Văn hóa các tộc người Ả Rập nhìn từ khía cạnh tôn giáo

Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(9) – 2013<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VAÊN HOÙA CAÙC TOÄC NGÖÔØI AÛ RAÄP NHÌN TÖØ<br /> KHÍA CAÏNH TOÂN GIAÙO<br /> Ngoâ Vaên Leä<br /> Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên<br /> Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh<br /> <br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Toân giaùo coù vai troø quan troïng ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa toäc ngöôøi tieáp caän töø khía caïnh<br /> vaên hoùa, nhaát laø nhöõng toäc ngöôøi theo toân giaùo ñoäc thaàn. Trong nhieàu tröôøng hôïp, toân giaùo<br /> ñoùng vai troø chuû ñaïo daãn ñeán nhöõng quaù trình phaân li hay nhöõng quaù trình qui tuï toäc ngöôøi.<br /> Tuy nhieân, neáu xem xeùt töø khía caïnh vaên hoùa, thì toân giaùo, cho duø laø toân giaùo ñoäc thaàn, cuõng<br /> chæ laø moät trong nhieàu thaønh toá vaên hoùa goùp phaàn laøm phong phuù vaên hoùa toäc ngöôøi. Bôûi vì<br /> caùc toäc ngöôøi, tröôùc khi tieáp nhaän moät toân giaùo naøo ñoù, thì hoï ñaõ traûi qua moät quaù trình phaùt<br /> trieån laâu daøi vaø ñaõ coù moät neàn taûng vaên hoùa nhaát ñònh. Caùc toân giaùo du nhaäp vaøo chæ coù theå<br /> goùp phaàn laøm vaên hoùa toäc ngöôøi theâm phong phuù, maø khoâng ñuû söùc thay theá moät caùch trieät ñeå<br /> nhöõng thaønh toá vaên hoùa ñaõ coù tröôùc ñoù. Nhöng coù moät thöïc teá laø, khoâng phaûi ôû nôi naøo cuõng<br /> xaûy ra moät tình huoáng töông töï. Ñoái vôùi caùc quoác gia AÛ Raäp, toân giaùo coù vai troø quan troïng<br /> ñeán söï hình thaønh nhöõng neùt vaên hoùa khoâng phaûi chæ laø moät toäc ngöôøi cuï theå, maø ôû nhieàu<br /> coäng ñoàng cö daân sinh soáng taïi ñaây. Chính ñieàu naøy nhö laø moät minh chöùng veà vai troø cuûa<br /> toân giaùo, nhaát laø toân giaùo ñoäc thaàn, coù aûnh höôûng vaø chi phoái ñeán söï phaùt trieån cuûa nhieàu toäc<br /> ngöôøi sinh soáng ôû caùc quoác gia khaùc nhau. Trong boái caûnh cuï theå cuûa caùc coäng ñoàng cö daân AÛ<br /> Raäp, toân giaùo khoâng chæ goùp phaàn laøm phong phuù vaên hoùa, maø coøn coù vai troø quyeát ñònh ñeán<br /> söï hình thaønh nhöõng neùt vaên hoùa chung cho caùc coäng ñoàng cö daân sinh soáng ôû caùc quoác gia<br /> khaùc nhau. Ñaây laø neùt khaùc bieät cuûa vuøng Trung Ñoâng trong quaù trình hình thaønh vaên hoùa<br /> toäc ngöôøi, neáu so saùnh vôùi caùc khu vöïc. Baøi vieát cuûa chuùng toâi tieáp caän vaên hoùa cuûa caùc toäc<br /> ngöôøi AÛ Raäp töø khía caïnh toân giaùo vôùi mong muoán goùp phaàn laøm roõ theâm neùt ñaëc thuø vaên<br /> hoùa cuõng nhö vai troø cuûa toân giaùo trong tieán trình phaùt trieån.<br /> Töø khoùa: vaên hoùa toäc ngöôøi, ngöôøi AÛ Raäp, toân giaùo<br /> *<br /> Chuùng toâi ñaõ coù moät soá baøi vieát noùi veà trieån cuûa moät toäc ngöôøi, nhöng xeùt veà<br /> moái quan heä giöõa toäc ngöôøi vaø toân giaùo (Ngoâ phöông dieän vaên hoùa, thì toân giaùo cuõng chæ<br /> Vaên Leä, 2003, 2004). Trong caùc baøi vieát ñoù, laø moät trong nhieàu thaønh toá (component)<br /> chuùng toâi ñaõ phaân tích moái lieân heä giöõa toäc vaên hoùa cuûa moät toäc ngöôøi. Vì vaäy, ôû trong<br /> ngöôøi vaø toân giaùo trong tieán trình phaùt trieån moät quoác gia ña toäc ngöôøi, ña toân giaùo, thì<br /> lòch söû. Nhìn nhaän moái quan heä toäc ngöôøi böùc tranh vaên hoùa toäc ngöôøi ôû nöôùc ñoù raát ña<br /> toân giaùo, chuùng toâi nhaän thaáy, cho duø toân daïng. Toân giaùo, nhaát laø toân giaùo ñoäc thaàn coù<br /> giaùo coù vai troø nhö theá naøo ñoái vôùi söï phaùt taùc ñoäng raát lôùn ñeán khuynh höôùng toäc<br /> <br /> 3<br /> Journal of Thu Dau Mot University, No 2(9) – 2013<br /> <br /> <br /> ngöôøi ôû töøng quoác gia, töøng khu vöïc. Trong vaên hoùa cuûa caùc toäc ngöôøi khaùc. Söï hình<br /> thöïc teá toân giaùo laø taùc nhaân chính laøm cho thaønh vaên hoùa cuûa caùc nöôùc AÛ Raäp, beân caïnh<br /> quaù trình toäc ngöôøi coù theå höôùng tôùi phaân li nhöõng neùt chung coù tính phoå quaùt cuûa lòch söû<br /> (divergence) hay qui tuï (convergence). Khoâng nhaân loaïi, laïi coù nhöõng neùt ñaëc thuø. Vaäy ñaâu<br /> löu yù tôùi khía caïnh naøy cuûa toân giaùo, seõ tieàm laø nhöõng neùt ñaëc thuø cuûa vuøng ñaát naøy daãn<br /> aån nguy cô xung ñoät, vaø cuøng vôùi caùc vaán ñeà ñeán nhöõng khaùc bieät so vôùi caùc ñòa phöông<br /> kinh teá, xaõ hoäi, coù theå daãn ñeán xung ñoät toäc khaùc trong quaù trình hình thaønh coäng ñoàng<br /> ngöôøi toân giaùo trong caùc quoác gia ña toäc vaên hoùa? Ñeå coù theå tìm hieåu veà vaán ñeá naøy,<br /> ngöôøi, ña toân giaùo. chuùng toâi daønh moät soá trang noùi veà nhöõng<br /> Cho ñeán nay, do nhieàu lí do khaùc nhau, vaán chung cuûa quaù trình hình thaønh vaên hoùa<br /> nhöõng vaán ñeà coù lieân quan tôùi khu vöïc Trung toäc ngöôøi.<br /> Ñoâng noùi chung ít ñöôïc nghieân cöùu. Nhöõng Caùc quoác gia ña toäc ngöôøi thöôøng laø caùc<br /> thoâng tin ñaêng taûi haøng ngaøy chuû yeáu laø veà quoác gia ña vaên hoùa. Trong lòch söû phaùt<br /> maâu thuaãn cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc vôùi trieån cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi, do raát<br /> caùc theá löïc ñeá quoác, caùc cuoäc xung ñoät toäc nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau ñaõ daãn ñeán<br /> ngöôøi toân giaùo. Vì sao laïi coù tình hình nhö tình hình ña toäc ngöôøi. Haàu heát caùc quoác gia<br /> theá. Baøi vieát cuûa chuùng toâi mong muoán goùp treân theá giôùi hieän nay laø nhöõng quoác gia ña<br /> moät vaøi suy nghó nhaèm lí giaûi coäi nguoàn vaên toäc ngöôøi (hieän coù treân 6.500 ngoân ngöõ ñang<br /> hoùa cuûa caùc nöôùc AÛ Raäp vöøa laø nguyeân nhaân ñöôïc söû duïng, nhöng chöa tôùi 200 quoác gia<br /> daãn ñeán söï coá keát coäng ñoàng, nhöng cuõng laø vaø vuøng laõnh thoå laø thaønh vieân cuûa Lieân<br /> nguyeân nhaân cuûa caùc cuoäc xung ñoät. Hôïp Quoác), neân khoâng coù söï ñoàng nhaát giöõa<br /> Khi nghieân cöùu vaên hoùa cuûa caùc daân toäc daân toäc (Nation) vaø toäc ngöôøi (Ethnie).<br /> (hieåu laø quoác gia - daân toäc Nation-EÙtat) treân Trong moät quoác gia ña toäc ngöôøi, moãi cö daân<br /> theá giôùi, caùc nhaø khoa hoïc thöôøng quan taâm sinh soáng trong quoác gia ñoù coù hai yù thöùc: a)<br /> ñeán nguoàn goác cuûa caùc coäng ñoàng cö daân yù thöùc quoác gia daân toäc (yù thöùc thuoäc veà quoác<br /> trong caùc quoác gia ñoù. Bôûi vì, thoâng thöôøng, gia hay yù thöùc coâng daân) vaø b) yù thöùc thuoäc<br /> khi caùc coäng ñoàng cö daân trong moät quoác gia veà toäc ngöôøi naøo). Trong nhöõng quoác gia<br /> coù chung nguoàn goác, thì ñaây laø moät trong töông ñoái thuaàn nhaát veà phöông dieän toäc<br /> nhöõng yeáu toá daãn ñeán tính töông ñoàng veà ngöôøi (nhöõng nöôùc maø thaønh phaàn toäc ngöôøi<br /> vaên hoùa. Trong moät quoác gia ña toäc ngöôøi, thieåu soá chieám döôùi 10% daân soá caû nöôùc), thì<br /> thì böùc tranh vaên hoùa cuûa quoác gia ñoù cuõng yù thöùc toäc ngöôøi vaø yù thöùc quoác gia daân toäc<br /> phaûn aùnh tính ña daïng vaên hoùa. Vaên hoùa laø moät, neân yù thöùc daân toäc raát maïnh meõ -<br /> cuûa moät toäc ngöôøi cuï theå gaén lieàn vôùi söï saùng bieåu hieän cuûa chuû nghóa daân toäc. Trong<br /> taïo cuûa toäc ngöôøi ñoù trong tieán trình lòch söû. tröôøng hôïp ngöôøi Haøn Quoác, nhö laø moät thí<br /> Baát kyø moät toäc ngöôøi naøo treân theá giôùi, duï, vì yù thöùc daân toäc vaø yù thöùc toäc ngöôøi laø<br /> khoâng phaân bieät soá löôïng daân cö ñoâng hay moät, neân yù thöùc daân toäc theå hieän raát maïnh<br /> ít, ôû trình ñoä phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cao meõ trong moïi khía caïnh cuûa ñôøi soáng. Quaù<br /> hay thaáp, thì veà phöông dieän vaên hoùa, trình hình thaønh daân toäc Haøn Quoác vôùi tính<br /> nhöõng giaù trò vaên hoùa cuûa hoï cuõng phaûi ñöôïc thuaàn nhaát veà phöông dieän toäc ngöôøi (tính<br /> toân troïng vaø bình ñaúng nhö nhöõng giaù trò töông ñoái trong töông quan so saùnh vôùi caùc<br /> <br /> 4<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(9) – 2013<br /> <br /> <br /> quoác gia khaùc), neân khoâng theå coù ña vaên toäc ngôøi treân phöông dieän vaên hoùa ñöôïc theå<br /> hoùa. Tuy nhieân, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, hieän khaùc nhau trong vaên hoùa vaät theå vaø phi<br /> moät maët, quaù trình toaøn caàu hoùa nhö laø taát vaät theå. Vaäy taïi sao vuøng Trung Ñoâng, nôi coù<br /> yeáu lòch söû taùc ñoäng saâu saéc ñeán ñôøi soáng cuûa nhieàu toäc ngöôøi sinh soáng laïi coù söï töông<br /> caùc coäng ñoàng cö daân trong ñoù coù Haøn Quoác, ñoàng veà vaên hoùa?<br /> daãn ñeán giao löu vaên hoùa toäc ngöôøi. Maët<br /> Vuøng Trung Caän Ñoâng laø moät trong<br /> khaùc, caùc cuoäc hoân nhaân xuyeân quoác gia giöõa<br /> nhöõng caùi noâi hình thaønh sôùm nhaát hoaït<br /> nam giôùi Haøn Quoác vôùi phuï nöõ nöôùc ngoaøi<br /> ñoäng kinh teá saûn xuaát noâng nghieäp (Peter<br /> (trong ñoù coù Vieät Nam) daãn ñeán hình thaønh<br /> Bellwood, 2010). Vaø cuõng coù leõ vì vaäy maø<br /> caùc gia ñình ña vaên hoùa vaø roäng hôn laø hình<br /> xuaát hieän neàn vaên minh sôùm, daãn ñeán nôi<br /> thaønh coäng ñoàng ña vaên hoùa (hieåu theo tình<br /> ñaây ra ñôøi nhieàu toân giaùo lôùn theá giôùi. Caùc<br /> huoáng trong moät coäng ñoàng nhaát ñònh nhö<br /> coäng ñoàng cö daân nôi ñaây coù nguoàn goác khaùc<br /> moät laøng, moät xaõ coù caùc cuoäc hoân nhaân xuyeân<br /> nhau, theå hieän trong ngoân ngöõ. Caùc nöôùc AÛ<br /> quoác gia). Trong boái caûnh ñoù ôû Haøn Quoác ñaõ<br /> Raäp laø nhöõng quoác gia ña toäc ngöôøi. Trong<br /> xuaát hieän khaùi nieäm ‚xaõ hoäi ña vaên hoùa‛<br /> caùc quoác gia AÛ Raäp, cuøng cö truù vôùi ngöôøi AÛ<br /> (Kim, Won Sook, 2011). Xaõ hoäi ña vaên hoùa ôû<br /> Raäp coøn coù caùc coäng ñoàng cö daân khaùc. Thí<br /> Haøn Quoác coù lòch söû hình thaønh khaùc vôùi caùc<br /> duï nhö ôû Siri, ngoaøi ngöôøi AÛ Raäp laø toäc<br /> xaõ hoäi ña vaên hoùa nhö Australia hay Vieät<br /> ngöôøi chính chieám tôùi 88% daân soá caû nöôùc,<br /> Nam. Baûn thaân caùc quoác gia nhö Australia<br /> coøn coù tôùi 8 toäc ngöôøi khaùc nhö ngöôøi Kurd,<br /> hay Vieät Nam laø ngay töø khi hình thaønh ñaõ<br /> ngöôøi Turkmen, ngöôøi Armenia, ngöôøi chaâu<br /> laø caùc quoác gia ña toäc ngöôøi, neân ngay töø khi<br /> AÂu; hay taïi Iraq, beân caïnh ngöôøi AÛ Raäp coøn<br /> ra ñôøi ñaõ laø caùc quoác gia ña vaên hoùa.<br /> coù ngöôøi Kurd, ngöôøi Thoå Nhó Kyø, ngöôøi<br /> Coøn caùc nöôùc AÛ Raäp roõ raøng coù tình<br /> Iran, ngöôøi chaâu AÂu. Thaønh phaàn toäc ngöôøi ôû<br /> hình khaùc so vôùi Haøn Quoác hay Vieät Nam.<br /> caùc nöôùc coøn laïi cuõng coù tình hình töông töï<br /> Nhöng taïi sao khu vöïc naøy laïi coù söï töông (G. Spaznhikop, 1976). Caùc quoác gia ña toäc<br /> ñoàng veà vaên hoùa giöõa caùc toäc ngöôøi? Neáu ngöôøi thöôøng laø nhöõng quoác gia ña toân giaùo.<br /> thöøa nhaän vaên hoùa laø saûn phaåm do chính Bôûi cô cheá môû roäng laõnh thoå cuûa toân giaùo<br /> toäc ngöôøi ñoù saùng taïo hay tieáp thu coù choïn khaùc vôùi cô cheá môû roäng laõnh thoå toäc ngöôøi.<br /> loïc töø caùc toäc ngöôøi khaùc vaø baûn ñòa hoùa do Laõnh thoå toäc ngöôøi ñöôïc môû roäng chuû yeáu<br /> quaù trình giao löu vaên hoùa maø coù, thì moãi toäc baèng con ñöôøng baïo löïc. Caùc toäc ngöôøi coù öu<br /> ngöôøi coù neàn vaên hoùa rieâng cuûa mình, cho duø theá veà daân cö, veà trình ñoä phaùt trieån kinh<br /> caùc toäc ngöôøi soáng xen keõ trong moät moâi teá, xaõ hoäi, khi coù nhu caàu laõnh thoå thöôøng<br /> tröôøng cuï theå. ÔÛ ñoàng baèng soâng Cöûu Long, duøng phöông phaùp baïo löïc ñeå ñaït ñöôïc tham<br /> caùc toäc ngöôøi Vieät, Khmer, Hoa, Chaêm soáng voïng cuûa mình. Do duøng söùc maïnh ñeå môû<br /> xen keõ vaø ñaõ xaûy ra quaù trình giao löu vaên roäng laõnh thoå, neân caùc toäc ngöôøi khi ñaõ<br /> hoùa hình thaønh moät neùt vaên hoùa chung cho chieán thaéng treân chieán tröôøng thöôøng di daân<br /> caû khu vöïc, maø coù ngöôøi goïi ñoù laø ‚vaên minh ñeán ñònh cö, daãn ñeán laõnh thoå toäc ngöôøi<br /> mieät vöôøn‛ (Sôn Nam). Nhöng, neáu xem xeùt ñöôïc môû roäng khaù nhanh. Coøn cô cheá môû<br /> kĩ, chuùng ta laïi thaáy coù söï khaùc bieät giöõa caùc roäng laõnh thoå cuûa caùc toân giaùo chuû yeáu döïa<br /> 5<br /> Journal of Thu Dau Mot University, No 2(9) – 2013<br /> <br /> <br /> vaøo naêng löïc cuûa caùc nhaø truyeàn giaùo. Moät Khi ñaõ tin theo moät tín ñieàu (nieàm tin toân<br /> nhaø truyeàn giaùo gioûi cuõng chæ coù theå môû roäng giaùo) tín ñoà, chöùc saéc tuaân thuû thöïc thi<br /> taàm aûnh höôûng trong moät khoâng gian cho nhöõng qui ñònh ñoù thöôøng xuyeân daãn ñeán<br /> pheùp. Maët khaùc, söï tieáp nhaän moät toân giaùo hình thaønh neùt vaên hoùa khaùc bieät vôùi caùc<br /> môùi (thöïc chaát laø moät vaên hoùa môùi) cuõng coäng ñoàng cö daân khaùc. Toân giaùo chæ laø moät<br /> khoâng gioáng nhau giöõa caùc coäng ñoàng toäc thaønh toá vaên hoùa cuûa moät toäc ngöôøi, cho duø<br /> ngöôøi, thaäm chí cuõng khoâng gioáng nhau ñoù laø toân giaùo theá giôùi hay khu vöïc. Nhöng<br /> ngay trong moät toäc ngöôøi. Thaønh phaàn toäc taïi sao nhöõng ngöôøi AÛ Raäp laïi coù söï thoáng<br /> ngöôøi ña daïng ôû moät khu vöïc taát yeáu daãn nhaát vaên hoùa?<br /> ñeán ña toân giaùo. Caùc nöôùc AÛ Raäp haàu heát laø Nhö chuùng toâi ñaõ nhaán maïnh, maëc duø ôû<br /> caùc nöôùc ña toân giaùo nhö Siri, Libaêng, Iraq. caùc nöôùc AÛ Raäp laø caùc quoác gia ña toäc ngöôøi,<br /> Töøng quoác gia trong khu vöïc beân caïnh toân ña toân giaùo, nhöng ñaïi boä phaän cö daân trong<br /> giaùo chính nhö ñaïo Islam, coøn coù ñaïo Coâng caùc quoác gia ñoù theo Islam. Coù theå noùi Islam<br /> giaùo cuûa ngöôøi chaâu AÂu, AÁn ñoä giaùo cuûa ngöôøi ñaõ chi phoái saâu saéc ñeán ñôøi soáng kinh teá,<br /> AÁn Ñoä vaø caùc toân giaùo gaén lieàn vôùi töøng toäc chính trò, vaên hoùa cuûa caùc cö daân trong khu<br /> ngöôøi nhö ngöôøi Armenia. Tuy nhieân, ñaïo vöïc. Tín ñieàu cô baûn cuûa ñaïo Islam laø ‚vaïn<br /> Islam laø toân giaùo chính cuûa cö daân vuøng naøy vaät khoâng phaûi laø chuùa, chæ coù chaân Chuùa;<br /> Mohammed laø söù giaû cuûa chuùa‛. Kinh Coran<br /> nhö Siri coù tôùi 89% cö daân theo ñaïo Islam,<br /> laø kinh ñieån thaàn thaùnh duy nhaát cuûa ñaïo<br /> Iraq coù 94,5% cö daân theo ñaïo Islam, Jordani<br /> Islam, laø nguoàn goác cheá ñoä tín ngöôõng vaø toân<br /> coù tôùi 95% cö daân theo ñaïo Islam, coù tôùi<br /> giaùo cuûa ñaïo Islam, laø nguyeân taéc cô baûn cuûa<br /> 99,7% cö daân AÛ Raäp Saudi theo ñaïo Islam (G.<br /> giaùo lí ñaïo Islam, vaø laäp phaùp nöôùc Islam, laø<br /> Spaznhikop, 1976). Böùc tranh toân giaùo ôû caùc<br /> chuaån möùc toái cao ñeå chæ ñaïo moïi haønh vi caù<br /> quoác gia AÛ Raäp heát söùc ña daïng, bôûi thaønh<br /> nhaân vaø ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa tín ñoà. Ngöôøi<br /> phaàn toäc ngöôøi ña daïng trong töøng quoác gia,<br /> tín ñoà Islam trong ñôøi soáng haøng ngaøy phaûi<br /> nhöng ñaïi boä phaän cö daân AÛ Raäp laø tín ñoà<br /> tuaân thuû naêm boån phaän caên baûn cuûa Islam.<br /> ñaïo Islam, coù tôùi treân 90% daân soá vuøng naøy Naêm boån phaän laø naêm truï coät cuûa ñöùc tin laø:<br /> theo ñaïo Islam (G. Spaznhikop, 1976). xaùc tín, caàu nguyeän haøng ngaøy, nhòn aên ban<br /> Toân giaùo laø moät hieän töôïng xaõ hoäi vaø ngaøy thaùng 9 Islam lòch, boá thí vaø haønh<br /> vaên hoùa. Trong lòch söû phaùt trieån cuûa caùc toäc höông thaùnh ñòa Mecca. Ñoái vôùi cö daân<br /> ngöôøi ñaõ vaø ñang theo nhöõng toân giaùo khaùc Islam, vieäc thöïc hieän naêm boån phaän caên baûn<br /> nhau, laøm cho böùc tranh vaên hoùa toäc ngöôøi coù taàm quan troïng ñaëc bieät, vì giaùo chuû<br /> theâm phong phuù. Caùc toân giaùo quoác teá hay Mohammed ñaõ khaúng ñònh naêm boån phaän<br /> khu vöïc ñeàu coù giaùo luaät, giaùo lí. Giaùo luaät, ñoù laø naêm truï coät neàn taûng cuûa ñaïo Islam.<br /> giaùo lí qui ñònh haønh vi öùng xöû cuûa caùc tín Moãi tín ñoà Islam nhaän thöùc moät caùch ñaày ñuû<br /> ñoà, chöùc saéc ñoái vôùi thieân nhieân, ñoái vôùi con naêm boån phaän ñoù vaø thöïc hieän nghieâm tuùc.<br /> ngöôøi. Moãi tín ñoà, chöùc saéc ñeàu phaûi thöïc Hôn nöõa, theo quan nieäm chung cuûa caùc tín<br /> hieän nghieâm tuùc giaùo luaät, giaùo lí. Caùc toân ñoà Islam, moïi caù nhaân ñeàu bình ñaúng tröôùc<br /> giaùo laïi coù nieàm tin khaùc nhau veà vuõ truï, veà Thöôïng ñeá Allah vaø hoaøn toaøn chòu traùch<br /> cuoäc soáng hieän taïi vaø töông lai, neân toå chöùc nhieäm veà taát caû caùc haønh vi cuûa mình trong<br /> coäng ñoàng, giaùo luaät, giaùo lí cuõng khaùc nhau. ngaøy phaùn xeùt cuoái cuøng. Laø nhöõng tín ñoà<br /> <br /> 6<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(9) – 2013<br /> <br /> <br /> ngoan ñaïo, nhöõng ngöôøi theo ñaïo Islam treân chöùc...). Nhöng coù moät thöïc teá laø ôû ñaâu coù söï<br /> toaøn theá giôùi thöïc thi moät caùch ñaày ñuû caùc lieân keát giöõa toân giaùo vaø nhaø nöôùc, thì ôû ñoù<br /> boån phaän vaø traân troïng nhöõng neùt vaên hoùa, seõ taïo neân söùc maïnh ñeå giai caáp caàm quyeàn<br /> nhaát laø kinh Coran. Traûi qua haøng ngaøn coù theå ñaït ñöôïc khaùt voïng chinh phuïc vaø aùp<br /> naêm töø theá heä naøy ñeán theá heä khaùc, töø ñöùc böùc caùc toäc ngöôøi khaùc. Söï hôïp nhaát baûn<br /> tin bieán thaønh haønh ñoäng nhöõng tín ñoà nguyeân toân giaùo vaø baûn nguyeân theá tuïc, boä<br /> Islam ñaõ hình thaønh nhöõng thaønh toá vaên maùy vaø quyeàn löïc toân giaùo. Khoâng ôû moät<br /> hoùa laøm neân söï khaùc bieät vôùi caùc coäng ñoàng vöông quoác Islam, moät nhaø nöôùc Islam naøo<br /> cö daân khaùc khoâng theo Islam. Nhöõng thaønh laïi coù toå chöùc giaùo hoäi choáng laïi nhaø nöôùc.<br /> toá vaên hoùa ñoù ñöôïc truyeàn daãn töø theá heä naøy Khaùc vôùi Thieân chuùa giaùo, Islam ñaõ hình<br /> ñeán theá heä khaùc daãn ñeán hình thaønh neàn thaønh trong ñieàu kieän hôïp nhaát chính trò -<br /> vaên hoùa chung, coøn goïi laø vaên minh Islam, toân giaùo, coøn nhöõng thuû lónh cuûa noù laø chính<br /> cuûa taát caû coäng ñoàng cö daân Islam treân caùc thuû lónh chính trò vaø ñoàng thôøi cuõng laø<br /> phaïm vi toaøn theá giôùi. Ñoù laø nhöõng giaù trò caùc thuû lónh toân giaùo - caùc nhaø tieân tri, caùc<br /> vaên hoùa chung cuûa caû coäng ñoàng Islam. quoác vöông vaø nhöõng ngöôøi trôï giuùp hoï taïi<br /> Trong tröôøng hôïp cuï theå naøy, toân giaùo ñaõ coù caùc quoác gia ñoù. Trong nhöõng tröôøng hôïp<br /> vai troø to lôùn vaø quyeát ñònh ñeán söï hình nhö vaäy söùc maïnh cuûa nhaø nöôùc vaø söùc<br /> thaønh vaên hoùa khoâng chæ ñoái vôùi moät toäc maïnh cuûa toân giaùo laø moät söï coäng höôûng ñeå<br /> ngöôøi cuï theå, maø caû moät coäng ñoàng cö daân thöïc hieän caùc coâng vieäc cuûa ñaïo vaø ñôøi.<br /> thuoäc caùc toäc ngöôøi khaùc nhau, sinh soáng ÔÛ nhöõng cö daân theo ñaïo Islam coù moät<br /> trong caùc quoác gia khaùc nhau, nhöng cuøng söï coäng caûm vôùi nhöõng ngöôøi ñoàng ñaïo ñöôïc<br /> theo moät toân giaùo. Chuùng ta khoâng thaáy coù theå hieän qua thaùnh chieán. Ñieàu naøy theå hieän<br /> tình hình töông töï ôû caùc khu vöïc khaùc, khi<br /> roõ khi caùc tín ñoà Islam tham gia trong caùc<br /> maø cö daân coù nieàm tin toân giaùo nhö nhau.<br /> cuoäc xung ñoät ôû nhieàu nôi treân theá giôùi. Tinh<br /> Thí duï nhö ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, nôi coù<br /> thaàn naøy coù maët tích cöïc trong chia seû khoù<br /> caùc toäc ngöôøi sinh soáng ôû caùc quoác gia khaùc<br /> khaên giöõa nhöõng ngöôøi ñoàng ñaïo, nhöng seõ<br /> nhau cuøng theo moät nieàm tin toân giaùo,<br /> laø raát khoù khaên khi giaûi quyeát caùc cuoäc xung<br /> nhöng laïi coù söï khaùc bieät veà vaên hoùa (nhö<br /> ñoät, maø lôïi ích giöõa caùc beân khoâng roõ raøng.<br /> caùc nöôùc Thaùi Lan, Mieán Ñieän, Laøo,<br /> Coù leõ, do vieäc giao löu nhö vaäy giöõa caùc coäng<br /> Campuchia maø quoác giaùo laø Phaät giaùo,<br /> ñoàng cö daân daãn ñeán nhöõng neùt vaên hoùa<br /> nhöng laïi coù nhieàu khaùc bieät trong vaên hoùa<br /> chung cho caû khu vöïc. Tröôùc baát kyø moät söï<br /> vaät theå vaø vaên hoùa phi vaät theå). Cuõng trong<br /> boái caûnh ñoù, nhöng ôû caùc quoác gia AÛ Raäp laïi kieän naøo coù lieân quan tôùi nieàm tin (nhö<br /> coù tình hình khaùc. Taïi sao coù tình hình nhö tranh bieám hoïa, ñoát kinh Coran…) ñeàu bò coi<br /> vaäy? Theo chuùng toâi, vôùi tö caùch laø moät toân laø phæ baùng ñaïo Islam hay Mohmmed ngöôøi<br /> giaùo baûn thaân Islam khoâng ñuû maïnh ñeå chi saùng laäp ñaïo Islam, vaø coù söï phaûn öùng gay<br /> phoái ñeán vaên hoùa caùc toäc ngöôøi, neáu khoâng gaét cuûa coäng ñoàng Islam treân toaøn theá giôùi.<br /> coù söï tham gia tích cöïc cuûa nhaø nöôùc. Toân Nhöõng söï kieän xuoáng ñöôøng bieåu tình choáng<br /> giaùo vaø nhaø nöôùc laø hai coäng ñoàng khoâng Myõ ñang dieãn ra ôû haàu heát caùc quoác gia<br /> ñoàng nhaát vôùi nhau veà moïi phöông dieän Islam trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ noùi leân<br /> (nhö vai troø, chöùc naêng cuõng nhö cô caáu toå taát caû. Moät böùc tranh bieám hoïa in trong taïp<br /> 7<br /> Journal of Thu Dau Mot University, No 2(9) – 2013<br /> <br /> <br /> chí, moät boä phim ñöôïc coâng dieãn, neáu coù moät toäc ngöôøi sinh soáng taïi caùc quoác gia naøy ñaõ coù<br /> chi tieát, duø raát nhoû coù yù pheâ phaùn Islam, ñeàu moät neàn vaên hoùa. Islam hoùa caùc coäng ñoàng cö<br /> laø nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán söï phaãn noä daân AÛ Raäp laø bieåu hieän roõ vai troø cuûa toân giaùo<br /> cuûa caû coäng ñoàng Islam. trong vieäc hình thaønh vaên hoùa cuûa moät coäng<br /> Toân giaùo coù vai troø quan troïng ñoái vôùi quaù ñoàng cö daân (bao goàm nhieàu thaønh phaàn toäâc<br /> trình hình thaønh vaên hoùa toäc ngöôøi. Tuy vaäy, ngöôøi, sinh soáng ôû nhieàu quoác gia khaùc nhau).<br /> xeùt veà toång theå vaên hoùa cuûa moät toäc ngöôøi, thì Ñaây laø moät tröôøng hôïp khaù ñaëc bieät, neáu so<br /> toân giaùo chæ laø moät trong nhieàu thaønh toá caáu saùnh vôùi caùc coäng ñoàng cö daân theo toân giaùo<br /> thaønh vaên hoùa toäc ngöôøi. Ngöôøi Vieät theo ñoäc thaàn, nhöng tín ñoà laïi soáng ôû caùc quoác gia<br /> nhieàu toân giaùo coù toân giaùo theá giôùi (nhö Phaät khaùc nhau. Nhöõng coäng ñoàng cö daân Ñoâng<br /> giaùo, Thieân Chuùa giaùo, Tin Laønh) coù toân giaùo Nam AÙ theo Phaät giaùo tuy coù chung nieàm tin,<br /> baûn ñòa (nhö Cao Ñaøi, Hoøa Haûo), nhöng caùc laïi thöïc haønh giaùo luaät, giaùo lí vaø caùc nghi<br /> toân giaùo ñoù chæ goùp phaàn laøm phong phuù vaên thöùc nhö nhau coù nhieàu yeáu toá vaên hoùa gioáng<br /> hoùa Vieät, maø khoâng coù vai troø chi phoái nhö nhau, nhöng khoâng theå hình thaønh moät coäng<br /> ñaïo Islam trong vaên hoùa cuûa caùc cö daân AÛ ñoàng vaên hoùa Phaät giaùo nhö ôû caùc quoác gia<br /> Raäp. Nhöõng coäng ñoàng cö daân theo moät toân Trung Ñoâng. Sôû dó coù tình hình naøy laø vì caùc<br /> giaùo seõ ít gaëp khoù khaên trong quaù trình giao tín ñoà Phaät giaùo ôû Ñoâng Nam AÙ khoâng coù<br /> löu tieáp xuùc vôùi nhöõng cö daân ñoàng toân giaùo. coäng ñoàng ngoân ngöõ, giöõa giaùo hoäi vaø nhaø<br /> Ngöôïc laïi, nhöõng coäng ñoàng cö daân theo caùc nöôùc khoâng coù moái quan heä töông taùc beàn<br /> toân giaùo khaùc nhau, seõ raát khoù khaên trong vöõng nhö ôû caùc nöôùc Trung Ñoâng. Maët khaùc,<br /> quaù trình hoäi nhaäp. Caùc quoác gia AÛ Raäp laø caàn thaáy roõ ñaëc tröng cuûa ñaïo Islam laø coù söï<br /> nhöõng quoác gia ña toäc ngöôøi, ña toân giaùo vaø hôïp nhaát cuûa baûn nguyeân toân giaùo vaø baûn<br /> ña vaên hoùa (xeùt theo nguoàn goác daân cö), nguyeân theá tuïc, boä maùy vaø quyeàn löïc toân giaùo.<br /> nhöng haàu heát cö daân vuøng naøy theo Islam. Khoâng moät quoác gia Islam giaùo naøo, moät nhaø<br /> Cö daân theo toân giaùo ñoäc thaàn do thöïc hieän nöôùc Islam giaùo naøo laïi coù toå chöùc choáng nhaø<br /> nghieâm tuùc giaùo luaät, giaùo lí ñaõ daãn ñeán hình nöôùc. Chính söï hôïp nhaát baûn nguyeân toân giaùo<br /> thaønh neùt vaên hoùa chung cho caû moät coäng vaø baûn nguyeân theá tuïc khi hình thaønh giaù trò<br /> ñoàng. Roõ raøng trong tröôøng hôïp caùc cö daân AÛ toái cao cuûa toân giaùo ñaõ aûnh höôûng tôùi nhieàu<br /> Raäp, toân giaùo ñaõ ñoùng vai troø chuû ñaïo trong maët cuûa truyeàn thoáng vaên hoùa Islam giaùo.<br /> doøng chaûy vaên hoùa cuûa caû coäng ñoàng cö daân. Ñaây laø nguyeân nhaân chính daãn ñeán hình<br /> Maëc duø, tröôùc khi Islam ra ñôøi hay du nhaäp thaønh vaên hoùa chung cuûa coäng ñoàng cö daân<br /> vaøo caùc quoác gia laùng gieàng, thì baûn thaân caùc caùc quoác gia AÛ Raäp.<br /> ARABIAN ETHNIC CULTURE VIEWED<br /> FROM THE RELIGIOUS PERSPECTIVE<br /> Ngo Van Le<br /> University of Social Sciences and Humanities<br /> Vietnam National University of Ho Chi Minh City<br /> ABSTRACT<br /> Religion plays an important role in the lives of ethnic groups viewed from cultural<br /> perspective, particularly for groups who follow monotheism. In many cases, religion plays the<br /> <br /> 8<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(9) – 2013<br /> <br /> <br /> main role in the ethnic segregation or convergence. However, if considered from the cultural<br /> perspective, religion, even monotheism, is only one of the cultural elements which diversify<br /> culture. This is because ethnic groups adopt a specific religion in the context of a previous<br /> cultural pedigree. The religion adopted therefore will only partly diversify the culture; it<br /> cannot totally replace all the previous cultural elements. But this truism does not hold<br /> everywhere. In Arabian countries, religion plays the decisive role in the formation of cultural<br /> elements not only of one specific ethnic group, but of nearly all the communities. Monotheism<br /> influences and controls the development of many ethnic groups in different countries,<br /> contributing to the diversification of culture, and playing the decisive role in forming common<br /> cultural elements of the various communities across different countries. This is how the<br /> Middle East differs in the process of forming ethnic groups. This article approaches the<br /> Arabian cultures from the religious perspective, with the purpose of clarifying cultural<br /> characteristics as well as the role of religion in the development process.<br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> [1] Bromlei (1987), Nhöõng quaù trình toäc ngöôøi trong theá giôùi hieän nay, NXB Khoa hoïc<br /> Maùtxcôva (tieáng Nga).<br /> [2] Hoaøng Taâm Xuyeân (1999), Möôøi toân giaùo lôùn treân theá giôùi, NXB Chính trò Quoác gia.<br /> [3] Kim, Won-Sook (2011), The history pf immigration policy in Korea, Chonnan National<br /> University Press.<br /> [4] Ngoâ Vaên Leä (2003), Moät soá vaán ñeà veà vaên hoùa toäc ngöôøi ôû Nam Boä vaø Ñoâng Nam AÙ,<br /> NXB Ñaïi hoïc Quoác gia TP. Hoà Chí Minh.<br /> [5] Ngoâ Vaên Leä (2004), Toäc ngöôøi vaø vaên hoùa toäc ngöôøi, NXB Ñaïi hoïc Quoác gia TP. Hoà Chí<br /> Minh.<br /> [6] Ngoâ Vaên Leä (2010), Vaên hoùa toäc ngöôøi - truyeàn thoáng vaø bieán ñoåi, NXB Ñaïi hoïc Quoác<br /> gia TP. Hoà Chí Minh.<br /> [7] Ngoâ Vaên Leä (2011) chuû nhieäm, Ñaëc tröng tín ngöôõng toân giaùo vaø sinh hoaït vaên cuûa caùc<br /> coäng ñoàng cö daân Nam Boä, ñeà taøi caáp nhaø nöôùc trong Ñeà aùn khoa hoïc xaõ hoäi caáp nhaø<br /> nöôùc: Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån vuøng ñaát Nam Boä (nghieäm thu naêm 2011).<br /> [8] G. Spaznhikop (1976), Caùc toân giaùo ôû Taây AÙ, NXB Khoa hoïc Maùtxcôva (tieáng Nga).<br /> [9] Ñaëng Nghieâm Vaïn (1993), Quan heä toäc ngöôøi trong moät quoác gia, NXB Khoa hoïc Xaõ<br /> hoäi.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 9<br />