Vương Quốc Phù Nam và tín ngưỡng Bà la môn giáo trong lịch sử vương quốc Phù Nam

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:133

Thêm vào BST

Báo xấu

187
lượt xem 62
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bà-la-môn có lẽ hiện diện tại lãnh thổ Việt Nam ngày nay bằng việc du nhập ở thời lập quốc của Vương quốc Chăm Pa vào năm 192 SCN. Người Chăm theo đạo Bà-la-môn được gọi là Chăm Ahiêr hoặc Chăm Rặt (Cham Jat, nghĩa là Chăm "gốc") và hiện là nhóm người Chăm lớn hơn so với hai nhóm người Chăm Islam và Chăm Bani.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vương Quốc Phù Nam và tín ngưỡng Bà la môn giáo trong lịch sử vương quốc Phù Nam

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG KHOA SƯ PHẠM ________________ NGUYEÃN PHÖÔNG AN VÖÔNG QUOÁC PHUØ NAM VAØ TÍN NGÖÔÕNG BAØ LA MOÂN GIAÙO TRONG LÒCH SÖÛ VÖÔNG QUOÁC PHUØ NAM Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: Nguyeãn Ngoïc Thuûy An Giang, 2004
MUÏC LUÏC Trang Muïc luïc ...................................................................................... ........... 1 Lôøi cam ñoan. ............................................................................ ...........2 Baûng chæ daãn vieát taét. ................................................................. ........... 3 Lôøi caûm ôn. ................................................................................ ........... 4 Lôøi môû ñaàu................................................................................. ........... 5 PHAÀN DAÃN LUAÄN 1- Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi................................................. ........... 6 2- Ñoái töôïng nghieân cöùu. .................................................... ........... 7 3- Nhieäm vuï nghieân cöùu. .................................................... ........... 7 4- Phöông phaùp nghieân cöùu. ............................................... ........... 7-8 5- Noäi dung nghieân cöùu ...................................................... ........... 8-9 PHAÀN NOÄI DUNG Chöông 1 : QUOÁC GIA COÅ PHUØ NAM. 1.1 – Söï thaønh laäp vöông quoác Phuø Nam. .................... ...... ............. 10 1.1.1 – AÛnh höôûng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä ôû khu vöïc ÑNA coå ñaïi. 10 1.1.2 – Söï thaønh laäp vöông quoác Phuø Nam................................ 16 1.1.2.1 - Quaù trình ra ñôøi......................................................... 16 1.1.2.2 – Ñieàu kieän ñòa lyù – daân cö ........................................ 24 1.1.2.3 – Cöông vöïc................................................................ 31 1.2 – Quaù trình phaùt trieån cuûa vöông quoác Phuø Nam...................... 34 1.3 – Quaù trình suy vong cuûa vöông quoác Phuø Nam....................... 58 Chöông 2 : TÍN NGÖÔÕNG BAØLAMOÂN TRONG LÒCH SÖÛ VÖÔNG QUOÁC PHUØ NAM. 2.1 – Baølamoân giaùo vaø quaù trình truyeàn baù vaøo ÑNA coå ñaïi......... 63 2.1.1 – Baølamoân giaùo................................................................... 63 2.1.2 – Baølamoân giaùo trong ñôøi soáng cö daân Phuø Nam.................. 67 2.1.2.1 – Tín ngöôõng chung cuûa vöông quoác Phuø Nam............... 67 2.1.2.2 – Baølamoân giaùo trong ñôøi soáng cö daân Phuø Nam............ 70 2.2 – Heä thoáng caùc vò thaàn Baølamoân trong vaên hoaù Phuø Nam. 75 2.2.1 – Vaên hoaù OÙc Eo - Böùc tranh thu nhoû cuûa vaên hoaù Phuø Na . 75 2.2.2 – Ñaëc ñieåm caùc vò thaàn Baølamoân trong VHOE........... 79 PHAÀN KEÁT LUAÄN............................................................................... 98 Danh muïc saùch tham khaûo. Danh muïc baûn ñoà, hình aûnh. 1
LÔØI CAM ÑOAN Vôùi tinh thaàn yù thöùc cao veà traùch nhieäm cuûa moät ngöôøi laøm coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc, toâi xin cam ñoan. Taát caû nhöõng gì toâi vieát trong ñeà taøi naøy laø hoaøn toaøn môùi meû, moät söï toång hôïp ñuùc ruùt töø nhieàu nguoàn taøi lieäu khaùc nhau coù ñöôïc qua caùc phöông phaùp nghieân cöùu, khoâng sao cheùp baát cöù moät taùc phaåm naøo hieän coù trong quaù trình vieát vaø hoaøn thaønh ñeà taøi. Ñeà taøi ñöôïc vieát chæ nhaèm phuïc vuï cho ñaát nöôùc vaø nhaân daân veà nhieàu maët maø noù phaùt huy hieäu löïc. Xin cam ñoan raèng ñeà taøi hoaøn toaøn khoâng vi phaïm ñöôøng loái chuû tröông cuûa Ñaûng, phaùp luaät cuûa nhaø nöôùc, ñaùp öùng ñaày ñuû caùc nguyeân taéc quy ñònh cuûa moät coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc. Nhöõng gì traùi vôùi tinh thaàn neâu treân, toâi xin chòu hoaøn toaøn traùch nhieäm. Ngöôøi cam ñoan. Nguyeãn Phöông An. 2
BAÛNG CHÆ DAÃN VIEÁT TAÉT AÑ AÁn Ñoä. BFEO Tröôøng Vieãn ñoâng baùc coå (Phaùp). KCH Khaûo coå hoïc. ÑNA Ñoâng Nam AÙ. ÑNB Ñoâng Nam Boä. NXB Nhaø xuaát baûn. TCN Tröôùc coâng nguyeân. TNK Thieân nieân kæ. TP.HCM Thaønh phoá Hoà Chí Minh. TQ Trung Quoác. VHAÑ Vaên hoaù AÁn Ñoä. VHÑN Vaên hoaù Ñoàng Nai. VHOE Vaên hoaù OÙc Eo. KHXH Khoa hoïc xaõ hoäi. VQPN Vöông quoác Phuø Nam. 3
LÔØI CAÛM ÔN Trong suoát qua trình nghieân cöùu, toâi nhaän ñöôïc söï giuùp ñôõ töø nhieàu phía. Xin chaân thaønh gôûi lôøi caûm ôn ñeán: Ñaûng uyû – Ban giaùm hieäu – Hoäi ñoàng khoa hoïc vaø ñaøo taïo tröôøng ñaïi hoïc An Giang ñaõ taïo ñieàu kieän cho toâi tham gia vaøo coâng taùc nghieân cöùu. Toå chöùc nghieäm thu vaø söûa chöõa ñeà taøi. Ban chuû nhieäm, hoäi ñoàng khoa hoïc vaø ñaøo taïo khoa Sö phaïm ñaõ taän tình theo doõi, höôùng daãn, chæ ñaïo taïo raát nhieàu thuaän lôïi cho toâi trong nghieân cöùu thöïc teá vaø nhieàu maët khaùc. Caùc phoøng Keá hoaïch - taøi vuï, nghieân cöùu khoa hoïc vaø hôïp taùc quoác teá, haønh chính toång hôïp… ñaõ giuùp ñôõ toâi raát nhieàu trong vieäc thöïc hieän thuû tuïc nghieân cöùu vaø quyeát toaùn kinh phí. Caùn boä, nhaân vieân thö vieän tröôøng ñaïi hoïc An Giang laø nôi cung caáp nguoàn tö lieäu chuû yeáu phuïc vuï cho vieäc nghieân cöùu cuûa toâi. Ñaëc bieät, xin chaân thaønh gôûi lôøi caûm ôn raát nhieàu ñeán coâ Nguyeãn Ngoïc Thuyû–giaûng vieân moân lòch söû theá giôùi-toå boä moân Söû_ Ñòa–khoa Sö phaïm–Tröôøng ñaïi hoïc An Giang laø ngöôøi höôùng daãn, theo doõi, goùp yù söõa chöõa trong suoát quaù trình nghieân cöùu cuûa toâi. Cuoái cuøng xin gôûi lôøi caûm ôn ñeán quyù thaày coâ, taäp theå lôùp DH3S, sôû Vaên hoaù-Thoâng tin An Giang, baûo taøng tænh An Giang, ban quaûn lí khu di chæ OÙc Eo–Ba Theâ, thö vieän tænh An Giang… ñaõ giuùp ñôõ toâi. Xin chaân thaønh caûm ôn ! 4
LÔØI MÔÛ ÑAÀU Nhaân loaïi ñang tieán töøng böôùc vöõng chaéc trong theá kæ môùi. Nhöõng thaønh töïu cuûa töông lai ñaõ vaø ñang ñöôïc xaây döïng treân neàn taûng quaù khöù lòch söû vöõng chaéc. Loaøi ngöôøi tieán boä ñang höôùng veà töông lai vôùi haønh trang cuûa toå tieân. Lòch söû cho chuùng ta baøi hoïc quyù baùu trong cuoäc soáng hieän taïi vaø mai sau. Lòch söû VQPN vaø tín ngöôõng Baølamoân trong lòch söû VQPN daàn môû roäng hôn cuøng vôùi söï noã löïc muoán vaän duïng lòch söû vaøo vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån queâ höông ñaát nöôùc. Nhöõng chaân trôøi môùi ra ñôøi laøm saùng toû hôn nhieàu vaán ñeà goùc caïnh khoù khaên maø giôùi nghieân cöùu lòch söû vaáp phaûi khi nghieân cöùu vaán ñeà naøy. ÔÛ An Giang moïi noã löïc cuûa caùc caáp ban ngaønh vaø caù nhaân coù lieân quan ñieàu mong muoán khai thaùc giaù trò cuûa lòch söû VQPN vaø tín ngöôõng Baølamoân trong lòch söû VQPN vaøo vieäc phaùt trieån queâ höông baùc Toân, nhaát laø veà thöông maïi vaø du lòch dòch vuï. Caàn phaûi tuyeân truyeàn roäng raõi trong nhaân daân, ñaëc bieät laø hoïc sinh, sinh vieân nhöõng ngöôøi chuû töông lai cuûa ñaát nöôùc veà vaán ñeà lòch söû quan troïng naøy. Ñeà taøi naøy ñöôïc vieát trong hoaøn caûnh treân. Ñeà taøi laø söï taäp hôïp toång keát töø nhöõng tö lieäu coù ñöôïc, baèng caùc phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc lòch söû cuøng vôùi khaû naêng baûn thaân toâi mong muoán trình baøy vaán ñeà “ Lòch söû VQPN vaø tín ngöôõng Baølamoân trong lòch söû VQPN” moät caùnh coù heä thoáng, roõ raøng, xaùc ñaùng saùt vôùi hieän thöïc lòch söû ñoàng thôøi ñöa ra nhöõng laäp luaän môùi treân cô sôû nhöõng laäp luaän tröôùc ñoù. Xin chaân thaønh caûm ôn caùc nhaø nghieân cöùu ñi tröôùc, caùc caáp ban ngaønh, caù nhaân coù lieân quan ñaõ taïo ñieàu kieän cho toâi hoaøn thaønh coâng trình naøy. Maëc duø coù nhieàu noã löïc nhöng do nhöõng maäp môø quaù khoù, nhöõng haïn cheá chöa tìm ra ñöôïc trong coâng taùc khai quaät, nhöõng thieáu thoán trong quaù trình nghieân cöùu, chaéc chaén ñeà taøi seõ khoâng thoaùt khoûi sai soùt. Mong nhaän ñöôïc söï nhieät tình chæ baûo töø nhieàu phía. Xin chaân thaønh caûm ôn! 5
PHAÀN DAÃN LUAÄN 1-Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi. Nhieàu hoïc sinh laéc ñaàu khi ñöôïc hoûi : “Baïn bieát gì veà VQPN, veà OÙc Eo vaø Baølamoân giaùo?” Cuõng khoâng ít sinh vieân laéc ñaàu hoaëc chæ bieát khaùi löôïc veà OÙc Eo – moät di chæ khaûo coå hoïc naèm ôû Thoaïi Sôn (An Giang), ñaïo Baølamoân – tieàn thaân cuûa ñaïo Hinñu, toân giaùo phoå bieán ôû AÑ thôø ba vò thaàn toái cao: Brahma, Vishnu vaø Siva coøn phaàn VQPN thì mô hoà thaäm chí coøn chöa nghe thaáy. Moät boä phaän caùn boä baûo taøng, giaùo vieân giaûng daïy khoâng theå neâu ñaëc ñieåm cuõng nhö phaân bieät ñöôïc caùc vò thaàn Baølamoân giaùo vì söï hoùa thaân cuûa caùc vò thaàn trong toân giaùo naøy laø raát ña daïng, phong phuù. Baølamoân giaùo ñöôïc trình baøy trong suoát chöông trình hoïc taäp lòch söû caû ba baäc (trung hoïc phoå thoâng, cao ñaúng, ñaïi hoïc) nhöng do ñaây laø moät toân giaùo lôùn coù aûnh höôûng saâu roäng treân tröôøng khu vöïc vaø theá giôùi. Tính chaát phöùc taïp cuûa toân giaùo ña thaàn, vai troø to lôùn cuûa noù ñôøi soáng vaên hoùa khu vöïc chöa töông xöùng vôùi nhöõng gì maø noù ñöôïc vieát trong chöông trình. Trong luùc naøy caàn phaûi coù moät taøi lieäu hoã trôï caàn thieát cho giaùo vieân, nhöõng ngöôøi coâng taùc lieân quan trong vieäc laøm saùng toû tính chaát phöùc taïp cuï theå hôn laø ñaëc ñieåm phaân bieät caùc vò thaàn Baølamoân giaùo – con ñöôøng toát nhaát ñeå ñi ñeán hieåu bieát veà toân giaùo lôùn naøy. Chính maøn toái maäp môø trong vaán ñeà lòch söû VQPN, söï keát noái quaù khöù khoâng troïn veïn huït haãng coù chuû yù laø maûnh ñaát thuaän lôïi cho caùc theá löïc thuø ñòch lôïi duïng choáng phaù maø An Giang laø troïng ñieåm. Vaán ñeà quoác gia töï trò KHMEROM trong nhöõng naêm gaàn ñaây noùi leân möùc ñoä phöùc taïp, nguy hieåm cuûa tình hình naøy. Thôø ô vôùi quaù khöù ñaõ vaø ñang laø caên beänh nguy hieåm ñaàu ñoäc theá heä treû. Seõ chaúng bao giôø chuùng ta toàn taïi vaø phaùt trieån ñöôïc neáu queân ñi baøi hoïc quaù khöù. Ñaát nöôùc ñang hoäi nhaäp vaøo xu theá phaùt trieån chung cuûa nhaân loaïi, lòch söû laø coâng cuï khoâng theå thieáu trong coâng cuoäc hoäi nhaäp ñoù. Ñeå coù theå khai thaùc ñöôïc giaù trò lòch söû vaøo hoaøn caûnh treân, An Giang raát caàn phaûi ñaøo taïo nhöõng con ngöôøi bieát 6
phaùt huy theá maïnh cuûa queâ höông. OÙc Eo caùi teân quaù quen thuoäc trôû thaønh nieàm töï haøo cuûa tænh nhaø trong nhöõng naêm gaàn ñaây laø moät trong soá nhöõng theá maïnh ñoù. Xuaát phaùt töø loã hoång kieán thöùc quaù lôùn veà vaán ñeà ñaõ neâu, töø yeâu caàu caáp thieát trong vieäc choáng caùc theá löïc thuø ñòch lôïi duïng choáng phaù ôû moät tænh phöùc taïp, nhieàu toân giaùo nhö An Giang ñeà taøi ñöôïc toâi choïn vaø thöïc hieän vôùi mong muoán goùp phaàn naâng cao hieäu quaû ñaøo taïo nhöõng con ngöôøi bieát vaän duïng baøi hoïc quaù khöù ñeå höôùng töông lai trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa ngaøy nay. 2- Ñoái töôïng nghieân cöùu. Ñeà taøi nghieân cöùu lòch söû VQPN vaø tín ngöôõng Baølamoân trong vaên hoùa Phuø Nam theå hieän qua caùc di chæ thuoäc VHOE laø chuû yeáu. Ñeå phuïc vuï cho quaù trình nghieân cöùu toâi cuõng tham khaûo caùc taøi lieäu khaùc coù lieân quan ñeán VQPN, Baølamoân giaùo, caùc hieän vaät naèm ngoaøi phaïm vi VHOE trong moät chöøng möïc nhaát ñònh nhaèm laøm saùng toû vaán ñeà chính. Ñeà taøi khoâng ñi saâu vaøo nghieân cöùu chi tieát lòch söû VQPN treân moïi lónh vöïc maø taäp trung nghieân cöùu ñieàu kieän ñòa lyù – daân cö, quaù trình ra ñôøi, cöông vöïc, vai troø cuûa noù trong quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån. Toâi cuõng khoâng nghieân cöùu toaøn dieän veà Baølamoân giaùo maø chæ nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa noù ñeán ñôøi soáng cuûa daân cö Phuø Nam, ñaëc ñieåm caùc vò thaàn Baølamoân giaùo theå hieän qua caùc di chæ VHOE laø chuû yeáu. 3-Nhieäm vuï nghieân cöùu. Ñeà taøi coù nhieäm vuï laøm saùng toû lòch söû VQPN qua moät soá maët ñaõ neâu ôû muïc 2 (ñoái töôïng nghieân cöùu) nhaèm taïo moät böùc tranh lòch söû moät caùch cuï theå, chính xaùc, sinh ñoäng veà vuøng ñaát nam baùn ñaûo Ñoâng Döông, mieàn nam nöôùc ta trong ñoù coù An Giang thôøi coå ñaïi. Toâi coøn coù nhieäm vuï neâu vaø heä thoáng hoùa heä thoáng thaàn linh Baølamoân vôùi nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn qua ñoù nhaän thaáy ñöôïc söùc saùng taïo, giaù trò cuûa cuoäc soáng daân cö Phuø Nam qua hieän vaät KCH coù ñöôïc thuoäc VHOE laø chính. 4- Phöông phaùp nghieân cöùu. Phöông phaùp thöù nhaát ñöôïc toâi söû duïng laø phöông phaùp tieáp caän heä thoáng, laáy ñoù laøm cô sôû nghieân cöùu vì noäi dung nghieân cöùu ñöôïc vieát raát taûn maïn, raûi raùc trong nhieàu taùc phaåm. 7
Phöông phaùp thöù hai maø toâi söû duïng laø phöông phaùp khaûo saùt ñieàn daõ bôûi caùc hieän vaät KCH raát quan troïng giuùp laøm saùng toû vaán ñeà. Ñieàu kieän thöïc teá cho pheùp toâi khaûo saùt, thu thaäp hình aûnh hieän vaät trong suoát quaù trình nghieân cöùu. Phöông phaùp thöù ba maø toâi söû duïng laø phöông phaùp lieân ngaønh vì vaán ñeà maø toâi nghieân cöùu ñöôïc phaûn aùnh trong raát nhieàu taøi lieäu khoâng chæ laø taøi lieäu lòch söû maø coøn coù caùc taøi lieäu KCH, ÑNA hoïc, daân toäc hoïc, thaàn hoïc… Keát hôïp tri thöùc toång hôïp lieân ngaønh giuùp vaán ñeà nghieân cöùu ñöôïc saùng toû treân moïi khía caïnh. Trong phaïm vi khoa hoïc lòch söû, phöông phaùp thöù tö ñöôïc toâi söû duïng xuyeân suoát trong nhìn nhaän vaán ñeà laø phöông phaùp lòch söû vaø phöông phaùp loâgic vôùi muïc ñích khoâi phuïc laïi lòch söû “VQPN vaø tín ngöôõng Baølamoân trong lòch söû VQPN” ñuùng nhö noù töøng toàn taïi. Ñeà taøi laáy Chuû nghóa Maùc – LeâNin, tö töôûng Hoà Chí Minh laøm cô sôû phöông phaùp luaän nghieân cöùu, ñöôøng loái chuû tröông cuûa Ñaûng vaø tænh Ñaûng boä laøm kim chæ nam keát hôïp vôùi tieáp thu, hoïc hoûi kinh nghieäm, thaønh töïu cuûa caùc nhaø khoa hoïc treân theá giôùi veà lónh vöïc coù lieân quan. Toùm laïi, ñeà taøi ñaùp öùng yeâu caàu cuûa phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc noùi chung. Caùc phöông phaùp ñöôïc vaän duïng toái ña ñaûm baûo theå hieän ñöôïc tính khoa hoïc, tính lòch söû, tính Ñaûng cuûa vaán ñeà. Laøm ñöôïc ñieàu ñoù noùi leân keát quaû cuûa söï vaän duïng caùc phöông phaùp khoa hoïc noùi treân. 5- Noäi dung nghieân cöùu. Chöông 1 QUOÁC GIA COÅ PHUØ NAM. 1.1- Söï thaønh laäp Vöông quoác Phuø Nam. 1.1.1- AÛnh höôûng cuûa vaên hoùa AÁn Ñoä ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ coå ñaïi. 1.1.2- Söï thaønh laäp Vöông quoác Phuø Nam. 1.1.2.1- Quaù trình ra ñôøi. 1.1.2.2- Ñieàu kieän ñòa lyù – daân cö. 1.1.2.3- Cöông vöïc. 1.2- Quaù trình phaùt trieån cuûa Vöông quoác Phuø Nam. 8
1.3- Quaù trình suy vong cuûa Vöông quoác Phuø Nam. Chöông 2 TÍN NGÖÔÕNG BAØLAMOÂN TRONG LÒCH SÖÛ VÖÔNG QUOÁC PHUØ NAM. 2.1- Baølamoân giaùo vaø quaù trình truyeàn baù vaøo Ñoâng Nam AÙ coå ñaïi. 2.1.1- Baølamoân giaùo. 2.1.2- Baølamoân giaùo trong ñôøi soáng daân cö Phuø Nam. 2.1.2.1- Tín ngöôõng chung cuûa Vöông quoác Phuø Nam. 2.1.2.2- Baølamoân giaùo trong ñôøi soáng daân cö Phuø Nam. 2.2- Heä thoáng caùc vò thaàn Baølamoân trong vaên hoùa Phuø Nam. 2.2.1- Vaên hoùa OÙc Eo – böùc tranh thu nhoû cuûa vaên hoùa Phuø Nam. 2.2.2- Ñaëc ñieåm caùc vò thaàn Baølamoân trong vaên hoùa OÙc Eo. 9
PHAÀN NOÄI DUNG CHÖÔNG 1 QUOÁC GIA COÅ PHUØ NAM 1.1 – Söï thaønh laäp vöông quoác Phuø Nam. 1.1.1 – AÛnh höôûng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä ôû ÑNA coå ñaïi. ÑNA ñöôïc bieát ñeán nhö laø nôi dieãn ra cuoäc caùch maïng noâng nghieäp ñaàu tieân treân theá giôùi, queâ höông cuûa caây luùa nöôùc nguoàn löông thöïc quan troïng nhaát treân haønh tinh chuùng ta, bôûi nhöõng ñoåi thay to lôùn trong khu vöïc laøm xoay chuyeån cuïc dieän theá giôùi sau chieán tranh theá giôùi thöù hai vaø hôn theá nöõa laø neàn vaên hoaù ña daïng, ñaëc saéc, phaùt trieån cao trong söï thoáng nhaát. Ñieàu gì ñaõ taïo ra moät neàn vaên hoaù nhö vaäy? Coù raát nhieàu yeáu toá nhö : ñieàu kieän töï nhieân, con ngöôøi trong khu vöïc, aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá ngoaïi lai taïo neân noù. Trong phaïm vi nghieân cöùu toâi chæ ñi saâu vaøo moái quan heä giöõa vaên hoaù ÑNA vôùi VHAÑ–moät trong nhöõng yeáu toá ngoaïi lai quan troïng taùc ñoäng vaø coù aûnh höôûng lôùn lao ñeán vaên hoaù khu vöïc naøy. ÑNA coå ñaïi roäng hôn baây giôø. Khoâng gian ÑNA tieàn söû thöïc ra coøn bao haøm caû vuøng Hoa Nam (TQ) vaø moät phaàn AÑ ngaøy nay phía baéc tôùi bôø nam soâng Döông Töû, taây tôùi bieân giôùi bang Assam(AÑ), ñoâng tôùi quaàn ñaûo Philippin vaø nam laø quaàn ñaûo Inñoâneâsia ngaøy nay. Nhö vaäy, ÑNA coå ñaïi chaúng nhöõng laø laùng gieàng maø coøn laø ñòa ñieåm quaù caûnh quan troïng treân con ñöôøng buoân baùn vôùi TQ cuûa AÑ. Quan heä giöõa baùn ñaûo AÑ vaø mieàn ñoâng nam chaâu AÙ coù töø thôøi Veâña khi maø boä toäc Aryan baét ñaàu xaâm nhaäp vaø laøm chuû baùn ñaûo AÁn (khoaûng TNK II 10
TCN). Trong thôøi gian naøy, VHAÑ ñöôïc truyeàn baù nhìn chung theo ba con ñöôøng sau ñaây: * Hoaït ñoäng thöông maïi: Moái quan heä giöõa haûi caûng mieàn taây ÑNA vaø AÑ coù töø thôøi tieàn söû. Caùc nhaø buoân vaø haøng haûi caû hai phía ñieàu tham gia vaøo vieäc ñoù. Trong hai theá kæ TCN, do bò maát nguoàn nhaäp khaåu kim loaïi quyù AÑ tìm caùch nhaäp khaåu töø ñeá cheá La Maõ nhöng khoâng ñöôïc. Hoï phaûi quay sang vuøng ñaát coù teân goïi laø “Kherson vaøng” maø hoï töôûng töôïng laø raát nhieàu vaøng. Nhöõng nhaø buoân thöôøng ñeán caùc caûng maø hoï xaây döïng ñöôïc moái quan heä ñieàu ñaën vaø truù nguï ôû ñoù vaøo nhöõng muøa buoân nhaát ñònh. Hoï mua höông lieäu, gia vò, long naõo, xaï höông, goã mun … ñem ñi baùn ôû caùc vuøng Tieåu AÙ, Ba Tö vaø La Maõ, ngoaøi ra coøn ñeå tìm vaøng. Moät nhoùm haït nhaân caùc nhaø buoân ôû laïi laäp thöông ñieám giöõ vò trí trung chuyeån haøng hoaù. Caùc thöông gia ñònh cö ñaõ cöôùi phuï nöõ baûn xöù qua ñoù VHAÑ ñöôïc truyeàn baù. Khoâng chæ coù bieån caû môùi laø con ñöôøng chính truyeàn baù VHAÑ vaøo ÑNA, hoaït ñoäng thoâng thöông coøn dieãn ra theo ñöôøng boä. Con ñöôøng boä chính noái lieàn thoâng thöông ñi töø bang Assam (baéc AÁn) qua thöôïng Mieán Ñieän vaø Vaân Nam (TQ). Ngoaøi ra coøn coù nhöõng ngöôøi du haønh ñi töø Moulmein vaø ñeøo Ra Heng tôùi khu vöïc soâng Meâ Nam roài töø ñoù theo soâng Meâ Koâng leân cao nguyeân K’orat (Thaùi Lan) thoâng qua Si- T’ep tôùi khu vöïc Bassak (Campuchia). Nhöõng baèng chöùng KCH cho thaáy moät soá aûnh höôûng cuûa AÑ thaâm nhaäp vaøo thöôïng Mieán Ñieän, vöông quoác Nam Chieáu cuûa ngöôøi Thaùi vaø Bassak (Campuchia). Tuy nhieân seõ laø raát sai laàm neáu noùi raèng quan heä thöông maïi naøy ñöôïc thieát laäp töø moät phía AÑ. Caùc taøi lieäu KCH cho bieát vieäc ñi laïi baèng thuyeàn ñoùng beø maûng vaø thuyeàn ñi bieån ôû ÑNA laø coù töø raát sôùm. Theo Solheim, khoaûng 8000 – 9000 naêm tröôùc ñaây kyõ thuaät ñi bieån ñaõ xuaát hieän ôû Sulu, Mindanaw, Borneo vaø Selebor vaø ñaït ñeán trình ñoä cao vaøo theá kæ V TCN khi nhöõng hình thuyeàn côõ lôùn, muõi cong ñöôïc khaéc treân troáng ñoàng Ñoâng Sôn. Thö tòch coå TQ töø theá kæ III cuõng xaùc nhaän raèng caùc sö taêng Trung Hoa sang AÑ thôøi baáy giôø ñeàu ñi treân nhöõng con thuyeàn ñöôïc goïi laø Coân Luaân baûn daøi ñeán 50m, troïng taûi 600 taán, coù theå chôû haøng traêm ngöôøi vôùi buoàm lôùn, buoàm con cuûa caùc nöôùc thöông nghieäp ÑNA. * Hoaït ñoäng truyeàn giaùo: “Caùc cuoäc tieáp xuùc thöông maïi laø khoâng ñuû ñeå truyeàn baù neàn vaên minh cao hôn cuûa moät daân toäc naøy cho moät daân toäc khaùc” [27, trang 43 ]. Neáu nhaø buoân ñoùng vai troø truyeàn baù vaên hoaù thì trung taâm ban ñaàu phaûi laø khu buoân baùn ven 11
bieån nhöng nhöõng gì tìm ñöôïc cho thaáy noù laïi naèm saâu trong luïc ñòa maø laïi laø caùc coâng trình toân giaùo. Ñieàu ñoù noùi leân raèng beân caïnh hoaït ñoäng thöông maïi thì theo ñoaøn thuyeàn buoân laø nhöõng nhaø truyeàn giaùo truyeàn baù moät caùch töï nguyeän hay coù söï chæ ñaïo töø phía caùc oâng hoaøng treân ñaát AÁn. Hai toân giaùo coù aûnh höôûng saâu roäng laø Phaät giaùo vaø Baølamoân giaùo. Thôøi gian Phaät giaùo ñöôïc truyeàn baù vaøo ÑNA cho ñeán nay vaãn chöa xaùc ñònh chính xaùc nhöng chaéc raèng raát sôùm. Lòch söû ghi nhaän nhieàu cuoäc truyeàn giaùo lôùn ra beân ngoaøi AÑ keå töø sau khi Ñöùc Phaät vieân tòch trong ñoù noåi baät nhaát laø nhöõng cuoäc truyeàn giaùo do vua Asoâka (273–237 TCN) phaùt ñoäng. Theo taøi lieäu coå Xri Lanca–cuoán Maha Vamsa vaø buùt tích soá 13 cuûa vua Asoâka thì sau khi ñònh ñoâ ôû Pataliputra vaø toå chöùc thaønh coâng ñaïi hoäi Phaät giaùo hoïp naêm 242 TCN, Asoâka khoâng ñöa nhöõng ñoaøn quaân vieãn chinh maø ñaõ phaùi 9 ñoaøn thuyeàn truyeàn giaùo ra nöôùc ngoaøi trong ñoù coù moät ñoaøn goàm 3 cao taêng ñaõ ñeán vuøng ñaát vaøng (Suvarnabhumi) ôû phía ñoâng. Ngoaøi nhöõng cuoäc truyeàn giaùo lôùn ñöôïc tieán haønh coù toå chöùc theo meänh leänh cuûa caùc vò vua, chuùng ta coøn ghi nhaän raát nhieàu coâng söùc cuûa caùc nhaø sö ñi truyeàn ñaïo vôùi danh nghóa caù nhaân. Hoï thöôøng thaâm nhaäp vaøo taàng lôùp bình daân roài daàn daàn giaùo hoaù theo toân giaùo cuûa mình. Nhieàu khi nhöõng cuoäc truyeàn baù nhö theá naøy laïi coù taùc duïng raát lôùn vaø noù daàn trôû thaønh caùch thöùc truyeàn ñaïo phoå bieán cuûa taêng löõ Phaät giaùo sau naøy khi maø Baølamoân maïnh leân, laán aùp ñaïo Phaät trong ñôøi soáng taâm linh cuûa cö daân treân baùn ñaûo AÁn. Ñaïo Baølamoân cuõng ñöôïc truyeàn baù vaøo ÑNA raát sôùm. Caùch thöùc truyeàn baù cuûa Baølamoân khoâng gioáng nhö Phaät giaùo. Noù gaén chaët vôùi vöông quyeàn nhö moät theå thoáng nhaát. Taêng löõ Baølamoân thöôøng ñöôïc trieàu ñình caùc trong khu vöïc môøi ñeán vaø do vaäy ñoái töôïng truyeàn baù seõ laø boä phaän quyù toäc, quan laïi. Baølamoân giaùo töø ñoù seõ toaû ra khoûi phaïm vi cung ñình ñi vaøo ñôøi soáng daân chuùng. Ngoaøi ra, nhöõng ñaïo só Baølamoân vöôït qua caám ñoaùn nghieät ngaõ, khaét khe cuûa giaùo lí cuõng goùp phaàn truyeàn baù toân giaùo naøy vaøo khu vöïc ÑNA. Tuy nhieân, khoâng theå boû qua vai troø cuûa ngöôøi baûn xöù trong quaù trình truyeàn baù hai toân giaùo treân vaøo ÑNA. Chính doøng ngöôøi moä ñaïo töø AÑ ñeán ñaõ khuyeán khích moät söï ñoái löu maïnh hôn nhieàu cuûa caùc nhaø sö baûn xöù sang (vôùi danh nghóa caù nhaân hoaëc ñöôïc söï chæ ñaïo cuûa giai caáp thoáng trò) chieâm ngöôõng, hoïc taäp giaùo lí veà truyeàn thuï cho daân chuùng. 12
* Khoâng chæ nhöõng nhaø truyeàn giaùo môùi coù vai troø to lôùn nhö vaäy, nhöõng ngöôøi thuoäc taàng lôùp tri thöùc thöôïng löu, vöông coâng quyù toäc thuoäc doøng doõi “Kôxatôria” sa cô thaát theá döôùi thôøi Asoâka theo caùc thuyeàn buoân cuõng coù vai troø khoâng keùm trong vieäc truyeàn baù VHAÑ sang ñaây. Van Leur cho raèng “phaàn lôùn caùc thöông gia thuoäc nhöõng nhoùm xaõ hoäi haï löu khoâng theå truyeàn baù neàn hoïc thuaät, kieán thöùc vaø söï thaønh vaên mang tính duy lí vaø quan lieâu ñöôïc...” [J.C Van Leur . Thöông maïi vaø xaõ hoäi Inñoâneâsia, La Haye, Bandung, 1955, trang 92 trích laïi trong D.G.E Hall . Lòch söû ÑNA, trang 40] ñoù laø vieäc cuûa taàng lôùp tri thöùc quyù toäc noùi treân. Nhö vaäy quan heä giao löu giöõa AÑ vaø ÑNA coù töø raát sôùm. Noù laø keát quaû cuûa thaønh töïu haøng haûi thôøi baáy giôø, coâng lôùn cuûa caùc thöông gia, nhöõng nhaø truyeàn ñaïo, quyù toäc vaø maët khaùc xuaát phaùt töø nhu caàu cuûa chính caùc trieàu ñaïi trong khu vöïc thôøi baáy giôø. Heä quaû cuûa coâng cuoäc truyeàn baù naøy laø heát söùc lôùn lao vaø saâu saéc coù aûnh höôûng to lôùn ñeán lòch söû, vaên hoaù ÑNA. Khaùi quaùt laïi coù theå ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa VHAÑ ôû nhöõng maët sau: Tröôùc heát ñoù laø söï phoå bieán chöõ Pali – Sankrit ôû raát nhieàu quoác gia ÑNA nhö Laøo, Campuchia, Thaùi Lan … Daáu aán cuûa ngoân ngöõ AÑ cuõng ñöôïc tìm thaáy trong ngoân ngöõ cuûa nhieàu nöôùc khaùc trong khu vöïc nhö trong tieáng Melayu (Inñoâneâsia, Malaysia, Brunei, Singapo), tieáng Vieät… Hai baûn tröôøng ca Ramayana vaø Mahabharata ñöôïc truyeàn baù vaø coù aûnh höôûng lôùn ñeán söû thi cuûa nhieàu nöôùc ÑNA vôùi bieán theå khaùc nhau cuûa noù. Söï xaâm nhaäp cuûa hai baûn tröôøng ca naøy saâu saéc ñeán möùc ôû nhieàu nôi cö daân baûn ñòa vaãn cho raèng noù laø cuûa hoï chöù khoâng phaûi coù nguoàn goác töø AÑ. Ngoaøi ra kinh Phaät, kinh Veâña vaø caùc taùc phaåm vaên hoïc khaùc cuõng coù aûnh höôûng saâu saéc trong ñôøi soáng noùi chung, vaên hoïc noùi rieâng cuûa cö daân caùc quoác gia ÑNA. Ngheä thuaät kieán truùc vaø ñieâu khaéc AÑ cuõng coù aûnh höôûng khoâng keùm. Thöôøng thì caùc coâng trình kieán truùc vaø ñieâu khaéc thuoäc phaïm vi Phaät giaùo vaø Baølamoân giaùo. Caùc coâng trình kieán truùc ñieâu khaéc Phaät giaùo tieâu bieåu nhö Thaït Luoâng (Laøo), Borobudur (Inñoâneâsia)… Baølamoân giaùo thì coù AÊngcovaùt (Campuchia), heä thoáng caùc thaùp ôû vöông quoác Chaêmpa. Coù theå noùi daáu aán aûnh höôûng cuûa kieán truùc ñieâu khaéc AÑ ñoái vôùi khu vöïc ÑNA laø roäng raõi vaø saâu saéc ñeán möùc hieän nay chuùng ta coù theå thaáy noù ôû baát kì ñaâu trong khu vöïc. Moät bieåu hieän roõ neùt nhaát noùi leân aûnh höôûng cuûa VHAÑ ñoái vôùi khu vöïc ÑNA laø söï truyeàn baù ñaïo Phaät vaø Baølamoân giaùo. Ngaøy nay aûnh höôûng cuûa 13
Baølamoân giaùo (hieän laø Hindu giaùo) khoâng noåi baät song Phaät giaùo thì aûnh höôûng raát saâu roäng trong ñôøi soáng vaên hoaù tinh thaàn cuûa ngöôøi daân baûn ñòa trôû thaønh quoác giaùo ôû moät soá quoác gia. Treân lónh vöïc chính trò - xaõ hoäi, roõ raøng söï truyeàn baù VHAÑ ñaõ coù taùc duïng thuùc ñaåy quaù trình phaân hoùa xaõ hoäi daãn ñeán hình thaønh moät soá quoác gia coå ñaïi. Theo Goeger Coedeøs, VHAÑ nhö laø thöôïng taàng kieán truùc ñaët treân haï taàng kieán truùc laø neàn vaên hoaù baûn ñòa. Caû hai yeáu toá treân coù quan heä maät thieát boå sung cho nhau khoâng theå thieân leäch moät yeáu toá naøo. Caùc quoác gia coå ñaïi ra ñôøi sôùm nhaát vaø chòu aûnh höôûng ñaëc bieät cuûa neàn VHAÑ laø Phuø Nam vaø Chaêmpa. Sô keát: Veà phaïm vi aûnh höôûng: Ñaõ coù söï tranh chaáp raát roõ giöõa VHAÑ vôùi vaên hoaù Trung Hoa giaønh giaät veà phaïm vi aûnh höôûng cuûa mình ôû ÑNA. Moãi nöôùc theo nhöõng caùch khaùc nhau caïnh tranh moät caùch khaéc nghieät. Chieán dòch “nam tuyeân quoác hoaù” cuûa Ngoâ vöông Toân Quyeàn (222 – 280) nhaèm phuû duï daân “Nam man” do Khang Thaùi, Chu Dieãn thöïc hieän khoâng thaønh coâng. Coù theå laø do nhöõng nöôùc vuøng rìa baùn ñaûo vaø haûi ñaûo ôû xa TQ khoâng theå phaùt huy öu theá quaân söï ñeå aùp ñaët theo loái cuûa mình. Töø ñoù vaên hoùa TQ phaûi nhöôøng choå cho VHAÑ laøm baù chuû aûnh höôûng trong khu vöïc phía nam Giao Chaâu trôû xuoáng. Veà caùch thöùc truyeàn baù: Vaên hoaù AÁn ñöôïc truyeàn baù baèng caùch “gieo haït” treân neàn ñaát töôi toát cuûa neàn vaên hoaù baûn ñòa ñaõ ñöôïc chuaån bò hoaøn toaøn khaùc vôùi loái thoáng trò baèng quaân söï theo “phöông phaùp cöôõng böùc” (caùch noùi cuûa A.M. Rechetop) cuûa TQ. TQ chæ ñôn thuaàn saùp nhaäp, aùp ñaët neàn vaên minh cuûa hoï baèng caùch san baèng quaù khöù, bieán xöù khaùc thaønh moät tænh cuûa hoï. Coøn AÑ thì thaâm nhaäp theo caùch rieâng cuûa hoï khieán cho caùc daân toäc Ñoâng Döông thoaùt ra khoûi söï coâ laäp, ñöôïc ñaøo luyeän theo neàn vaên hoaù AÁn ñeå khoâng bao laâu seõ taïo neân bao nhieâu neàn vaên minh môùi ñoäc ñaùo moät caùch mau leï. Söï so saùnh treân cho ta thaáy ñöôïc ñaëc ñieåm, caùch thöùc truyeàn baù cuûa hai neàn vaên minh coù aûnh höôûng lôùn trong khu vöïc ñaëc bieät laø caùch thöùc truyeàn baù cuûa AÑ taïo ra saéc thaùi rieâng khoâng theå nhaàm laãn ñöôïc ñoái vôùi lòch söû caùc quoác gia chòu aûnh höôûng. Nhö vaäy, aûnh höôûng cuûa VHAÑ laø raát lôùn vaø saâu saéc. Nhöõng aûnh höôûng ñoù “chuû yeáu laø söï baønh tröôùng cuûa moät neàn vaên hoaù coù toå chöùc, döïa treân quan ñieåm AÁn veà vöông quyeàn, tieâu bieåu baèng AÑ giaùo hoaëc Phaät giaùo, thaàn thoaïi Purana, phaùp giôùi Phacmaxastra vaø laáy tieáng Phaïn laøm phöông tieän bieåu ñaït” [theo G. Coedes . Lòch söû coå ñaïi … trang 40]. Khoâng ai coù theå phuû nhaän ñieàu ñoù song cuõng khoâng theå 14
nhìn nhaän noù moät caùch tuyeät ñoái hoaù, thieân leäch coi ÑNA nhö laø thuoäc ñòa cuûa AÑ vaø caùc nhaø nöôùc ra ñôøi luùc baáy giôø laø nhöõng quoác gia Hinñu hoaù. Tröôùc khi coù taùc ñoäng ñaàu tieân cuûa AÑ, theo Coedeøs ÑNA ñaõ tieán leân trình ñoä vaên minh. Do ñoù, nhaân daân caùc quoác gia ÑNA khoâng tieáp nhaän VHAÑ moät caùch thuï ñoäng moät chieàu. Treân cô sôû moät neàn vaên hoaù baûn ñòa vöõng chaéc–vaên hoaù noâng nghieäp luùa nöôùc trong thieân nieân kæ ñaàu coâng nguyeân hoï ñaõ taän duïng toái ña nhöõng thuaän lôïi maø vò trí ñòa lí ñem laïi tieáp thu coù choïn loïc nhöõng gì thích hôïp trong theá giôùi Ñraviña, moät neàn vaên minh cao hôn laøm giaøu cho neàn vaên hoaù cuûa mình. 1.1.2 – Söï thaønh laäp vöông quoác Phuø Nam. 1.1.2.1 – Quaù trình ra ñôøi. Döïa vaøo thö tòch coå TQ, minh vaên khaéc treân laù vaøng, bia kí, treân beä thôø baèng ñaù… caùc nhaø KCH coù theå keát luaän moät caùc chính xaùc nieân ñaïi ra ñôøi cuûa VQPN laø vaøo theá kæ thöù I – thôøi ñieåm quaù trình döïng nöùôc vaø giöõ nöôùc dieãn ra soâi suïc treân toaøn khu vöïc ÑNA coå ñaïi. “ Tröôùc ñaây, ngöôøi ta vaãn nhaán maïnh ñeán vai troø cuûa söï tieáp xuùc vôùi AÑ vaø TQ trong vieäc ra ñôøi caùc quoác gia coå ñaïi ÑNA. Nhöng söï phaùt trieån noäi taïi cuûa caùc coäng ñoàng daân cö ÑNA ñaõ chuaån bò cho giai ñoaïn lòch söû môùi naøy.” [4, trang 356 + 357]. Khoaûng 4000- 5000 naêm tröôùc cö daân ÑNA ñaõ bieát ñeán vaø sau ñoù laø xaây döïng neàn vaên minh ñoàng thau phaùt trieån röïc rôõ khoâng thua keùm gì caùc neàn vaên minh toái coå khaùc, ñaït böôùc tieán lôùn trong saûn xuaát. Rieâng taïi ÑNB (Vieät Nam), nhöõng nhoùm ngöôøi Anhdonedieng noùi tieáng Moân – Khômer coå ñaïi di cö oà aït ñeán soáng ôû khu vöïc soâng Ñoàng Nai vaøo khoaûng theá kæ III – II TCN laäp neân neàn VHÑN coù neàn taûng laø neàn kinh teá nöông raãy döïa vaøo truyeàn thoáng kyõ thuaät ñaù môùi. Thieát cheá xaõ hoäi ñöôïc toå chöùc theo cheá ñoä coâng xaõ thò toäc maãu quyeàn. Ngöôøi Anhdonedieng ban ñaàu soáng chuû yeáu ôû nhöõng vuøng cao thuoäc ÑNB sang ñaàu TNK II TCN thaäm chí laø nöûa sau TNK naøy hoï môùi tieán xuoáng caùc chaân ruoäng thaáp môû roäng veà bôø taây soâng Ñoàng Nai xa hôn nöõa laø Taây nam boä, nôi coù nhöõng ñoàng baèng roäng lôùn thuaän lôïi hôn cho saûn xuaát. Nhöõng cuoäc tieáp xuùc vôùi caùc nhoùm Anhdonedieng baûn ñòa khaùc keå caû vôùi ngöôøi Thieân Truùc (AÑ ) giuùp cho trình ñoä saûn xuaát vaø ñôøi soáng xaõ hoäi phaùt trieån. Di vaät baèng ñoàng phaùt hieän taïi Nuùi Goám ( nieân ñaïi 4000 naêm tröôùc ) ñöôïc cheá taùc vôùi trình ñoä khoâng thua keùm baát kì chuû nhaân cuûa neàn vaên hoaù ñoà ñoàng phaùt trieån naøo trong khu vöïc. Di vaät ñoà ñoàng ngaøy caøng ñöôïc tìm thaáy nhieàu trong caùc di chæ khaùc chuû yeáu coù nieân ñaïi töø 4000 naêm trôû veà. Ñieàu naøy cho ra moät giaû 15
thuyeát cö daân Ñoàng Nai coù trình ñoä luyeän ñoàng khaù cao. Nhöng chuû nhaân cuûa neàn VHÑN khoâng theå tieán haønh coâng cuoäc chinh phuïc thieân nhieân vôùi coâng cuï ñoàng heát söùc meàm deûo ñöôïc maø phaûi coù thay ñoåi lôùn trong coâng cuï saûn xuaát. Töø theá kæ VI – V TCN ngheà laøm ñoà saét ñaõ xuaát hieän vaø daàn phoå bieán. Caùc di chæ phaùt hieän di vaät ñoà saét ít chöùng toû cö daân Ñoàng Nai môùi bieát ñeán ngheà laøm ñoà saét. Tieán daàn veà phía nam soâng Ñoàng Nai nhöõng di vaät xuaát hieän ñoà saét ngaøy moät nhieàu vaø coù nieân ñaïi ngaøy caøng muoän hôn, moät soá coøn thuoäc VHOE. Taïi khu vöïc bôø taây soâng Cöûu Long phaùt hieän KCH (nhöõng ngoâi moä chum, moä cöï thaïch coù ñoà trang söùc ngoaïi nhaäp nhö vaøng, baïc, ñaù quyù; coâng cuï vuõ khí baèng saét reøn; caùc löôõi qua lôùn) coù nieân ñaïi vaøi ba theá kæ tröôùc vaø sau coâng nguyeân. Söï xuaát hieän vaø phoå bieán ñoà saét ñoàng nghóa vôùi ñòa baøn cö truù ñöôïc môû roäng, taïo ra böôùc ñoät phaù trong saûn xuaát vaø ñôøi soáng xaõ hoäi. Cheá ñoä maãu quyeàn chuyeån sang hình thöùc phuï quyeàn, cö daân Phuø Nam ñöùng tröôùc ngöôõng cöûa xaõ hoäi coù giai caáp vaø nhaø nöôùc. Thôøi kyø huy hoaøng trong suoát 2000 naêm toàn taïi cuûa neàn VHÑN ñeán ñaây nhöôøng choã cho neàn vaên hoaù môùi röïc rôõ hôn – VHOE. Moät xaõ hoäi thònh vöôïng coù toå chöùc ra ñôøi – vöông quoác coå Phuø Nam huøng maïnh. Nhö vaäy vaøo ñaàu coâng nguyeân neáu nhö tröôùc ñoù ñoà ñoàng chöa ñem laïi hieäu quaû cho neàn saûn xuaát treân quy moâ roäng, ña daïng cuûa thieân nhieân thì söï xuaát hieän vaø söû duïng phoå bieán ñoà saét traùi laïi mang ñeán cho con ngöôøi baáy giôø chaân trôøi môùi cuûa neàn saûn xuaát phaùt trieån. Xaõ hoäi thò toäc daàn tan raõ cö daân nôi ñaây ñöùng tröôùc ngöôõng cöûa cuûa xaõ hoäi coù giai caáp vaø nhaø nöôùc. Coù theå noùi raèng VQPN ra ñôøi laø söï saùng taïo cuûa caùc nhoùm toäc ngöôøi trong vieäc xaây döïng nhaø nöôùc cuûa mình, döïa treân söï phaùt trieån cuûa ñoà saét vaø neàn vaên hoaù baûn ñòa. Ñoaïn treân, ta thaáy ñöôïc taùc ñoäng to lôùn cuûa ñoà saét vaø neàn vaên hoùa cuûa cö daân baûn ñòa trong quaù trình hình thaønh quoác gia vaøo loaïi coå nhaát ôû khu vöïc ÑNA nhöng khoâng theå boû qua yeáu toá aûnh höôûng cuûa neàn VHAÑ taùc ñoäng ñeán neàn vaên hoùa aáy nhö laø chaát xuùc taùc kích thích nhaø nöôùc ra ñôøi nhanh hôn. Vaên hoùa AÁn thöôøng aûnh höôûng tôùi khu vöïc taây nam ÑNA nôi coù nhieàu vuõng vònh, ñaûo, baùn ñaûo thuaän tieän cho phaùt trieån thöông maïi. Nhaø nöôùc ra ñôøi chòu aûnh höôûng cuûa vaên hoùa AÁn laø caùc nhaø nöôùc haûi caûng trong ñoù VQPN maø tieâu bieåu laø thöông caûng OÙc Eo minh chöùng cho ñieàu naøy. Chính thöông gia AÑ gheù qua roài ôû laïi, nhöõng ngöôøi thuoäc taàng lôùp tri thöùc sang laäp thöông ñieám coù vai troø to lôùn lan truyeàn thaønh töïu cuûa neàn vaên hoaù phaùt trieån vaøo loaïi cao nhaát treân theá giôùi cho cö daân baûn ñòa. Coù ai daùm khoâng noùi raèng chính hoï ñaõ thuùc ñaåy nhanh söùc phaùt trieån cuûa coâng cuïï saûn xuaát, phaân hoaù xaõ hoäi töø söï phaùt trieån aáy. Sôû höõu caù nhaân chaéc chaén laø xuaát hieän sau ñoù ôû nhöõng ngöôøi giöõ chöùc vuï cao trong coäng ñoàng. Côû sôû cuûa giai caáp vaø nhaø 16
nöôùc sô khai laø ñaày ñuû vaø roõ raøng laø noù ñaõ ra ñôøi. Phuø Nam ra ñôøi laø keát quaû cuûa nhu caàu kieåm soaùt ñöôøng giao thoâng treân bieån noái lieàn TQ vôùi AÑ. Tuy nhieân, nhaø nöôùc seõ khoâng hoaøn chænh neáu thieáu heä tö töôûng laøm neàn ñeå cai trò. Nhieàu nhaø nöôùc trong lòch söû ñöôïc hình thaønh vaø khoâng theå toàn taïi ñöôïc neáu thieáu tö töôûng thoáng trò nhaèm ngu daân, toái thöôïng hoaù söùc maïnh sieâu nhieân cuûa boä maùy nhaø nöôùc. Thoâng qua caùc baäc thaày Baølamoân giaùo nhaø vua coù theå caàu khaán ñaáng thöôïng ñeá toaøn naêng ñeå duy trì traät töï coõi traàn. K’ang T’ai (Khang Thaùi) cuøng vôùi Chu Ying (Chu Dieãn) - hai söù giaû ñöôïc thöù söû nhaø Ngoâ ôû Giao Chaâu cöû ñeán vaøo naêm 229 keå raèng toå tieân cö daân Phuø Nam laø Kaundinya ñeán töø xöù sôû xa xoâi naøo ñoù khoâng ñöôïc ghi roõ coù theå laø AÑ ñöôïc thaàn linh baùo moäng cho bieát vuøng ñaát maø oâng seõ leân ngoâi. Kaundinya ñöôïc daãn daét ñeán nôi trong moäng cuõng baèng nhöõng giaác mô, trong tay laø noû thaàn vaø moät ñaïo quaân chöøng moät vaïn hai ngaøn ngöôøi. Coâng chuùa nöôùc naøy laø Soâma choáng cöï laïi keû xaâm löôïc nhöng bò noû thaàn cuûa Kaundinya khuaát phuïc neân phaûi ñaàu haøng. Kaundinya keát hoân vôùi Soâma trôû thaønh vua xöù Coác Thaloác (Cöûu Ñaàu Xaø), ñoùng ñoâ ôû Vyañapura (Ñaëc Muïc – thaønh phoá cuûa nhöõng ngöôøi thôï saên) caùch bôø bieån 5000 daëm töùc 25000 km thuoäc Braphram – tænh Praâyven - Campuchia vaøo khoaûng ñaàu coâng nguyeân. Kaundinya daïy cho vôï vaø cö daân ôû ñaây caùch aên maëc, ngoân ngöõ, vaên töï Saênxcôri, luaät phaùp vaø toå chöùc chính quyeàn theo kieåu AÑ. Caâu chuyeän treân mang nhieàu yeáu toá hoang ñöôøng, coù tính vaên chöông laõng maïn moät söï moâ phoûng truyeàn thuyeát cuûa ngöôøi AÑ veà cuoäc hoân phoái giöõa tu só Baølamoân Kaundinya vaø Nagi Soâma – con gaùi cuûa vua caùc thaàn raén Naga. Thöïc chaát truyeàn thuyeát treân coù thaät hay khoâng chöa ai coù theå khaúng ñònh ñöôïc. Lieäu coù phaûi hai söù giaû naøy ghi laïi töø lôøi keå trong daân gian hay laø hoï nghe söï giaûi thích veà nguoàn goác thaàn thaùnh cuûa baûn thaân giai caáp thoáng trò chòu aûnh höôûng cuûa Baølamoân giaùo… Khoâng ai bieát? Duø vaäy, caâu chuyeän ñaõ phaûn aùnh caùc yeáu toá taïo neân nhaø nöôùc Phuø Nam: Kaundinya töôïng tröng cho söï coáng hieán cuûa neàn VHAÑ vaø naøng coâng chuùa Soâma khoaû thaân noùi leân traïng thaùi nguyeân thuyû cuûa neàn vaên hoùa baûn ñòa. Ngoaøi nhöõng nhaø truyeàn giaùo ñeán töø AÑ thì boä phaän caàm quyeàn ôû Phuø Nam coøn chuû ñoäng cho ngöôøi sang ñaát nöôùc Thieân Truùc hoïc hoûi caùch toå chöùc nhaø nöôùc vaø quaûn lí xaõ hoäi. Hoï yù thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa neàn taûng tö töôûng ñeå cai trò moät vöông quoác. Baølamoân giaùo vôùi söï phaân chia ñaúng caáp khaét khe ñaõ ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñaët ra cuûa xaõ hoäi Phuø Nam thôøi kyø ñaàu neân ñöôïc taàng lôùp treân tieáp thu, phoå bieán nhanh choùng. Ñaây cuõng laø lí do vì sao Phaät giaùo ñöôïc truyeàn baù 17
saâu roäng hôn trong thôøi kyø ñaàu laïi nhöôøng choã cho Baølamoân giaùo trong ñòa vò toân giaùo chính ôû nöôùc naøy vaøo thôøi ñaïi cuûa vöông trieàu Guùpta (AÑ). Nhö vaäy, töø ñaàu coâng nguyeân treân neàn vaên hoaù baûn ñòa, cö daân ôû ñaây nhanh choùng tieáp thu caùch toå chöùc chính quyeàn, xaõ hoäi, toân giaùo, caû chöõ vieát vaø nhieàu thaønh töïu vaên hoaù khaùc ñeå toå chöùc nhaø nöôùc vöông quyeàn theo kieåu AÑ. Coù theå noùi raèng Phuø Nam ra ñôøi laø keát quaû phaùt trieån taát yeáu cuûa neàn vaên hoaù baûn ñòa, xuaát phaùt töø yeâu caàu kieåm soaùt ñöôøng giao thoâng treân bieån vaø aûnh höôûng cuûa neàn VHAÑ. Nhieàu nhaø nöôùc ra ñôøi cuøng luùc hay sau ñoù ôû phía taây nam cuõng laø keát quaû cuûa quaù trình treân. Thöïc ra chuùng ta chöa heà bieát chính xaùc veà teân cuûa vöông quoác coå naøy. Trong moät cuoäc khai quaät taïi ñòa phaän tænh Praâyven (Campuchia) ngaøy nay, caùc nhaø KCH phaùt hieän bia kí teân laø “Vyañhapura” roài ñöa ra yù kieán veà vöông quoác teân laø Phuø Nam hay Ñaëc Muïc maø thö tòch coå TQ töøng vieát. Söï ñoaùn ñònh treân coù phaàn khoâng thoûa maõn bôûi Phuø Nam khoâng phaûi laø teân goác maø laø caùch phaùt aâm theo tieáng TQ cuûa moät töø maø coù luùc ñaõ ñöôïc phaùt aâm laø “B’iu-nam” caùi teân mang daùng daáp cuûa moät nhaø nöôùc tieàn Khômer. Coù leõ Phuø Nam ñöôïc phieân aâm töø moät töø seõ laø raát gaàn töø coå Khômer “Bnam” ngaøy nay laø “Phnom” nghóa laø “nuùi”. Caùc vua Phuø Nam coù vöông hieäu ñaày ñuû laø “Kurung Bnam” töùc “vua cuûa nuùi”. Vöông hieäu naøy öùng vôùi töø “Sailaraja” trong tieáng Phaïn – vöông hieäu cuûa caùc vò vua Pallava thuoäc Cojeveram mieàn nam AÑ [Theo yù kieán cuûa L.Finot ñöa ra, ñöôïc G. Coedeøs vaø P. Dupont phaùt trieån . Trích laïi trong “ vaên hoaù OÙc Eo vaø caùc neàn vaên hoaù coå ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Sôû vaên hoaù vaø thoâng tin An Giang. Long Xuyeân 1984]. Thuû ñoâ cuûa Phuø Nam laø Vyañhapura coù nghóa laø “thaønh phoá cuûa nhöõng thôï saên” gaàn nuùi Ba Phnom ôû laøng Ba Nam (Praâyven – Campuchia). Moät thôøi gian kinh ñoâ cuûa Phuø Nam dôøi veà Na Phaát Na (Naravaranagara) töùc thöông caûng OÙc Eo (theo quan ñieåm cuûa Löông Ninh; B. Aymonier, L. Finot, G. Coedeøs cho raèng Na Phaát Na laø AÊngkor Borei –Campuchia; L. Malleret laïi quaû quyeát Na Phaát Na naèm ôû OÙc Eo hoaëc Caïnh Ñeàn) sau khi kinh ñoâ Ñaëc Muïc bò vua Ychö na (Isanavarman) cuûa Chaân Laïp chieám ñoùng (theo L. Malleret, 1951). Luùc cöïc thònh cuûa, Phuø Nam khoâng phaûi laø moät quoác gia haûi caûng theo ñuùng nghóa cuûa noù maø ñaõ trôû thaønh moät ñeá cheá vôùi nhieàu quoác gia phuï thuoäc coù vai troø to lôùn treân con ñöôøng thoâng thöông chính töø AÑ leân TQ. Trong thôøi kyø naøy Phuø Nam töøng lieân keát vôùi Laâm AÁp ñaùnh Giao Chaâu vaø quan heä roäng raõi vôùi TQ, AÑ caû vôùi La Maõ do tìm thaáy nhöõng ñoàng tieàn La Maõ trong neàn VHOE. 18
Veà thieát cheá nhaø nöôùc vaø toåâ chöùc xaõ hoäi (seõ trình baøy roõ hôn trong muïc III “quaù trình phaùt trieån cuûa VQPN” phaàn chính trò – quaân söï) : Tröôùc khi chòu aûnh höôûng cuûa VHAÑ thieát cheá xaõ hoäi truyeàn thoáng toå chöùc theo kieåu maãu quyeàn daân cöû. Taán thö vieát: “vua nöôùc hoï (Phuø Nam) voán laø ngöôøi ñaøn baø ñöôïc goïi laø nöõ chuùa, teân laø Lieãu Dieäp”, Löông thö cuõng cheùp töông töï : “daân chuùng toân moät ngöôøi phuï nöõ leân laøm vua, coù teân laø Lieãu Dieäp. Sau ñoù, Hoãn Ñieàn cai trò nöôùc naøy, laáy Lieãu Dieäp laøm vôï”. Nguyeân nhaân laø do yeâu caàu ban ñaàu cuûa neàn saûn xuaát noâng nghieäp vaø thuû coâng nghieäp taïi nhaø, chöùc naêng sinh saûn duy trì noøi gioáng khieán cho ñòa vò cuûa ngöôøi phuï nöõ cao hôn ñaøn oâng. Trong nhöõng theá kæ ñaàu coâng nguyeân sau khi neàn saûn xuaát phaùt trieån vaø chòu aûnh höôûng cuûa VHAÑ söï phaân hoaù xaõ hoäi dieãn ra maïnh meõ hình thaønh caùc giai taàng cuûa xaõ hoäi. Toå chöùc nhaø nöôùc luùc naøy coù phaàn theo kieåu maãu nhaø nöôùc AÑ. Nhaø nöôùc trung öông cai trò caû vöông quoác. Laõnh thoå chia thaønh nhöõng vuøng (xöù) do moät hoaøng thaân cai trò. Moãi vuøng laïi chia thaønh nhöõng lî sôû nhoû do caùc quan laïi cai trò vaø chòu söï chæ ñaïo tröïc tieáp cuûa caùc vuøng. Treân phaïm vi ñeá cheá, Phuø Nam coù moät chính quyeàn cuûa chính quoác taäp hôïp xung quanh laø caùc nöôùc chö haàu vaø phuï thuoäc. Moãi nöôùc chö haàu coù tính ñoäc laäp töông ñoái cao vôùi boä maùy nhaø nöôùc vaø cô caáu xaõ hoäi mang saéc thaùi rieâng. Töø caëp vôï choàng trong truyeàn thuyeát sinh ra 3 ñôøi vua keá nhau coù hoï ñeàu laø Hoãn. Sau ñoù moät vieân töôùng baûn ñòa leân ngoâi laäp neân trieàu ñaïi môùi goàm 4 ñôøi vua ñeàu coù töôùc “Fan” (theo Coedeøs, Fan laø phieân aâm Haùn cuûa tieáp toá Varman trong tieáng Phaïn ñöôïc moät soá vua taïi nam AÑ söû duïng. Sau ñoù moät soá trieàu ñaïi ôû ÑNA chaáp nhaän vaø söû duïng; nhöng khoâng theå hoaøi nghi raèng ñoù laø moät teân cuûa thò toäc coù nguoàn goác baûn xöù). Vöông trieàu thöù ba thaønh laäp vôùi söï tham gia cuûa ngöôøi AÑ sau moät thôøi gian ngaét quaõng. Phoûng ñoaùn caùc vua Phuø Nam trò vì töø khoaûng ñaàu coâng nguyeân cho ñeán cuoái theá kæ VI – khoaûng giöõa theá kæ VII thì suy yeáu vaø bò tieåu quoác phuï thuoäc laø Chaân Laïp xaâm chieám keát thuùc vai troø lòch söû cuûa quoác gia coå naøy. Coù theå laäp theá thöù cuûa caùc trieàu vua Phuø Nam theo baûng sau: 1. Hoãn Ñieàn (ñaàu theá kæ I). 2. Hoãn Ñieäp (giöõa theá kæ thöù I). 3. Khoâng roõ teân. 4. Hoãn Baøng Thoáng (190), con laø Hoãn Baøng Baøng leân ngoâi vua ñöôïc 3 naêm thì maát. 19