhãn hiệu chứng nhận “Rau an toàn Mộc Châu”<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 206<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ảnh 2: Đa dạng nhiều loại rau được sản xuất và luân canh bởi các thành<br /> viên HTX Rau an toàn<br />