Xu hướng phân công lao động và vai trò nhân lực trình độ trung cấp

NGHI N C U TRAO I<br /> <br /> <br /> XU H NG PHÂN C NG LAO NG VÀ VAI TR NHÂN L C<br /> TR NH TRUNG CẤP<br /> <br /> <br /> Email: hnvinh@moet.edu.vn<br /> <br /> Tóm t t<br /> <br /> L ch s phát tri n giáo d c ngh nghi p (GDNN c a các qu c gia ch y u t ch u u, s<br /> ti n b c a khoa h c c ng ngh và nh ng òi h i ngày càng ph c t p t th tr ng lao ng cho<br /> th y GDNN có s ti n hóa theo t vi c truy n ngh n ào t o ngh , t vi c ào t o mang tính<br /> ph ng h i n vi c ào t o v i s tham gia tích c c c a nhà n c. D nhi u thay i nh ng<br /> nh n l c có v trí trung c p mang tính t n t i khách quan do b n ch t vi c ph n c ng lao ng<br /> trong n n kinh t . Ng i lao ng có tr nh trung c p v a có tri th c, v a có k n ng và có kh<br /> n ng h c su t i lu n áp ng v i òi h i t th tr ng lao ng. Ngay trong t ng lai, b t k<br /> qu c gia nào hi n nay u c n nh n l c tr nh này. Bài vi t tr nh bày vai trò nh n l c tr nh<br /> trung c p trong l ch s và hi n t i, y u c u v k n ng ngh nghi p tr nh trung c p c ng<br /> nh d báo v xu h ng nhu c u nh n l c tr nh trung c p c a Vi t Nam n n m 2020 và<br /> t m nh n n n m 2030 .<br /> <br /> khóa nh n l c trung c p k n ng ngh nghi p nhu c u<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. a trò nh n l c trung c p trong l ch c ph h p v i a v nh ng thành vi n c a<br /> s ph ng h i c ch m lo...Ph ng h i có vai<br /> L ch s phát tri n c a x h i loài ng i trò d y và kèm ngh cho h i vi n và b o v l i<br /> tr i qua các giai o n khác nhau v i các c ích c a nh ng thành vi n c a h i. Sau khi c<br /> tr ng c a h nh thái kinh t x h i, t ch c x kèm tay ngh vài tu n th m t ng i m i có th<br /> h i loài ng i khác nhau. C ng v i s phát tr thành thành vi n c a h i và ph i tr cho ch<br /> tri n c a kinh t , khoa h c c ng ngh s ph n h c phí kèm ngh và ti n n . Nói chung, có<br /> c ng lao ng c ng ngày càng khác bi t. i ngh m t ng i ph i ch u h c ngh t i n i làm<br /> kèm v i s ph n c ng lao ng và nh ng m u vi c t 2 n 4 n m ho c l u h n cho nh ng<br /> thu n n i t i trong quá tr nh phát tri n GDNN ngh c bi t nào ó. Qua quá tr nh tr ng<br /> c ng có s ti n hóa c a m nh. Ch u u t th thành ng i th s tr thành th c (ho c<br /> k 12, nh ng ng i lao ng c ng m t ngh t ch l i có th kèm c p nh ng ng i khác.<br /> t p l i thành t ng nhóm các thành ph g i là S phát tri n c a khoa h c k thu t v i<br /> ph ng h i. Nh ng ph ng h i này c ng có s ra i c a ng c h i n c và ngành d t<br /> lu t l c a m nh ch ng h n: thu nh p c a th s i giai o n u th k 18 kh i u cho cu c<br /> cách m ng c ng nghi p l n th nh t. Ph ng<br /> * Hoàng g c Vinh - Hi p h i GD và gh CTXH<br /> guy n Th Thanh B nh - V TCQ, T ng c c GD<br />  NGHI N C U TRAO I<br /> <br /> h i tr c kia bi n m t và thay vào ó là nh ng Taylor qua i ng i ta nh n ra t m quan<br /> lao ng ch a c ào t o tr l ng th p tr ng c a lao ng v i n n t ng k n ng r ng<br /> v n hành máy móc trong các nhà máy nhu c u thành c ng c và nhi u qu c gia ph ng<br /> cho c ng nh n tay ngh cao kh ng nhi u. T y. R t nhi u l nh v c nh ch t o, logistic,<br /> c, c khí hóa các nhà máy ch bi n s i n th ng m i, tài chính, d ch v c ng.v.v ph<br /> t n gi a th k 19 m i phát tri n nh ng di n ra thu c vào nh n l c có tr nh c p trung và có<br /> r t nhanh chóng c l nh v c khác nh các nh h ng l n n n n kinh t 2<br /> ngành c ng nghi p s t và khai m . Cu i th<br /> 2. S tha u c u nh n l c trung<br /> k 19 các ngành c ng nghi p i n, hóa và s n<br /> c p<br /> xu t t phát tri n m nh m . Hà Lan xu t<br /> hi n ngành c ng nghi p ch t o máy, óng Tr l i l ch s ào t o ngh , có th nói ào<br /> tàu... Và các ph ng h i x a kia h u nh t o chuy n s u mang c i m c a h th ng<br /> kh ng còn xu t hi n ch u u. Cu i th k s n xu t Taylorism. K ho ch và qu n lí là thu c<br /> 19, nhu c u lao ng k n ng t ng l n và nhà v ng i qu n lí, c c ng. Ng i c ng nh n<br /> n c thi t l p các tr ng k thu t và nh n hoàn toàn b ng th c hi n nhi m v l p i l p<br /> trách nhi m tài chính cho nh ng tr ng này. l i theo s h ng d n chính xác t phía ng i<br /> qu n lí. Chính v v y m c ti u ào t o c a nhà<br /> Ph thu c vào n n kinh t , b i c nh chính<br /> tr ng là ào t o ra nh ng ng i v i k n ng<br /> tr x h i mà ào t o ngh ch u u có 3 m<br /> h p và chuy n s u có th th c hi n m t lo t<br /> h nh c a Anh là m h nh th tr ng t do, m<br /> các nhi m v quen thu c c thi t l p s n<br /> h nh nhà n c qu n l , và m h nh ào t o<br /> cho h . H c ng kh ng c ào t o bi t khi<br /> kép d n n c u trúc khác nhau v h th ng<br /> nào t ch ng làm, làm th nào i u<br /> các c s GDNN 8 .<br /> ch nh nh ng vi c có quan h v i nhau và v i<br /> S phát tri n c a c ng nghi p khi n s n ph m cu i c ng. Trong m h nh ào t o<br /> cho lao ng có tr nh k n ng b c trung truy n th ng tr c y, gi a tri th c (k n ng<br /> (intermediate level óng vai trò quan tr ng hàn l m (academic skills và k n ng ngh<br /> trong phát tri n kinh t 4 . K n ng b c trung nghi p (vocational skills r t khác nhau. K<br /> góp ph n quan tr ng vào vi c n ng cao n ng n ng hàn l m th ng là nh ng k n ng tr u<br /> su t và c i thi n hi u qu t ch c s n xu t. t ng c d y trong nhà tr ng và hoàn toàn<br /> khác v i k n ng ngh nghi p cd y làm<br /> u th k 20 v i m h nh t ch c qu n<br /> vi c. G n y, các nhà nghi n c u v khoa h c<br /> l s n xu t theo ki u Taylornh n c ng ch y u<br /> GDNN a ra m h nh k n ng chuy n nghi p<br /> c d ng vào c ng vi c cung c p nguy n<br /> h n ch s khác bi t này và ng i lao ng<br /> li u, l p ráp và theo dõi d y chuy n t ng.<br /> c nn m c c hai lo i k n ng này và ph i<br /> N ng su t ch y u d a vào máy móc và s<br /> h p v i nhau làm vi c có hi u qu .<br /> chuy n m n r t h p c a ng i lao ng v i<br /> thao tác gi n n. Càng ngày vai trò c a ng i S ph n c ng lao ng theo ngh<br /> lao ng c nh n m nh khi m t c ng nh n nghi p th ng c chia thành các t ng sau:<br /> có th nh h ng n ho t ng c a toàn d y T ng cao nh t là nh ng nhà nghi n c u có nh<br /> chuy n s n xu t. T ó, vai trò c a lao ng k h ng n nh h ng phát tri n c a ngành<br /> n ng th p m t i và nh ng ch cho lao ng có ngh , ti p n ng i l nh o qu n l t ch c<br /> k n ng cao h n - k n ng b c trung. Khi th i th c hi n nh ng t ng phát tri n r i n<br /> i t ch c qu n l theo m h nh ch ngh a i ng k s nh ng ng i thi t k , tri n khai<br />  NGHI N C U TRAO I<br /> <br /> vào trong th c t . Ti p sau nh ng ng i k s ó th kh ng có s ph n nh r ch ròi gi a v trí<br /> là các k thu t vi n là ng i h tr giúp nh ng c ng nh n và k thu t vi n. Doanh nghi p có<br /> k s làm m t s c ng vi c k thu t, qu n l th s d ng các k thu t vi n làm vi c nh<br /> các nhóm nh , o l ng ghi chép s c , ti p là v trí c ng nh n.<br /> ó n nh ng ng i c ng nh n lao ng tr c<br /> C c u tr nh nh n l c ph n ánh nhu<br /> ti p v i máy móc và khách hàng c ng nh ng<br /> c u khách quan và th c t vi c làm trong x h i<br /> lao ng k n ng th p ho c ch a có k n ng.<br /> mà hi n nhi u n c v n ang s d ng. V th ,<br /> Khi c ng ngh phát tri n, xu t hi n m t v trí<br /> khi nói v nh n l c có tr nh c p trung c n<br /> ngay d i k s còn g i là k s th c hành<br /> quy c nói v nh n l c n m t ng gi a c a<br /> hay là c ng ngh vi n (technologist có nhi m<br /> c c u lao ng: i h c - Cao ng - Trung<br /> v t ch c, ch o thi c ng, qu n l con ng i<br /> c p - S c p. i u ó có ngh a nh n l c trung<br /> và thi t b làm ra s n ph m mà ng i k s<br /> c p c hi u là nh ng lao ng c trang<br /> thi t k .<br /> b v n hóa n n t ng ph th ng và các k n ng<br /> ngh nghi p (k c k n ng sau trung h c .<br /> Tr c y, m t ng i b nh th ng có<br /> kh n ng c tài li u k thu t và v i chút ít T m quan tr ng c a nh n l c có tr nh<br /> n ng khi u v c khí, sau kho ng 6 n 12 trung c p có th th y qua t l c a i ng này<br /> tháng có cán b k thu t kèm t i ch là có so v i các nhóm tr nh khác trong th tr ng<br /> th t s a ch a ho c b o d ng c t . lao ng các ngành kinh t khác nhau. Hi n<br /> Nh ng ch m i ho c m y ch c n m sau, khi nay Vi t nam ch a ph i là m t qu c gia c ng<br /> máy tính và k thu t s c ng d ng r ng nghi p hóa, v th tham kh o c c u tr nh<br /> r i trong k thu t t , k thu t vi n ó v n nh n l c c a lao ng trong tu i c a các<br /> c n tay ngh c khí c a m nh tháo l p các qu c gia phát tri n có th giúp cho ta th y<br /> chi ti t, nh ng c n ph i hi u bi t v máy tính- c vai trò nh n l c có tr nh trung c p.<br /> ph n m m, ph n c ng, thi t l p ch ng tr nh<br /> Ví d , Hà Lan n m 1993 lao ng có<br /> và kh c ph c s c v i nh ng thi t b i n t<br /> tr nh trung c p 43,9% n n m 2000, t l<br /> và máy tính hi n i. Nh v y, k thu t vi n<br /> này l n n 44,8%. i v i các qu c gia thu c<br /> tr n ph i có m t kh i ki n th c k thu t c n<br /> OECD n m 2012 t l nh n l c trong tu i t<br /> b n. Anh ta c n toán, v t lí và c ki n th c v<br /> 25 n 64 là 44% còn t l trung b nh c a ch u<br /> i n, i n t ...<br /> u là 48% 5 . Nh v y theo t l này th c 1<br /> Nh v y nh n l c có tr nh trung c p i h c th có kho ng 1,9 trung c p và 0,9 s<br /> t ng c hi u là nh ng lao ng có tr nh c p. C c u nh n l c có d ng h nh tr ng.<br /> n ng l c b n d i c ng ngh vi n và b n<br /> Hoa K , nh n l c có tr nh trung<br /> tr n c ng nh n c g i là các k thu t vi n.<br /> c p chi m v trí quan tr ng trong l c l ng<br /> Tuy nhi n, trong m t vài nghi n c u th lao ng. N m 1973, vi c làm y u c u tr nh<br /> gi i nh 2 , 3 th các tác gi quan ni m k nh n l c trung c p kho ng 52%, n n m<br /> n ng b c trung là nh ng ng i lao ng ch 2012 th t l này 54%. Tuy nhi n, s ph n b<br /> c n có ch ng ch ngh mà kh ng c n ph i có nh n l c t m trung này th có n 30% là t t<br /> b ng ngh (diploma . nghi p trung h c ph th ng (THPT và có k<br /> M t khác, do tính ch t c a th tr ng lao n ng sau trung h c (Bi u .<br /> ng khi cung v t quá c u m t tr nh nào<br />  NGHI N C U TRAO I<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> B u h n b tr nh th o v c làm<br /> <br /> M t nghi n c u M cho th y, nh n l c vi c. L i th th tr ng lao ng và kh n ng<br /> có tr nh trung c p (pre-baccalaureate level vi c làm i v i vi c tr l ng cao/k n ng cao<br /> là nh n t then ch t quy t nh m r ng quy cho nh ng ngh k thu t. Nhóm th ba òi h i<br /> m s n xu t ho c ph n b l i s n xu t. Trong c tri th c và k n ng ngh c bi t do c ng<br /> tr ng h p c th , m t h ng c n 15 k thu t ngh phát tri n nhanh chóng n n các doanh<br /> vi n m r ng nhà máy nh ng kh ng ki m nghi p òi h i ng i c tuy n d ng có m t<br /> n i các k thu t vi n. Hi u qu kinh t iv i t p h p các k n ng ngay và doanh nghi p<br /> v ng m t i 19 tri u USD, nói cách khác b m t có th d ào t o v i nh ng k n ng k thu t<br /> kho ng 250.000 USD cho m t k thu t vi n 7 . n ng cao.<br /> Nh n m nh vai trò c a lao ng có Giai o n hi n nay và t ng lai vi c xác<br /> tr nh trung c p i v i kh n ng vi c làm, nh các pro le ngh (m t t ngh ch u nh<br /> GS. Kenneth Gray 3 chia ra làm ba nhóm k h ng c a hàng lo t y u t b n ngoài nh<br /> n ng vi c làm: Nhóm m t c tr ng thái s ti n b khoa h c c ng ngh v i vi c ng<br /> o c nhóm 2 c tr ng kh n ng h c v n d ng AI (Arti cial Intelligence , IOT (Internet of<br /> và nhóm 3 c tr ng k n ng k thu t chuy n Things , bi n ng d n s , toàn c u hóa v<br /> s u. Nhóm 1 c n thi t i v i t t c các nhóm kinh t òi h i y u c u u ra c a m i tr nh<br /> vi c làm nh ng ch òi h i i v i vi c làm k c n c xác nh h t s c m m d o linh ho t.<br /> n ng th p và l ng th p. Nhóm th hai thu c V trí vi c làm kh ng thay i nh ng n i hàm<br /> v h c v n nh các k n ng c, toán, giao k n ng m i v trí y s có s thay i r t l n<br /> ti p và khoa h c tr thành i u ki n ti n quy t và nhanh chóng. i u này cho th y, nh ng ti u<br /> i v i c ng vi c l ng cao và k n ng cao. chu n ngh nghi p c x y d ng s tr n n<br /> Nh ng k n ng này quan tr ng nh ng kh ng l c h u nhanh chóng b i kh ng theo k p c<br /> có ngh a c s d ng hàng ngày t i n i làm v i s thay i quá nhanh c a c ng ngh và<br />  NGHI N C U TRAO I<br /> <br /> chu n u ra c a nhà tr ng v i th igian ào Qua s li u thu th p, chúng ta th y n<br /> t o 2 - 3 n m s tr n n l c h u ngay sau khi n m 2020 nhu c u nh n l c tr nh trung<br /> ng i h c t t nghi p. Do v y, cách th c t c p v n chi m t l cao h n nhi u so v i tr nh<br /> ch c ào t o g n v i áp ng y u c u c a v cao ng và i h c. c bi t, t i n m<br /> trí vi c làm và nhu c u c a ng i h c, kh ng 2030, khi l c l ng lao ng làm vi c trong<br /> c ng nh c v th i gian ào t o là m h nh s toàn ngành kinh t d ki n vào kho ng 70 tri u<br /> c các nhà tr ng u ti n hàng u trong ng i tr n t ng s d n d báo c a c n c<br /> t ng lai g n. là 105 tri u ng i và l c l ng lao ng qua<br /> ào t o kho ng 56 tri u ng i, nh n l c thu c<br /> 3. D báo nhu c u nh n l c tr nh h th ng GDNN d ki m chi m kho ng 48<br /> trung c p n n m 2020 và t m nh n n tri u ng i t ng ng 85,7% so v i t ng<br /> n m 2030 s nh n l c qua ào t o th nh n l c tr nh<br /> Theo quy ho ch phát tri n nh n l c Vi t trung c p trong h n 10 n m t i v n c ánh<br /> Nam giai o n 2011-2020 n n m 2020 t l giá là nòng c t c a GDNN khi nh ng lao ng<br /> nh n l c qua ào t o n m 2020 kho ng g n có k thu t thay th d n nh ng lao ng ph<br /> 44 tri u ng i chi m 70,0% trong t ng s g n th ng ch a qua ào t o.<br /> 63 tri u ng i làm vi c trong n n kinh t 6 . V v y, d báo nhu c u nh n l c các<br /> Trong t ng s nh n l c qua ào t o n n m tr nh c a GDNN là c s các c s GDNN<br /> 2020, s nh n l c qua ào t o b c s c p nh h ng ào t o áp ng c u c a th tr ng<br /> kho ng 24 tri u ng i chi m kho ng 54,0% lao ng. B n c nh ó, c n thi t ph i có nh ng<br /> t ng s nh n l c qua ào t o c a n n kinh t chính sách t ng c ng c ngtác tuy n sinh và<br /> con s t ng ng c a b c trung c plà kho ng n ng cao ch t l ng ào t o tr nh trung c p,<br /> g n 12 tri u ng i chi m 27,0% b c cao ng y m nh ph n lu ng h c sinh sau trung h c<br /> h n 3 tri u ng i chi m kho ng 7%. T l lao c s vào h c trung c p t i các c s GDNN.<br /> ng qua ào t o GDNN trong t ng s lao<br /> 3. K t lu n<br /> ng c a t ng l nh v c: n ng l m ng nghi p,<br /> c ng nghi p x y d ng và d ch v d báo nh Trong b i c nh ch u nhi u tác ng t c<br /> sau 1 : b n trong và b n ngoài h th ng GDNN, có th<br /> th y r ng:<br /> + Nh n l c trong l nh v c c ng nghi p -<br /> x y d ng: d báo n n m 2020, s lao ng - Nhu c u nh n l c tr nh trung c p<br /> qua ào t o các tr nh kh i này là 16 tri u, là s t n t i khách quan trong c c u g m 3<br /> trong ó, tr nh s c p (SC chi m 56%, tr nh . V trí vi c làm kh ng thay i nh ng<br /> trung c p (TC chi m 33.5%, cao ng (C b n ch t c a k n ng, ki n th c v trí ó có<br /> chi m 4,0% s thay i áp ng v i s thay i c a th<br /> tr ng lao ng<br /> + Nh n l c trong l nh v c n ng l m ng<br /> nghi p: d báo n n m 2020, s lao ng - Lao ng có tr nh trung c p<br /> qua ào t o các tr nh c a kh i ngành n ng, (secondary và m t s k n ng sau trung h c<br /> l m, ng nghi p s g n 13 tri u, trong ó tr nh chi m t l l n trong c c u vi c làm các<br /> SC chi m chi m 69.5% tr nh TC chi m qu c gia c ng nghi p hóa nh M , ch u u,<br /> 22.5% tr nh C chi m kho ng 6% Hàn Qu c. Nh ng Vi t Nam v t l lao ng<br /> ch a c ào t o chuy n m n k thu t còn<br /> + Nh n l c trong l nh v c d ch v : D báo<br /> quá l n, các doanh nghi p có xu h ng tuy n<br /> n n m 2020, s nh n l c qua ào t o c a<br /> ch n lao ng ph th ng (unskills , i u ó<br /> kh i ngành d ch v g n 15 tri u ng i, trong<br /> trong ng n h n có th gi m vai trò nh n l c<br /> tr nh SC chi m kho ng 37% tr nh TC<br /> tr nh trung c p, nh ng trong t ng lai nh n<br /> chi m kho ng 23,3% tr nh C chi m 12%.<br />  NGHI N C U TRAO I<br /> <br /> l c này ngày càng có v trí quan tr ng nh l ch 3 . Kenneth Gray (2002 , Skills<br /> s c a các qu c gia phát tri n khác Shortages, Underemployment and Youth: The<br /> Quiet International Dilemma. Developing Skills<br /> - Quan ni m ào t o h p ra tr ng h c for the New Economy International TVET<br /> sinh có th có m t s k n ng làm vi c c Conference. 2002<br /> ngay s kh ng còn ph h p trong b i c nh<br /> 4 . Kurt Vogler-Ludwig and others (2012 ,<br /> thay i x h i và k thu t c ng ngh . ào t o<br /> International approaches to the development of<br /> nh n l c tr nh trung c p v i k n ng r ng<br /> intermediate level skills and apprenticeships.<br /> s giúp ng i h c d dàng chuy n i ngh<br /> UK Commission for Employment and Skills<br /> nghi p và thích ng v i nh ng thay i nhanh<br /> chóng c a các v trí vi c làm là nhi m v h t 5 . OECD (2012 , Education at a glance.<br /> s c b c thi t hi n nay i v i GDNN p 6 . Th t ng Chính ph (2011 , Quy t<br /> nh s 1216/Q -TTG ngày 22/7/2011 v vi c<br /> Tà l u tham kh o<br /> Ph duy t Quy ho ch phát tri n nh n l c Vi t<br /> 1 . B Lao ng Th ng binh và X Nam giai o n 2011-2020.<br /> h i (2017 , D th o án i m i và n ng<br /> 7 . Wall, J. & Passmore, D. (1997 ,<br /> cao ch t l ng giáo d c ngh nghi p n n m<br /> Economic Effects of Technicians Shortages.<br /> 2030 và nh h ng n n m 2030.<br /> Monograph. State College, PS: Penn State<br /> 2 . Commission of the European University.<br /> communities (2008 , New Skills for New Jobs:<br /> 8 . Wollf- Dietrich Greinert (2004 , A<br /> Anticipating and matching labour market and<br /> history of Vocational Education and Training<br /> skills needs., Brussels.<br /> in Europe. European Journal of Vocational<br /> Training.<br /> <br /> A REVIEW OF INTERMEDIATE QUALIFICATION<br /> LEVEL: ROLES AND TREND<br /> Hoang goc nh<br /> Email: hnvinh@moet.edu.vn<br /> gu en Th Thanh B nh<br /> Summar<br /> The paper gives a short review focused mainly on the history of technical vocational and<br /> education and training (TVET) of some European countries where the advancement of science<br /> and technology and the increasingly complex requirements from the labor market showed that<br /> TVET had evolved from transferring the craft to vocational education and training, from the training<br /> of guilds to training with active participation of the state. Despite many changes, the intermediate<br /> level manpower has been existing objectively due to the nature of the division of labor in the<br /> economy. ntermediate-level workers have both professional knowledge, skills, and capacity of<br /> lifelong learning to meet recently labor market demands. Even in the future, any country still<br /> needs for human resources at this quali cation level. The paper presents the role of intermediate-<br /> level manpower in history and at the present, occupational skills requirements at the intermediate<br /> level as well as the trend of Vietnam's mid-level human resource to 2020 and the vision to 2030.<br /> Ke words intermediate-level manpower occupational skills needs.<br /> <br /> <br /> * Hoang goc Vinh - Deputy Chairman of Vietnam Association<br /> guyen Thi Thanh Binh - Department of Formal Training<br />