intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Vận dụng thang đo nhận thức của Bloom để thiết kế hệ thống câu hỏi trong giảng dạy học phần giáo dục học ở trường đại học sư phạm

Chia sẻ: ViRyucha2711 ViRyucha2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

222
lượt xem
9
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong quá trình dạy học, để tích cực hóa hoạt động nhận thức và sử dụng kinh nghiệm đã có của người học, giáo viên thường sử dụng hệ thống câu hỏi. Bài viết này nêu lên tầm quan trọng của việc xây dựng hệ thống câu hỏi theo thang đo nhận thức của Benjamin Bloom trên cơ sở năng lực nhận thức của người học trong giảng dạy học phần Giáo dục học.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Vận dụng thang đo nhận thức của Bloom để thiết kế hệ thống câu hỏi trong giảng dạy học phần giáo dục học ở trường đại học sư phạm

VẬN DỤNG THANG ĐO NHẬN THỨC CỦA BLOOM<br /> ĐỂ THIẾT KẾ HỆ THỐNG CÂU HỎI TRONG<br /> GIẢNG DẠY HỌC PHẦN GIÁO DỤC HỌC Ở TRƯỜNG<br /> ĐẠI HỌC SƯ PHẠM<br /> Nguyễn Thị Kim Liên1<br /> Tóm tắt: Trong quá trình dạy học, để tích cực hóa hoạt động nhận thức và sử<br /> dụng kinh nghiệm đã có của người học, giáo viên thường sử dụng hệ thống câu hỏi.<br /> Bài viết này nêu lên tầm quan trọng của việc xây dựng hệ thống câu hỏi theo thang đo<br /> nhận thức của Benjamin Bloom trên cơ sở năng lực nhận thức của người học trong<br /> giảng dạy học phần Giáo dục học. Các khái niệm, mục đích, những câu hỏi cần thiết<br /> và phương thức ứng dụng các thang bậc nhận thức của Benjamin Bloom cũng được<br /> đề cập trong bài và được cụ thể hóa thông qua một số ví dụ minh họa. Kết quả này<br /> nhằm giúp cho bản thân, đồng nghiệp và sinh viên có thêm một tài liệu tham khảo hữu<br /> ích để triển khai áp dụng trong phương pháp dạy học môn Giáo dục học nói riêng và<br /> phương pháp dạy học nói chung.<br /> Từ khóa: Bloom, thang đo Bloom, giáo dục học, nhận thức, tích cực hóa hoạt<br /> động nhận thức.<br /> 1 . Mở đầu<br /> GDH là một môn học vừa mang tính khoa học cơ bản, vừa mang tính nghiệp vụ<br /> trong trường sư phạm (SP), có vai trò đặc biệt trong đào tạo người giáo viên trong<br /> tương lai. Trong quá trình dạy học môn Giáo dục học (GDH), giảng viên (GV) đồng<br /> thời phải thực hiện hai nhiệm vụ, vừa là người dạy tri thức khoa học môn học, đồng<br /> thời là người dạy phương pháp, kỹ năng dạy học cho sinh viên (SV). Vì vậy, GV vừa<br /> phải nắm vững kiến thức chuyên môn vừa thành thạo nghiệp vụ sư phạm. Điều này<br /> được thể hiện qua từng bài học, từ việc sử dụng các PPDH, hình thức tổ chức dạy học<br /> đến sử dụng ngôn ngữ…tạo nên nghệ thuật dạy học.<br /> Thực tiễn dạy học cho thấy trong dạy học Giáo dục học, việc thiết kế hệ thống<br /> câu hỏi trong phương pháp đàm thoại của GV vẫn thực hiện theo lối mòn truyền thống,<br /> chưa thể hiện rõ ràng yêu cầu hệ thống câu hỏi phải theo trình tự từ dễ đến khó, từ đơn<br /> giản đến phức tạp, từ câu hỏi khái quát, câu hỏi bài học, câu hỏi nội dung của bài học,<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> . TS. Khoa Tâm lý giáo dục, trường Đại học Quảng Nam<br /> <br /> nGuyễn thỊ kim Liên<br /> <br /> từ câu hỏi tái tạo, câu hỏi sáng tạo… Nói một cách khác việc thiết kế hệ thống câu hỏi<br /> bài học theo các bậc thang đo nhận thức của Bloom chưa được GV chú trọng nhiều.<br /> Với xu thế dạy học hiện nay, người học không chỉ lĩnh hội kiến thức mà còn phải<br /> biết tổng hợp, đánh giá vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống hàng ngày, vì vậy<br /> việc thiết kế hệ thống câu hỏi theo thang nhận thức của Bloom càng có ý nghĩa đối với<br /> SV. Điều này giúp SV học được cách đối mặt với các vấn đề khó khăn trong nhận<br /> thức, buộc họ phải tìm tòi, suy nghĩ. Bên cạnh đó, giúp SV học được “cách dạy”, cách<br /> thiết kế hệ thống câu hỏi khoa học để vận dụng cho nghề nghiệp tương lai của mình<br /> khi thiết kế các bài dạy ở trường phổ thông.<br /> Từ tầm quan trọng và ý nghĩa trên, bài viết đề cập đến một số vấn đề lý luận<br /> trong thang đo nhận thức của Bloom và áp dụng thang đo này để thiết kế minh họa hệ<br /> thống câu hỏi ở một số bài dạy thuộc học phần GDH tại trường Đại học sư phạm.<br /> 2.<br /> <br /> Nội dung<br /> <br /> 2.1 . Vài nét về thang đo nhận thức của Bloom<br /> Thang đo nhận thức về các cấp độ tư duy được Benjamin Bloom, một giáo sư<br /> của trường Đại học Chicago (Mỹ) đưa ra năm 1956. Trong đó Bloom nêu ra sáu cấp<br /> độ nhận thức (gọi là thang đo Bloom). Thang đo này đã được sử dụng trong hơn<br /> năm thập kỷ qua và đã khẳng định ưu điểm của phương pháp dạy học nhằm khuyến<br /> khích và phát triển các kỹ năng tư duy của SV ở mức độ cao. Từ các tiêu chí về nhận<br /> thức của hệ thống thang đo này, các nhà sư phạm có thể tự xây dựng, thiết kế hệ thống<br /> các câu hỏi để đánh giá năng lực của người học qua môn học mà mình phụ trách. Dựa<br /> trên các cấp độ về nhận thức của Bloom, quá trình sư phạm không chỉ dừng lại việc<br /> cung cấp kiến thức, mà người học cần phải được tăng cường trải nghiệm, thực hành,<br /> để từ đó kiến thức sẽ được người học ứng dụng một cách sáng tạo và phù hợp với điều<br /> kiện thực tế của môi trường sống, giáo dục cụ thể nào đó.<br /> Nội dung thang nhận thức của Bloom bao gồm sáu cấp độ nhận thức sau đây:<br /> 1.<br /> <br /> Nhớ, biết (knowledge)<br /> <br /> Là khả năng ghi nhớ và nhận diện thông tin. Nhớ là cần thiết cho tất các mức độ<br /> tư duy. Nhớ ở đây được hiểu là nhớ lại những kiến thức đã học một cách máy móc và<br /> nhắc lại. Hành vi nhận hức biểu hiện ở sự biết, hiểu cơ sở lập luận, thuật ngữ, khái<br /> niệm, nguyên tắc, hoặc lý thuyết nào đó.<br /> 2.<br /> <br /> Hiểu (comprehension )<br /> <br /> Hiểu là khả năng hiểu, diễn dịch, diễn giải, giải thích hoặc suy diễn (dự đoán<br /> được kết quả hoặc hậu quả). Hiểu không đơn thuần là nhắc lại cái gì đó. SV phải có<br /> khả năng diễn đạt khái niệm theo ý hiểu của họ.<br /> 2<br /> <br /> nGuyễn thỊ kim Liên<br /> <br /> Với mục đích đánh giá xem SV hiểu bài đến đâu, thầy cô có thể dùng các động<br /> từ sau trong câu hỏi kiểm tra: diễn giải, phân biệt, chứng tỏ, hình dung, trình bày lại,<br /> viết lại, lấy ví dụ, tóm tắt, giải thích, diễn dịch, mô tả, so sánh, chuyển đổi, ước lượng…<br /> 3.<br /> Vận dụng (application)<br /> Vận dụng là khả năng sử dụng thông tin và chuyển đổi kiến thức từ dạng này<br /> sang dạng khác (sử dụng những kiến thức đã học trong hoàn cảnh mới). Vận dụng là<br /> bắt đầu của mức tư duy sáng tạo. Tức là vận dụng những gì đã học vào đời sống hoặc<br /> một tình huống mới.<br /> Để đánh giá khả năng vận dụng của SV, thì câu hỏi mà GV sử dụng thường có<br /> những động từ sau: áp dụng, phân loại, sửa đổi, đưa vào thực tế, chứng minh, ước tính,<br /> vận hành, giải quyết, minh họa, tính toán, diễn dịch, thao tác, dự đoán, bày tỏ…<br /> 4.<br /> <br /> Phân tích (analysis )<br /> <br /> Là khả năng nhận biết chi tiết, phát hiện và phân biệt các bộ phận cấu thành của<br /> thông tin hay tình huống. Ở mức độ này đòi hỏi khả năng phân nhỏ đối tượng thành<br /> các hợp phần cấu thành để hiểu rõ hơn cấu trúc của nó.<br /> Muốn đánh giá khả năng phân tích của SV, khi đặt câu hỏi kiểm tra, GV có thể<br /> sử dụng các động từ: đối chiếu, so sánh, chỉ ra sự khác biệt, phân loại, phác thảo, liên<br /> hệ, phân tích, tổ chức, suy luận, lựa chọn, vẽ biểu đồ, phân biệt…<br /> 5.<br /> <br /> Tổng hợp (synthesis )<br /> <br /> Tổng hợp là khả năng hợp nhất các thành phần để tạo thành một tổng thể sự vật<br /> lớn. Ở mức độ này SV phải sử dụng những gì đã học để tạo ra hoặc sáng tạo một cái<br /> gì đó hoàn toàn mới.<br /> Các động từ có thể dùng cho câu hỏi kiểm tra với mục đích đánh giá khả năng<br /> tổng hợp của SV: thảo luận, lập kế hoạch, so sánh, tạo mới, xây dựng, sắp đặt, sáng<br /> tác, tổ chức, thiết kế, giả thiết, hỗ trợ, viết ra, báo cáo, hợp nhất, tuân thủ, phát triển…<br /> 6.<br /> <br /> Đánh giá (evaluation )<br /> <br /> Đánh giá là khả năng phán xét giá trị hoặc sử dụng thông tin theo các tiêu chí<br /> thích hợp (hỗ trợ đánh giá bằng lý do hay lập luận). Để sử dụng đúng mức độ này, SV<br /> phải có khả năng giải thích tại sao sử dụng những lập luận giá trị để bảo vệ quan điểm.<br /> Những động từ sử dụng trong câu hỏi kiểm tra ở mức độ đánh giá là: phê bình,<br /> bào chữa, thanh minh, tranh luận, kết luận, định lượng, xếp loại, đánh giá, lựa chọn,<br /> ước tính, phán xét, bảo vệ, định giá…<br /> 2.2. Vận dụng thang đo nhận thức của Bloom để thiết kế hệ thống câu hỏi<br /> trong dạy học Giáo dục học ở trường Đại học sư phạm.<br /> 3<br /> <br /> nGuyễn thỊ kim Liên<br /> <br /> Tương ứng với sáu cấp độ nhận thức trong thang Bloom, chúng ta có thể thiết<br /> kế sáu loại câu hỏi với các mục tiêu khác nhau như sau:<br /> 1.<br /> Câu hỏi “nhớ, biết”<br /> + Mục tiêu: Nhằm kiểm tra trí nhớ của SV về các dữ liệu, số liệu, tên người<br /> hoặc địa phương, các định nghĩa, quy tắc, nguyên tắc, khái niệm. . . Giúp SV ôn lại<br /> kiến thức đã biết, đã trải qua.<br /> + Cách thức dạy học: Khi hình thành câu hỏi, GV có thể sử dụng các từ, cụm từ:<br /> Ai? Cái gì? Ở đâu? Thế nào? Khi nào? Hãy định nghĩa; Hãy mô tả; Hãy kể lại, v.v. . .<br /> 2.<br /> <br /> Câu hỏi “hiểu”<br /> <br /> + Mục tiêu: Nhằm kiểm tra SV bằng cách liên hệ, kết nối các dữ kiện, số liệu,<br /> các đặc điểm khi tiếp nhận thông tin. Giúp SV có khả năng nêu ra được các yếu tố cơ<br /> bản trong bài học, biết so sánh các yếu tố, các sự kiện trong bài học.<br /> + Cách thức dạy học: Khi hình thành câu hỏi, GV có thể dụng các cụm từ: Hãy<br /> so sánh; hãy liên hệ; vì sao; giải thích,v.v.v. . .<br /> 3.<br /> <br /> Câu hỏi “vận dụng”<br /> <br /> + Mục tiêu: Nhằm kiểm tra khả năng áp dụng những thông tin thu được (các dữ<br /> kiện, số liệu, đặc điểm...) vào tình huống mới. Giúp SV hiểu được nội dung kiến thức,<br /> các khái niệm, định luật. Biết lựa chọn phương pháp để giải quyết vấn đề trong nghề<br /> nghiệp và cuộc sống.<br /> + Cách thức dạy học: Trong khi dạy học, GV cần tạo ra những tình huống mới,<br /> các bài tập, các vấn đề giúp SV vận dụng kiến thức đã học. GV có thể đưa ra nhiều<br /> câu trả lời khác để lựa chọn một câu trả lời đúng. Chính việc so sánh các lời giải khác<br /> nhau là một quá trình học tập tích cực.<br /> 4.<br /> <br /> Câu hỏi “phân tích”<br /> <br /> + Mục tiêu: Nhằm kiểm tra khả năng phân tích nội dung vấn đề, từ đó tìm ra<br /> mối quan hệ trong hiện tượng, sự kiện, tự diễn giải hoặc đưa ra kết luận riêng, do đó<br /> phát triển được tư duy logic.<br /> + Cách thức dạy học: Câu hỏi phân tích đòi hỏi SV phải trả lời tại sao? (khi giải<br /> thích nguyên nhân); Em có nhận xét gì? (khi đi đến kết luận); Em có thể kết luận như<br /> thế nào? (khi chứng minh luận điểm). Câu hỏi phân tích thường có nhiều lời giải.<br /> 5.<br /> <br /> Câu hỏi “tổng hợp” :<br /> <br /> 4<br /> <br /> nGuyễn thỊ kim Liên<br /> <br /> + Mục tiêu: Nhằm kiểm tra khả năng của SV có thể đưa ra dự đoán, cách giải<br /> quyết vấn đề, các câu trả lời hoặc đề xuất có tính sáng tạo. Loại câu hỏi này kích thích<br /> sự sáng tạo và hướng SV tìm ra nhân tố mới.<br /> + Cách thức dạy học: GV tạo các tình huống phức tạp, những câu hỏi có vấn đề<br /> khiến SV phải suy đoán, có thể tự do đưa ra những lời giải sáng tạo riêng của mình.<br /> Câu hỏi tổng hợp đòi hỏi phải có nhiều thời gian chuẩn bị.<br /> 6.<br /> Câu hỏi “đánh giá”<br /> + Mục tiêu: Nhằm kiểm tra khả năng đóng góp ý kiến, sự phán đoán của SV<br /> trong việc nhận định, đánh giá các ý tưởng, sự kiện, hiện tượng dựa trên các tiêu chí<br /> đưa ra. Loại câu hỏi này có tác dụng thúc đẩy sự tìm tòi tri thức, sự xác định giá trị<br /> của SV.<br /> + Cách thức dạy học: Chúng ta có thể xây dựng một số câu hỏi mang tính chất<br /> mở như để tìm thấy khả năng học tập và vận dụng của SV.<br /> Từ các cấp độ của nhận thức, nhà sư phạm có thể vận dụng vào việc ra các hệ<br /> thống câu hỏi, bài tập, cũng như các sản phẩm nhóm và cá nhân để kiểm tra năng lực<br /> mà người học đã đạt được, đã tiến bộ qua quá trình học tập cụ thể. Đánh giá năng lực<br /> người học chính là việc tái hiện lại các chuẩn năng lực trên từng cá nhân người học.<br /> Bên cạnh đó cũng đánh giá lại mức độ khoa học và hợp lý của các chuẩn năng lực và<br /> mục tiêu học tập mà môn học đã đưa ra từ các đề cương môn học.<br /> Nếu dựa theo thang Bloom thì bài kiểm tra hoặc hệ thống câu hỏi sử dụng sau<br /> mỗi bài, chương phải được thiết kế theo các cấp độ nhận thức từ: Biết, Hiểu, Áp<br /> dụng, Phân tích, Tổng hợp, và Đánh giá. Như vậy, hệ thống câu hỏi và nhiệm vụ<br /> phải được nhà sư phạm xây dựng một cách chặt chẽ trên các bậc nhận thức. Sau đây<br /> là một ví dụ minh họa:<br /> Học phần Giáo dục học (phần lý luận dạy học).<br /> Bài: TÍNH QUY LUẬT VÀ NGUYÊN TẮC DẠY HỌC<br /> Sau khi học xong bài Tính quy luật và nguyên tắc dạy học, GV có thể thiết kế hệ<br /> thống câu hỏi kiểm tra, đánh giá SV theo sáu cấp độ trong thang nhận thức của Bloom<br /> như sau:<br /> 1 . Câu hỏi “nhớ, biết”<br /> -<br /> <br /> Tính quy luật là gì? Em hãy liệt kê những tính quy luật của quá trình dạy học?<br /> <br /> bản?<br /> <br /> Nguyên tắc dạy học (NTDH) là gì? Em hãy nêu tên các nguyên tắc dạy học cơ<br /> <br /> 5<br /> <br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2