Vấn đề phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT các tỉnh Đông nam bộ trong bối cảnh đổi mới giáo dục - thực trạng và giải pháp

Vấn đề phát triển ...<br /> <br /> VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CBQL TRƯỜNG THPT<br /> CÁC TỈNH ĐÔNG NAM BỘ TRONG BỐI CẢNH<br /> ĐỔI MỚI GIÁO DỤC - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP<br /> <br /> <br /> Phan Minh Tiến*<br /> Phạm Ngọc Hải**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Sự đổi mới giáo dục nói chung và giáo dục Trung học phổ thông nói riêng trong những năm<br /> qua đã có sự thay đổi lớn từ mục tiêu, nội dung đến phương pháp giáo dục. Trước những yêu cầu<br /> mới của giáo dục đòi hỏi phải có một đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học phổ thông có đủ<br /> năng lực, tầm nhìn để quản lý sự thay đổi đó, đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực trong điều<br /> kiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.<br /> Từ khóa: Phát triển, trường THPT, cán bộ quản lý, đổi mới giáo dục<br /> <br /> SOME THOUGHTS ABOUT HIGH SCHOOL MANAGEMENT<br /> STAFF OF THE PROVINCES IN THE EAST OF THE<br /> SOUTH IN THE BACKGROUND OF EDUCATION<br /> INNOVATION - REALITY AND SOLUTIONS<br /> SUMMARY<br /> The innovation in education in general and in Upper Secondary School education in<br /> particular has had great changes from targets, contents to educational methods for the past years.<br /> With the new requirements of education, Upper Secondary School management staffs are required<br /> to be well-qualified with foresight to manage those changes, meeting the requirements of training<br /> human resources in the condition of local, socio - economic development.<br /> Key words: Development, secondary school, management staffs, education innovation.<br /> <br /> 1. Xu thế đổi mới giáo dục hiện nay<br /> 1.1. Xu thế đổi mới nền giáo dục<br /> Đổi mới giáo dục (GD) đang diễn ra trên<br /> quy mô toàn cầu. Bối cảnh đổi mới đó đã tạo<br /> nên những thay đổi sâu sắc trong GD, từ quan<br /> niệm về chất lượng GD, xây dựng nhân cách<br /> *<br /> <br /> người học đến cách tổ chức quá trình và hệ<br /> thống GD. Nhà trường từ chỗ khép kín chuyển<br /> sang mở cửa rộng rãi, đối thoại với xã hội và<br /> gắn bó chặt chẽ với nghiên cứu khoa học, công<br /> nghệ và ứng dụng, nhà giáo thay vì chỉ truyền<br /> đạt tri thức, chuyển sang cung cấp cho người<br /> <br /> PGS.TS. Khoa Tâm Lý – Giáo dục trường Đại học Sư phạm. ĐH Huế. Email: tienpm58@gmail.com.<br /> ThS. Phòng Giáo dục và Đào tạo, huyện Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh, Email: phamngochai1967@gmail.com.<br /> <br /> **<br /> <br /> 73<br /> <br /> Taïp chí Kinh teá - Kyõ thuaät<br /> <br /> học phương pháp thu nhận thông tin một cách<br /> hệ thống, có tư duy phân tích và tổng hợp. Đầu<br /> tư cho GD từ chỗ được xem là phúc lợi xã hội<br /> chuyển sang đầu tư cho phát triển. Vì vậy, các<br /> quốc gia, từ những nước đang phát triển đến<br /> những nước phát triển đều nhận thức được vai<br /> trò và vị trí hàng đầu của GD, đều phải đổi mới<br /> GD để có thể đáp ứng một cách năng động hơn,<br /> hiệu quả hơn, trực tiếp hơn những nhu cầu của<br /> sự phát triển đất nước.<br /> Sự đổi mới và phát triển GD đang diễn<br /> ra ở quy mô toàn cầu, tạo cơ hội tốt để GD<br /> Việt Nam nhanh chóng tiếp cận với các xu<br /> thế mới, tri thức mới, những cơ sở lý luận,<br /> phương thức tổ chức, nội dung giảng dạy hiện<br /> đại và tận dụng các kinh nghiệm quốc tế để<br /> đổi mới và phát triển. Coi trọng việc trao đổi,<br /> học tập kinh nghiệm phát triển GD của các<br /> nước tiên tiến, trước hết là các nước trong khu<br /> vực; đổi mới toàn diện từ mục tiêu, nội dung,<br /> phương pháp của quá trình GD; tăng cường<br /> đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học;<br /> xây dựng bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán<br /> bộ quản lý giáo dục (CBQLGD); tăng cường<br /> công tác quản lý, xã hội hóa GD, đa dạng hóa<br /> các loại hình GD.<br /> Đổi mới GD nhằm đáp ứng yêu cầu về<br /> con người và nguồn nhân lực là nhân tố quyết<br /> định sự phát triển đất nước trong thời kỳ công<br /> nghiệp hóa - hiện đại hóa (CNH - HĐH), cần<br /> tạo sự chuyển biến cơ bản và toàn diện về<br /> GD. Vì vậy, cần phải: tạo bước chuyển biến<br /> cơ bản về chất lượng GD theo hướng tiếp cận<br /> với trình độ tiên tiến của thế giới, phù hợp với<br /> thực tiễn GD Việt Nam; ưu tiên nâng cao chất<br /> lượng đào tạo nhân lực, đặc biệt chú trọng<br /> nhân lực, khoa học công nghệ trình độ cao,<br /> CBQL, kinh doanh giỏi và công nhân kỹ thuật<br /> lành nghề. Trong đó, đổi mới QLGD tạo cơ sở<br /> pháp lý và phát huy nội lực để phát triển GD.<br /> <br /> Tóm lại, đổi mới GD để phát huy những<br /> lợi thế, vượt qua thách thức, tranh thủ thời<br /> cơ xây dựng một nền GD tiên tiến, hiện đại,<br /> hướng tới một xã hội học tập, nhằm đáp ứng<br /> nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao<br /> phẩm chất toàn cầu của con người Việt Nam<br /> trong thời đại mới. Đứng trước yêu cầu đổi<br /> mới nêu trên, xã hội đặt ra yêu cầu cao đối với<br /> năng lực và phẩm chất của người CBQLGD,<br /> trong đó đổi mới công tác QLGD là quan<br /> trọng nhất. Ngành GD – ĐT phải không<br /> ngừng xây dựng và nâng cao chất lượng đội<br /> ngũ nhà giáo và CBQLGD để đáp ứng với<br /> những đặc điểm của thời đại ngày nay.<br /> 1.2. Xu thế đổi mới GDTHPT<br /> Đổi mới mục tiêu GD phổ thông là giúp<br /> học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí<br /> tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản<br /> nhằm hình thành nhân cách con người Việt<br /> Nam XHCN. Đổi mới nội dung GD: xây<br /> dựng nội dung dạy học theo hai xu hướng:<br /> xây dựng chương trình cốt lõi với các yêu cầu tối<br /> thiểu về tri thức và kỹ năng; tích hợp các môn<br /> học cổ truyền, hình thành các môn học mới<br /> như: khoa học tự nhiên, khoa học nhân văn,<br /> khoa học phục vụ đời sống và gia đình.<br /> Đổi mới phương pháp GD THPT: xu<br /> hướng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay<br /> là cải tiến các phương pháp dạy học truyền<br /> thống theo hướng tác động vào thái độ học;<br /> tăng cường khả năng làm việc độc lập; chủ<br /> động và khả năng tự học của HS; thử nghiệm<br /> các phương pháp dạy học hiện đại để xác định<br /> mức độ phù hợp với đối tượng và điều kiện,<br /> hoàn cảnh cụ thể nhằm xác định và điều chỉnh<br /> cách sử dụng cho có hiệu quả.<br /> Từ những yêu cầu đổi mới trên, người<br /> Hiệu trưởng nhà trường THPT phải có đủ<br /> năng lực, tầm nhìn để quản lý sự thay đổi<br /> đó.<br /> 74<br /> <br /> Vấn đề phát triển ...<br /> <br /> 2. Thực trạng đội ngũ CBQL trường<br /> THPT các tỉnh Đông Nam Bộ<br /> 2.1. Thực trạng về số lượng, trình độ đào<br /> tạo đội ngũ CBQL trường THPT các tỉnh<br /> Đông Nam Bộ<br /> Với hệ thống 90 trường THPT công lập<br /> phân bổ trong 3 tỉnh Đông Nam Bộ, được<br /> phân bổ từ đồng bằng, thành thị đến miền<br /> núi, các Sở GD – ĐT đã tham mưu cho Ủy<br /> ban nhân dân tỉnh bố trí khá đầy đủ đội ngũ<br /> GV và CBQL cho các đơn vị. Đồng thời, để<br /> phát triển sự nghiệp GD, các tỉnh đã triển<br /> khai nhiều giải pháp phát triển đội ngũ nhà<br /> giáo và CBQLGD nói chung, đội ngũ CBQL<br /> trường THPT nói riêng. Do đó, đội ngũ CBQL<br /> trường THPT đã được tăng cường về số lượng<br /> lẫn chất lượng, có những bước phát triển về<br /> trình độ chuyên môn và năng lực quản lý nhà<br /> trường, cơ bản đáp ứng được các tiêu chí của<br /> chuẩn. Tuy nhiên, đứng trước tình hình phát<br /> triển rất nhanh về kinh tế - xã hội (KT - XH),<br /> sự đô thị hóa của các tỉnh Đông Nam Bộ nên<br /> đội ngũ CBQL trường THPT vẫn còn nhiều<br /> bất cập.<br /> Hiện nay, CBQL các trường THPT công<br /> lập cần có là 329 người. Như vậy, số lượng<br /> CBQL trường THPT còn thiếu, cần được bổ<br /> sung 50 người. Nguyên nhân: một số nghỉ hưu<br /> trước tuổi do năng lực hạn chế, do sức khỏe<br /> yếu; một số chuyển công tác khác theo yêu<br /> cầu của địa phương và do công tác quy hoạch,<br /> tạo nguồn từ cơ sở còn chậm so với yêu cầu.<br /> yy Về trình độ đào tạo: CBQL trường<br /> THPT đạt chuẩn 100%, trong đó trên chuẩn<br /> 22,6%, cho thấy đội ngũ CBQL luôn phấn đấu<br /> học tập nâng cao trình độ để đáp ứng yêu cầu<br /> phát triển của thời kỳ hội nhập nhằm nâng cao<br /> chất lượng GD – ĐT trong khu vực của vùng<br /> kinh tế trọng điểm phía Nam và cả nước, tạo<br /> điều kiện liên kết mở rộng đào tạo quốc tế,<br /> <br /> xứng tầm cùng với thành phố Hồ Chí Minh<br /> và Đồng Nai, tạo thành trung tâm GD – ĐT và<br /> nghiên cứu khoa học lớn của khu vực Đông<br /> Nam Bộ và của Việt Nam vào năm 2020. Tuy<br /> nhiên, qua khảo sát thực tế, theo dõi trong<br /> công tác quản lý chỉ đạo và kết quả từng mặt<br /> khi đánh giá CBQL theo chuẩn vẫn còn một<br /> số CBQL tuy đã có trình độ đào tạo đạt chuẩn<br /> nhưng vẫn còn bất cập ở khả năng xây dựng<br /> các kế hoạch dài hạn, khả năng xây dựng kế<br /> hoạch chiến lược, xây dựng chương trình, đề<br /> án để triển khai các mục tiêu lớn của ngành.<br /> yy Về lý luận chính trị, nghiệp vụ quản lý,<br /> tin học, ngoại ngữ<br /> Qua khảo sát thực trạng, tỉ lệ CBQL đa số<br /> có trình độ trung cấp chính trị trở lên (89,2%),<br /> số còn lại cần được tiếp tục bồi dưỡng (chiếm<br /> 10,8%). Về nghiệp vụ quản lý: số CBQLGD<br /> chưa qua bồi dưỡng nghiệp vụ QLGD và<br /> quản lý nhà nước còn khá cao (QLGD chiếm<br /> 16,1%; quản lý nhà nước chiếm 29,7%),<br /> chứng tỏ khâu quy hoạch, dự nguồn, đào tạo,<br /> bồi dưỡng trước khi đề bạt, bổ nhiệm còn bất<br /> cập. Hầu hết CBQL đều có trình độ A tin học,<br /> trình độ B còn ít, bên cạnh đó còn một số ít<br /> chưa đạt chuẩn về tin học. Về ngoại ngữ từ<br /> trình độ A trở lên chiếm tỉ lệ 59,5% (trong đó,<br /> trình độ B, C và Cử nhân rất ít), còn lại 40,5%<br /> chưa đạt yêu cầu chuẩn.<br /> Đây là nguyên nhân dẫn đến một số CBQl<br /> chưa xử lý tốt tình huống QLGD trong thực<br /> tiễn quản lý ở các nhà trường. Một số CQBL<br /> chưa quan tâm công tác GD chính trị cho đội<br /> ngũ cán bộ giáo viên (GV), chưa triển khai tốt<br /> ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý,<br /> khai thác, thu thập thông tin, dữ liệu phục vụ<br /> công tác chỉ đạo, vì vậy các Sở GD – ĐT và cá<br /> nhân CBQL phải quan tâm đào tạo, bồi dưỡng<br /> nhằm đảm bảo các tiêu chuẩn chức danh<br /> CQBL (trước, trong và sau khi bổ nhiệm).<br /> 75<br /> <br /> Taïp chí Kinh teá - Kyõ thuaät<br /> <br /> 2.2. Thực trạng về cơ cấu đội ngũ CBQL<br /> trường THPT các tỉnh Đông Nam Bộ<br /> yy Về cơ cấu độ tuổi: độ tuổi của CBQL<br /> trường THPT có sự phân bố không hợp lý,<br /> đối tượng cao tuổi và trẻ tuổi có tỉ lệ chênh<br /> lệch nhau: trên 50 tuổi chiếm 30,1%; dưới 30<br /> tuổi chiếm 3,6%; độ tuổi từ 31 đến 40 chiếm<br /> 38,7%; từ 41 đến 50 tuổi chiếm 27,6%. Sự<br /> phân hóa không hợp lý các thế hệ CBQL<br /> trường THPT không bảo đảm tính kế thừa<br /> giữa các thế hệ, không bảo đảm cho sự ổn<br /> định. Cần phải tăng cường trẻ hóa đội ngũ để<br /> thích ứng với điều kiện phát triển KT – XH<br /> hiện nay.<br /> yy Về cơ cấu giới tính: đội ngũ CBQL<br /> trường THPT chưa đảm bảo cân đối về giới<br /> tính, tỉ lệ nữ chỉ chiếm 13,3%, trong khi đó tỉ<br /> lệ nam chiếm 86,7%. Đặc biệt những trường<br /> ở vùng biên giới giáp ranh Campuchia (Tây<br /> Ninh, Bình Phước), vùng miền núi (Bình<br /> Phước) tỉ lệ nữ lại càng thấp hơn, trong khi tỉ<br /> lệ GV nữ các trường THPT lại cao (68%). Để<br /> giải quyết thực trạng này các Sở GD – ĐT cần<br /> chú trọng và làm tốt hơn công tác quy hoạch,<br /> đào tạo, bồi dưỡng đối với GV nữ.<br /> yy Về cơ cấu dân tộc: Về cơ cấu dân tộc,<br /> tỉ lệ CBQL là người dân tộc thiểu số còn rất ít<br /> so với tỉ lệ GV dân tộc thiểu số của các trường<br /> THPT. Đây là vấn đề đặt ra trong công tác đào<br /> tạo tuyển dụng, sử dụng GV là người dân tộc<br /> thiểu số trong những năm qua. Cần bổ sung<br /> CBQL là người dân tộc để có điều kiện phát<br /> triển GD ở vùng núi, vùng biên giới, vùng đặc<br /> biệt khó khăn để tiến tới thực hiện phổ cập<br /> GD trung học trong khu vực theo đề án phát<br /> triển GD của các tỉnh đến năm 2015 và 2020.<br /> yy Về cơ cấu bộ môn: bộ môn của CBQL<br /> được đào tạo trước khi bổ nhiệm có sự phân<br /> bố không đồng đều giữa bộ môn tự nhiên và<br /> bộ môn xã hội, CBQL ở bộ môn tự nhiên chỉ<br /> <br /> chiếm 23,7% trong khi đó ở bộ môn xã hội<br /> chiếm 76,3%. Do đó trong công tác bổ nhiệm<br /> CBQL yêu cầu chú trọng đến sự cân đối giữa<br /> bộ môn tự nhiên và xã hội nhằm tạo điều kiện<br /> thuận lợi trong công tác chỉ đạo chuyên môn<br /> của các nhà trường.<br /> yy Về thời gian giảng dạy trước khi bổ<br /> nhiệm: đội ngũ CBQL trường THPT đều<br /> được phát triển từ GV giảng dạy, số CBQL<br /> trước khi bổ nhiệm dạy 3 đến 5 năm chiếm<br /> tỉ lệ 0%; 5 đến 10 năm chiếm 19,4%; trên 10<br /> năm chiếm 80,6%. Qua khảo sát thực trạng<br /> cho thấy CBQL có thâm niên giảng dạy chiếm<br /> tỉ lệ rất lớn trước khi được bổ nhiệm, điều này<br /> cũng giải thích vì sao có nhiều CBQL ở độ<br /> tuổi từ 41 đến 50 chiếm đa số nhưng thời gian<br /> tham gia làm CBQL thì lại ngắn.<br /> 2.3. Thực trạng về phẩm chất chính trị,<br /> đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ CBQL<br /> trường THPT các tỉnh Đông Nam Bộ<br /> Đội ngũ CBQL trường THPT các tỉnh<br /> Đông Nam Bộ có lập trường, tư tưởng vững<br /> vàng, chấp hành tốt chủ trương, đường lối và<br /> chính sách của Đảng, Nhà nước, các quy định<br /> của ngành và của địa phương, có khả năng<br /> phân tích đúng, sai và thể hiện rõ quan điểm<br /> trước sự thay đổi. Có đạo đức, lối sống tốt,<br /> trung thực, thẳng thắn, có trách nhiệm cao<br /> trong công tác, vượt qua khó khăn để vươn<br /> lên hoàn thành nhiệm vụ được giao. Gương<br /> mẫu trong lối sống và hành động, sống giản<br /> dị, quan hệ gần gũi, chân tình, cởi mở, tôn<br /> trọng đồng nghiệp, yêu thương HS, giữ gìn uy<br /> tín nhà giáo. Tuy nhiên, bên cạnh đó còn một<br /> bộ phận CBQL hạn chế về tác phong làm việc<br /> và giao tiếp, ứng xử, chưa đáp ứng được yêu<br /> cầu đổi mới QLGD.<br /> 2.4. Thực trạng về năng lực chuyên môn<br /> và nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ CBQL<br /> trường THPT các tỉnh Đông Nam Bộ<br /> 76<br /> <br /> Vấn đề phát triển ...<br /> <br /> Đội ngũ CBQL trường THPT nắm được<br /> chương trình, phương pháp đặc trưng của các<br /> môn học, đã chỉ đạo đổi mới nội dung, phương<br /> pháp giảng dạy phù hợp với HS các vùng miền<br /> trong khu vực Đông Nam Bộ, từng bước nâng<br /> cao chất lượng dạy và học. Tuy nhiên, ý thức<br /> học tập nâng cao trình độ ngoại ngữ, tin học còn<br /> hạn chế, một bộ phận CBQL kiến thức, năng lực<br /> chuyên môn, năng lực tự học, sáng tạo, đổi mới<br /> còn ở mức thấp, chưa đáp ứng được đổi mới căn<br /> bản, toàn diện của GD hiện nay.<br /> 2.5. Thực trạng về năng lực quản lý nhà<br /> trường của đội ngũ CBQL trường THPT các<br /> tỉnh Đông Nam Bộ<br /> Hầu hết CBQL trường THPT đã nắm được<br /> nguyên tắc quản lý, có khả năng giải quyết<br /> các tình huống trong thực tiễn, xây dựng được<br /> môi trường học tập thân thiện, có khả năng<br /> quản lý hành chính văn phòng, quản lý tốt<br /> hoạt động của tổ chuyên môn và giảng dạy<br /> của giáo viên, tập hợp được cán bộ, GV để<br /> xây dựng tập thể đoàn kết nhất trí cao, thực<br /> hiện tốt nhiệm vụ chính trị. Bên cạnh những<br /> kết quả đạt được, đội ngũ CBQL trường<br /> THPT vẫn còn một số hạn chế: khả năng phân<br /> tích, dự báo chưa tốt, chưa xây dựng được kế<br /> hoạch chiến lược, tình trạng mất mát tài sản,<br /> lãng phí của công, lãng phí tài chính còn xảy<br /> ra ở một số đơn vị trường học.<br /> 3. Thực trạng công tác phát triển đội<br /> ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ<br /> thông các tỉnh Đông Nam Bộ<br /> Thực hiện đề án nâng cao chất lượng nhà<br /> giáo và CBQL, các Sở GD – ĐT các tỉnh<br /> Đông Nam Bộ đã triển khai nhiều giải pháp<br /> phát triển đội ngũ CBQL trường THPT, do đó<br /> đội ngũ CBQL ngày càng được tăng cường số<br /> lượng và chất lượng. Tuy nhiên, hiệu quả của<br /> các giải pháp đang thực hiện được đánh giá<br /> chưa cao.<br /> <br /> Phát triển đội ngũ CBQL trường THPT<br /> bao gồm các nội dung: quy hoạch, đào tạo, bồi<br /> dưỡng, bổ nhiệm, miễn nhiệm, luân chuyển,<br /> đánh giá, tạo điều kiện…, nhằm tạo ra những<br /> thay đổi về số lượng và chất lượng của đội<br /> ngũ Hiệu trưởng, phó Hiệu trưởng các trường<br /> THPT đáp ứng những yêu cầu đặt ra trong bối<br /> cảnh đổi mới GD hiện nay.<br /> 3.1. Công tác xây dựng kế hoạch, quy<br /> hoạch phát triển đội ngũ cán bộ quản lý<br /> trường trường trung học phổ thông<br /> “Công tác xây dựng kế hoạch, quy<br /> hoạch phát triển đội ngũ CBQL trường<br /> THPT”: trong những năm qua, công tác<br /> xây dựng kế hoạch, quy hoạch phát triển<br /> đội ngũ CBQL nói chung của các tỉnh Đông<br /> Nam Bộ và quy hoạch CBQL của ngành GD<br /> – ĐT nói riêng được các cấp quan tâm. Tuy<br /> nhiên, một số ít đơn vị trường học, quy trình<br /> quy hoạch cán bộ chưa thống nhất, số lượng<br /> cán bộ được quy hoạch vào các chức danh<br /> chưa cụ thể, công tác quy hoạch chưa tuân<br /> thủ quy trình chung theo văn bản hướng dẫn<br /> của Đảng.<br /> Công tác quy hoạch CBQL cấp THPT tuy<br /> được Sở GD – ĐT chỉ đạo khá cụ thể, nhưng<br /> nhiều đơn vị vẫn thực hiện chưa đạt yêu cầu,<br /> do đó nguồn CBQL chưa được bổ sung đầy đủ<br /> theo quy định, số CBQL là phó Hiệu trưởng<br /> các trường THPT còn thiếu nhiều, CBQL<br /> người dân tộc chưa được quan tâm, nguồn bổ<br /> sung phó Hiệu trưởng cho các trường THPT<br /> bị hẫng hụt, lúng túng khi cần bổ sung CBQL<br /> cho các trường.<br /> 3.2. Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ<br /> cán bộ quản lý các trường trung học phổ<br /> thông các tỉnh Đông Nam Bộ<br /> Kết quả đạt được ở mức độ tốt, tuy nhiên<br /> ở một số trường còn có các hạn chế ở việc<br /> chỉ đạo, quản lý việc đào tạo nâng chuẩn về<br /> 77<br /> <br />