Xu hướng phát triển các hệ thống tên lửa phòng không hiện đại trong tương lai

Những vấn đề chung<br /> <br /> XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN CÁC HỆ THỐNG<br /> TÊN LỬA PHÒNG KHÔNG HIỆN ĐẠI TRONG TƯƠNG LAI<br /> Đặng Hồng Triển*<br /> Tóm tắt: Trên cơ sở nghiên cứu sự phát triển về công nghệ và thị trường các hệ<br /> thống tên lửa phòng không trên thế giới, bài báo tóm tắt xu hướng phát triển của các<br /> hệ thống tên lửa phòng không hiện đại và dự đoán một số công nghệ có thể được áp<br /> dụng trong các hệ thống này trong tương lai.<br /> Từ khóa: Xu hướng phát triển, Tên lửa phòng không, Tên lửa phòng không vác vai.<br /> Phân tích các cuộc xung đột trên thế giới trong hàng chục năm trở lại đây đã chỉ ra rằng<br /> khoảng không gian là nơi giao tranh quan trọng trong việc tiêu diệt hoặc bảo vệ các mục<br /> tiêu chính trị - quân sự. Chính vì vậy, các phương tiện tấn công trên không, mà trong đó<br /> điển hình là máy bay, tên lửa được sử dụng rộng rãi và ngày càng phát triển về số lượng,<br /> chủng loại và công nghệ. Để bảo vệ các cơ sở quan trọng khỏi các cuộc tấn công từ trên<br /> không cần phải sử dụng hệ thống phòng không đủ mạnh, có chiều sâu, bởi vì các phương<br /> tiện không kích ngày càng hoàn thiện, có tốc độ lớn, diện tích phản xạ nhỏ và được trang<br /> bị bằng vũ khí có độ chính xác cao vì vậy ngày càng khó bị tiêu diệt.<br /> Công nghệ chế tạo các hệ thống tên lửa phòng không là cực kỳ phức tạp, do vậy khả<br /> năng tự sản xuất các hệ thống này có thể coi là một chỉ số của sự phát triển công nghiệp<br /> quốc phòng của một quốc gia. Việc chế tạo các hệ thống phòng không, đặc biệt là hệ thống<br /> phòng không tầm trung và tầm xa đòi hỏi làm chủ ở trình độ công nghiệp những công<br /> nghệ tiên tiến nhất và những khoản đầu tư to lớn cho công tác nghiên cứu phát triển.<br /> 1. CÁC HỆ THỐNG TÊN LỬA PHÒNG KHÔNG TẦM XA VÀ TẦM TRUNG<br /> Dẫn đầu về công nghệ và thị trường trên thế giới đối với các hệ thống tên lửa phòng<br /> không (TLPK) tầm xa và tầm trung là Mỹ với các hệ thống tên lửa phòng không thuộc họ<br /> Patriot, và Nga với các hệ thống họ S-300P, S-400 và hiện nay là S-500. Ưu thế về thị<br /> trường dẫn đầu thuộc về Mỹ khi hệ thống Patriot đã có mặt tại nhiều quốc gia như Đức,<br /> Hy Lạp, Israel, Jordanie, Tây Ban Nha, Kuwait, Hà Lan, Các Tiểu vương quốc Arab<br /> Thống nhất (UAE), Saudi Arabia, Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản.. [4], trong đó có cả<br /> những đơn đặt hàng hệ thống РАС-3(Patriot Advanced Capability-3 – Biến thể 3 của<br /> Patriot). Bên cạnh đó Mỹ cũng đã phát triển và bắt đầu xúc tiến ra thị trường hệ thống<br /> phòng thủ tên lửa chiến trường THAAD và (cùng với Đức và Italia) hệ thống tên lửa<br /> phòng không tầm ngắn và tầm trung MEADS sử dụng tên lửa РАС-3.<br /> Về phía Nga, hệ thống tên lửa phòng không thuộc họ S-300, S400 đang giữ vai trò<br /> sản phẩm đầu tàu của công nghiệp quốc phòng Nga trong lĩnh vực phòng không. Tuy<br /> nhiên, về tính năng của S-300 so với các sản<br /> phẩm cùng thế hệ trên thế giới được đánh<br /> giá là vượt trội nhưng việc xuất khẩu rất hạn<br /> chế và chỉ mang tính đơn lẻ (mới chỉ bán<br /> cho Trung Quốc một số hệ thống hoặc hiện<br /> chưa thực hiện được như hợp đồng ký từ<br /> năm 2009 cung cấp 5 tiểu đoàn S-300PMU1<br /> cho Iran)[4].<br /> Vào cuối những năm 1980 cùng với sự<br /> phát triển của các lớp phương tiện tấn công<br /> trên không đã đặt ra yêu cầu cho các nước<br /> chế tạo hệ thế hệ phòng không mới toàn diện Hình 1. Tổ hợp S-400 của Nga.<br /> <br /> <br /> 66 Đặng Hồng Triển, “Xu hướng phát triển các hệ thống tên lửa phòng không… tương lai.”<br /> Những vấn đề chung<br /> <br /> hơn - hệ thống tên lửa phòng không tầm xa và tầm trung thế hệ “4+”. Một trong những đại<br /> diện của các hệ thống này là “Triumf” của LB Nga.[1]<br /> Ưu điểm của S-400 “Triumf” so với thế hệ S-300PMU1-2[1][4] và các tên lửa của<br /> phương Tây là:<br /> - Mở rộng lớp mục tiêu có thể bị tiêu diệt tới vận tốc 4800 m/s, khoảng cách phát hiện<br /> đến 600km, khoảng cách bắn tối đa tới 400km. Cùng một lúc có thể theo dõi 300 mục tiêu,<br /> dẫn đường cho 72 tên lửa bắn tới đồng thời 36 mục tiêu.<br /> - Tăng khả năng tiêu diệt các mục tiêu nhỏ, có thể tiêu diệt các tên lửa chiến lược có<br /> tầm bắn đến 3.500km.<br /> - Nâng cao khả năng chống nhiễu.<br /> - Nâng cao độ tin cậy của tổ hợp thiết bị, giảm thể tích và mức độ tiêu thụ điện năng<br /> của các thiết bị trong hệ thống.<br /> Hiện nay các hệ thống S-400 “Triumf” đang được trang bị cho quân đội Nga và đang<br /> bắt đầu được xuất khẩu sang các nước, Trung Quốc là một trong những nước muốn mua<br /> hệ thống này.<br /> Không dừng lại ở đó, trong khoảng chục năm gần đây, LB Nga đã bắt đầu triển khai<br /> việc xây dựng hệ thống phòng không và chống tên lửa thứ 5 để bảo vệ một cách hiệu quả<br /> các muc tiêu quốc phòng khỏi các cuộc không kích của các thiết bị tối tân của đối phương.<br /> Việc xây dựng hệ thống phòng thủ tên lửa thế hệ thứ 5 dựa trên các yêu cầu sau:<br />  Thực hiện phương án thiết kế chuẩn hóa hệ thống trên cơ sở modul, cho phép ghép<br /> nối với hệ thống từ các modul nhỏ nhất để giảm bớt chi phí cho quá trình khai thác, cho<br /> phép cắt giảm một cách đáng kể danh mục các trang thiết bị cho hệ thống.<br />  Hiệu suất cao và tính ổn định tác chiến của các hệ thống TLPK trong điều kiện<br /> chịu chèn ép của hỏa lực và vô tuyến điện tử của đối phương dựa trên khả năng tái cơ cấu<br /> linh hoạt, đồng thời bảo đảm tính cơ động của tên lửa;<br />  Tính đa chức năng của hệ thống TLPK, thể hiện ở khả năng tác chiến với nhiều<br /> loại mục tiêu khác nhau như mục tiêu khí động, khí động đạn đạo và đạn đạo;<br />  Tính cơ động bảo đảm bảo khả năng tác chiến linh động của các đơn vị được trang<br /> bị hệ thống TLPK, đồng thời luôn giữ được sự liên lạc và tín hiệu điều khiển, triển khai<br /> sang trạng thái chiến đấu từ mọi địa hình và chuyển sang trạng thái sẵn sàng chiến đấu<br /> không phải triển khai hệ thống dây dẫn và nguồn điện;<br />  Cấu trúc lưới của hệ thống TLPK chuẩn hóa bảo đảm thu nhận thông tin từ các<br /> nguồn khác nhau và trao đổi dữ liệu giữa các thành phần của hệ thống, đồng thời bảo đảm<br /> đưa ra chỉ thị mục tiêu kịp thời cho hệ thống theo thời gian thực; có sự liên kết chặt chẽ<br /> giữa hệ thống TLPK chuẩn hóa với hệ thống tác chiến điện tử và các hệ thống phòng<br /> không khác;<br />  Đạt độ tin cậy cao trong trong toàn bộ thời hạn sử dụng của hệ thống;<br />  Khả năng cạnh tranh cao trên thị trường kinh tế thế giới và tiềm năng xuất khẩu lớn.<br /> Từ các yêu cầu trên, khi chế tạo hệ thống tên lửa phòng không thế hệ thứ 5 cũng là hệ<br /> thống TLPK trong tương lai, cần giải quyết các bài toán kỹ thuật và công nghệ sau:<br /> - Tăng khả năng tác chiến, tăng độ chính xác (loại, vận tốc mục tiêu, số mục tiêu tiêu<br /> diệt đồng thời, số tên lửa dẫn đồng thời, khoảng cách phát hiện mục tiêu, độ trượt…);<br /> - Chuẩn hóa các bộ phận của hệ thống (các modul thu và phát, các khối xử lý tín hiệu,<br /> máy tính, xe chỉ huy…);<br /> - Tự động hóa các quá trình chiến đấu, kiểm tra chức năng và tìm kiếm lỗi;<br /> - Sử dụng các kênh khác nhau để thu thập thông tin cho hệ thống;<br /> - Sử dụng các thuật toán lọc hiện đại nhằm tách nhiễu chủ động;<br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Kỷ niệm 55 năm Viện KHCNQS, 10 - 2015 67<br />  Những vấn đề chung<br /> <br /> - Hệ thống điều khiển tích hợp hệ thống dẫn đường quán tính chủ động, hệ thống dẫn<br /> đường vệ tinh, hệ điều khiển gas động có độ chính xác cao ở giai đoạn cuối của quỹ đạo,<br /> và đầu tự dẫn chủ động, bán chủ động hoặc đầu tự dẫn quang điện tử, laze...<br /> Hiện nay đã có các công bố cho thấy hệ thống phòng không thế hệ thứ 5 của Liên bang<br /> Nga đã được thử nghiệm, hứa hẹn sẽ được xuất xưởng trong thời gian gần đây.[4]<br /> 2. CÁC HỆ THỐNG TÊN LỬA PHÒNG KHÔNG TẦM NGẮN VÀ TẦM GẦN<br /> Cùng với sự phát triển của các phương tiện chế áp phòng không, người ta ngày càng<br /> chú trọng hơn đến việc chế tạo các hệ thống vũ khí phòng không tầm gần và tầm ngắn<br /> trang bị các phương tiện phát hiện và dẫn thụ động, cũng như tên lửa hoàn toàn tự dẫn<br /> (hồng ngoại hoặc radar chủ động), cho phép thực hiện nguyên lý bắn-quên.<br /> Do tương đối đơn giản và rẻ tiền, các hệ thống tên lửa phòng không này được phân bố<br /> phổ biến hơn nhiều so với TLPK tầm xa và tầm trung và cũng có nhiều nhà cung cấp hơn.<br /> Thuộc vào các hệ thống này là SLAMRAAM (Mỹ) và NASAMS (Mỹ-Nauy), cả 2 hệ<br /> thống này sử dụng các tên lửa nổi tiếng AIM-120 AMRAAM (Mỹ), MICA VL (châu Âu),<br /> cũng như Spyder (Israel). [4]<br /> Nga đang tiếp tục xúc tiến ra thị trường thế giới các hệ thống phòng không tầm ngắn<br /> hiệu quả cao dùng hệ dẫn lệnh. Trước hết đó là các hệ thống tên lửa phòng không kiểu Tor<br /> (đã bán cho Trung Quốc, Hy Lạp, Cyprus, Ai Cập, Iran), cũng như các hệ thống pháo/tên<br /> lửa phòng không thuộc các họ Tunguska (đã cung cấp cho Ấn Độ và Maroc) và Pantsir -<br /> S1 (UAE, Syria, Algeria) hay một số loại khác như R-77, Sosna....<br /> Một họ tên lửa phòng không tầm gần được phát triển mạnh mẽ là các hệ thống tên lửa<br /> phòng không vác vai (ПЗРК, MANPADS - Man-Portable Air Defence Systems). Đặc tính<br /> của loại tên lửa này là kích thước và khối lượng nhỏ, khả năng cơ động cao, thời gian<br /> chuyển trạng thái sang chiến đấu và ngược lại nhỏ, khả năng bắn trên các phương tiện<br /> khác nhau, độ tin cậy cao, giá thành thấp, đơn giản trong sử dụng và huấn luyện.<br /> Một trong những tên lửa phòng không vác vai (TLPKVV) nổi tiếng- Stinger đang được<br /> sử dụng cho hệ thống tên lửa phòng không tự hành Avenger của Mỹ lắp trên khung gầm ô<br /> tô HMMWV đang được sản xuất hàng loạt và xuất khẩu rộng rãi, cũng như ở hàng loạt các<br /> sản phẩm tương tự của các nhà sản xuất khác. Hiện trên thế giới có một số lượng lớn các<br /> hệ thống phòng không mang cụm bệ phóng cơ động<br /> kiểu này. Tuy nhiên, trong khoảng gần 20 năm gần<br /> đây, Mỹ đã hạn chế mạnh việc xuất khẩu các hệ<br /> MANPADS Stinger của họ vì lo ngại chúng sẽ lọt<br /> vào tay khủng bố và các quốc gia chống Mỹ.<br /> Trái lại, Nga đang xuất khẩu rộng rãi các hệ<br /> MANPADS họ Igla. Hiện nay, các hệ thống này<br /> hầu như là mặt hàng hiện đại được chào bán rộng<br /> rãi duy nhất trong số các hệ thống tên lửa phòng<br /> không vác vai trên thị trường thế giới. Tổ hợp này<br /> cũng đã được nhập vào Việt Nam trong những năm<br /> Hình 2. Tên lửa Stringer của Mỹ.<br /> gần đây.<br /> Ngoài Igla và Stinger, các mẫu phổ biến được trang bị cho quân đội các nước là:<br /> Starstreek (Anh), Mistral (Pháp), RBS-70 (Thụy Điển) và Keiko (Nhật), và các biến thể<br /> của chúng. Tuy nhiên, các hệ MANPADS hiện đại của Pháp (Mistral 2), Anh (Starstreak)<br /> và Thụy Điển (RBS-70, RBS-90) không hoàn toàn là vác vai mà đúng hơn là các hệ thống<br /> tên lửa phòng không mang vác kiểu lắp trên giá phóng. Ngoài ra, Trung Quốc cũng đang<br /> dần nổi lên trong lĩnh vực này nhưng thực tế chỉ là những mẫu nhái lại tên lửa Igla (QW-1<br /> và QW-2). [2][4]<br /> <br /> <br /> <br /> 68 Đặng Hồng Triển, “Xu hướng phát triển các hệ thống tên lửa phòng không… tương lai.”<br /> Những vấn đề chung<br /> <br /> Trong giai đoạn hiện nay tồn tại 2 dạng phổ biến của tên lửa vác vai là: TLPKVV có hệ<br /> thống tự dẫn thụ động (Igla, Stinger, Mistral, Keiko) và với hệ dẫn bằng tia laze<br /> (Starstreek, RBS-70).<br /> Quá trình phát triển tổ hợp tên lửa vác vai trên trên thế giới được chia làm 3 thế hệ.<br /> Vào giữa những năm 60 các mẫu đầu tiên của tên lửa vác vai đã được đưa vào trang bị<br /> quân sự. Khi chế tạo thế hệ thứ 2 (Stringer) việc nâng cao khả năng chống nhiễu cho tổ<br /> hợp được tập trung phát triển. Các tổ hợp của thế hệ thứ 3 có những đặc trưng khác biệt so<br /> với các thế hệ trước về khả năng tiêu diệt mục tiêu cao và một loạt các đặc trưng khác<br /> được cải thiện.<br /> Hiệu quả chiến đấu của tổ hợp tên TLPKVV được tăng lên dựa vào sự hoàn thiện của<br /> quả đạn và các trang thiết bị đi kèm. Sự hiện đại hóa tên lửa được tiến hành theo các<br /> hướng sau: Cải thiện khả năng chống nhiễu của đầu tự dẫn thụ động, cải tiến phần chiến<br /> đấu, hoàn thiện động cơ phóng.<br /> Các hướng hoàn thiện đầu tự dẫn quang là: ứng dụng bộ thu ma trận ảnh, sử dụng một<br /> số dải sóng và cải thiện xử lý tín hiệu số.<br /> Bộ thu ma trận ảnh lần đầu tiên được sử dụng trong đầu tự dẫn của tên lửa “Mistral”.<br /> Nó cho phép giảm cơ bản ảnh hưởng của bức xạ nền đến các chế độ làm việc của đầu tự<br /> dẫn. Yếu điểm cơ bản của bộ thu ma trận ảnh là tăng độ phức tạp quá trình xử lý tín hiệu<br /> do yêu cầu bộ thu ma trận ảnh phải sử dụng đến kỹ thuật vi xử lý, điều này dẫn giá thành<br /> sản phẩm. Bộ thu ma trận ảnh (128x128 pixel) được lắp đặt trong trong tên lửa TLPKVV<br /> “Stringer-RMP” phiên bản 2. Hiện đã có nhiều loại đầu thu ma trận ảnh có độ phân giải<br /> 512x512 pixel hoặc cao hơn.<br /> Việc sử dụng một vài dải sóng cho phép giải quyết bài toán phân biệt mục tiêu trên nền<br /> nhiễu. Phương pháp trên thực hiện trong TLPKVV “Stringer-Post” và các phiên bản tiếp<br /> theo, cũng như trong tên lửa “Keiko”. Đầu tự dẫn quang của tên lửa trong tổ hợp<br /> “Stringer-Post” làm việc trong 2 dải sóng: hồng ngoại và tử ngoại, còn đối với Keiko thì<br /> làm việc trong dải sóng hồng ngoại và vùng nhìn thấy. Còn tên lửa Igla của Nga làm việc<br /> ở dải sóng hồng ngoại khoảng 3.5-5µm (kênh chính).[3]<br /> Sự tăng khả năng chống nhiễu trong tổ hợp TLPKVV chủ yếu dựa vào sự vân dụng kỹ<br /> thuật vi xử lý và vi điện tử với những phần tử thông minh. Tên lửa với bộ vi xử lý có thể<br /> được lập trình lại được sử dụng trong các tổ hợp Stringer-RMP và Keiko. Tùy thuộc vào<br /> dạng mục tiêu và đặc trưng nhiễu các chương trình có sẵn được nạp vào bộ vi xử lý cho<br /> phép tăng đáng kể độ chính xác dẫn. Biến thể cuối hiện nay của Stringer là POST làm việc<br /> ở 2 dải tần cực tím và hồng ngoại trên một mạch với 2 bộ vi xử lý.<br /> Một trong những tổ hợp TLPKVV tiên tiến nhất vừa mới được công bố là tổ hợp Verba<br /> của LB Nga. Theo các nhà thiết kế, xét về hiệu quả chiến đấu, Verba hiện không có đối<br /> thủ trên thế giới. Khả năng của hệ thống tối tân này vượt trội các tham số không chỉ tất cả<br /> các biến thể của hệ thống Igla của Nga, mà cả các loại tương tự của Nga - hệ thống FIM-<br /> 92 Stinger, Starstreak, RBS 70, Mistral.<br /> Ưu thế chính của Verba là khả năng diệt với xác suất cao các mục tiêu bức xạ nhỏ như<br /> tên lửa hành trình và máy bay không người lái, vốn là các mục tiêu khó phát hiện và bắn<br /> hạ. Hệ thống có được khả năng đó nhờ tên lửa 9М336 với đầu tự dẫn hồng ngoại 3 dải tần<br /> (3 phổ), cho phép tiêu diệt các mục tiêu bay với tốc độ đến 500 m/s bất kể đối phương sử<br /> dụng các loại nhiễu. Tầm tiêu diệt mục tiêu của Verba là 500-6.400 m, độ cao diệt mục<br /> tiêu từ 10-4.500m. Theo công bố, đầu tự dẫn của Verba đã được tăng độ nhạy lên vài lần,<br /> đồng thời nâng cao được khả năng chống nhiễu của nó.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Kỷ niệm 55 năm Viện KHCNQS, 10 - 2015 69<br />  Những vấn đề chung<br /> <br /> Một trong những cải tiến ở hệ<br /> thống điều khiển tự động hóa của<br /> hệ thống Verba cũng giúp tăng xác<br /> suất diệt mục tiêu và giảm thời<br /> gian phóng (thời gian từ khi phát<br /> hiện mục tiêu cho đến khi xạ thủ<br /> phóng tên lửa khoảng 8 giây, so<br /> với hệ thống cũ khoảng 3-5 phút).<br /> Hiệu quả sử dụng tổ hợp<br /> TKPKVV được tăng lên nhờ vào<br /> sự cải tiến phần chiến đấu của tên<br /> lửa, tăng khối lượng và uy lực, sử<br /> dụng đầu nổ casset, ngòi nổ kết<br /> hợp, hoặc sử dụng chất nổ mới.<br /> Theo sự phát triển của tổ hợp Hình 3. Các tên lửa PKVV của Nga (theo thứ tự từ<br /> TLPKVV khối lượng phần chiến trên xuống): Verba, Igla-S, Igla và Igla-1.<br /> đấu không ngừng được cải tiến<br /> theo hướng tăng khối lượng. Nếu như trong những TLPKVV đầu tiên khối lượng chiến<br /> đấu chỉ khoảng 0,5 kg thì trong Keiko là 2kg, Mistral là 3kg, Igla-S là 2,5kg. Càng về sau<br /> này nhờ vào sự phát triển của công nghệ vi điện tử làm giảm khối lượng khối điện tử, tăng<br /> khối lượng phần chiến đấu mà không làm tăng khối lượng và kích thước tổng thể của tên<br /> lửa, ví dụ như khi cải tiến tên lửa RBS-70 (RBS-70 phiên bản 2).<br /> Đa số tên TLPKVV sử dụng phần chiến đấu dạng nổ phá – mảnh. Trong phần chiến<br /> đấu của đa số các tên lửa này đều chứa các phần tử phá hủy nạp sẵn, cho phép tăng đáng<br /> kể khả năng tiêu diệt. Phần chiến đấu trong 1 số tổ hợp (Mistral và RBS-70 phiên bản 2)<br /> được nhồi sẵn các viên bi vônfram.<br /> Một số tên lửa hiện đại của tổ hợp TLPKVV được trang bị phần chiến đấu nổ định<br /> hướng (Keiko). Ưu điểm cơ bản của loại này là tạo ra mật độ văng mảnh cao vào vùng<br /> mục tiêu. Tên lửa Starstreek được trang trị phần chiến đấu dạng casset từ 3 phần tử nổ<br /> định hướng riêng biệt. Trong trường hợp này, khối lượng chung của tên lửa không vượt<br /> quá 12kg, còn mỗi phần tử nổ 2kg. Mục tiêu bị tiêu diệt bởi động năng lớn của phần tử nổ<br /> định hướng và sức công phá của thuốc nổ.<br /> Sự đa dạng của mục tiêu (được phân biệt bởi kích thước, hình dạng, khả năng tổn<br /> thương) và một loạt các điều kiện khác để tên lửa gặp mục tiêu (độ lệch nhỏ hơn 0,5 m)<br /> đặt ra yêu cầu cần thiết phải thiết kế ngòi nổ không tiếp xúc, đặc biệt khi bắn các mục tiêu<br /> có kích thước nhỏ. Để giải quyết bài toán trên có thể sử dụng ngòi nổ kết hợp. Do tính<br /> năng kích nổ của ngòi nổ không tiếp xúc, xác suất tiêu diệt mục tiêu tăng lên mà không<br /> cần giảm sai số sẫn. Trong tên lửa Mistral ngòi nổ laze kết hợp bảo đảm kích nổ phần<br /> chiến đấu khi độ trượt tên lửa nhỏ hơn 2m.<br /> Mặt khác, ngòi nổ tiếp xúc của phần chiến đấu tên lửa cũng luôn được cải tiến bằng<br /> phương pháp giữ chậm thời gian nổ để nâng cao tính năng chiến đấu nhờ sự xuyên sâu vào<br /> mục tiêu (Stringer-post, Stringer-RMP..). Một phương pháp khác để tăng sức phá hủy<br /> bằng cách dịch tâm khi kích nổ như được áp dụng trong tên lửa Igla.<br /> Việc cải tiến động cơ tên lửa theo các hướng sau: nghiên cứu cải tiến động cơ phóng,<br /> động cơ hành trình và sử dụng các dạng nhiên liệu mới. Việc cải tiến động cơ phóng và<br /> hành trình rút ngắn thời gian bay tới mục tiêu, mở rộng vùng chiến đấu, vì vậy tăng khả<br /> năng tiêu diệt mục tiêu, nhất là các mục tiêu cơ động cao.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 70 Đặng Hồng Triển, “Xu hướng phát triển các hệ thống tên lửa phòng không… tương lai.”<br /> Những vấn đề chung<br /> <br /> Việc sử dụng các dạng nhiên liệu mới tăng thời gian bay và khả năng sống sót của tên<br /> lửa. Như vậy, sử dụng nhiên liệu giảm khói cho phép tránh tạo ra các dấu hiệu nhận biết<br /> (ví dụ, khói của động cơ hành trình).<br /> Một hướng phát triển quan trọng của tổ hợp TLPKVV là nghiên cứu và ứng dụng các<br /> trang thiết bị bảo đảm bắn đi kèm. Các thiết bị cơ bản này là: bệ phóng chuyên dụng, thiết<br /> bị phát hiện mục tiêu, thiết bị bảo đảm bắn đêm, thiết bị nhận chỉ thị mục tiêu ngoài, thiết<br /> bị phân biệt «địch – ta»<br /> Hiện nay, các loại bệ phóng được chế tạo đảm bảo nâng cao hiệu suất phóng. Bệ phóng<br /> có thể đặt trên mặt đất, xe khung gầm, cũng như xe bánh hơi và bánh xích.<br /> Để nâng cao hiệu quả phát hiện bằng mắt thường và bám sát mục tiêu, trên ống phóng<br /> được lắp kính quang học có độ phóng đại 3-7x. Sự phát triển các thiết bị bảo đảm bắn đêm<br /> bằng thiết bị quang, tăng độ nhạy của phần tử quang điện, tăng khả năng bám bắt, khả<br /> năng chống nhiễu và giảm khối lượng và kích thước.<br /> Hiệu quả của tổ hợp được tăng lên khi được tích hợp thêm bộ thu chỉ thị mục tiêu từ<br /> trạm ra đa phát hiện mục tiêu tầm thấp và bộ hỏi đáp “địch - ta”. Hiện nay trong thành<br /> phần tổ hợp TLPKVV đều được đưa vào thiết bị hỏi đáp “địch - ta”. Các thiết bị nhận biết<br /> được phát triển theo hướng tăng khả năng chống nhiễu và độ bền dưới tác dụng của sóng<br /> điện từ. Một trong những phương pháp nâng cao khả năng chống nhiễu và phát hiện địch-<br /> ta của thiết bị hỏi đáp là thiết kế thiết bị làm việc trong dải sóng mm.<br /> Như vậy, có thể tóm tắt các xu hướng phát triển cơ bản của tổ hợp TLPKVV là:<br /> - Nâng cao khả năng chống nhiễu của tên lửa theo hướng hoàn thiện đầu tự dẫn quang<br /> học và phương pháp dẫn theo laze;<br /> - Tăng sức công phá phần chiến đấu bằng cách tăng khối lượng, sử dụng ngòi nổ kết<br /> hợp, đầu nổ casset với phần tử tiêu diệt có định hướng;<br /> - Sử dụng các chất nổ mới;<br /> - Cải tiến tổ hợp động cơ bằng cách nghiên cứu cải tiến động cơ phóng, động cơ hành<br /> trình, sử dụng các dạng nhiên liệu mới;<br /> - Nghiên cứu và phát triển các tổ hợp thiết bị đảm bảo bắn;<br /> - Cải tiến phương tiện mang và tích hợp các hệ thống tên lửa phòng không thuộc các<br /> dải tầm khác nhau thành một tổ hợp.<br /> <br /> Tóm lại, qua những phân tích ở trên có thể nhận thấy tính đa hướng trong việc hoàn<br /> thiện và phát triển các hệ thống tên lửa phòng không hiện đại. Theo đó, các hệ thống tên<br /> lửa phòng không trong tương lai sẽ phải đảm bảo các tính năng để đạt mục tiêu cuối cùng<br /> là đánh chặn thành công các mục tiêu khí động, đạn đạo, mục tiêu tốc độ cao và tầm xa<br /> với độ chính xác cao. Bên cạnh đó, xu hướng cũng sẽ được phát triển là nâng cao độ chính<br /> xác của hệ thống điện tử, nâng cao sức công phá và kết hợp các loại tên lửa và vũ khí khác<br /> nhau thành tổ hợp các phương tiện phòng không để đảm bảo xác suất tiêu diệt mục tiêu<br /> cao nhất.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. И.С. Голубов и В.Г. Светлов, “Проектирование зенитных управдяемых ракет”<br /> (1999), ст.18-27, 116.<br /> [2]. Полковник П. Алесеев, подполковник А. Назаров. “Состояние и перктивы<br /> развитие переносных ЗУР в зарубежных странах”. Зарубежное военное<br /> обозрение, №3 (2005 г), ст.10-15.<br /> [3]. “Переносный зенитный ракетный комплекс 9К38 (Техническое описание и<br /> инструкция по эксплуатация- 9К38 ТО)”, Tài liệu chuyển giao theo dự án I.<br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Kỷ niệm 55 năm Viện KHCNQS, 10 - 2015 71<br />  Những vấn đề chung<br /> <br /> [4]. Một số trang mạng: http://www.janes.com/, https://en.wikipedia.org/wiki/MIM-<br /> 104_Patriot, http://rbase.new-factoria.ru/, http://www.vedomosti.ru/,<br /> http://www.dni.ru/, http://www.almaz-antey.ru/, ...<br /> <br /> ABSTRACT<br /> DEVELOPMENT TRENDS OF THE MODERN AIR DEFENCE<br /> MISSILE SYSTEMS IN THE FUTURE<br /> On the basis of technology and market development research of air defence<br /> missile systems (surface-to-air missile systems) in the world, the article summarizes<br /> development trends of the modern air defence missile systems and predicts some<br /> technologies which can be applied in these systems in the future.<br /> <br /> Keywords: Development trend, Surface-to-air missile (SAM), Air defence missile system, Man-portable air<br /> defence system (MANPAD)<br /> <br /> Nhận bài ngày 15 tháng 7 năm 2015<br /> Hoàn thiện ngày 15 tháng 8 năm 2015<br /> Chấp nhận đăng ngày 05 tháng 9 năm 2015<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Địa chỉ: * Đại tá TS, Viện trưởng Viện Tên lửa, Viện KH-CNQS; Email: hong_trien@yahoo.com<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 72 Đặng Hồng Triển, “Xu hướng phát triển các hệ thống tên lửa phòng không… tương lai.”<br />