Về mối quan hệ giữa xã và thôn, quản lý và tự quản - Hoàng Chí Bảo

X· héi häc sè 3 (79), 2002 27<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VÒ mèi quan hÖ gi÷a x· vµ th«n,<br /> qu¶n lý vµ tù qu¶n<br /> <br /> Hoµng ChÝ B¶o<br /> <br /> <br /> 1. CÇn nhËn thøc ®óng tiÒn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®æi míi HÖ<br /> thèng chÝnh trÞ ë c¬ së n«ng th«n.<br /> §Ó gãp phÇn ®æi míi vµ n©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng cña HÖ thèng chÝnh trÞ<br /> ë c¬ së n«ng th«n theo tinh thÇn NghÞ quyÕt Trung −¬ng 5 (Khãa IX), cÇn ph¶i lµm<br /> s¸ng tá mét sè tiÒn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, coi ®ã lµ ®iÓm xuÊt ph¸t, lµ c¬ së ®Ó ®¸nh<br /> gi¸ hiÖn tr¹ng, ph©n tÝch nguyªn nh©n vµ x¸c ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p ®èi víi HÖ thèng<br /> chÝnh trÞ ë c¬ së n«ng th«n n−íc ta hiÖn nay. ChØ cã dùa trªn nh÷ng tiÒn ®Ò ®óng míi<br /> cã thÓ t×m ®−îc ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p ®óng cho mçi vÊn ®Ò ®Æt ra.<br /> C¸ch ®©y h¬n 15 n¨m, t¹i §¹i héi VI (12 – 1986), §¶ng ta ®· khëi x−íng vµ<br /> quyÕt ®Þnh mét ®−êng lèi chiÕn l−îc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña n−íc ta, ®ã lµ ®−êng lèi<br /> §æi míi. §¶ng ta nhÊn m¹nh r»ng, ®Ó ®æi míi x· héi, tr−íc hÕt ph¶i ®æi míi t− duy,<br /> ®Æc biÖt lµ t− duy kinh tÕ ®Ó tõng b−íc h×nh thµnh nhËn thøc míi vÒ chñ nghÜa x·<br /> héi. §ã chÝnh lµ tiÒn ®Ò lý luËn - nhËn thøc cña ®æi míi kinh tÕ, ®æi míi chÝnh trÞ<br /> còng nh− ®æi míi x· héi g¾n liÒn víi cuéc vËn ®éng d©n chñ hãa toµn diÖn c¸c lÜnh<br /> vùc cña ®êi sèng.<br /> §¶ng ta còng ®ång thêi nhÊn m¹nh vµ kh¼ng ®Þnh mét nguyªn t¾c cã tÝnh<br /> chÊt quan ®iÓm vµ ý nghÜa ph−¬ng ph¸p luËn quan träng lµ: nh×n th¼ng vµo sù thËt,<br /> ®¸nh gi¸ ®óng sù thËt. §ã lµ th¸i ®é khoa häc nghiªm tóc, lµ th¸i ®é t«n träng sù<br /> thËt, t«n träng hiÖn thùc kh¸ch quan. §ã còng lµ thÓ hiÖn tÝnh trung thùc, tr¸ch<br /> nhiÖm vµ b¶n lÜnh chÝnh trÞ cña mét §¶ng c¸ch m¹ng cÇm quyÒn tr−íc cuéc sèng cña<br /> nh©n d©n vµ t−¬ng lai ph¸t triÓn cña d©n téc. Nhê sù thÊm nhuÇn quan ®iÓm thùc<br /> tiÔn, sù x¸c ®Þnh ®óng nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ®ã mµ §¶ng ta ®· ®¸nh gi¸<br /> ®óng t×nh h×nh ®Êt n−íc khi b−íc vµo ®æi míi lóc bÊy giê vµ nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh<br /> s¸ch, gi¶i ph¸p ®æi míi ®óng ®¾n, s¸ng t¹o mµ §¶ng ®−a ra ®· nhanh chãng ®i vµo<br /> cuéc sèng, ®−îc cuéc sèng chÊp nhËn vµ nh©n d©n hÕt lßng ñng hé.<br /> Thµnh tùu kinh nghiÖm cña h¬n 15 n¨m ®æi míi võa qua ®· cung cÊp nhiÒu<br /> bµi häc quan träng ®ång thêi còng ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò míi n¶y sinh tõ thùc tiÔn cuéc<br /> sèng ®Ó chóng ta tiÕp tôc ®æi míi, tiÕp tôc nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã,<br /> h−íng tíi môc tiªu ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë n−íc ta.<br /> Theo tinh thÇn ®ã, viÖc ®æi míi vµ n©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng cña HÖ<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 28 VÒ mèi quan hÖ gi÷a x· vµ th«n, qu¶n lý vµ tù qu¶n<br /> <br /> thèng chÝnh trÞ ë c¬ së n«ng th«n ®ßi hái ph¶i lµm râ nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn vµ thùc<br /> tiÔn cña nã.<br /> Liªn quan trùc tiÕp tíi vÊn ®Ò nµy, cã hµng lo¹t c©u hái ®Æt ra, mµ næi bËt lµ<br /> nh÷ng c©u hái sau ®©y:<br /> Thø nhÊt, ®æi míi HÖ thèng chÝnh trÞ ë n−íc ta ®−îc ®Æt ra ngay tõ khi b¾t<br /> ®Çu c«ng cuéc ®æi míi. V× sao ®Õn nay chóng ta míi ®Ò cËp tíi vµ chó träng gi¶i quyÕt<br /> vÊn ®Ò ®æi míi HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së, ®Æc biÖt ë n«ng th«n? Nãi c¸ch kh¸c c¸i g×<br /> ®ang hèi thóc m¹nh mÏ sù cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi HÖ thèng chÝnh trÞ ë n«ng th«n?<br /> §©u lµ môc ®Ých mµ cuéc vËn ®éng ®æi míi nµy h−íng tíi?<br /> Thø hai, cïng víi ®æi míi, ë n−íc ta ®· diÔn ra cuéc vËn ®éng d©n chñ hãa<br /> toµn diÖn c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng. Sau h¬n mét thËp kû thùc hiÖn cuéc vËn ®éng<br /> nµy, ë n−íc ta næi lªn mét vÊn ®Ò bøc xóc lµ d©n chñ ë c¬ së, ®Æc biÖt lµ d©n chñ ë<br /> n«ng th«n, d©n chñ cña n«ng d©n. Tõ ®ã mµ xuÊt hiÖn quy chÕ d©n chñ ë lµng x·.<br /> Trªn thùc tÕ, quy chÕ nµy chØ ra ®êi sau sù kiÖn n«ng d©n ë c¸c lµng x· cña tØnh Th¸i<br /> B×nh ®· khiÕu kiÖn ®«ng ng−êi, kÐo dµi, v−ît cÊp ®Ó ph¶n øng nh÷ng hiÖn t−îng tiªu<br /> cùc x¶y ra ë c¬ së, t¹o thµnh nh÷ng ®iÓm nãng chÝnh trÞ - x· héi vµo nh÷ng n¨m 94 -<br /> 97 vµ 97 - 2000. VËy, gi÷a viÖc thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së víi ®æi míi HÖ<br /> thèng chÝnh trÞ ë c¬ së n«ng th«n cã mèi liªn hÖ nh− thÕ nµo? V× sao kh«ng ®æi míi<br /> c¨n b¶n hiÖn tr¹ng HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së nh− hiÖn nay th× kh«ng thÓ thùc hiÖn<br /> ®−îc quy chÕ d©n chñ ë c¬ së mµ §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· ban hµnh?<br /> Thø ba, tõ nhiÒu n¨m nay, d−íi t¸c ®éng vµ ¶nh h−ëng tÝch cùc cña c¬ chÕ<br /> kho¸n trong n«ng nghiÖp vµ ®èi víi c¸c hé n«ng d©n, ë n«ng th«n n−íc ta cã hiÖn<br /> t−îng t¸i lËp l¹i lµng tiÓu n«ng, x¸c lËp l¹i vai trß cña kinh tÕ hé gia ®×nh vµ vÞ thÕ<br /> cña ng−êi n«ng d©n, hé n«ng d©n . §i liÒn víi hiÖn t−îng kinh tÕ - x· héi nµy lµ mét<br /> hiÖn t−îng v¨n hãa ®éc ®¸o. §ã lµ sù t¸i lËp l¹i h−¬ng −íc, gäi lµ h−¬ng −íc míi hay<br /> quy −íc lµng v¨n hãa, nhiÒu tæ chøc x· héi tù nguyÖn cña d©n, do d©n lËp ra ®· ®i<br /> vµo ho¹t ®éng nh− nh÷ng tæ chøc phi chÝnh thèng. Nh÷ng nh©n tè nµy cã t¸c dông<br /> nh− thÕ nµo vµ ®Õn møc nµo ®èi víi viÖc thùc hiÖn d©n chñ ë n«ng th«n ®ång thêi<br /> thóc ®Èy sù ®æi míi HÖ thèng chÝnh trÞ ë n«ng th«n?<br /> Thø t−, còng tõ nhiÒu n¨m nay, vai trß cña th«n (lµng) ngµy cµng trë nªn quan<br /> träng, nhÊt lµ tõ khi cã phong trµo d©n trùc tiÕp bÇu tr−ëng th«n ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng<br /> viÖc tù qu¶n céng ®ång. Th«n (lµng) lµ mét ®¬n vÞ cÊu thµnh cña x· nh−ng chØ cã x·<br /> míi lµ mét cÊp cña hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n−íc, (cÊp c¬ së), trong khi th«n<br /> lµ mét ®¬n vÞ tù qu¶n céng ®ång. VËy quan hÖ gi÷a x· vµ th«n, gi÷a qu¶n lý vµ tù<br /> qu¶n,gi÷a ph¸p luËt (luËt n−íc ) vµ h−¬ng −íc (luËt lµng) cÇn ®−îc nhËn thøc vµ xö lý<br /> nh− thÕ nµo cho ®óng ? Nh÷ng mèi quan hÖ nµy ph¶i ch¨ng ®· chi phèi trùc tiÕp ®èi<br /> víi viÖc thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ vµ ®æi míi HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së n«ng th«n ?<br /> Thø n¨m, trong t×nh h×nh hiÖn nay, cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc ë thêi<br /> kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, ®êi sèng x· héi n«ng th«n còng ®ang<br /> diÔn ra nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c víi mét nhÞp ®é nhanh chãng. N«ng th«n n−íc ta<br /> ®ang chÞu t¸c ®éng ®ång thêi cña c¸c nh©n tè: kinh tÕ hµng hãa vµ c«ng nghiÖp hãa<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Hoµng ChÝ B¶o 29<br /> <br /> n«ng th«n, d©n chñ hãa vµ ®« thÞ hãa. Víi nh÷ng t¸c ®éng ®ã, ë n«ng th«n ®ang diÔn<br /> ra ph©n hãa giµu- nghÌo vµ xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ®ang thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu<br /> kinh tÕ ®Ó chuyÓn kinh tÕ thuÇn n«ng thµnh kinh tÕ hµng hãa, võa ph¸t triÓn kinh tÕ<br /> hé, võa x©y dùng kinh tÕ hîp t¸c, kinh tÕ trang tr¹i vµ hîp t¸c x· kiÓu míi. D¹y<br /> nghÒ cho n«ng d©n ®ang lµ mét yªu cÇu bøc xóc ®Ó t¹o nguån nh©n lùc chÊt l−îng<br /> cao. Thay cho h×nh ¶nh ng−êi n«ng d©n cæ truyÒn vµ lµng x· cæ truyÒn lµ h×nh ¶nh<br /> ng−êi n«ng d©n hiÖn ®¹i cã häc vÊn, häc thøc, cã nghÒ chuyªn m«n ®−îc ®µo t¹o vµ<br /> mét n«ng th«n míi, hiÖn ®¹i x· héi chñ nghÜa. Phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn Êy,<br /> viÖc ®æi míi vµ x©y dùng HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së n«ng th«n cÇn ph¶i ®−îc gi¶i<br /> quyÕt nh− thÕ nµo? VÊn ®Ò x©y dùng §¶ng bé, chi bé ë n«ng th«n trong s¹ch v÷ng<br /> m¹nh, coi ®ã lµ kh©u then chèt, c¶i c¸ch vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña chÝnh quyÒn cÊp<br /> x·, coi ®ã lµ ®iÓm ®ét ph¸ cïng víi t¨ng c−êng vai trß, t¸c dông cña MÆt trËn, cña c¸c<br /> ®oµn thÓ trong HÖ thèng chÝnh trÞ, coi ®ã lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu...cÇn ®−îc cô<br /> thÓ hãa thµnh nh÷ng nhiÖm vô vµ biÖn ph¸p thùc hiÖn ra sao ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶<br /> thùc sù, gãp phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, cñng cè lßng tin cña quÇn chóng<br /> n«ng d©n ®èi víi §¶ng, víi chÕ ®é.<br /> §ã lµ 5 vÊn ®Ò, 5 c©u hái lín ®Æt ra, cho phÐp chóng ta h×nh dung mét c¸ch<br /> tæng qu¸t t×nh h×nh vµ bèi c¶nh khi tiÕn hµnh ®æi míi vµ n©ng cao chÊt l−îng HÖ<br /> thèng chÝnh trÞ ë c¬ së n«ng th«n.<br /> Cã thÓ nãi, gi¶i quyÕt bÊt cø mét vÊn ®Ò, mét nhiÖm vô nµo nãi trªn, trªn mçi<br /> viÖc lµm, mçi b−íc ®i chóng ta ®Òu ®ông ch¹m trùc tiÕp ®Õn mét thùc tÕ phøc t¹p, ®ã<br /> lµ quan hÖ gi÷a x· vµ th«n, gi÷a qu¶n lý vµ tù qu¶n ë n«ng th«n. §©y qu¶ thËt lµ tiÒn<br /> ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ph¶i gi¶i quyÕt ®Ó ®æi míi HÖ thèng chÝnh trÞ ë n«ng th«n. MÆt<br /> kh¸c, chÝnh trong tiÕn tr×nh ®æi míi HÖ thèng chÝnh trÞ ë n«ng th«n mµ nhiÒu vÊn ®Ò<br /> thuéc nh÷ng mèi quan hÖ nµy sÏ béc lé râ ra. Thùc tiÔn cuéc sèng vµ kinh nghiÖm sÏ<br /> m¸ch b¶o cho chóng ta nhiÒu ®iÒu thiÕt thùc, bæ Ých ®Ó gi¶i quyÕt. Còng nh− vËy, kÕt<br /> qu¶ vµ thµnh tùu ®æi míi HÖ thèng chÝnh trÞ ë n«ng th«n sÏ gãp phÇn lµm s¸ng tá,<br /> ®Þnh h×nh b¶n chÊt nh÷ng mèi quan hÖ ®ã. Mäi gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch ®èi víi tæ chøc<br /> bé m¸y, ®èi víi ®éi ngò c¸n bé c¬ së ë n«ng th«n nh×n tõ ph−¬ng diÖn l·nh ®¹o vµ qu¶n<br /> lý, xÐt ®Õn cïng, ®Òu bÞ chi phèi bëi nh÷ng mèi quan hÖ nªu trªn.<br /> 2. X· vµ th«n, qu¶n lý vµ tù qu¶n ë n«ng th«n.<br /> ë n−íc ta, tõ sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945, khi chÝnh thÓ d©n chñ<br /> céng hßa ra ®êi, c¬ cÊu tæ chøc x· héi ë n«ng th«n kh¸c vÒ c¨n b¶n so víi lÞch sö tr−íc<br /> ®©y cña n«ng th«n cæ truyÒn thêi phong kiÕn vµ d−íi chÕ ®é thùc d©n. §ã lµ c¬ cÊu x·<br /> - th«n. X· lµ mét kh¸i niÖm hµnh chÝnh c¬ së, æn ®Þnh vµ cè ®Þnh ë n«ng th«n. Nãi tíi<br /> x· lµ nãi tíi mét cÊp qu¶n lý nhµ n−íc. §ã lµ cÊp c¬ së trong hÖ thèng 4 cÊp cña qu¶n<br /> lý hµnh chÝnh nhµ n−íc hiÖn hµnh: trung −¬ng - tØnh, thµnh phè - quËn, huyÖn vµ x·<br /> (gäi chung cho c¶ ph−êng vµ thÞ trÊn). Bèn cÊp qu¶n lý nµy ®−îc tæ chøc theo mét hÖ<br /> thèng däc. Tõ trªn xuèng sÏ lµ trung −¬ng - ®Þa ph−¬ng vµ c¬ së. NÕu nh×n tõ d−íi<br /> lªn sÏ lµ c¬ së - ®Þa ph−¬ng vµ toµn quèc. §ã lµ t¸c ®éng hai chiÒu lµm næi bËt vai trß<br /> ®Æc biÖt quan träng cña c¬ së.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 30 VÒ mèi quan hÖ gi÷a x· vµ th«n, qu¶n lý vµ tù qu¶n<br /> <br /> C¬ së nh×n theo chiÒu tõ trªn xuèng, xÐt vÒ quy m« vµ cÊp ®é tæ chøc th× lµ cÊp<br /> thÊp nhÊt, cÊp cuèi cïng. Còng cã thÓ coi cÊp c¬ së, cÊp x· lµ cÊp nhá nhÊt. NÕu trung<br /> −¬ng vµ toµn quèc ®−îc xem lµ chØnh thÓ, hÖ thèng cña c¸i vÜ m« th× c¬ së x· th−êng<br /> ®−îc xem lµ mét bé phËn hîp thµnh cña hÖ thèng qu¶n lý nhµ n−íc, ®øng ®Çu lµ nhµ<br /> n−íc trung −¬ng. C¬ së th−êng ®−îc h×nh dung lµ mét c¸i vi m«, lµ mét tÕ bµo, lµ mét<br /> phÇn tö hîp thµnh cña c¸i vÜ m« - c¶ n−íc vµ toµn quèc nh− mét c¬ thÓ sèng.<br /> XÐt theo quan hÖ quyÒn lùc, quyÒn h¹n, chøc tr¸ch cña tæ chøc nhµ n−íc, cÊp<br /> c¬ së x· lµ thÊp nhÊt, nhá nhÊt. HÖ thèng chÝnh trÞ ë cÊp x· còng nh− chÝnh quyÒn<br /> cÊp x· ®−¬ng nhiªn chÞu sù chØ ®¹o, kiÓm so¸t cña c¸c cÊp trªn, tõ huyÖn, tØnh tíi<br /> trung −¬ng. C¸i nhá nhÊt, thÊp nhÊt ®ã, hiÓn nhiªn cßn ®−îc minh chøng bëi quy m«<br /> diÖn tÝch, ®Þa giíi hµnh chÝnh vµ sè l−îng d©n c− mµ x· qu¶n lý.<br /> VÊn ®Ò lµ ë chç, c¸i thÊp nhÊt vµ nhá nhÊt cña cÊp x· kh«ng v× thÕ mµ ®ång<br /> nhÊt nã víi c¸i kÐm quan träng nhÊt, c¸i thuéc vÒ tr×nh ®é thÊp nhÊt so víi c¸c cÊp<br /> kh¸c trªn nã. Sù ®ång nhÊt, gi¶n l−îc nµy dï kh«ng bao giê thµnh v¨n nh−ng trªn<br /> thùc tÕ vÉn th−êng x¶y ra trong t©m lý, ý thøc, trong nhËn thøc cña kh«ng Ýt c¸n bé<br /> c¸c cÊp, c¸c ngµnh, kÓ c¶ c¸n bé cÊp trªn lÉn c¸n bé ë ngay c¬ së x·. Nã biÓu hiÖn ë<br /> t©m lý chñ quan, coi th−êng lÉn t©m lý tù ti, mÆc c¶m.<br /> Sù yÕu kÐm,tr× trÖ kÐo dµi cña cÊp x· do nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã<br /> nguyªn nh©n võa kÓ trªn.<br /> C¸i nhá nhÊt kh«ng bao giê lµ c¸i Ýt quan träng nhÊt. L·nh ®¹o, qu¶n lý ë cÊp<br /> thÊp nhÊt còng kh«ng bao giê ®−îc xem lµ chÊt l−îng thÊp nhÊt, nghÜa lµ yªu cÇu víi<br /> c¸n bé c¬ së x· thÕ nµo còng ®−îc. Mét c¸ch kh«ng tù gi¸c, do yÕu kÐm vÒ nhËn thøc<br /> mµ chóng ta v« t×nh ®· m¾c ph¶i sai lÇm nµy tõ lóc nµo kh«ng biÕt mµ cho tíi nay<br /> ch−a ph¶i ®· thanh to¸n hÕt.<br /> Râ rµng lµ, tÝnh chÊt, tÇm quan träng cña mçi cÊp ®é qu¶n lý kh«ng ph¶i do<br /> ®Þnh l−îng, mµ lµ do ®Þnh tÝnh, do chøc n¨ng, nhiÖm vô cña nã quy ®Þnh.<br /> H¬n n÷a, c¸i gäi lµ “bé phËn”, “vi m«” cña cÊp x· ph¶i ®−îc quan niÖm mét<br /> c¸ch biÖn chøng chø kh«ng ph¶i siªu h×nh. X· võa lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña<br /> chØnh thÓ qu¶n lý nhµ n−íc vµ x· héi, võa lµ mét chØnh thÓ cña b¶n th©n nã. X· lµ<br /> mét chØnh thÓ trong ho¹t ®éng vËn hµnh, tæ chøc vµ ®iÒu chØnh nh− tù nã ®· lµ mét<br /> c¬ thÓ sèng, dï nã vÉn lµ mét tÕ bµo hîp thµnh toµn bé c¬ thÓ sèng cña nhµ n−íc, mét<br /> cÊu kiÖn t¹o nªn tßa nhµ x· héi.<br /> X·, trong mét chõng mùc nµo ®ã mµ xÐt, nã lµ vi m« cña nhµ n−íc vµ x· héi<br /> nh−ng còng ®ång thêi lµ mét c¸i vÜ m« cña ®êi sèng cña nã mµ nã tån t¹i mét c¸ch cô thÓ<br /> sinh ®éng víi mét m«i tr−êng, mét kh«ng gian x¸c ®Þnh, mét tËp hîp v« sè nhiÒu c¸c<br /> quan hÖ x· héi nhiÒu chiÒu, ngang - däc, trªn -d−íi ®an xen nhau v« cïng phøc t¹p.<br /> X· lµ mét ®Þa bµn kinh tÕ - x· héi - chÝnh trÞ - v¨n hãa, n¬i cã c¶ mét céng<br /> ®ång d©n c− hµng ngh×n, hµng v¹n con ng−êi sinh sèng. “C¸i x· héi” vµ “C¸i nhµ<br /> n−íc" thu nhá Êy, trong h×nh th¸i cña x· ®· lµm cho x· lµ vi m« nh−ng mang tÇm<br /> cña vÜ m«, khi nã hµng ngµy, hµng giê ph¶i lo chuyÖn an sinh vµ an ninh, ®ång<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Hoµng ChÝ B¶o 31<br /> <br /> thuËn vµ hßa hîp ®Ó ph¸t triÓn cho hµng ngh×n, hµng v¹n con ng−êi. X· lµ mét tÕ<br /> bµo, lµm nªn sù sèng cña chÝnh c¬ thÓ nã vµ ®em l¹i sù sèng cho c¶ c¬ thÓ lín h¬n lµ<br /> x· héi. LÏ nµo sinh lùc, néi lùc, tiÒm lùc cña x· l¹i kh«ng quan träng? §ã lµ xÐt tÇm<br /> quan träng cña x· míi chØ thuÇn tõ gãc ®é vµ quan hÖ qu¶n lý, nh×n tõ trªn xuèng.<br /> Cßn nÕu xÐt tõ d−íi lªn, x· chÝnh lµ c¬ së, lµ nÒn t¶ng cña nhµ n−íc vµ x· héi.<br /> X· víi t− c¸ch lµ c¬ së, ®ã lµ n¬i diÔn ra ho¹t ®éng sèng cña d©n, ë ®©y tr−íc<br /> hÕt lµ n«ng d©n vµ c¸c hé n«ng d©n. X· lµ n¬i tæ chøc cuéc sèng cho nh©n d©n, lµ n¬i<br /> b¾t ®Çu cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh, tr−íc hÕt lµ cung cÊp l−¬ng thùc, thùc<br /> phÈm nu«i sèng toµn x· héi, cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp, s¶n phÈm hµng<br /> hãa cho thÞ tr−êng.<br /> Nãi tíi c¬ së lµ nãi tíi d©n vµ cuéc sèng cña d©n. C¬ së chÝnh lµ c¬ së x· héi,<br /> cña chÕ ®é, cña c¸ch m¹ng, cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. Sù æn ®Þnh b¾t ®Çu tõ æn ®Þnh ë<br /> c¬ së. §ã lµ tiÒn ®Ò cña ph¸t triÓn. Sù mÊt æn ®Þnh còng b¾t ®Çu tõ mÊt æn ®Þnh cña<br /> c¬ së. §ã lµ dÊu hiÖu ®Çu tiªn cña t×nh huèng mÊt æn ®Þnh trªn quy m« x· héi, ®iÒu<br /> ®¸ng lo ng¹i nhÊt cña chÕ ®é, cña sù nghiÖp chung. Th−êng th×, sù kh«ng b×nh yªn<br /> cña thÓ chÕ, x· t¾c b¾t ®Çu tõ chç lßng d©n kh«ng yªn. Quy luËt qu¶n lý cña mu«n<br /> ®êi lµ, cã d©n th× cã tÊt c¶ mµ mÊt d©n th× mÊt tÊt c¶. ThuËn lßng d©n, tøc lµ “nh©n<br /> hßa” ph¶i nh×n thÊy râ nhÊt, trùc tiÕp nhÊt tõ c¬ së qua th¸i ®é vµ hµnh vi ph¶n øng<br /> cña d©n chóng.<br /> Cho ®Õn nay, n−íc ta vÉn lµ mét n−íc n«ng nghiÖp. ë n«ng th«n, tøc lµ ë trªn<br /> d−íi 10.000 x·, ph−êng, trong ®ã sè x· lµ tuyÖt ®èi, cã tíi trªn 60 triÖu n«ng d©n víi<br /> 10 triÖu hé gia ®×nh n«ng d©n, chiÕm tíi 70% søc lao ®éng vµ 80% d©n sè c¶ n−íc.<br /> §¶ng cã trªn 2 triÖu ®¶ng viªn th× 50% sè ®¶ng viªn vµ 20% sè tæ chøc c¬ së §¶ng lµ<br /> ë n«ng th«n. §éi ngò c¸n bé c¬ së ë n«ng th«n - nh÷ng ng−êi mµ hiÖn nay ch−a<br /> h−ëng l−¬ng, chØ cã chÕ ®é phô cÊp vµ sinh ho¹t phÝ, nÕu tÝnh c¶ sè c¸n bé ë th«n, cã<br /> tíi trªn 2 triÖu ng−êi, mét n¨m nhµ n−íc ph¶i chi tõ ng©n s¸ch trung −¬ng vµ ®Þa<br /> ph−¬ng lµ 2.400 tû ®ång cho c¸c kho¶n phô cÊp nµy. VËy mµ, t×nh h×nh c¸c ®iÓm<br /> nãng chÝnh trÞ - x· héi ë n«ng th«n vÉn tiÕp tôc diÔn ra, hoÆc bét ph¸t hoÆc cßn ®ang<br /> tiÒm tµng, sau sù kiÖn Th¸i B×nh vµ T©y Nguyªn. HiÖn tr¹ng ®ã cho thÊy HÖ thèng<br /> chÝnh trÞ c¬ së ë n«ng th«n ph¶i ®−îc cñng cè, t¨ng c−êng nh− thÕ nµo.<br /> C¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn cßn lµ n¬i chøng thùc ®−êng lèi, chÝnh s¸ch, luËt<br /> ph¸p cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®i vµo cuéc sèng vµ ®−îc triÓn khai nh− thÕ nµo? Dï<br /> ®óng ®¾n, hoµn h¶o ®Õn ®©u, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch, luËt ph¸p míi chØ lµ kh¶ n¨ng.<br /> Muèn cho kh¶ n¨ng trë thµnh hiÖn thùc, t¹o thµnh kÕt qu¶ tÝch cùc, thóc ®Èy cuéc<br /> sèng ph¸t triÓn, ®em l¹i c¬m ¨n, ¸o mÆc, nhµ ë cho d©n, tù do, d©n chñ, c«ng b»ng ®Ó<br /> d©n thô h−ëng th× ®−êng lèi, chÝnh s¸ch, luËt ph¸p ph¶i ®i vµo cuéc sèng, ph¶i ®−îc<br /> vËt chÊt hãa th«ng qua tæ chøc, thÓ chÕ, ho¹t ®éng cña d©n. CÊp x· vµ c¬ së nãi<br /> chung, do ®ã lµ cÊp hµnh ®éng, cÊp ho¹t ®éng, tæ chøc thùc hiÖn ®−êng lèi chÝnh<br /> s¸ch, nghÞ quyÕt cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. C¸n bé c¬ së ph¶i lµ nh÷ng ng−êi cã n¨ng<br /> lùc giái, rÊt giái trong viÖc tËp hîp d©n, vËn ®éng d©n, t¹o nªn phong trµo hµnh ®éng<br /> cña d©n, h−íng vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi t¹i c¬ së.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 32 VÒ mèi quan hÖ gi÷a x· vµ th«n, qu¶n lý vµ tù qu¶n<br /> <br /> VËy lµ c¬ së, trong ®ã cã vÞ trÝ næi bËt cña x·, lµ n¬i diÔn ra sinh ®éng viÖc<br /> tuyªn truyÒn, qu¶ng b¸ c¸c th«ng tin míi nhÊt cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®èi víi d©n<br /> chóng, ®Ó “ý §¶ng” hîp víi “lßng d©n”, biÕn thµnh t©m nguyÖn, ý chÝ vµ hµnh ®éng<br /> cña d©n, thµnh viÖc cña d©n, tr¸ch nhiÖm lo toan chung cña d©n chóng.<br /> C¬ së, xÐt theo chiÒu c¹nh con ng−êi, trong quan hÖ víi d©n vµ cuéc sèng cña<br /> d©n, chÝnh lµ n¬i §¶ng, Nhµ n−íc, vµ chÕ ®é ta t×m thÊy ngän nguån cña mäi søc<br /> m¹nh vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o, lµ ®Þa chØ quan träng nhÊt, lµ tÇng s©u nhÊt mµ mäi chØ<br /> thÞ, nghÞ quyÕt, chñ tr−¬ng, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch ph¶i t×m ®Õn.<br /> §¶ng lµ mét §¶ng chiÕn ®Êu, ChÝnh phñ lµ mét chÝnh phñ hµnh ®éng, Nhµ<br /> n−íc lµ nhµ n−íc cña d©n, do d©n v× d©n. §oµn thÓ lµ tæ chøc vµ m«i tr−êng ho¹t<br /> ®éng cña d©n, thÓ hiÖn nguyÖn väng, lîi Ých cña d©n. Muèn ®−îc nh− vËy, tÊt c¶ ph¶i<br /> h−íng vÒ c¬ së, ®Õn víi d©n, thùc hiÖn tèt nhÊt sù ñy quyÒn cña d©n, lµm cho c¬ së<br /> thùc sù v÷ng m¹nh, thùc hiÖn d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra, d©n quyÕt<br /> ®Þnh. Muèn vËy, c¸n bé ph¶i tËn t©m, tËn lùc g−¬ng mÉu, phôc vô nh©n d©n “thËt<br /> thµ nhóng tay vµo viÖc”, “nãi ®i ®«i víi lµm”, “biÕt vËn ®éng d©n cho ®óng vµ cho<br /> khÐo”, “kh«ng ®Ó sãt mét ng−êi nµo”, “ph¶i thùc sù ãc nghÜ, m¾t nh×n, tai nghe,<br /> miÖng nãi, ch©n ®i, tay lµm”®Ó cho “d©n tin t−ëng, d©n yªu mÕn, d©n gióp ®ì, d©n<br /> ñng hé, d©n b¶o vÖ ”(Hå ChÝ Minh).<br /> C¬ së quan träng nh− vËy. X· lµ mét c¬ së nh− vËy, lµ n¬i “chÝnh quyÒn ë<br /> trong lßng d©n”, nhê ®ã mµ chÕ ®é, mµ HÖ thèng chÝnh trÞ míi cã søc m¹nh vµ hiÖu<br /> qu¶ thùc sù.<br /> Tuy nhiªn, còng tõ ®ã mµ l¹i ph¶i ®Ò phßng vµ kh¾c phôc mét nhËn thøc<br /> kh«ng ®óng cã thÓ x¶y ra.<br /> Coi th−êng x·, c¬ së x·, c¸n bé x· ®· lµ kh«ng ®óng nh−ng ë mét cùc kh¸c,<br /> tuyÖt ®èi hãa tÇm quan träng cña c¬ së, giao cho x· ®ñ mäi viÖc, biÕn x· nh− mét<br /> c¸i tói ®ùng, mét c¸i phÔu, giãt vµo ®ã ®ñ mäi thø th−îng vµng h¹ c¸m, ®ïn ®Èy<br /> xuèng x· nh÷ng tr¸ch nhiÖm vèn kh«ng ph¶i cña x· mµ x· kh«ng thÓ nµo c¸ng<br /> ®¸ng næi... còng lµ ®iÒu kh«ng thÓ chÊp nhËn ®−îc. §iÒu ®ã kh«ng ph¶i ®Ò cao x·<br /> mµ l¹i lµ mét biÕn thÓ kh¸c cña viÖc coi th−êng, h¹ thÊp nã, kh«ng lµm cho x·<br /> m¹nh lªn mµ chØ lµm cho x· yÕu ®i. C¸ch lµm Êy cña cÊp trªn l¹i v« t×nh më ®−êng<br /> cho x·, khuyÕn khÝch x· noi theo ®Ó x· tiÕp tôc ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm cña x· xuèng<br /> th«n, xãm, b¶n, Êp. X· tù biÖn luËn r»ng, “th«n lµ c¸nh tay nèi dµi cña x·”. HËu<br /> qu¶ lµ, nã tiÕp tôc kÐo dµi t×nh tr¹ng lén xén, lÉn lén chøc n¨ng, nhiÖm vô, l¶ng<br /> tr¸nh, ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm, ho¹t ®éng ¸ch t¾c, tr× trÖ, kh«ng lÊp ®−îc mµ cßn më<br /> réng thªm nh÷ng lç hæng trong qu¶n lý, cuèi cïng, d©n ph¶i g¸nh chÞu mäi hËu<br /> qu¶, mäi thua thiÖt, do l·ng phÝ, tham «, quan liªu, tham nhòng, t×nh tr¹ng nãi<br /> nhiÒu, lµm Ýt, nãi vµ lµm kh«ng ¨n khíp víi nhau, d©n chñ biÕn thµnh “quan chñ”,<br /> d©n ñy quyÒn thµnh ra d©n kh«ng cã quyÒn g× ®Ó kiÓm tra, kiÓm so¸t, d©n ®−îc bµn<br /> nh−ng kh«ng lµm theo ®óng ý d©n, d©n lµm nhiÒu mµ h−ëng kh«ng ®ñ, kh«ng Ýt<br /> tr−êng hîp d©n kh«ng ®−îc h−ëng.<br /> NÕu c¬ së x· lµ nh− vËy th× th«n trong quan hÖ víi x· lµ thÕ nµo?<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Hoµng ChÝ B¶o 33<br /> <br /> Th«n cßn gäi lµ lµng, mét c¸ch phæ biÕn, th«n, lµng lµ nh÷ng ph©n thÓ cña x·,<br /> trõ mét sè rÊt Ýt ngo¹i lÖ cßn di tån m« h×nh “nhÊt th«n (lµng) nhÊt x·”. X·, do ®ã lµ<br /> mét tËp hîp cña c¸c th«n. NÕu x· lµ mét kh«ng gian lín, ®Þnh h×nh, nã cè ®Þnh víi vÞ<br /> thÕ cña mét cÊp qu¶n lý hµnh chÝnh, th× th«n lµ mét kh¸i niÖm rÊt n¨ng ®éng, nã<br /> còng lµ mét thùc thÓ, mét b¶n thÓ nh−ng sinh ®éng h¬n nhiÒu, Ýt tÝnh chÊt quan liªu,<br /> hµnh chÝnh hãa h¬n nhiÒu so víi x·, víi c¸c cÊp trªn.<br /> Th«n, lµng g¾n bã m¸u thÞt víi tõng ng−êi d©n ë n«ng th«n, kÓ c¶ ng−êi d©n ë<br /> ®« thÞ, trong tËn chiÒu s©u t©m lý, tiÒm thøc cña mçi ng−êi. Th«n biÓu ®¹t mét ý<br /> nghÜa kÐp. Víi s¾c th¸i qu¶n lý, nãi ®óng h¬n lµ khi th«n nhËn sù ñy nhiÖm qu¶n lý<br /> cña x· th× gäi lµ th«n. Th«n, theo ®ã mang ý nghÜa cña lèi ®Þnh danh hµnh chÝnh.<br /> Song mÆt kh¸c vµ ®©y lµ chñ yÕu, th«n lµ mét céng ®ång d©n c− võa theo ®Þa<br /> vùc, võa cã c¶ tÝnh huyÕt thèng. Th«n lµ tù qu¶n céng ®ång, ®©y lµ thuéc tÝnh ®iÓn<br /> h×nh vÒ chøc n¨ng, vai trß cña th«n. Th«n cã ®êi sèng riªng cña nã, cña sù g¾n kÕt<br /> céng ®ång tù nhiªn vµ bÒn v÷ng trong lÞch sö. §ã lµ mét céng ®ång x· héi mµ còng lµ<br /> mét céng ®ång v¨n hãa.<br /> Dï gäi lµ th«n nh−ng c¸i hån sèng ®éng cña nã l¹i lµ lµng, g¾n víi v¨n hãa<br /> lµng vµ ®ang phÊn ®Çu trë thµnh lµng v¨n hãa. Søc sèng m·nh liÖt nh− mét h»ng sè<br /> trong ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn cña céng ®ång lµng lµm cho th«n biÓu c¶m bëi lµng,<br /> nhËp víi lµng lµm mét, thµnh th«n lµng vµ lµng còng b¸m vµo x·, táa c¸i s¾c th¸i<br /> v¨n hãa lµng sinh ®éng, c¸ thÓ Êy vµo c¸i x· ®· cã phÇn bÞ s¬ cøng do hµnh chÝnh vµ<br /> quan liªu. Nhê thÕ, x· cßn th−êng ®−îc nh¾c ®Õn víi c¸i tªn lµng x·.<br /> X· vµ th«n ®Òu cã chung vÞ trÝ, vai trß cña c¬ së nh−ng x· vµ th«n lµ nh÷ng<br /> d¹ng c¬ së cã chøc n¨ng, vÞ thÕ kh¸c nhau. X· lµ cÊp c¬ së cña qu¶n lý hµnh chÝnh<br /> nhµ n−íc. ChÝnh quyÒn x· lµ h×nh ¶nh ®¹i diÖn cña nhµ n−íc, cña chÝnh phñ ë c¬ së<br /> n«ng th«n, tøc lµ ë x·. Chøc n¨ng, quyÒn h¹n qu¶n lý ®ã thÓ hiÖn trªn ph¹m vi x·,<br /> do ®ã quyÒn qu¶n lý cña x· xuèng tËn th«n xãm, ë tÊt c¶ mäi ngâ, mäi nhµ, mäi hé<br /> gia ®×nh. X· cã quyÒn chØ thÞ cho th«n, chØ ®¹o th«n, ñy quyÒn cho th«n theo chøc<br /> tr¸ch, thÈm quyÒn nh−ng cã giíi h¹n.<br /> Trong khi ®ã, th«n lµ mét céng ®ång tù qu¶n, kh«ng cã chøc tr¸ch, thÈm<br /> quyÒn qu¶n lý, kh«ng ph¶i lµ mét cÊp hµnh chÝnh, kh«ng cã t− c¸ch ph¸p nh©n,<br /> kh«ng cã con dÊu. Bé m¸y cña x· h×nh thµnh nªn theo luËt tæ chøc chÝnh quyÒn, theo<br /> hiÕn ph¸p vµ c¸c ®¹o luËt kh¸c cña nhµ n−íc cã liªn quan. Bé m¸y ®ã do d©n bÇu<br /> nh−ng theo ph−¬ng thøc d©n chñ ®¹i diÖn. C¸c thµnh viªn Héi ®ång nh©n d©n x·,<br /> nh÷ng ®¹i biÓu cña d©n thay mÆt d©n bÇu ra chñ tÞch vµ c¸c chøc danh trong ñy ban<br /> nh©n d©n nh− lµ mét c¬ quan chÊp hµnh cña Héi ®ång. Trong khi ®ã, ë th«n, toµn<br /> d©n, thùc chÊt lµ toµn thÓ c¸c chñ hé d©n trùc tiÕp bÇu ra tr−ëng th«n. §©y lµ ng−êi<br /> ®¹i diÖn cho tinh thÇn tù qu¶n cña d©n, cïng víi d©n trong th«n tù qu¶n lý c«ng viÖc<br /> cña m×nh. §ã lµ d©n chñ trùc tiÕp. Th«n tù qu¶n ®ång thêi còng ph¶i thùc hiÖn mét<br /> sè nghÜa vô qu¶n lý do x· ñy quyÒn.<br /> X· qu¶n lý b»ng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, chÕ ®é, c¬ chÕ, cã bé m¸y hoµn chØnh,<br /> cã quyÒn, vµ lµ mét cÊp ng©n s¸ch (ng©n s¸ch x·). Trong khi ®ã, tr−ëng th«n cïng víi<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 34 VÒ mèi quan hÖ gi÷a x· vµ th«n, qu¶n lý vµ tù qu¶n<br /> <br /> d©n th«n tù qu¶n b»ng h−¬ng −íc nh− mét tháa −íc tËp thÓ, kh«ng ®−îc tr¸i luËt,<br /> ph¶i tu©n thñ luËt nh−ng vÉn cã mét “kh«ng gian quyÒn lùc” cña m×nh qua h−¬ng<br /> −íc, do d©n th«n cïng tù nguyÖn cho phÐp, tù nguyÖn thùc hiÖn.<br /> X· vµ c¸c cÊp trªn x· cho phÐp th«n dïng h−¬ng −íc ®Ó tù qu¶n, ®ång thêi<br /> còng th«ng qua h−¬ng −íc mµ qu¶n lý th«n.<br /> Qu¶n lý kh«ng dõng l¹i ë x· mµ xuèng tíi th«n còng nh− tù qu¶n kh«ng chØ<br /> diÔn ra ë th«n, trong ph¹m vi th«n mµ cßn cã ë x· n÷a, trªn nh÷ng viÖc, nh÷ng ho¹t<br /> ®éng cô thÓ.<br /> Qu¶n lý ë x· mang tÝnh ph¸p lý chÝnh thèng, cã c¶ c−ìng chÕ, c−ìng bøc theo<br /> ph¸p luËt, lý trÝ, trong khi tù qu¶n ë th«n l¹i dïng thuyÕt phôc, ph©n c«ng, hîp t¸c<br /> tù nguyÖn giao l−u, khÕ −íc, tù nguyÖn theo “tËp qu¸n ph¸p”, theo “tháa −íc”.<br /> Qu¶n lý vµ tù qu¶n trong x· - th«n vµ trong th«n - x· kh«ng ®èi lËp, lo¹i trõ<br /> nhau, kh«ng chia c¾t nhau mµ dùa vµo nhau, hç trî, thóc ®Èy, chi phèi lÉn nhau.<br /> Th«n tù qu¶n theo sîi d©y liªn hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ nh©n c¸ch: c¸ nh©n - chñ hé<br /> - tr−ëng th«n - tr−ëng hä - theo nh÷ng ®iÒu kho¶n cña h−¬ng −íc, quy −íc, ®ång thêi<br /> tu©n thñ ph¸p luËt. D− luËn x· héi trong céng ®ång th«n lµ mét søc m¹nh ®iÒu chØnh<br /> cña tù qu¶n céng ®ång. Tù qu¶n cßn cã søc hç trî cña ®¹o ®øc, kinh tÕ, t©m lý, lèi sèng.<br /> Cßn qu¶n lý lu«n quy chiÕu theo quyÒn vµ nghÜa vô do luËt ®Þnh, qu¶n lý øng<br /> xö víi con ng−êi theo luËt, theo c¸c thiÕt chÕ, bé m¸y, ph−¬ng tiÖn c«ng cô ®· cã.<br /> Qu¶n lý chÆt chÏ, nghiªm minh, cã hiÖu lùc sÏ t¹o ra m«i tr−êng, ®iÒu kiÖn ®Ó thóc<br /> ®Èy tù qu¶n.<br /> Tù qu¶n hç trî m¹nh mÏ cho qu¶n lý, lµm gi¶m bít g¸nh nÆng vµ sù qu¸ t¶i<br /> cña qu¶n lý.<br /> Qu¶n lý kh«ng thu hÑp, k×m h·m, gß bã, can thiÖp vµo tù qu¶n nh−ng tù qu¶n<br /> còng kh«ng v−ît qua qu¶n lý, kh«ng coi th−êng qu¶n lý.<br /> Qu¶n lý kiÓm so¸t tù qu¶n vµ ®iÒu chØnh nh÷ng ®iÒu tù qu¶n sai tr¸i. Tù<br /> qu¶n cung cÊp cho qu¶n lý nh÷ng th«ng tin vµ kÕt qu¶ ®Ó thóc ®Èy qu¶n lý tèt h¬n,<br /> nhanh h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n, ®ång thêi tù qu¶n gi¸m s¸t qu¶n lý, tham gia vµo qu¶n<br /> lý. §©y chÝnh lµ quan hÖ d©n chñ vµ tËp trung - d©n chñ vµ kû luËt, kû c−¬ng, lµ<br /> quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ h−¬ng −íc, quy −íc, quy chÕ ë x· - th«n hiÖn nay.<br /> §ã còng chÝnh lµ nh÷ng biÓu hiÖn chñ yÕu cña sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a qu¶n<br /> lý vµ tù qu¶n, cña quan hÖ gi÷a x· vµ th«n mµ mäi nç lùc ®æi míi cña HÖ thèng<br /> chÝnh trÞ ë c¬ së h−íng tíi nh»m thùc hiÖn quyÒn d©n chñ vµ lµm chñ cña nh©n d©n.<br /> 3. C¶i c¸ch chÝnh quyÒn cÊp x· vµ ®æi míi c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé c¬<br /> së ë x· vµ th«n lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao chÊt l−îng qu¶n lý<br /> vµ tù qu¶n ë n«ng th«n.<br /> - Gi¶i quyÕt ®óng ®¾n nh÷ng mèi quan hÖ nªu trªn ®ßi hái sù t¸c ®éng,<br /> phèi hîp ®ång bé, cïng chiÒu cña c¸c tæ chøc cÊu thµnh HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së,<br /> trong ®ã chÝnh quyÒn x· vµ tÝnh chñ ®éng cña céng ®ång th«n cã mét vÞ trÝ ®Æc<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Hoµng ChÝ B¶o 35<br /> <br /> biÖt quan träng. Song trªn thùc tÕ, ®©y l¹i lµ m¾t kh©u yÕu nhÊt vµ tån t¹i nhiÒu<br /> vÊn ®Ò nhÊt trong HÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së. Trong t×nh tr¹ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm<br /> nµy, cã bao hµm c¶ sù yÕu kÐm cña ®éi ngò c¸n bé c¬ së, sù bÊt cËp cña c¬ chÕ vµ<br /> chÝnh s¸ch.<br /> Do ®ã, muèn ®æi míi vµ n©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng cña HÖ thèng chÝnh trÞ<br /> ë c¬ së, muèn ph¸t huy ®óng t¸c dông vµ vai trß cña qu¶n lý vµ tù qu¶n ë x· - th«n<br /> hiÖn nay, cÇn ph¶i t¹o ra sù bøt ph¸ cña c«ng t¸c chÝnh quyÒn, sù ®æi míi c¨n b¶n<br /> c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé c¬ së, nhÊt lµ c¸n bé chñ chèt ë x· vµ th«n.<br /> - NghÞ quyÕt Trung −¬ng 5 (Kho¸ IX) ®· ®Ò cËp rÊt cô thÓ nh÷ng yªu cÇu vµ<br /> biÖn ph¸p ®Ó ®æi míi HÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së, nhÊt lµ ë kh©u xung yÕu nµy. DÜ<br /> nhiªn, chØ cã thÓ ®æi míi, c¶i c¸ch c«ng t¸c chÝnh quyÒn vµ c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò<br /> c¸n bé c¬ së mét c¸ch hiÖu qu¶ nÕu g¾n liÒn víi nã lµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c x©y dùng<br /> §¶ng bé, chi bé n«ng th«n, lµm cho tæ chøc §¶ng thÓ hiÖn tèt vai trß h¹t nh©n l·nh<br /> ®¹o, c¸n bé ®¶ng viªn thÓ hiÖn tèt vai trß tiÒn phong g−¬ng mÉu cña m×nh còng nh−<br /> x©y dùng c¸c tæ chøc ®oµn thÓ quÇn chóng thùc sù lµ nh÷ng tæ chøc cã søc l«i cuèn<br /> ®«ng ®¶o héi viªn, ®oµn viªn tham gia vµo qu¶n lý, thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ, thÓ<br /> hiÖn ®−îc nhu cÇu, lîi Ých thiÕt th©n cña quÇn chóng. H¬n n÷a, nhiÒu vÊn ®Ò, nhÊt lµ<br /> vÊn ®Ò tæ chøc bé m¸y, c¬ chÕ ho¹t ®éng vµ chÕ ®é chÝnh s¸ch cho c¸n bé c¬ së l¹i<br /> ph¶i gi¶i quyÕt tõ c¸c cÊp trªn cña c¬ së, kÓ c¶ cÊp chiÕn l−îc quèc gia. Sù chuyÓn<br /> ®éng ®ång bé ®ã lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho cuéc vËn ®éng ®æi míi HÖ thèng chÝnh trÞ ë<br /> c¬ së lÇn nµy ®i tíi thµnh c«ng.<br /> - VÒ chÝnh quyÒn cÊp x· vµ céng ®ång tù qu¶n ë th«n, cã mÊy ®iÓm ®¸ng chó ý<br /> sau ®©y:<br /> + CÇn tæ chøc l¹i Héi ®ång nh©n d©n x· sao cho thùc sù biÓu thÞ ®−îc quyÒn<br /> lùc cña nh©n d©n, thùc sù lµ Héi ®ång nh©n d©n chø kh«ng ph¶i "Héi ®ång c¸n bé"<br /> nh− hiÖn nay. Ph¶i c¶i thiÖn thµnh phÇn cña Héi ®ång, cã thªm nhiÒu ®¹i biÓu lµ<br /> d©n, lµ quÇn chóng ngoµi §¶ng, kh«ng gi÷ chøc vô, lµ ®¹i diÖn cho tinh thÇn vµ<br /> n¨ng lùc tù qu¶n cña d©n tõ c¸c céng ®ång th«n. Tõ ®ã, t¨ng c−êng ho¹t ®éng, gi¸m<br /> s¸t, kiÓm tra cña Héi ®ång víi c¬ quan hµnh chÝnh (ñy ban nh©n d©n), t¹o ra sù<br /> chuyÓn biÕn chÊt l−îng c¸c kú häp cña Héi ®ång, tõ chuÈn bÞ v¨n b¶n ®Õn th¶o luËn,<br /> chÊt vÊn, quyÕt ®Þnh, tiÕp xóc cö tri.<br /> + Chuyªn m«n hãa vµ khoa häc hãa c¬ quan chÊp hµnh, tøc ñy ban nh©n d©n<br /> x·, nhÊt lµ bé m¸y vµ c¸c c¸n bé qu¶n lý chñ chèt. Thùc hiÖn c«ng chøc hãa bé phËn<br /> c¸n bé chuyªn m«n theo chøc danh hay theo nhãm chøc n¨ng, chøc tr¸ch, kÌm theo<br /> nh÷ng chÕ ®é ®·i ngé tháa ®¸ng ®Ó c¸n bé cã ®iÒu kiÖn lµm viÖc tËn t©m, tËn lùc,<br /> xøng ®¸ng lµ c¸n bé cña d©n, do d©n, v× d©n.<br /> + Söa ®æi, bæ sung quy chÕ d©n chñ, nhÊt lµ phÇn chÕ tµi ®Ó t¨ng tÝnh hiÖu<br /> lùc, tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn quy chÕ.<br /> + Kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ïn ®Èy mäi c«ng viÖc, tr¸ch nhiÖm xuèng cho th«n,<br /> bu«ng láng qu¶n lý, xãa bá nh÷ng biÓu hiÖn lÖch l¹c: x· biÕn thµnh trung gian, th«n<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 36 VÒ mèi quan hÖ gi÷a x· vµ th«n, qu¶n lý vµ tù qu¶n<br /> <br /> biÕn thµnh c¬ së, xa rêi tù qu¶n, sa lÇy vµo qu¶n lý vèn kh«ng thuéc ph¹m vi chøc<br /> tr¸ch, thÈm quyÒn cña m×nh.<br /> + H−¬ng −íc ph¶i tu©n thñ luËt n−íc, cã tÝnh hîp hiÕn, hîp ph¸p, ph¶i thùc<br /> sù ®−îc th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh d©n chñ, ®¶m b¶o ®óng tr×nh tù, thñ tôc ph¸p lý<br /> quy ®Þnh, chèng t×nh tr¹ng tËp trung qu¶n lý vµ tù do v« chÝnh phñ.<br /> §Ò cao h−¬ng −íc ®ång thêi ph¶i ®Ò cao ph¸p luËt víi tinh thÇn träng ph¸p vµ<br /> h−íng tíi ph¸p quyÒn.<br /> - VÒ ®æi míi c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé ë c¬ së, cÇn chó ý nhÊn m¹nh vµo mét sè<br /> ®iÓm then chèt, thiÕt yÕu sau ®©y khi thùc hiÖn:<br /> + Më réng quy m« vµ ®èi t−îng ®µo t¹o c¸n bé c¬ së, tõ c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n<br /> lý chñ chèt cÊp x· tíi c¸n bé th«n. Cã nh÷ng líp ®µo t¹o, båi d−ìng riªng cho c¸n bé<br /> th«n, tr−íc hÕt lµ c¸c tr−ëng th«n, tr−ëng ban c«ng t¸c MÆt trËn th«n, c¸n bé hßa<br /> gi¶i ë th«n, ®éi ngò ph¸t thanh viªn, tuyªn truyÒn viªn ë x· vµ th«n.<br /> + Cñng cè, ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt l−îng c¸c tr−êng chÝnh trÞ cÊp tØnh ®Ó<br /> h−íng träng ®iÓm ®µo t¹o cña tr−êng vµo viÖc ®µo t¹o c¸n bé c¬ së x·, th«n, x·<br /> ph−êng, thÞ trÊn.<br /> + Thay ®æi c¨n b¶n quan niÖm vÒ ®µo t¹o, thiÕt kÕ l¹i néi dung ch−¬ng tr×nh<br /> ®µo t¹o, huÊn luyÖn theo h−íng: lý luËn c¬ b¶n hiÖn ®¹i nh−ng hÕt søc tinh gän vµ<br /> ®¶m b¶o thiÕt thùc. §Æc biÖt chó träng thùc hµnh vµ rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh,<br /> tËp xö lý c¸c t×nh huèng, tËp c¸c thao t¸c mÉu, nhÊt lµ c¸ch quan hÖ víi d©n, c¸ch<br /> thuyÕt phôc d©n, c¸ch gi¶i quyÕt m©u thuÉn trong néi bé d©n, c¸ch lµm chÝnh trÞ<br /> th«ng qua kinh tÕ vµ v¨n hãa.<br /> + Chó träng trang bÞ c¸c tri thøc vÒ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, c¸c hiÓu biÕt vÒ<br /> qu¶n lý vµ tù qu¶n, kiÓm tra vµ thanh tra, tæng kÕt thùc tiÔn, ph¸t hiÖn c¸c vÊn ®Ò<br /> vµ t×nh huèng...<br /> Tæ chøc m¹nh vµ c¸n bé tèt míi cã phong trµo c¸ch m¹ng s«i næi, míi xuÊt<br /> hiÖn nhiÒu tµi n¨ng vµ s¸ng kiÕn, míi cã m«i tr−êng ®Ó thùc hµnh d©n chñ vµ ph¸t<br /> huy tÝnh chñ ®éng cña quÇn chóng. §ã lµ vÊn ®Ò mÊu chèt ®èi víi HÖ thèng chÝnh trÞ<br /> ë c¬ së n«ng th«n hiÖn nay.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />