[Danh Nhân Việt Nam] Tiểu Sử Phan Đình Phùng phần 9

Chia sẻ: Dwefershrdth Vrthrtj | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

95
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hưởng ứng dụ Cần Vương[3] của vua, dù đang cư tang mẹ, Phan Đình Phùng vẫn đứng ra chiêu tập lực lượng từ khắp các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, để chống ngoại xâm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Danh Nhân Việt Nam] Tiểu Sử Phan Đình Phùng phần 9

á∂t bÔn l° v∫t ΩÎ Ω≠n cða ta Tˆc thÈi Cao á≠n NguyÕn MÚc Ωi xem xæt nh˘ng ΩŸa th∆ n°o c‹ thÃ l∫p tr∫n phÚc binh. L≠i sai quµn lœnh Ωi ch¥t cµy tre vÀ ch¿ ra Ωan nh˘ng giﬁ lËn th∫t nhiÀu. Quµn lœnh vµng theo tıËng lŒnh b®o sao l°m v∫y, kh·ng hiÃu dÚng ˚ ra sao. C·ng cuÊc ngh≈nh chi∆n s∞p Ω¥t c‹ hÁn n¯a ng°y l° xong. LÓc b∂y giÈ tr≈n sÁn tr≠i ch◊ c‹ 400 t≈n quµn, c›n khœ giËi tµn thÈi ch◊ c‹ 200 kh∏u sÓng kiÃu Phüp v° mÊt œt Ω≠n dıÏc, ngo°i ra, khœ giËi to°n th÷ sÓng trıÈng kiÃu ta v° nh˘ng Ω≠i Ωao Ωo®n ki∆m. Hai ·ng Cao á≠n v° NguyÕn MÚc s∞p Ω¥t nhı v∑y : 200 tay sÓng ΩÃ l°m quµn chi∆n, 200 tay Ωao th÷ l°m quµn phÚc. Cüc ng® l≈n nÓi, chÂ n°o xung y∆u th÷ phÚc binh chÂ Ω‹, hÕ th∂y quµn nghŸch th› Ω∑u l≈n th÷ x·ng ra m° ch¥t kh·ng kÃ s‚ng thüc. Nh∂t ΩŸnh ban ng°y mËi ˆng chi∆n, c›n ban Ω≈m th÷ Ω¥t nghi binh. Nghÿa l° ban Ω≈m, chœnh nÁi Ω≠i dinh t‚i tØm mÔ mŸt, kh·ng th∞p Ωøn Ωu‚c g÷ h∆t : c›n chÂ khüc th÷ gi® th∞p Ωøn l¯a l∫p l›e, khi∆n cho quµn lœnh B®o hÊ tıÍng l° Ω„n tr≠i nghÿa binh Í Ω‹, t∂t nhi≈n ph®i nh∞m ngay chÂ c‹ ünh Ωøn m° b∞n. Nhıng c›n lo ch‚ng gi˘ lµu ng°y, m÷nh h∆t thu‚c Ω≠n th÷ l°m th∆ n°o ? Hai ·ng bøn nghÿ Ω∆n k∆ v˜a ΩÎ Ω≠n, v˜a l∂y Ω≠n. L∂y Ω≠n cða ai ? Th÷ l∂y ngay cða quµn lœnh B®o hÊ. Hai ·ng sai ch¥t tre Ωan giﬁ th∫t nhiÀu, chœnh l° dÚng ˚ Ω‹. Ph°m l° Ω≠n sÓng b∞n ra — Ω≠n sÓng nhﬁ hay sÓng Ω≠i büc cÒng v∫y — hÕ ΩÚng nh±m v∫t g÷ cˆng m≠nh dÊi l≠i th÷ n‰ d˘. Nhıng trüi l≠i, n∆u ΩÚng nh±m m∂y v∫t mÀm nh¬, nh∂t l° b·ng g›n ıËt üt v° Ω∂t bÔn, l°m n‹ m∂t n‰. H„i vØn thµn Thanh H‹a ch‚ng c˙ vËi B®o hÊ t≠i Ba á÷nh, Ω‹ng Í mÊt l°ng gi˘a cünh Ω„ng chi≈m xung quanh c‹ nıËc m≈nh m·ng, m° c∑m c˙ ΩıÏc c® thüng, quµn lœnh nh° nıËc Í ngo°i b∞n v· nhı mıa, nhıng ph∑n nhiÀu kh·ng nghe Ω≠n n‰, l° bÍi vØn thµn khæo dÔng nh˘ng giﬁ tre Ω˙ng bÔn, Ω∞p l≈n th°nh lÒy, c®n trÍ hiŒu l˙c cða Ω≠n ph®i kæm bËt Ωi. Bµy giÈ, Cao á≠n v° NguyÕn MÚc cÒng dÔng mıu k∆ ∂y ΩÃ ΩÎ Ω≠n cða sÓng thıÈng, c›n ΩÀ ph›ng c® Ω≠n cða sÓng Ω≠i büc, th÷ m∞c lıËi vﬂng t˜ cµy n‡ qua cµy kia. M‡i viŒc d˙ bŸ xong xu·i, ch◊ ΩÏi quµn lœnh B®o hÊ tËi l° Ω‚i chi∆n. Qu® nhi≈n, quµn lœnh B®o hÊ Ω∆n nÁi, ch◊ Í dıËi chÿa sÓng b∞n l≈n chˆ kh·ng düm m≠o hiÃm l≈n nÓi, bÍi th∂y th∆ nÓi nghi≈ng d‚c, cµy c‚i r∫m r≠p quü, sÏ l≈n th∆ n°o cÒng bŸ phÚc binh th÷ nguy. Nghÿa binh c‹ cüi ΩŸa lÏi l° Í tr≈n c‹ chÂ ∏n nÓp trong nh˘ng k¬t Ωü b‹ng cµy, d›m xu‚ng th∂y rﬂ quµn lœnh B®o hÊ, m° quµn lœnh B®o hÊ d›m l≈n th÷ kh·ng th∂y g÷ khüc hÁn l° cµy c‚i um tÔm m° kh‹i Ω≠n mÔ mŸt m° th·i. Th°nh ra quµn tr≈n b∞n xu‚ng thıÈng trÓng hÁn l° quµn dıËi b∞n l≈n. Hu‚ng chi Ω≠n cða quµn dıËi b∞n l≈n ph∑n nhiÀu trÓng v· nh˘ng giﬁ Ω˙ng bÔn kia, kh·ng n‰. Nghÿa quµn l∂y nh˘ng vﬁ Ω≠n ∂y, nh„i thu‚c m÷nh b∞n tr® l≠i quµn dıËi. T‚i l≠i th÷ nghÿa quµn Øn cÁm v° dıÎng sˆc, kh·ng Ωünh. Í dıËi, quµn lœnh B®o hÊ ng‹ l≈n th∂y chÂ n°o c‹ b‹ng Ωøn Ωu‚c l∫p l›e th÷ cˆ chÿa sÓng nh∞m l≈n Ω‹ m° b∞n. Tæ ra m∂y chÂ c‹ l∫p l›e Ωøn Ωu‚c, ch◊ l° chÂ Ω¥t nghi binh m° th·i, ch≤ng c‹ ngıÈi n°o h∆t. Hai b≈n ch‚ng gi˘ nhau Ω∆n n¯a thüng nhı th∆, tr≈n kh·ng düm Ωünh xu‚ng Ω¨ Ω°nh, m° dıËi cÒng kh·ng düm leo l≈n. Ch◊ nghe ti∆ng sÓng n‰ h∆t ng°y n°y qua ng°y kia, lu·n Ω≈m n°y qua Ω≈m khüc, h÷nh nhı mÊt tr∫n mıa s∂m sæt, vang ΩÊng c® mÊt vÔng nÓi non. Ai cÒng tıÍng ch∞c l° nghÿa binh Ω¨ chüy ra tro h∆t r„i, nhıng k¸ th∫t chıa c‹ mÊt ai t¯ tr∫n hay l° bŸ tr‡ng thıÁng g÷ c®. Quµn lœnh B®o hÊ nghÿ m÷nh b∞n phü d˘ dÊi tËi hai tu∑n nhı th∆ m° nghÿa binh kh·ng nÓng, kh·ng lui, bøn xe sÓng Ω≠i büc l≠i, ΩŸnh phü tan Ω‚t chüy c® nÓi á≠i H°m, t∂t nhi≈n nghÿa quµn ph®i ch∆t rÚi h∆t, hay l° kh·ng c›n cµy c‚i r∫m r≠p m° ∏n nÓp th÷ sao cÒng ph®i Phan á÷nh PhÔng ñ trang 89/89
Ω∑u h°ng. Nhıng Ω≠n Ω≠i büc b∞n l≈n ph∑n nhiÀu m∞c v°o lıËi vﬂng cða nghÿa quµn Ω¨ dØng tˆ tun, th°nh ra kh·ng c‹ m¨nh l˙c nhı ngıÈi ta Ω¨ tœnh. M∂y ng°y vÀ sau, tuy l° nghÿa binh c›n Ω≠n cÒng nhiÀu, nhıng m° ch◊ b∞n mÊt cüch dø d¥t, kh·ng düm b∞n ph‹ng tÓng nhı trıËc n˘a. MÂi ng°y giao chi∆n, cÚ Phan ΩÀu ra t∫n chÂ m≠o hiÃm ΩÃ ch◊ b®o khuy∆n khœch tıËng sÿ, nhÈ v∫y n≈n l›ng quµn c°ng ph∂n ch∂n bÊi ph∑n. Mu‚n l∫p k∆ dÚ quµn lœnh B®o hÊ l≈n nÓi ΩÃ cho phÚc binh l°m thŸt, cÚ Phan sai m∂y t≈n quµn lanh l¬, læn theo ΩıÈng t∞t xu‚ng nÓi, gi® l°m dµn qu≈ Ωi c°y, tËi trıËc quµn lœnh B®o hÊ n‹i m÷nh bi∆t ΩıÈng l≈n nÓi, xin l°m hıËng Ω≠o h∑u ΩıÏc l¨nh thıÍng l∫p c·ng. Hai vi≈n qu®n cÁ tıÍng thiŒt Ω¨ toan dπn mÊt toün lœnh t∫p Ωi liÀu, nhıng vi≈n thi∆u Óy c∑m quµn, c®n l≠i kh·ng cho, v÷ sÏ m∞c k∆ mai phÚc. B∂y giÈ, quµn B®o hÊ phµn ra l°m hai, mÊt n¯a vπn Í m¥t tiÀn, mÊt n¯a Ω≠p gai lÊi su‚i, b‡c ra m¥t h∫u ΩÃ Ωünh phœa sau lıng nghÿa binh, khi∆n cho trıËc sau ΩÀu th‡ ΩŸch, th∆ n°o m° ch≤ng tan vÎ. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 90/90
18) Thi∆u chÓt n˘a cÚ Phan bŸ b∞t s‚ng Quµn lœnh B®o hÊ gi°n tr∫n Í m¥t trıËc nÓi á≠i H°m m° Ωünh r›ng r¨ hai tu∑n, thiŒt th›i nhµn m≠ng v° Ω≠n dıÏc nhiÀu r„i, nghÿa binh Í tr≈n nÓi vπn c‚ sˆc c∑m c˙ d±ng dai, kh·ng hÀ nao nÓng. Nghÿa binh can Ω®m Ω¨ Ω°nh, nhıng cÒng may l° ΩÈi b∂y giÈ chıa ph®i l° ΩÈi c‹ xe tØng, c‹ müy bay, c‹ ΩÊc khœ ; n∆u trüi l≠i, th÷ nghÿa binh nh° m÷nh c∑m c˙ kh·ng ΩıÏc n¯a ti∆ng Ω„ng h„ v° m∂y qu® nÓi á≠i H°m cÒng ch¿ hai ra r„i. BÍi v∫y, ngıÈi l∂y gan m÷nh, sˆc m÷nh ra ch‡i nhau, vπn c‹ giü trŸ hÁn l° mıÏn müy ch‡i ngıÈi ; chœnh l° ·ng thünh Gandhi Í ∂n ΩÊ n‹i th∆. Nh∂t l° nghÿa binh Í tr≈n nÓi ch◊ c‹ 400 th∑y tr› vËi 200 kh∏u sÓng, m° Í dıËi nÓi v˜a lœnh t∫p, lœnh tu∑n v° trüng Ωinh m∂y l°ng phÚ c∫n ph®i ra phÚc dŸch quan quµn c® th®y c‹ tËi ng°n ngıÈi ; mÊt Ω°ng l∂y b‹ng cµy k¬t Ωü l°m m≠nh ; mÊt Ω°ng l∂y ngıÈi Ω·ng, sÓng t‚t l°m m≠nh, kÃ ra nghÿa binh c∑m c˙ dµy dıa ΩıÏc g∑n n¯a thüng cÒng l° lµu l∞m r„i. Trong mÊt cuÊc Ω‚i chi∆n b∂t Ω„ng vÀ s‚ ngıÈi v° sˆc m≠nh nhı th∆, bÀ n°o b≈n œt, b≈n y∆u cÒng ph®i thua l° l¡ t˙ nhi≈n. Toün viŒn binh 150 lœnh Í NghŒ kæo Ω∆n ti∆p chi∆n, l°m cho nghÿa binh th≈m mau b≠i t∏u hÁn n˘a. Bµy giÈ, quµn lœnh B®o hÊ phµn ra hai ng® m° Ωünh : mÊt n¯a cˆ Í m¥t trıËc nÓi tr∂n üp, mÊt n¯a kia th÷ chen gai lüch Ωü, lu„n ra phœa sau nÓi, ΩÃ xu∂t k¸ b∂t ˚, Ωünh Óp l≈n s°o huyŒt nghÿa binh. Trong trœ nh° c∑m quµn dÔng tËi chi∆n lıÏc n°y, nh∂t ΩŸnh b∞t s‚ng Phan á÷nh PhÔng v° tr‹i thÓc kæ nghÿa quµn h∆t th®y. Nhıng, trÈi c›n b∞t ph®i gian nan hÁn nhiÀu n˘a, chˆ chıa ΩÃ cho h‡ Phan v° m∂y trØm trüng sÿ ph®i cÔng ΩıÈng ng¯a c‰ t≠i Ωµy. Lu·n mıÈi m∂y ng°y l°m ph∫n s˙, chð tıËng ph®i tr·ng nom viŒc quµn gi˘a lÓc chi∆n Ω∂u, l≠i c›n mÊt nÂi Øn Í c˙c kh‰ chµm th≈m v°o, ch≤ng c∑n ph®i t®, ai cÒng Ωoün bi∆t cÚ Phan nh‡c mŒt d˘ l∞m. ChiÀu t‚i b˘a thˆ mıÈi lØm, Øn mÊt v°i n∞m cÁm kh· ch∂m mu‚i xong r„i, cÚ Phan d¥n d› hai tıËng Cao á≠n, NguyÕn MÚc nh˘ng chÂ quµn cÁ chi∆n lıÏc nÊi Ω≈m nay, ΩÃ m÷nh y≈n tµm n±m ngð ΩıÏc v°i tr‚ng canh cho khﬁe. MÊt thanh b®o ki∆m ΩÃ lu·n b≈n m÷nh, v° rÓt ra ngo°i vﬁ s≥n s°ng, mÂi khi n±m ngð, lu·n 10 nØm nay, Ω≈m n°o cÒng th∆ ; CÚ n‹i vËi ngıÈi nh° : “áÃ ph›ng khi lµm nguy b∂t tr∞c, m÷nh Ωem chæm Ω∑u k¿ nghŸch hay l° t˙ Ωµm h‡ng m÷nh cho kŸp”. á≈m Ω‹, l‚i v¨n tr‚ng canh hai, kho®ng 10 giÈ hÁn, cÚ Ω¥t m÷nh n±m xu‚ng lµu r„i m° Ωang thao thˆc suy tœnh chˆ chıa ngð ΩıÏc ; bÂng th∂y tinh th∑n h„i hÊp, ch∫p chÈn, con m∞t th÷ müy lia v° ruÊt nghe sao n‹ng n®y nhı b°o nhı Ω‚t. CÚ gi∫t m÷nh suy nghÿ ch∞c l° c‹ chuyŒn g÷ nguy bi∆n x®y Ω∆n nÁi, cho n≈n th∑n h„n büo trıËc cho th∑n tœnh Ωµy chØng ? Tˆc thÈi cÚ ng„i nh‰m d∫y, Ωünh thˆc ngıÈi chüu g‡i cÚ b±ng chÓ ruÊt m° n‹i : — Quüi k¸ ! Ta Ωang n±m tr±n tr‡c chıa ngð ΩıÏc, chÏt nghe trong m÷nh phüt ra n‹ng ruÊt v° con m∞t cÒng müy d˘, ch∞c l° c‹ ΩiÀm g÷ l≠ Ωµy. Chüu d∫y th∂p cµy Ωøn l≈n, ΩÃ chð b‹i th¯ mÊt qu¿ xem n°o ! T˙ nhi≈n viŒc th∂p Ωøn Í sÁn tr≠i, chœnh nh° cÚ Í l° viŒc r∂t quan hŒ, n≈n cÚ ph®i d¥n trıËc ngıÈi chüu : — NhË che Ω∫y b‹ng süng cho khæo k¿o quµn Phüp Í dıËi ng‹ l≈n th∂y hÁi süng l∫p l›e, n‹ Ω¨i cho mÊt v°i vi≈n Ω≠n th÷ kh‚n. V÷, tr≈n kia Ω¨ n‹i cho ΩÊc gi® bi∆t, Ω≈m t‚i tr≈n nÓi c‚t l°m Ωøn Ωu‚c l∫p l›e Í chÂ khüc, cüch xa, ΩÃ l°m nghi binh, c›n chœnh Ω≠i tr≠i v° cüi ch›i cÚ Í th÷ c®i c∂m tuyŒt Ωøn l¯a. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 91/91
NgıÈi chüu th∞p Ωøn che k˛ r„i bıng l≠i, cÚ Phan l∂y quyÃn kinh “DŸch” v° m∂y Ω„ng tiÀn trinh ra gieo qu¿ b‹i. Gi˘a lÓc ∂y c›n ng°y “D∑n” m° cÚ b‹i ΩıÏc qu¿ : M¨o qu˝ phüt ΩÊng Tr˜ng m∞t thÍ d°i ra v¿ kinh ng≠c, cÚ n‹i vËi chüu : — Ch° ch° ! S˙ th∆ nguy bi∆n Ω∆n nÁi r„i. Ng°y mai chœnh l° ng°y “M¨o” m° nay th∑n ˆng ra qu¿ n°y th÷ mai Ωµy th∆ n°o quµn Phüp cÒng Óp phü Ω„n tr≠i cða ta, ch∞c ch∞n. Tˆc thÈi, cÚ sai lœnh vŒ sÿ Ωi Ω›i Cao á≠n v° NguyÕn MÚc v· thıÁng nghŸ kh∏n c∂p. Hai ·ng n°y tay gıÁm vai sÓng, l∫t Ω∫t v· h∑u. CÚ kÃ l≠i cho nghe t˜ ΩiÀm l≠ müy m∞t s‚t ruÊt cho tËi ˚ nghÿa qu¿ b‹i m° th∑n mËi ˆng cho r„i n‹i : — Th∆ n°o ng°y mai quµn ΩŸch cÒng Óp phü tËi s°o huyŒt ta, m° t∂t l° chÓng læn b‡c ra phœa sau m° l≈n nÓi, v÷ m¥t tiÀn c‹ quµn ta c∑m c˙ v° mai phÚc, h≤n chÓng kh·ng t∂n l≈n phœa trıËc ΩıÏc Ωµu. S˙ th∆ trıËc sau cÔng th‡ ΩŸch nhı v∫y m° quµn ta œt, sÓng ta œt, l≠i Ω≠n dıÏc g∑n kiŒt r„i, n∆u ta d„n binh vÀ m¥t sau th÷ m¥t trıËc hﬁng m∂t, m° giÈ cˆ c∂m c‰ ch‚ng gi˘ l∂y m¥t trıËc th÷ m¥t sau bﬁ tr‚ng, ΩÃ chÓng th˜a hı t∫p kœch ΩıÏc, Ω‚ khﬁi b° con ta l°m tÔ c® Ωüm. Ta ph®i tˆc t‚c lui binh, bﬁ nÓi n°y Ωi mËi xong. Cao á≠m, NguyÕn MÚc mu‚n kæo binh Ωünh tr°n xu‚ng m¥t trıËc nÓi, liÀu m≠ng phü tan v›ng vµy m° ch≠y. V÷ hai ·ng suy tœnh quµn Phüp Ω¨ ΩŸnh phµn ra b‡c Ωünh ng® sau nghÿa binh, th÷ t∂t l° m¥t trıËc ΩÃ hı kh·ng. Nghÿa binh c‹ thÃ liÀu ch∆t phü vµy ΩıÏc. Nhıng cÚ Phan kh·ng nghe : — Tœnh l°m cüch Ω‹, v≠n t¯ nh∂t sinh, nguy l∞m. Ph®i bi∆t h‡ dÔng binh c∏n th∫n, cÁ mıu, chˆ kh·ng nhı cüc ngıÈi liŒu Ωoün Ωµu. H‡ c‚t vµy b‡c ta trıËc sau cÔng th‡ ΩŸch, nhıng kh·ng khi n°o l≠i ΩÃ hı kh·ng m¥t trıËc. Ta kæo tr°n Ωünh xu‚ng tˆc l° Ωıa thŸt v· miŒng c‡p. BÍi v∫y, ta quy∆t ΩŸnh bﬁ nÓi lui binh, nhıng ph®i rün b®o to°n l∂y binh l˙c h∑u dÔng vÀ sau, chˆ kh·ng ΩÃ t‰n thıÁng v· œch, v∫y th÷ quµn ta cˆ lui Ωi m¥t trıËc, c‚ ΩiÀu l° Ωi xuy≈n ΩıÈng r˜ng, kh·ng n≈n chıÈng m¥t cÔng h‡ giao chi∆n l°m g÷ n˘a. TıËng sÿ ΩÀu phÚc cüi ΩŸnh k∆ ∂y ho°n to°n hÁn. LiÀn ngay lÓc Ω‹, cÚ sai Ωi k≈u g‡i h∆t th®y quµn lœnh Í cüc chÂ Ωang ˆng chi∆n v° mai phÚc ph®i bﬁ tr∫n ΩŸa lÚc tÚc kæo vÀ Ω≠i tr≠i, l∫t Ω∫t n∂u cÁm v° thu x∆p khœ giËi v∫t dÚng : lŒnh truyÀn Ω∆n 2 giÈ khuya Øn cÁm r„i nai nŸt s≥n s°ng ΩÃ g° güy l∑n thˆ nh∂t th÷ nh‰ tr≠i lui binh. NhiÀu quµn sÿ c›n Ωang hØng hüi, mu‚n Ωünh, nhıng tıËng lŒnh Ω¨ ra, kh·ng ai düm trüi. Kh·ng dø nghÿa binh d˙ bŸ chıa kŸp, th÷ nghe ti∆ng g° sÁn th·n Ω¨ güy hai d≠o r„i. Qu® thiŒt, quµn lœnh b®o hÊ do ng® sau Ω¨ t∂n l≈n Ω∆n nÁi. TrÈi mËi süng mÈ mÈ, mÊt ch‹ tµy dÔng trong viŒc quµn, Ωünh hÁi Ωıa ΩıÈng ch≠y s„ng sÊc v· tËi trong sµn tr≠i. NguyÕn MÚc ng‹ th∂y Ωıa sÓng l≈n b∞n con ch‹ mÊt phüt, nhıng n‹ ch≠y khﬁi. Quµn lœnh b®o hÊ Ωang chen cµy lüch Ωü, nghe ti∆ng sÓng n‰, liÀn nh∞m ch˜ng hıËng ∂y v° dﬂi theo v∆t chµn con ch‹ dπn ΩıÈng m° tËi. BÍi Ωü nÓi lÍm chÍm g∫p ghÀnh, cµy c‚i gai g‚c r∫m r≠p, th°nh ra quµn lœnh b®o hÊ t∂n l≈n hÁi kh‹ v° lµu. Ti∆ng sÓng cða NguyÕn MÚc b∞n con ch‹ th∫t l° b∂t trœ, n∆u nhı kh·ng c‹ t÷nh th∆ hiÃm trÍ cða nÓi r˜ng l°m ch∫m trÕ s˙ ti∆n binh cða quµn lœnh b®o hÊ, th÷ c‹ l¡ cÚ Phan bŸ b∞t r„i. Trong khi quµn lœnh b®o hÊ Ωang l∑n ΩıÈng theo d∂u Í phüi sau, th÷ nghÿa binh Ω¨ ph› ΩıÏc cÚ Phan Ωi ra c¯a trıËc m° xuy≈n theo ΩıÈng l‚i trong r˜ng ch≠y thoüt ΩıÏc r„i. MÊt lÓc, quµn lœnh b®o hÊ t∂n v· Ω∆n nÁi, ch◊ th∂y dinh tr≠i tr‚ng l‰ng, Ω„ v∫t bﬁ l≠i ng‰n ngang, chˆ kh·ng c›n mÊt ngıÈi n°o. H‡ cıËp ΩıÏc Ω„n tr≠i cða nghÿa binh r„i th·i, Phan á÷nh PhÔng ñ trang 92/92
kh·ng rıÏt theo n˘a. V÷ s˙ th∫t, cµy c‚i r∫m r÷, ΩıÈng l‚i ch≤ng th∂y, n≈n kh·ng bi∆t nghÿa quµn lui ch≠y Ω°ng n°o m° rıÏt theo cho ΩıÏc. TıËng sÿ hÊ vŒ cÚ Phan ch≠y ΩıÈng r˜ng, bao nhi≈u Ω„ v∫t v° lıÁng th˙c m∂t h∆t, kh·ng kŸp Ωem theo mÊt chÓt g÷. Chuy∆n n°y t÷nh c®nh nghÿa binh lao Ωao v∂t v® quü, l≠i th≈m nÂi Ω‹i khüt l≠nh lÔng, n≈n chi quµn sÿ ch∆t Í gi˘a r˜ng h∆t nhiÀu. L∞m ngıÈi Ω‹i l® Ωu‚i sˆc, ch≠y theo kh·ng kŸp, ph®i n±m phÚc vŸ Í gi˘a r˜ng, Ω°o rÕ cµy m° Øn, r„i Ω‚t lü m° sıÍi, v÷ mÔa n°y khœ h∫u r˜ng nÓi c°ng l≠nh l¡o hÁn dıËi Ω„ng b±ng. Chœnh ngıÈi chüu ruÊt cða cÚ cÒng n±m l® b≈n khe su‚i, may phıËc c‹ m∂y t≈n quµn xÓm l≠i v˙c d∫y Ωem Ωi. Trong lÓc ngıÈi ta Í hıÁng th·n th°nh thŸ Øn T∆t nØm mÔi (1895) th÷ nghÿa binh lao Ωao Ω‹i khüt Í gi˘a r˜ng sµu nÓi th≤m. á∆n m„ng 6 thüng gi≈ng, nghÿa binh mËi kæo vÀ tËi nÓi Qu≠t, Ω„n trÓ t≠i Ω‹ l° quµn thˆ Í huyŒn HıÁng Kh≈. KiÃm ΩiÃm binh sÿ, c›n l≠i hÁn hai trØm ngıÈi m° ai n∂y ΩÀu xanh xao g∑y ‚m, v÷ nÂi b·n ba cÁ kh‰ r›ng r¨ mÊt thüng trÈi ; cÚ Phan v° hai tıËng Cao á≠m v° NguyÕn MÚc cÒng v∫y. B∂y giÈ nÊi t÷nh nghÿa binh Ω¨ b‚i r‚i l∞m. V÷ nÂi lıÁng th˙c thi∆u th‚n. LÓc n°o dµn l°ng günh g≠o b∞p heo g° l≈n nÓi cho nghÿa binh nhı l° Ωi chÏ, nhıng m∂y thüng n°y bŸ nh° chˆc trüch cai trŸ ΩŸa phıÁng canh ph›ng cüc ng® v° hØm d‡a g∞t gao, th°nh ra h‡ kh·ng düm ti∆p t∆ lıÁng th˙c cho nghÿa binh nhı lÓc trıËc n˘a. NhiÀu ngıÈi s‚t s∞ng quü, Ω∆n ΩÂi liÀu m≠ng v∫n lıÁng cho “gi¥c” m° bŸ m∂t nghiŒp bay Ω∑u. C‹ ngıÈi mıÈi ph∑n v· tÊi v· t÷nh, cÒng bŸ li≈n lÚy, ch◊ bÍi k¿ tiÃu nhµn oün thÔ vu cüo. Kho t°ng lÓa b∞p tr≈n sÁn tr≠i, c°ng b˘a c°ng kh· m° s˙ ti∆p t∆ m∞c ngh¬t. CÚ Phan ph®i sai quµn sÿ gi® l°m n·ng dµn hay thıÁng khüch sang t◊nh Qu®ng B÷nh mua t˜ng nØm ba chÚc günh g≠o, b∞p, chÍ læn theo ΩıÈng r˜ng, Ωem vÀ cho quµn sÿ Øn. TÊi nghiŒp quü ! C‹ nhiÀu khi lÓa b∞p Ωi mua chıa v∫n vÀ kŸp, quµn sÿ ph®i nhŸn Ω‹i Ω·i ba ng°y ch◊ u‚ng nıËc l≠nh tr˜ cÁm l° s˙ thıÈng. Tuy v∫y, kh·ng ai k≈u la, than thÍ mÊt ti∆ng n°o ; trüi l≠i, h‡ vπn vui v¿ thÀ nguyÀn khüng chi∆n Ω∆n ch∆t mËi th·i, c˙c kh‰ Ω¨ quen, Ω‹i ræt ch≤ng kÃ. Th∂y l›ng quµn khØng khœt nhı th∆, cÚ thıÈng c®m ΩÊng kh‹c l‹c mÊt m÷nh. NgıÈi chüu h∑u h≠ b≈n cÚ, c‹ lÓc n¯a Ω≈m nghe cÚ thÍ d°i v° n‹i l∑m r∑m : — V÷ ta m° kh‰ sÍ tıËng sÿ. C‹ dµn tµm th∆ ∂y m° nhµn l˙c kh·ng c‹, thi≈n m≠ng kh·ng giÓp, th®m bi∆t bao nhi≈u ! NgıÈi anh hÔng Ω∆n bıËc m≠t lÊ, Ω≈m trıÈng canh lÚn, n±m than kh‹c mÊt m÷nh nhı th∆, c°ng th®m hÁn n˘a. LÚi ΩÚi tËi thüng 5 nØm ∂y (nØm mÔi) NguyÕn Thµn kæo Ω≠i quµn Í kinh th°nh ra Ω∆n nÁi, t÷nh h÷nh lıÁng th˙c cða nghÿa binh c°ng th≈m ch∫t h¬p nguy kh‚n. L° v÷ bao nhi≈u l‚i hiÃm ΩıÈng quanh ΩÀu c‹ lœnh trüng cða NguyÕn Thµn bða giØng ch∫n ngh¬t th°nh ra nghÿa binh tr≈n nÓi tuyŒt lıÁng. áÊc gi® nhË phµn biŒt hai ti∆ng n°y giÔm : trıËc kia lıÁng th˙c ch◊ “thi∆u” cÒng Ωð kh‚n kh‰, bµy giÈ Ω∆n “tuyŒt” mËi nguy ! LiŒu bÀ Í nÓi Qu≠t th÷ sËm muÊn th∑y tr› cÒng ch∆t Ω‹i Ω∆n nÁi, cÚ Phan h≠ lŒnh nh‰ tr≠i, ΩŸnh kæo quµn vÀ nÁi s°o huyŒt cÒ l° nÓi VÚ Quang. T≠i Ωµy c‹ ΩŸa lÏi hÁn, v÷ Ω¨ c‹ ΩıÈng r˜ng l≠i c‹ ΩıÈng thðy n˘a, c‹ l¡ c·ng cuÊc v∫n lıÁng cÒng dÕ xoay trÍ. LÓc Ω‹ l° thüng 7. Nhıng nghÿa binh kæo Ω∆n mæ s·ng VÚ Quang, cÚ Phan c∏n th∫n, sai 4 t≈n vŒ sÿ qua s·ng d› thüm trıËc. Tæ ra nh˘ng Ω„n tr≠i cða nghÿa binh tr≈n nÓi VÚ Quang h„i xıa Ω¨ bŸ quµn lœnh Phüp chi∆m gi˘ lÓc n°o r„i, lœnh t∫p Ω∑y nh‹c. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 93/93
CÚ Phan d›m xæt ΩŸa th∆, r„i l∫t Ω∫t Ωem quµn sang Ω‹ng tr≈n mÊt trüi nÓi khüc, cüch kh·ng bao xa v° cÒng thuÊc v°o thung lÒng cða nÓi VÚ Quang. Nghÿa binh ch¥t cµy c∞t cﬁ, c∂t l≈n dinh tr≠i lÚp xÚp m° Í t≠m ΩÎ. Bi∆t trıËc r±ng m÷nh Ω‹ng binh Í Ωµy, th∆ n°o nay mai quµn lœnh b®o hÊ cÒng üp tËi Ωünh, cÚ Phan ph®i tœnh cüch ch‚ng c˙ s≥n s°ng. V÷ Ω‹ m° nay mai c‹ tr∫n huy∆t chi∆n VÚ Quang, chœnh l° mÊt tr∫n Ωünh ΩÃ thüo thµn, m° l≠i l° mÊt tr∫n Ωünh d˘ dÊi nh∂t. Cµy Ωøn c≠n d∑u s∞p t∞t, bao giÈ cÒng ph˙t l≈n mÊt cüi süng l›a ! Phan á÷nh PhÔng ñ trang 94/94
19) VÚ Quang SÁn huy∆t chi∆n LÓc n°y chœnh Phan t˙ bi∆t r±ng m÷nh vËi cüi ng°y cu‚i cÔng th∂y c°ng xüp g∑n l≠i nhau l∞m r„i, ch≤ng c›n xa cüch bao nhi≈u n˘a. N∆u ph®i l° ngıÈi ham s‚ng sÏ ch∆t, th÷ bµy giÈ ch◊ c‹ viŒc treo l≈n mÊt vu·ng cÈ tr∞ng, r„i Ωem quµn gia khœ giËi ra Ω∑u h°ng, quy thu∫n b®o hÊ t∂t l° ΩıÏc dung thˆ tr‡ng Ω¨i ngay, m¥c d∑u 10 nØm mÊt tay cÚ Ω¨ l°m cho b®o hÊ hao t‚n bÊn b°ng quµn lœnh v° tiÀn b≠c. Düm ch∞c, n∆u Phan chŸu ra h°ng, th∆ n°o cÒng ΩıÏc biŒt Ω¨i hÁn nh˘ng ΩÀ Ω‚c L≈ Tr˙c v° T∂n sÿ Phan Tr‡ng Mıu r∂t xa. MÊt l° v÷ cuÊc b®o hÊ mËi l∫p xong bu‰i Ω∑u, ngıÈi Phüp c∑n thµu phÚc nhµn tµm hÁn l° ham mu‚n süt ph≠t, nghi≈m kh∞c. Hai l°, n‹i cho c·ng b±ng, Ω‚i vËi m∂y tay l¨nh tÚ vØn thµn cˆng cﬂi, gan d≠, nhı b∫c Phan á÷nh PhÔng, b®o hÊ v÷ l¡ chœnh trŸ ph®i Ωünh gi¬p th÷ Ωünh gi¬p, chˆ trong thµm tµm cða nh˘ng ngıÈi Phüp chuÊng c·ng l˚ nhµn Ω≠o vπn qu˚ tr‡ng ai l° ngıÈi bi∆t y≈u nıËc qu≈n m÷nh nhı th∆. T·i kh·ng düm Ωµu khoe m÷nh ΩıÏc xem h∆t th®y nh˘ng süch cða chœnh gia vﬂ tıËng Phüp bi≈n chæp vÀ cüc vﬂ c·ng Ωünh gi¬p bu‰i Ω∑u b®o hÊ, nhıng m° düm n‹i r±ng œt nhiÀu cu‚n t·i ΩıÏc xem, trong Ω‹ mÂi khi n‹i Ω∆n Phan á÷nh PhÔng, th÷ h‡ ΩÀu vi∆t “Le rebelle” (ngıÈi kh·ng chŸu phÚc nh° nıËc) hay l° “Le docteur rebelle” (·ng nghø ph®n Ω‚i), chˆ kh·ng gia cho cüi ti∆ng n¥ng l° “pirate” hay “bandit” (quµn gi¥c cıËp), nhı Ω‚i vËi áÀ Thüm. Chœnh ngay áÀ Thüm, nhiÀu ngıÈi Phüp n‹i Ω∆n, vœ dÚ nhı Paul Chack, g‡i l° “bandit”, nhıng ·ng To°n quyÀn Paul Doumer n‹i ngay th≤ng : “áÀ Thüm kh·ng ph®i l° Øn cıËp, m° chœnh l° tay Ω∑u Ω®ng An Nam ph®n Ω‚i ch‚ng c˙ v° Ωünh nhau vËi ta Ω¨ 10 nØm nay”. V∫y cho bi∆t r±ng l¡ ph®i th÷ ai c‹ bÚng c·ng b±ng cÒng qu˚ chuÊng nh÷n nh∫n, kh·ng cˆ l° ngıÈi nıËc n°o. Ch∞c ΩÊc gi® c›n nhË c‹ mÊt Ωo≠n tr≈n kia t·i Ω¨ n‹i chœnh Phan Ω¨ c®m h‹a áÀ Thüm c® quy∆t n‰i l≈n ph®n Ω‚i Í B∞c h° ; nh˘ng ng°y thüng cu‚i cÔng cða Phan Í kho®ng H„ng Lam tˆc l° ng°y thüng b∞t Ω∑u cða áÀ Thüm d∂y l≈n Í miŒt Y≈n Th∆ v∫y. Ta n≈n bi∆t t÷nh th∆ Ω∆n lÓc áÀ Thüm, cuÊc b®o hÊ Ω¨ v˘ng v°ng nÀn m‹ng l∞m r„i, m° áÀ Thüm gi® h°ng c›n ΩıÏc bao dung tr‡ng Ω¨i Ω·i ba phen, hu‚ng chi l° sËm hÁn Ω‹ mıÈi m∂y nØm, nÀn m‹ng b®o hÊ mËi Ω∞p c›n ch·ng ch≈nh v∂t v®, t˙ nhi≈n n∆u Phan chŸu ra h°ng, t∂t ΩıÏc tr‡ng Ω¨i bao dung. á¨ v∫y m° nhµn ph∏m Phan cÒng cao hÁn n˘a, Ωüng cho b®o hÊ c∑n thµu phÚc c®m h‹a hÁn. T·i mu‚n n‹i d·ng d°i Í chÂ n°y c‚t ΩÃ tﬁ ra thÈ cÁ r∂t thu∫n tiŒn cho Phan quy h°ng b®o hÊ ch∞c ΩıÏc y≈n thµn, xong viŒc bi∆t bao. Nhıng m° cÚ, lµm v°o ΩıÈng cÔng c®nh kh‚n Ω∆n nhı lÓc Ωang n‹i Ωµy, vπn gi˘ v˘ng tµm chœ th≤ng nhı t≈n, cˆng nhı s∞t, th° chŸu Ω‹i, chŸu kh‰ chŸu Ωau ΩËn Ωð thˆ, r„i chŸu ch∆t bﬁ xüc gi˘a r˜ng, chˆ kh·ng chŸu quØng sÓng xu‚ng Ωıa tay l≈n, ΩÃ c∑u s˙ y≈n ‰n phÓ qu˚ ; th∆ l° bi∆t cÚ khœ khüi can cıÈng Ω∆n b˙c n°o v∫y. Nh∂t l° t˙ bi∆t m÷nh ch∆t Ω∆n nÁi m° cˆ ung dung, cˆ kh≤ng khüi, cˆ t˙ nhi≈n ! Th∫t v∫y, lÓc n°y cÚ dı bi∆t m÷nh Ω¨ lµm v°o tuyŒt lÊ r„i, viŒc cˆu qu‚c c∑n vıÁng Ω∆n lÓc hı hﬁng tan t°nh nhµn l˙c, kh·ng l°m sao c¨i l≠i ΩıÏc n˘a. V‚n l° nh° nho, cÚ tin nÁi thi≈n mŒnh c‹ l≠ g÷. Nhıng cÚ cÒng t˙ bi∆t nhµn l˙c kh·ng Ωð. Ta nhË trong bˆc thı tr® lÈi Ho°ng Cao Kh®i, cÚ ch≤ng t˙ sünh viŒc m÷nh l°m nhı kiÃu con b‡ ng˙a nhﬁ nhoi mu‚n dÁ tay l≈n c®n chi∆c xe to lËn Ω‹ sao ! C‹ ΩiÀu l° v÷ khœ ti∆t, v÷ danh nghÿa, v÷ ph∫n s˙ l°m t·i Ω‚i vËi vua, l°m dµn Ω‚i vËi nıËc, Ω¨ tr‹t ra tay th÷ ph®i l°m tËi ch∆t. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 95/95
V∫y th÷ nay c›n c‹ Ω·i chÓt sˆc th˜a n°o, cÒng Ωem ra cho h∆t, ΩÃ ch∆t mÊt cüch oanh liŒt, kh·ng c∑n ph®i dø d¥t sˆc m÷nh h∑u dÔng mai sau nhı m∂y nØm trıËc. Th÷ Ω‹ng quµn Í tr≈n mÊt trüi nÓi thuÊc vÀ thung lÒng VÚ Quang, g∑n b≈n quµn lœnh b®o hÊ, nghÿa l° cÚ Phan kh·ng tr‚n s˙ Ωünh chÓt n°o. Kh·ng ngÈ tr∫n Ωünh Í VÚ Quang, c‚t Ωünh ΩÃ thüo ΩıÈng v° liÀu thµn, l≠i l° tr∫n Ωünh d˘ tÏn nh∂t, th‚ng khoüi nh∂t cho nghÿa binh t˜ 10 nØm nay. á¨ n‹i cµy Ωøn h∆t d∑u bao giÈ cÒng ph˙t l≈n mÊt cüi süng l›a r„i mËi t∞t. H„i n°y cÚ c‹ ˚ bu„n b˙c l∞m. Ph∑n th÷ bu„n vÀ c·ng viŒc hı hﬁng, ph∑n th÷ m∂y thüng nay kh‰ sÍ b·n t∏u m¨i, th°nh ra tu‰i chıa m∂y gi° m° ngıÈi Ω¨ suy y∆u nhiÀu l∞m. C‹ b˘a, cÔng m∂y vi≈n tÔy tıËng Ωi d≠o chÁi trong r˜ng, phœa trıËc th®o tr≠i, cÚ Phan ng‹ l≈n th∂y Ωüm mµy b≠c Í xa xa, ch≠nh nhË Ω∆n nÁi ph∑n t¯ Ωang bŸ tan hoang phi≈u d≠t v÷ m÷nh ; hıÁng kh‹i v° xıÁng c‚t t‰ ti≈n m÷nh bŸ l≠nh lÔng bËi m‹c l≈n cÒng v÷ m÷nh, cÚ l∂y l°m c®m ΩÊng Ωau ΩËn h∆t sˆc. Tr·ng vÀ phœa b∞c mŸt mÔ, nhË Ω∆n vua chÓa cÒng Ωau l›ng ; cho tËi nghe ti∆ng chim k≈u vıÏn hÓ, lü rÚng cµy reo mÂi mÂi ΩÀu gÏi m‚i quan ho°i tıÁng c®m Í trong cﬂi l›ng sµu xa, khi∆n cho cÚ bÔi ngÔi v· h≠n. MÊt lÓc cÚ ph®i b∫t ti∆ng thÍ d°i, n‹i vËi m∂y vi≈n tÔy tÔng tıËng sÿ : — TrıËc kia ta nghe nh˘ng ti∆ng n°y, tr·ng th∂y nh˘ng c®nh n°y, l›ng ta ph∂n khÍi bi∆t bao, tıÍng ch˜ng g¥p k¿ Ω‚i ΩŸch chÂ n°o ta cÒng nh®y tËi b‹p c‰ moi gan ra Øn ΩıÏc mËi khoüi. Nhıng bµy giÈ cÒng tr·ng th∂y c®nh n°y, nghe nh˘ng ti∆ng n°y, l›ng ta t≈ tüi r∑u bu„n h∆t sˆc. NgıÈi c‹ chœ l°m viŒc lËn m° trÈi kh·ng cho l°m ΩıÏc, Í ΩÈi c›n c‹ nÂi g÷ Ωau ΩËn hÁn n˘a ! R„i cÚ ch◊ tay ra phœa xa v° n‹i : — Ng‹ non s·ng t‚t Ω¬p th∆ kia m° kh·ng ph®i cða m÷nh l°m chð n˘a, th®m chıa ? Nh˘ng ngıÈi Ωi theo nghe m∂y lÈi ∂y ΩÀu ˆa nıËc m∞t ; ch˜ng ng‹ l≠i chð tıËng, tæ ra th∂y hai g› mü cÒng ΩiÃm nhiÀu gi‡t l‚m Ω‚m nhı gi‡t sıÁng mai, t˜ c¥p m∞t Ωﬁ hoe kia v˜a mËi nhﬁ xu‚ng. Th∑y tr› kh‹c vËi nhau gi˘a r˜ng ! Than ·i ! mÊt ngıÈi anh hÔng c‹ chœ vπy vÔng b‚n biÃn, cˆu hÊ mu·n dµn, mu‚n xoay l≠i non s·ng, ch‡i vËi thÈi th∆, m° nay bŸ x·, bŸ nh‚t v· trong v›ng cÔng ΩıÈng bœ nıËc nhı v∑y, kh·ng ph®i bi thıÁng th‚c kh‚c sao ΩıÏc. C‹ l¡ cµy kia Ωü n‡ cÒng ph®i nhﬁ m„ h·i v° nüt trong ruÊt n‹ giÔm cho, Ω˜ng n‹i chi l° chœnh ngıÈi Ωang c‹ thµn th∆, c®nh ngÊ ∂y ! Nhıng Ω¨ n‹i vËi Phan c‹ cüi quy∆t tµm r±ng m÷nh c›n chÓt hÁi n°o cÒng g‹i ghæm l≠i ΩÃ Ωem ra ch‚ng chﬁi vËi thÈi cuÊc cho h∆t, tËi lÓc xu·i tay nh∞m m∞t mËi th·i. BÍi v∫y kh·ng thÃ n°o Ω‚i c®nh m° ng∫m ngÔi bi thıÁng m¨i ΩıÏc, cÚ ph®i nghÿ cüch ch‚ng c˙ vËi gi¥c, k¿o nghÿa binh t≠m Ω‹ng tr≈n nÓi n°y, th∆ n°o sËm muÊn nay mai quµn lœnh b®o hÊ cÒng tËi vµy Ωünh, kh·ng sao trünh khﬁi. áiÀu ∂y chœnh cÚ Ω¨ t˙ liŒu trıËc r„i. Ng‹ xu‚ng s·ng VÚ Quang th∂y quanh co mÊt gi®i tr∞ng phau, nıËc cu„n cuÊn, cÚ Phan Ω‰i ngay s∞c m¥t bu„n ra v¿ vui m˜ng : — N∆u quµn Phüp kæo tËi Ωünh ta, th÷ con s·ng kia c‹ thÃ c˙ ΩŸch ΩıÏc l∞m. TıËng sÿ ng∏n ngÁ, kh·ng ai hiÃu ΩıÏc l° ˚ g÷, tr˜ ra mÊt m÷nh NguyÕn MÚc h÷nh nhı hiÃu th∂u quµn cÁ n°y, cho n≈n sau khi cÚ Phan n‹i r„i, nghe ·ng ta ˆng thanh m° ti∆p : — Ch∞c h‡ ΩıÏc u‚ng nıËc s·ng Ω‹ mÊt b˘a no n≈. R„i Ω‹ th∑y tr› l˘ng th˘ng trÍ vÀ th®o tr≠i thıÁng lıÏng viŒc quµn. Qu® nhi≈n ch◊ cüch v°i ng°y sau, quµn lœnh b®o hÊ bi∆t tin nghÿa binh Ωang Ω‹ng tr≈n trüi nÓi b≈n kia, liÀn thØm d› ΩŸa th∆ ΩÃ kæo binh tËi c·ng kœch. Ph®i bi∆t mÂi ng°y nghÿa binh ΩÀu c¯ ra mÊt v°i ngıÈi gi® l°m chÓ tiÀu, xüch bÓa qua nÓi VÚ Quang ch¥t cði, k¸ th∫tΩ Ã xem xæt binh lœnh cða b≈n Ω‚i ΩŸch. Lœnh t∫p ng‹ th∂y, nhıng tıÍng l° dµn nÓi Ω‚n cði th∫t, kh·ng nghi ngÈ g÷. M∂y chÓ c›n lµn la n‹i chuyŒn vËi Phan á÷nh PhÔng ñ trang 96/96
h‡ v° hÓt thu‚c cða h‡ mÈi n˘a l° khüc. NhÈ v∫y m° c·ng viŒc x∆p Ω¥t cða lœnh t∫p ra sao n≈n nghÿa binh bi∆t c®. Khi ΩıÏc tin vÀ cüo c∂p, cÚ Phan hÊi chı tıËng l≠i ΩÃ b°n cüch ch‚ng c˙. L∑n n°y cÚ c‹ tr∫n th∆ s∞p Ω¥t trong l›ng v° c‹ chð trıÁng nh∂t ΩŸnh, cho n≈n kh·ng c‹ ˚ lo ng≠i v° tœnh k∆ lui binh nhı m∂y l∑n trıËc. Nhıng cüc tıËng lÓc b∂y giÈ ΩÀu c‹ s∞c lo, l° v÷ hiŒn thÈi nghÿa binh ch≤ng nh˘ng quµn lıÁng Ω¨ thi∆u th‚n c˙c kh‰, m° ngay khœ giËi sÓng Ω≠n cÒng kh·ng c›n s‹t l≠i ΩıÏc bao nhi≈u, n∆u ph®i c∑m c˙ lµu ng°y nhı Í á≠i H°m trıËc kia th÷ kh‚n. H‡ l≠i suy nghÿ trüi nÓi m÷nh t≠m trÓ Ωµy kh·ng c‹ h÷nh th∆ chi hiÃm y∆u thu∫n tiŒn, v∫y th÷ l∂y g÷ m° ch‚ng gi˘ cho ΩıÏc. C›n s˙ tr·ng mong Í cüc quµn thˆ kia Ωem binh tËi cˆu viŒn cÒng kh·ng xong, v÷ h„i n°y quµn thˆ n°o cÒng nguy nhı nhau h∆t th®y. Ho¥c Ω¨ vÎ lÍ, ho¥c bŸ ngh¬t ΩıÈng, Ω∆n v∫n lıÁng Øn c›n kh·ng ΩıÏc, c›n n‹i Ωem binh Ωi cˆu viŒn th∆ n°o ? Nhıng tËi khi nghe cÚ Phan n‹i rﬂ k∆ süch khüng ΩŸch, mÊt m÷nh NguyÕn MÚc gi˘ v¿ t˙ nhi≈n, bÍi ·ng ta Ω¨ Ωoün bi∆t t˜ trıËc r„i, c›n tıËng sÿ ΩÀu c‹ v¿ hËn hÍ vui m˜ng hiŒn tr≈n næt m¥t. K∆ ∂y th∆ n°o ? Tˆc l° Í trong cµu n‹i Phan Ω¨ n‹i b˘a trıËc : — Con s·ng kia c‹ thÃ c˙ ΩŸch ΩıÏc. Th∫t v∫y, bµy giÈ cÚ n‹i rﬂ cho chı tıËng nghe : — Ph®i dÔng k∆ “sa nang ðng thðy” cða H°n Tœn Ωünh quµn SÍ ng°y xıa mËi ΩıÏc. LiÀn Ω‹, cÚ truyÀn lŒnh cho quµn sÿ l≈n tu‚t tr≈n Ω∑u ngu„n, mıÏn l∂y nh˘ng khÓc gÂ lim to lËn cða b‡n lüi bu·n cµy Ω¨ ch¥t s≥n s°ng ΩÃ Í tr≈n ∂y ; ngo°i ra l≠i t˙ ch¥t th≈m m∂y trØm cµy lËn n˘a. Tr≈n miŒt r˜ng nÓi n°y thi∆u g÷ cµy to. Nh˘ng cµy ∂y, quµn sÿ chŸu kh‹ ra sˆc ghæp liÀn l≠i vËi nhau, th°nh t˜ng bø lËn, v˜a Ω‹ng su‚t thµn cµy n°y qua cµy kia cho ch¥t, v˜a l∂y mµy trong r˜ng cÊt l≠i th∫t cˆng, r„i Ω¥t ngay tr≈n ngu„n l°m nhı h°ng r°o hay cünh c¯a ΩÃ ch¥n ngay Ω∑u ngu„n cða s·ng VÚ Quang l° s·ng phüt nguy≈n t˜ tr≈n nÓi n°y ch®y xu‚ng. Nghÿa binh c‚t ch∫n Ω∑u ngu„n cho nıËc dıËi s·ng c≠n nhiÀu, s¡ dÔng k∆ dÚ ΩŸch cho quµn lœnh b®o hÊ qua s·ng ; ΩÏi h‡ qua tËi gi˘a s·ng th÷ b∂y giÈ tr≈n Ω∑u ngu„n ch¥t giµy cho nıËc Ωıa cµy tr·i xu‚ng °o °o nhı thi≈n binh v≠n m¨, v° ngay mæ s·ng chÂ Ω‹ l≠i Ω¥t phÚc binh, th∆ n°o quµn lœnh b®o hÊ cÒng ph®i t¯ thıÁng kh·ng œt. Quµn sÿ y theo k∆ ∂y m° l°m g∂p rÓt cho xong. Nh˘ng ngıÈi güc Í Ω∑u ngu„n c∑m s≥n dao s∞c bÓa lËn trong tay ΩÏi nghe c‹ üm hiŒu phüt l≈n th÷ Ω„ng thÈi ch¥t giµy mau l¬ cho cµy tr·i xu‚ng phØng phØng mÊt lıÏt. Cüi k∆ “Sa nang ðng thðy” cða H°n Tœn Ωünh SÍ ng°y xıa l° v∫y Ω‹. Ch◊ khüc l° H°n Tœn xıa dÔng bao cüt ΩÃ ch∫n nıËc l≠i, th÷ bµy giÈ cÚ Phan dÔng cµy gÂ. Qu® th∫t, quµn lœnh b®o hÊ kæo qua Ωünh trüi nÓi c‹ Ω„n nghÿa binh lÓc quü n¯a Ω≈m. TrıËc khi quµn lœnh b®o hÊ chıa Ω∆n nÁi, th÷ cÚ Phan Ω¨ kæo binh sÿ dÈi qua Ω‹ng tr≈n mÊt thung lÒng nÓi khüc. Lœnh t∫p Ω∆n vµy b‡c trüi nÓi c‹ l∂p l‹ Ω„n tr≠i nghÿa binh Í tr≈n, m∂y phœa ΩÀu chÿa sÓng l≈n Ω‹ m° b∞n nhı mıa r°o. Nıhng h‡ b∞n ho°i hðy, kh·ng th∂y nghÿa binh Í tr≈n b∞n tr® mÊt ti∆ng sÓng n°o. Ban Ω∑u tıÍng l° nghÿa binh n±m m‡p ∏n nÓp chung quanh Ωµu Ω‹, nhıng tËi sau b∞n trÓng v· nh˘ng Ω„n tr≠i b±ng cµy lü, phüt l≈n chüy nghi ngÓt, cÒng kh·ng th∂y d∂u tﬁ ΩÊng tÿnh cða nghÿa binh, b∂y giÈ h‡ Ωoün ch∞c l° nghÿa binh Ω¨ sÏ h¨i bﬁ ch≠y t˜ h„i n°o r„i, Ω„n tr≠i ch◊ l° Ω„n t≠i bﬁ kh·ng Ω‹ th·i. Vi≈n tıËng c∑m quµn liÀn h· quµn x·ng l≈n nÓi th¯ xem hı th∫t. L≈n Ω∆n nÁi, th∂y c›n s‹t l≠i nØm b®y cüi nh° lÏp tranh chıa chüy, lœnh t∫p üp v· cÒng ch≤ng th∂y b‹ng ngıÈi n°o h∆t, trong mÂi nh° tranh ch◊ c‹ œt nhiÀu khœ giËi l° dao cÔn, gıÁm m¿, bﬁ n±m ng‰n ngang. Quµn lœnh b®o hÊ th∂y v∫y c°ng tin ch∞c nghÿa binh sÏ thua Ω¨ bﬁ tr≠i d·ng trıËc r„i, chˆ trong ˚ kh·ng nghi chÓt n°o l° c‹ mıu k∆. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 97/97
Trong khi lœnh t∫p Ωang lÚc l≠o ng∏n ngÁ Í trong nh˘ng Ω„n tr≠i bﬁ kh·ng nhı th∆, th÷ bÂng dıËi chµn nÓi c‹ mÊt toün quµn, ΩÊ mÊt trØm m∂y chÚc ngıÈi, n‰i tr‚ng ph∂t cÈ, v° h› hæt nhau l°m nhı mu‚n kæo l≈n nÓi m° Ωünh. R„i ti∆ng sÓng n‰ ΩÔng ΩÔng tˆ phœa, khi≈u chi∆n quµn Phüp. Quµn Phüp th∂y gi¥c, tˆc t‚c Ω‰ quµn xu‚ng nÓi ΩÃ Ωünh v° Ωu‰i b∞t. Hai b≈n ˆng chi∆n xa xa b±ng sÓng Ω≠n mÊt ch¥p, Ω≠o quµn kia xem dıÈng y∆u th∆ vÊi v°ng ph®i lui, nıÁng theo nh˘ng lÔm cµy v° m· Ω∂t ΩÃ trünh Ω≠n. Nhıng Ω≠o quµn b≠i t∏u ch◊ ch≠y mÊt khÓc ΩıÈng l≠i n±m phÚc xu‚ng b∞n tr® lœnh t∫p mÊt h„i l≠i ch≠y. Cˆ ch≠y l≠i b∞n, b∞n l≠i ch≠y, tËi Ω·i ba l∑n nhı th∆, lœnh t∫p c°ng c‚ rıÏt theo ΩÃ b∞t s‚ng c® b‡n cho k¸ ΩıÏc mËi nghe. Ra tËi s·ng VÚ Quang, Ω≠o quµn b≠i t∏u cˆ ch≠y d˙a b≈n mæ s·ng, Ω∆n mÊt chÂ th∂y nıËc hÁi c≠n, th÷ bﬁ h∆t c® cÈ tr‚ng v° quµn giËi l≠i mæ bÈ, r„i tranh nhau lÊi qua s·ng ΩÃ thoüt thµn cho mau. Quµn Phüp vπn Ωu‰i ri∆t Í phœa sau, tËi ch˜ng th∂y quµn kia sang s·ng, th÷ quµn m÷nh cÒng Ôa xu‚ng m° sang, nıËc ch◊ ng∫p tr≈n Ω∑u g‚i. LÓc quµn Phüp lÊi ra Ω∆n l›ng s·ng, bÂng dıng nghe tr≈n nÓi cao c‹ mÊt ti∆ng lŒnh n‰i l≈n l°m hiŒu, tˆc thÈi b‡n quµn sÿ canh tr≈n Ω∑u ngu„n, Ω„ng thÈi ch¥t giµy, thüo h∆t bø cµy ra, cho cµy tr·i xu‚ng. L≠ g÷ nıËc tr≈n ngu„n, bŸ cµy ch¥n l≠i, tˆc ΩıÈng bœ l‚i Ω¨ lµu, nay cµy thüo ra, t˙ nhi≈n nıËc c‹ ΩıÈng ch®y xu‚ng °o °o, cµy theo nıËc t˜ tr≈n cao tr·i xu‚ng phØng phØng r∂t m≠nh. Quµn lœnh b®o hÊ v· t÷nh, l≠i kh·ng may trÈi c‹ sıÁng mÔ, kh·ng th∂y Ω°ng xa, v® l≠i bŸ phÚc binh b∞n xu‚ng tıng b˜ng, n≈n ch≠y kh·ng kŸp, bŸ nh˘ng cµy to x· ng¨ r„i tr·i theo nıËc, ch∆t Ωu‚i lÀnh bÀnh tr≈n s·ng nhiÀu l∞m. Tr∫n n°y, phœa quµn b®o hÊ, kh·ng kÃ lœnh t∫p, ch∆t m∂t ba vi≈n quan vﬂ Phüp, v° nghÿa binh l∂y ΩıÏc g∑n nØm chÚc kh∏u sÓng, cÔng l° Ω„ng h„, giµy nŸch b±ng da v° tiÀn b≠c v· s‚. Th∫t l° mÊt tr∫n Ωünh ch◊ c‚t Ωünh ΩÃ thoüt thµn, m° tæ ra l≠i l° mÊt tr∫n Ω≠i th∞ng t˜ trıËc Ω∆n nay chıa c‹ v∫y. VÀ sau, mÊt ngıÈi chœ sÿ l° Ph≠m VØn Ng·n, Ωi qua chÂ n°y c‹ l°m hai b°i thÁ “Ho°i VÚ Quang c‚ s˙”, ti∆c r±ng t·i ch◊ nhË c‹ mÊt b°i nhı sau : Phi vi hiÃu vÚ tﬁa h°n kh≈, Chµu l≠p · thıÁng phÚc ng≠n t≈. Nh∂t hıÍng Ω„ng la h°m süt t¥c, á≠i gia tÀ quy∆t thıÏng lıu Ω≈. DŸch l° : Gi‹ l≠nh sıÁng mÔ bu‰i r≠ng Ω·ng, Ba quµn phÚc s≥n Í b≈n s·ng. Chi≈ng khua mÊt ti∆ng quµn reo d∫y, á≈ phü tr≈n ngu„n nıËc ch®y hung. Tˆc l° b°i thi k˝ niŒm th˙c s˙ cða tr∫n Ωünh n°y v∫y. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 98/98
20) Ba ch÷m b®y n‰i chœn l≈nh Ω≈nh áÊc gi® Ω¨ bi∆t tr∫n VÚ Quang SÁn, cÚ Phan khæo b‚ trœ v° thµu ΩıÏc k∆t qu® ra th∆ n°o. Quan quµn (tˆc l° binh lœnh cða b®o hÊ) v÷ quü khinh thıÈng b≈n Ω‚i ΩŸch l≠i bŸ trÈi mÈ süng vÀ mÔa l≠nh, sıÁng mÔ bŸt bÔng tˆ phœa, th°nh ra trÓng k∆ cða nghÿa binh m° Ω≠i b≠i. NıËc tr≈n ngu„n t‚ng xu‚ng °o °o, vËi m∂y trØm cµy gÂ lim, cµy n°o cµy n∂y lËn tıËng, x· Ω∏y quan quµn ph®i ng¨ nh°o ngÊp nıËc m° ch∆t c‹, bŸ Ω≠n m° ch∆t cÒng c‹. L≠i lÓc b∂y giÈ mÊt ΩÊi nghÿa binh mai phÚc bÈ s·ng b≈n n°y n‰i d∫y v˜a Ωünh chi≈ng tr‚ng vang trÈi, v˜a chÿa sÓng lo≠n x≠, c›n ΩÊi nghÿa binh gi® thua m° ch≠y h„i n°y cÒng quay trÍ l≠i ti∆p chi∆n Í bÈ s·ng b≈n kia, khi∆n cho quan quµn m∞c k¬t Í gi˘a s·ng, h‚t ho®ng lÓng tÓng vËi nhau r„i bŸ cµy v° nıËc Ω∏y tr·i Ωi, chˆ kh·ng ng‹ th∂y bÈ b∆n Í Ωµu m° l≈n : v® l≠i hai b≈n bÈ ΩÀu bŸ nghÿa binh ch∫n Ωünh d˘ dÊi, quan quµn mu‚n l≈n b≈n n°o cÒng ch≤ng ΩıÏc. Duy c‹ m∂y chÚc ngıÈi c‹ sˆc chŸu Ω˙ng m≠nh hÁn, th÷ tr·i theo d›ng nıËc xu‚ng m¨i h≠ lıu mÊt ΩÂi r∂t xa, th∆ nıËc ch®y bËt m≠nh Ωi r„i, mËi ngoi ng‹p lÊi v· bÈ m° ch≠y thoüt thµn. ∂y l° nh˘ng ngıÈi s‚ng s‹t; c›n ba ph∑n tı bŸ nıËc l·i cu‚n ch∆t ch÷m. MÊt l¨o ngı ·ng Í tr≈n s·ng VÚ Quang n‹i chuyŒn r±ng l¨o c›n nhË lÓc Ω‹ ngıÈi ta vËt l≈n ΩıÏc mÊt trØm mıÈi m∂y cüi xüc l° œt; cü s·ng ΩıÏc mÊt b˘a no n≈, l° v÷ th∂y nhiÀu xüc m∂t ΩÔi hay nüt b∂y thµn thÃ ra r„i. CÚ Phan t˜ lÓc khÍi nghÿa Ω∆n giÈ, c‹ tr∫n n°y l° th∞ng lÏi nh∂t, th‚ng khoüi nh∂t. á¨ hÁn mÊt nØm, næt m¥t cÚ Phan lÓc n°o cÒng nghi≈m, cÒng bu„n, cÒng lo, nhıng h·m nay tıËng sÿ ng‹ th∂y lÊ ra cüi næt vui v¿ mÊt chÓt. Tuy v∫y, cüi næt vui v¿ Ω‹ ch◊ nhı b‹ng m¥t trÈi gi˘a cÁn gi·ng t‚, ch◊ hæ ra trong giµy lüt, r„i nh˘ng Ωüm mµy u üm l≠i che khu∂t Ωi ngay. V÷ cÒng l° mÊt tr∫n ch‹t h∆t cða nghÿa binh Phan á÷nh PhÔng. T˜ Ωµy, th∑y tr› ch◊ c‹ viŒc ch≠y th∂t Ωi≈n büt Ω®o v° Ω‹i xanh m¥t l›i xıÁng cho Ω∆n cÔng tuyŒt th÷ th·i, kh·ng c›n Ωünh chüc g÷ ΩıÏc n˘a. Sau lÓc th∞ng tr∫n thu quµn, nghÿa binh tÚ h‡p Í b≈n khe nÓi, nh˘ng sÓng Ω≠n, Ω„ v∫t v° lıÁng th˙c Ω¨ b∞t ΩıÏc cða lœnh t∫p ch∂t l≠i mÊt Ω‚ng. Ph∑n nhiÀu sÓng Ω≠n lœnh t∫p ch÷m sµu t∫n Ωüy s·ng hay l° nıËc Ωünh tr·i bØng Ωµu m∂t. Nghÿa binh chŸu kh‹ l¥n m› ch◊ ki∆m ΩıÏc c‹ b‚n chÚc kh∏u sÓng v° mÊt œt Ω≠n m° th·i. Quµn lœnh h‚i h® b∞t n„i n∂u cÁm Øn ΩÃ l∂y l≠i sˆc khﬁe Ω¨ chŸu v∂t v® tr‡n Ω≈m. R„i th∑y tr› ng„i qu∑n tÚ tr≈n nh˘ng t®ng Ωü b≈n khe, dıËi b‹ng cµy müt m¿, Øn cÁm r∂t vui v¿ ngon l°nh. B˘a Øn n°y th≈m c‹ v· s‚ bünh m÷, cü hÊp v° rıÏu chüt v˜a mËi b∞t ΩıÏc, tıËng sÿ chia sËt vËi nhau mÂi ngıÈi mÊt mi∆ng, g‡i l° b˘a tiŒc khao quµn. Ai n∂y lµu nay Øn Ω‹i m¨i, Ω¨ n¨o ruÊt m›n hÁi, bµy giÈ ΩıÏc mÊt b˘a tinh th∑n khoan khoüi, cÁm bünh tr°n trÀ, l≠i th≈m m∂y m‹n Øn l≠, h∑u h∆t chıa ΩıÏc n∆m qua bao giÈ, th°nh ra Øn u‚ng vËi nhau ngon miŒng h® l›ng l∞m. NhiÀu ngıÈi c‹ cüi c®m giüc nhı ΩıÏc d˙ b˘a Ω≠i y∆n cða vua ban. Trong Ωüm tıËng sÿ, c‹ nØm ba ngıÈi chµn ch∂t qu≈ mÔa h∆t sˆc, Ω∆n ΩÂi kh·ng düm ΩÃ m·i v°o mÊt nhÕu rıÏu chüt, v÷ tıÍng l° thu‚c ΩÊc cða b≈n ΩŸch c‚ ˚ ΩÃ l≠i cho m÷nh vË ΩıÏc ham Øn th÷ ch∆t. á‹ cÒng l° mÊt h≠ng tı tıÍng khÈ kh≠o nhı tıËng sÿ tr°o Ω÷nh ta bu‰i Ω∑u, th∂y lœnh Phüp to lËn phÚc phŸch th÷ nghÿ Ωµu h‡ kh·ng bi∆t ch≠y, hay l° nghÿ vÁ v∏n r±ng Ω‹ng cµy nh‡n gi˘a l›ng s·ng c‹ thÃ Ωµm lÒng t°u tr∫n cða Phüp v∫y. MÊt ΩiÀu n≈n chÓ ˚ l° b˘a Øn n°y tıËng sÿ Øn Ω·ng Øn tµy, c›n chð soüi l° cÚ Phan th÷ vπn Øn m∂y n∞m cÁm ch∂m mu‚i nhı thıÈng. CÚ n‹i nh˘ng v∫t th˙c Ω¨ b∞t ΩıÏc kia l° c·ng lao huy∆t h¨n cða tıËng sÿ, giÈ cÚ khao thıÍng h∆t cho tıËng sÿ. Én no l≠i sˆc r„i, bµy giÈ nghÿa binh toan tœnh h°nh ΩÊng sao Ωµy ? Phan á÷nh PhÔng ñ trang 99/99