[Danh Nhân Việt Nam] Tiểu Sử Phan Đình Phùng phần 6

Chia sẻ: Dwefershrdth Vrthrtj | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Năm 1882, ông dâng sớ đàn hặc thiếu bảo Nguyễn Chánh về việc "ứng binh bất viện" (cầm quân mà ngồi yên, không đi tiếp viện) khi quân Pháp tấn công thành Nam Định và về việc "chẳng quan tâm đến dân tình ở Bắc Kỳ".

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Danh Nhân Việt Nam] Tiểu Sử Phan Đình Phùng phần 6

l° Ω°n b° con güi m° quen bi∆t chuyŒn tr› vËi lœnh t∫p, ΩÀu l° bŸ x¨ hÊi kÃ cho l° h≠ng tr∞c n∆t, hı thµn. H‡ vÁ ΩÒa c® n∞m nhı th∆, kh·ng chŸu xæt giÔm b˙c ngıÈi n°o trong x¨ hÊi cÒng c‹ k¿ n°y ngıÈi khüc. C· Tüm l° ngıÈi hiÀn l°nh, Ωˆng Ω∞n, thða nay chŸ em mua bün quen bi∆t trong chÏ vπn c‹ l›ng qu˚ m∆n kœnh tr‡ng c· ; bµy giÈ ng‹ th∂y c· quen bi∆t chuyŒn tr› vËi lœnh t∫p, th÷ h‡ tr∑m tr„ ch◊ trﬁ v° b°n ri≈ng n‹i læn vËi nhau : — Quüi l≠ ! Con ngıÈi nhı rˆa m° t∑m b∫y hø ! — L°m bÊ nghi≈m trang kh·ng hay n‹i cıÈi tr› chuyŒn vËi chŸ em m÷nh, ΩÃ vËi m∂y ·ng du c·n Ω‹ th÷ v„n v¨, l°m quen. ChŸ nghÿ coi Í ΩÈi tin ngıÈi bÀ ngo°i, l∑m ch∆t ph®i kh·ng ? NhiÀu b˘a, phi≈n chÏ tan r„i, ngıÈi ta b∞t g¥p c· Tüm mua rıÏu nem, qu° bünh Ωem xu‚ng ghe v° dπn m∂y chÓ lœnh t∫p xu‚ng Øn u‚ng say sıa, r„i ng„i chuyŒn v¨n lµu l∞m, mËi th∂y m∂y chÓ ng∂t ngıÍng Ωi l≈n, ngıÈi ta c°ng dŸ nghŸ g∞t : — N°o c‹ ai ngÈ ! H·m sau, c‹ chŸ xﬁ xi≈n theo kiÃu h°ng t·m, h°ng cü, g¥p m¥t c· Tüm th÷ ch°o hﬁi : “T·i ch°o c· cai”, hay l° “T·i ch°o thœm quyÀn”. Ti∆ng “quyÀn” Í miÀn B∞c vπn th·ng dÚng ΩÃ ch◊ v°o lœnh t∫p. K¿ cıÈi ngıÈi ch≈, bøn ri≈ng n‹i læn ra sao, c· Tüm bi∆t h∆t. Nhıng c· vπn t˙ nhi≈n, ΩiÀm tÿnh nhı kh·ng, h÷nh nhı ch≤ng coi s˙ dŸ nghŸ cða thi≈n h≠ ra g÷. Nay chÓ lœnh n°y, mai chÓ lœnh khüc, c· vπn n‹i cıÈi ti∆p Ω¨i h‡ nhı thıÈng. C‹ lÓc ti∆ng c· n‹i to ngıÈi ta c›n nghe l‹ng ΩıÏc Ω·i chÓt, c‹ lÓc c· th÷ th∑m n‹i nhﬁ vËi lœnh, ch≤ng ai nghe ΩıÏc ti∆ng n°o, ngıÈi ta c°ng nghi. Nghi th÷ nghi, ngıÈi ta ΩÀu ph®i s¯ng s‚t l≠ lÔng vËi nhau l° c· Tüm chuyŒn v¨n µn c∑n vËi lœnh t∫p th∆ n‡, mÈi lœnh xu‚ng ghe Ω¨i Ω±ng tr° rıÏu th∆ kia, nhıng tuyŒt nhi≈n kh·ng th∂y c· ta c‹ v¿ l® lÁi mÊt chÓt n°o, v÷ h‡ vπn r÷nh m› d› xæt c· ta m¨i. Th∆ cho n≈n th◊ chung ngo°i m¥t ngıÈi ta kh·ng hÀ düm khinh c· Tüm. Hu‚ng chi b‡n bu·n bün cüc nÁi, cˆ Ω∆n phi≈n chÏ cÒng Ωi Ω› vÀ mÊt ng¨ s·ng, th∂y bao giÈ c· Tüm cÒng cÔng vËi Ωˆa tr¿ con Ωi, r„i l≠i cÔng vËi Ωˆa tr¿ con vÀ, ngo°i ra kh·ng hÀ c‹ tung tœch g÷, khi∆n cho ngıÈi ta c‹ thÃ ngÈ v˙c ch≈ cıÈi ΩıÏc. ThuyÀn cða h‡ thıÈng g¥p thuyÀn cða c· Tüm v°o h„i g∑n süng Í l°ng TriÀu Kh∏u ; kh·ng c∑n ph®i hﬁi, cˆ nghe gi‡ng c· Tüm v˜a chøo thuyÀn v˜a hüt, t˙ nhi≈n h‡ bi∆t : á·i ta cÔng nÏ nıËc non, Ch°ng Ω° tr® s≠ch, thi∆p c›n long Ωong. Bao giÈ s·ng l¥ng nıËc trong, Bﬁ ngıÈi chøo lüi Ω≈m Ω·ng nh‡c nh±n. R„i c· l≠i hüt ti∆p cµu khüc : ái Ωµu l∫t Ω∫t hÎi ai ? MÒi t≈n h›n Ω≠n cho ngıÈi n°y theo. L≈nh Ω≈nh m¥t nıËc mÊt chøo, Non s·ng günh n¥ng vπn Ωeo b≈n m÷nh. á≈m khuya, trÈi l¥ng, s·ng rÊng, Ω„ng xa, m° nghe ti∆ng c· hüt nh˘ng cµu nhı th∆ vËi cüi gi‡ng r∂t n¨o nÔng ai oün, dæo d∞t th≈ lıÁng, dÔ ai cÒng ph®i rung ΩÊng trong tµm h„n v° Ωoün ch˜ng c· l° ngıÈi c‹ tµm s˙ g÷ Ωau ΩËn l∞m v∫y. Tr·ng ngıÈi c· Tüm nhﬁ nh∞n, ¿o l® bÀ ngo°i, h÷nh nhı mÊt cÁn gi‹ th‰i cÒng xi≈u, th∆ m° c· c‹ sˆc r∂t m≠nh kh·ng ai düm ngÈ. Nh˘ng Ωˆa du c·n v· lo≠i, th∂y c· hay n‹i chuyŒn vËi lœnh t∫p Í trong chÏ nhı th∆, tıÍng Ωµu l° con ngıÈi l≤ng lÁ, th°nh ra chÓng b≠o d≠n, cÒng dÍ th‹i trØng hoa Ω°ng Ωi∆m ra, n‹i chÁi n‹i gh¬o. Ban Ω∑u c· l°m thinh kh·ng thøm n‹i g÷, chÓng th∂y v∫y c°ng ΩıÏc trËn l°m gi°, khi∆n cho c· kh·ng nhŸn nhÚc ΩıÏc, ph®i Phan á÷nh PhÔng ñ trang 56/56
dÔng Ω∆n vﬂ l˙c, Ωünh cho m∂y Ωˆa ch≠y nh°o. Sau chÓng kæo nhau Ω∆n m∂y chÚc Ωˆa tËi tr® thÔ, toan Ω‰ günh than v° Ωünh c· mÊt tr∫n tÁi bÈi ΩÃ r¯a thÃ diŒn anh chŸ. Nhıng chÓng l° Ω°n d≈. V· phıËc g¥p nh±m con c‡p cüi, c‹ vÓt nh‡n nanh d°i. Mu‚n d≠y chÓng mÊt b°i h‡c, c· Tüm lÓc n°o yÃu ΩiŒu hiÀn l°nh, bµy giÈ Ωˆng ph∞t d∫y, tr˜ng m∞t tr›n xoe, l·ng m°y Ω®o ngıÏc, x∞n g‡n g°ng tay üo l≈n, thüch Ω‚ c® b‡n du c·n ra chÂ rÊng r¨i, düm Ωünh nhau vËi mÊt m÷nh c· th¯ coi. NgıÈi ta th∂y c· Tüm mÓa chµn mÓa tay, Ω·ng x·ng tµy ΩÊt, Ωünh vﬂ vËi c® b‡n du c·n bao vµy d˘ tÏn, th∆ m° Ωˆa th÷ lÂ Ω∑u, Ωˆa th÷ ch≠y tr‚n, Ωˆa th÷ tæ nh°o, duy c· Ω¨ kh·ng bŸ mÊt v∆t tœch g÷, l≠i sau khi b¨i tr∫n, th∑n s∞c coi t˙ nhi≈n nhı kh·ng. NgıÈi trong chÏ kæo nhau Ωi xem tr∫n “nh∂t n˘ chi∆n qu∑n nam” thi∆u g÷ ; h‡ reo cıÈi khen ngÏi kh·ng ngËt : — Kh·ng ngÈ c· h°ng than giﬁi vﬂ !... Th∂y c· Tüm hiÀn l°nh t¯ t∆, ai cÒng m∆n ıa, cho l° ngıÈi Ωˆng Ω∞n ; ch˜ng th∂y c· hay quen bi∆t Ω°m Ω≠o vËi lœnh t∫p th÷ l≠i cho l° ngıÈi t∑m b∫y ; Ω∆n lÓc nghe c· hüt m∂y cµu ai oün l≠nh lÔng kia, th÷ ai cÒng cho l° ngıÈi c‹ tµm s˙ chi ˆc u∂t ; tËi bµy giÈ th∂y c· sˆc Ωünh m∂y chÚc ngıÈi ΩÀu tæ nh°o, th÷ cho l° nhi n˘ anh hÔng. Dı lu∫n Ω‚i vËi c· c‹ v∫y m° th·i, c›n nhı qu≈ quün, nh° c¯a, ch„ng con v° thµn th∆ c· ta ra th∆ n°o, th÷ vπn nhı tr≈n kia Ω¨ n‹i, ngıÈi ta d› la d‡ hﬁi Ωüo ΩÃ, m° kh·ng bi∆t cˆ l° kh·ng bi∆t ! Phi≈n chÏ n°o cÒng nhı phi≈n chÏ n∂y, trong hai nØm trÈi, hÕ süng sËm phi≈n chÏ l° th∂y c· Tüm chøo thuyÀn Ω∆n, chiÀu h·m tan chÏ c· l≠i chøo thuyÀn vÀ ; ch≤ng hÀ c‹ mÊt phi≈n chÏ c· Tüm v∞ng m¥t. BÂng dıng Ω∆n Ω∑u nØm k˝ s¯u (1889) trÍ Ωi, Í chÏ Tr°ng ngıÈi ta kh·ng th∂y c· Tüm bün than Ω∆n h‡p chÏ n˘a. Ban Ω∑u c›n c‹ ngıÈi suy nghÿ : hay l° c· Tüm vÀ nh° qu≈ Øn T∆t chıa ra Ωi chÏ bu·n bün ; nhıng vÀ sau phi≈n chÏ n°o cÒng kh·ng th∂y c·, b∂y giÈ h‡ b®o nhau : — Th·i ch∞c c· ® Ωi theo chÓ quyÀn, th∑y cai n°o r„i. C‹ ngıÈi Ω¨ th∂y c· ta giﬁi vﬂ, th÷ Ωoün cao hÁn mÊt chÓt : — Hay l° con ∂y Ωi Øn cıËp ! Kh·ng ph®i v∫y. Nhıng m° cÒng chıa bi∆t ch˜ng. H„i Ω‹, l° gi˘a nØm canh d∑n (1890). CÚ Phan á÷nh PhÔng Ω¨ chi∆m cˆ xıng hÔng Í tr≈n Ng°n TrıÁi ΩıÏc ba b‚n nØm, c‹ ti∆ng l° “SÁn trung TÃ tıËng”. Quµn lœnh B®o hÊ vπn tœm cüch tu∑n tiÕu ho°i, nhıng kh·ng düm thµm nh∫p tËi tr‡ng ΩŸa, mÊt l° v÷ nghÿa quµn thanh th∆ khü to, quµn lœnh nh° nıËc day trÍ Ω‚i ph‹ kh·ng kŸp, hai l° ΩıÈng l‚i t∂n l≈n Ng°n TrıÁi ph®i tr®i qua nhiÀu r˜ng nÓi hiÃm trÍ khu∂t khÓc l≠ thıÈng, e sÏ phÚc binh Ωünh Óp r∂t nguy. V® l≠i c‹ l∞m khu r˜ng n∆u mu‚n bØng qua, ph®i l°m sao c‹ Ωð sˆc chŸu Ω˙ng hay l° Ωünh nhau vËi Ω◊a, vËi r∞n, vËi muÂi m›ng trıËc, r„i h¨y n‹i chuyŒn Ωünh vËi nghÿa binh sau. Th∫t v∫y, c‹ mÊt khu r˜ng hiÃm nh∂t, l° v÷ Ω∂t s÷nh l∑y, lÊi ph®i lÚt c≤ng, c‹ chÂ ng∫p tËi ngang lıng, m° Ω◊a sao Ω∑y dπy hÁn d›i, con n°o con n∂y lËn nhı ng‹n c≤ng, nhı c‰ tay, n‹ bu l≠i hÓt müu mÊt lüt, ngıÈi m≠nh Ω∆n Ωµu cÒng ph®i ch∆t x◊u. Cüc quan binh Phüp Ω¥t t≈n l° “La for≈t des Sangsues”, khuy≈n nhau n≈n coi ch˜ng r˜ng Ω◊a m° trünh. NhÈ c‹ hiÃm ΩŸa t˙ nhi≈n v° Ω≠o binh c·n trÔng mu·n mu·n ˆc ˆc Ω‹, cÚ Phan th≈m m≠nh thanh th∆ v° c‹ thÃ Ω‚i chi∆n ΩıÏc, c‚ thð ΩıÏc lµu ng°y. Tuy l° Ω≠i Ω„n Ng°n TrıÁi kh·ng bŸ xµm ph≠m, nhıng cüc quµn thˆ hÊ vŒ chung quanh th÷ nghÿa vπn thıÈng c‹ nhiÀu dŸp ΩÚng Ω∑u ch≠m trün vËi quµn binh lu·n lu·n. Nghÿa binh khæo dÔng l‚i mai phÚc Ωo®n c·ng nhı kiÃu ngıÈi Abitxini, g‡i l° guærilla, Ω‚i chi∆n vËi ˚, th°nh ra b∞t buÊc lœnh trüng B®o hÊ ph®i ˆng chi∆n nh‡c sˆc t‚n c·ng, m° nghÿa binh thıÈng vπn th∞ng nhiÀu b≠i œt. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 57/57
Hai b≈n c∑m c˙ nhau lu·n süu b®y nØm nhı th∆. Trong kho®ng ∂y, c‹ mÊt lÓc B®o hÊ l≠i tœnh dÔng tËi Ω≠i binh, nhıng sau e ng≠i t‚n kæm nhiÀu v° nüo ΩÊng dı lu∫n b≈n thıÏng qu‚c n≈n l≠i th·i. LÓc n°y, mu‚n cho phong tr°o th≈m lËn, th˙c l˙c th≈m to, cÚ Phan th®o mÊt tÈ hŸch truyÀn Ωi cüc nÁi, ΩÃ khœch ΩÊng nhµn tµm, chi≈u t∫p h°o kiŒt. T·i nhË trong b°i hŸch, c‹ Ωo≠n nhı v∑y : — PhÔng t·i l° ngıÈi h‡c œt t°i høn, günh vüc c·ng viŒc lËn lao n°y, süu b®y nØm trÈi, chıa c‹ l°m n≈n ΩıÏc viŒc chi r˙c rÎ. Ch≤ng qua ch∫n trıËc v∂p sau, lui tËi ch◊ nh˘ng r˜ng nÓi, th∫t b∂y lµu nay x‹t d≠ Ωau l›ng, kh·ng bi∆t lo tœnh l°m sao ΩıÏc. Cüc ·ng c‹ chœ lËn t°i to, n∆u kh·ng mu‚n Ωem ra cho nıËc nh° dÔng Ωi n˘a, th÷ cÒng n≈n Ωem mıu l≠ chıËc hay ra d≠y b®o cho t·i ΩÃ cˆu l∂y sinh dµn, th÷ PhÔng xin nh® cÁm bËi t‹c (·ng Chu C·ng nıËc T°u, l°m tıËng nh° Chµu, hÕ c‹ ai Ω∆n, ·ng Ωang Øn cÁm th÷ nh® mi∆ng cÁm ra, Ωang gÊi Ω∑u th÷ bËi t‹c l≈n, ΩÃ ra Ω‹n khüch, tﬁ ˚ kœnh tr‡ng nh˘ng ngıÈi hiÀn nØng v∫y), s≥n l›ng nghe theo. Nhı th∆ th÷ tuy cüc ·ng Í ch‚n th®o d¨, m° cÒng c‹ cüi c·ng büo nıËc giÓp ΩÈi, v∫y Ω˜ng coi viŒc Ω‹ l°m thıÈng, nÎ ng„i l°m thinh ΩÃ ng‹ non nıËc Ω‰i dÈi, m° ch≤ng ra tay cˆu vËt. TÈ hŸch truyÀn ra, b‡n sÿ phu Trung ViŒt c°ng l∂y l°m c‰ vﬂ, tranh nhau giÓp ΩÎ cho cÚ ho¥c mıu lıÏc, ho¥c quµn lıÁng, ho¥c d› xæt bi∆t quµn Phüp c¯ ΩÊng th∆ n°o, ΩÀu cho ngıÈi l≈n m∫t büo ΩÃ cÚ bi∆t trıËc m° ΩÀ ph›ng. KÃ cüi thanh th∆ cða cÚ tËi lÓc n°y Ω¨ to lËn v° v˘ng v°ng œt nhiÀu, duy c‹ mÊt viŒc hÁi kh‹ l›ng, l° viŒc mua thu‚c Ω≠n Í b≈n Xi≈m, v÷ ΩıÈng sü qua Løo nhiÀu nÂi trÍ ngØn, cho n≈n nh˘ng ngıÈi c‹ chˆc trüch trÔ biŒn viŒc n°y, Ωi l≠i r∂t l° kh‹ nh‡c, m° l≠i kh·ng mua ΩıÏc nhiÀu. Ph∑n n°o bŸ B®o hÊ ngØn ΩıÈng, th°nh ra sÓng Ω≠n cða nghÿa quµn v∫n t®i vÀ thıÈng bŸ m∂t lu·n. ∂y l° mÊt viŒc cÚ Phan l∂y l°m lo ng≠i. MÊt ng°y kia Cao Th∞ng Ωang ng„i Í Ω„n ngo°i, cÔng chı tıËng b°n b≠c viŒc quµn, bÂng c‹ mÊt t≈n lœnh v°o b∏m r±ng : — Ngo°i c¯a tr≠i, c‹ mÊt ngıÈi Ω°n b° dπn theo mÊt Ωˆa con trai nhﬁ, n‹i xin v°o y∆t ki∆n quan á‰ng nhung (l° chˆc Cao Th∞ng lÓc ∂y). çng l∂y l°m l≠, truyÀn cho v· tˆc thÈi. NgıÈi Ω°n b° gi∞t Ωˆa tr¿ v·, Ωˆng vüi d°i mÊt vüi r„i n‹i mÊt cüch t˙ nhi≈n : — T·i l° con güi ·ng Ho°ng PhÓc (cÒng l° mÊt nh° cüch m≠ng Í Qu®ng B÷nh, Ωo≠n tr≈n kia Ω¨ n‹i tËi), ch∞c tıËng quµn Ω¨ bi∆t. Sau khi cha t·i m∂t, nh° t·i tan, thµn t·i ph®i lıu l≠c giang h„, t÷m cüch ΩÃ phÚc thÔ cho cha t·i. V÷ tuy t·i l° liÕu b„ ph∫n güi, nhıng cÒng c‹ h„ th◊ chœ trai, t∂m thµn kh·ng kÃ bao nhi≈u n·ng nÂi Ω∞ng cay, miÕn l° c∑u v‡ng cho thﬁa ΩıÏc t∂m l›ng m÷nh ao ıËc. áˆa con nhﬁ n°y Ωµy (v˜a n‹i v˜a ch◊ v°o Ωˆa tr¿ nhﬁ) kh·ng ph®i l° Ωˆa con t·i, n‹ l° con ri≈ng mÊt ngıÈi b≠n t·i, cÒng mÊt nh° chœ sÿ, t≈n l° L≈ Do¨n, trıËc theo cha t·i Ω¨ l∫p ΩıÏc nhiÀu c·ng tr∫n, v÷ anh ta th·ng minh v° vﬂ dﬂng l∞m. Cha t·i thıÁng y≈u, m° t·i cÒng thıÁng y≈u, n≈n chi t·i vËi L≈ Do¨n Ω¨ ıËc h¬n vËi nhau r±ng mÊt mai Ω≠i s˙ th°nh c·ng th÷ th∆ n°o chÓng t·i cÒng th°nh duy≈n cang lŒ vËi nhau; lÈi minh thŒ ∂y c‹ trÈi Ω∂t chˆng giüm. Anh ta Ω¨ g‹a vÏ, ch◊ c‹ mÊt Ωˆa con trai mËi 3 tu‰i, chœnh l° th±ng bæ n°y. Nhıng v÷ qu‚c s˙ gian nan, l°m cho viŒc nhµn duy≈n cða chÓng t·i gi˘a ΩıÈng lÎ dÍ chia ph·i. Nguy≈n l° cüch Ω‹ chıa ΩıÏc bao lµu anh ta Ωünh tr∫n bŸ thıÁng n¥ng, t˙ bi∆t kh·ng s‚ng ΩıÏc, c‹ vi∆t thı ΩÃ l≠i cho t·i, c∫y nhÈ giao ph‹ t·i tr·ng nom giÔm Ωˆa con b„ c·i. Kh·ng m∂y lÓc sau, cha t·i cÒng ch∆t m∂t, thµn th∆ cða t·i th°nh ra l≈nh Ω≈nh. Kh·ng l¡ ra Ω∑u thÓ vËi Phüp, bÍi l°m v∫y th÷ trüi l›ng cða cha; kh·ng l¡ Ωi l∂y ch„ng, v÷ Ω‚i vËi anh L≈ Do¨n, d∑u sau cÒng Ω¨ l° ch„ng t·i r„i; l≠i kh·ng l¡ bﬁ Ωˆa con b„ c·i m° Ωi Ωµu, v° cha n‹ Ωinh ninh ðy thüc cho m÷nh, n∆u m÷nh bﬁ Ωi th÷ b∂y giÈ ai nu·i n‹ ? Phan á÷nh PhÔng ñ trang 58/58
Th°nh ra t·i ph®i Ωem Ωˆa con nhﬁ n°y cÔng Ωi tr‚n. Ph®i Ωi tr‚n, k¿o sÏ quµn Phüp tr‹c n¨ t·i. ái tr‚n m° kh·ng bi∆t Í v°o Ωµu cho thu∫n tiŒn ΩıÏc c® m‡i bÀ, cho n≈n t·i ph®i mua mÊt chi∆c thuyÀn m° Í l≈nh Ω≈nh tr≈n m¥t nıËc, nay Í chÂ n°y, mai dÈi chÂ kia, kh·ng bi∆t Ωµu l° ΩŸnh sÍ. Trong lıng t·i c›n ΩıÏc m∂y næn b≠c, mËi bﬁ ra bu·n than ΩÃ chi ΩÊ qua ng°y. T·i c‚t bu·n than Ωem l≈n chÏ Tr°ng bün, l° c‹ chð tµm g∑n gÒi giao thiŒp vËi b‡n lœnh t∫p Ω‹ng Í NghŒ An. T·i gi® Ω› quy∆n luy∆n vËi h‡, ΩÃ xÓi h‡ th˜a cÁ khÍi nghÿa, hıÍng ˆng vËi nghÿa binh. N∆u v≠n nh∂t m° viŒc Ω‹ th°nh c·ng th÷ ch≤ng nh˘ng nghÿa binh Í hai t◊nh H° Tÿnh v° Qu®ng B÷nh th≈m ΩıÏc vµy cünh, khœ giËi, m° l≠i c‹ thÃ mÍ ra ΩıÏc ΩıÈng l‚i Ωi l≠i vËi nghÿa Ω®ng ngo°i B∞c, ΩÃ trong ngo°i ti∆p ˆng, chŸ tæ em nµng, may ra mËi n≈n ΩıÏc viŒc lËn... N‹i Ω∆n Ωµy, ngıÈi Ω°n b° ng˜ng l≠i mÊt lüt ΩÃ thÍ d°i mÊt hÁi, r„i l≠i n‹i ti∆p : — Nhıng m° trÈi cÒng h≠i t·i, n≈n chi c·ng viŒc mıu tœnh Ω¨ g∑n th°nh r„i m° l≠i hı hﬁng, l° bÍi nh° ΩıÁng cuÊc B®o hÊ th∂y ΩÊng liÀn sinh nghi vÊi v°ng thay Ω‰i toün lœnh t∫p t·i Ωang cüm dÂ g∑n ΩıÏc Ω‹ Ωi nÁi khüc, m° Ωem toün lœnh xa l≠ Í nÁi khüc vÀ Ω‹ng t≠i t◊nh NghŒ; th∆ l° kh‰ tµm mıu tœnh m∂y nØm trÈi bÂng ch‚c h‹a ra “D¨ tr°ng xe cüt”; t·i Ωau ΩËn v· cÔng. R„i nghÿ n∆u m÷nh cˆ quanh qu∏n Í Ω‹ m¨i, nh∞m ch˜ng cÒng ch≤ng n≈n ΩıÏc viŒc g÷, cho n≈n t·i ph®i bﬁ Ωi ΩÃ t÷m k∆ khüc. Vπn bi∆t cÚ Phan v° tıËng quµn d∂y nghÿa lµu nay, t·i r∂t l∂y l°m hµm mÊ, Ωüng l¡ trıËc h∆t t·i ph®i l∫p ΩıÏc mÊt chÓt c·ng tr≠ng g÷, th÷ mËi düm Ω∆n xin tıËng quµn thµu dÚng, may ra t·i cÒng c‹ thÃ l°m b‰ œch cho viŒc lËn ΩıÏc Ω·i ph∑n cﬁn con. Nhıng nay ΩiÀu sÍ ıËc cða t·i Ω¨ hﬁng m∂t r„i, kh·ng c‹ thÃ t˙ m÷nh t÷m ΩıÏc viŒc g÷ khüc m° l°m n˘a, v∫y t·i Ω∆n Ωµy tˆc l° Ωem thµn m‡n t°i høn, ΩÃ tıËng quµn sai khi∆n... NgıÈi Ω°n b° n‹i mÊt m≠ch t˜ lÓc mËi v· Ω∆n giÈ, Cao Th∞ng l≤ng l¥ng ng„i nghe. NgıÈi Ω°n b° ∂y n°o ph®i ai l≠ Ωµu, chœnh l° c· bün than Í chÏ Tr°ng, ngıÈi ta vπn g‡i l° c· Tüm Ω‹. C· Tüm n‹i lu·n mÊt m≠ch, kÃ lÃ tµm s˙, chœ hıËng cða m÷nh, m° s∞c m¥t Ω‰i thay mÂi chÂ theo cµu chuyŒn : khi cıÈi chÓm chœm, khi kh‹c sÚt sÔi, lÓc c®m khœch quü m≠nh th÷ c∂t ti∆ng n‹i lËn nhı ti∆ng n‰ Í tr≈n kh·ng, lÓc ΩÚng ch≠m tËi tµm s˙ th≈ lıÁng th÷ ti∆ng n‹i nh¬ nh°ng nhı hÁi gi‹ bay qua trıËc m¥t, khi∆n cho Cao Th∞ng nghe l∂y l°m c®m ΩÊng bÔi ngÔi, nhıng ·ng kh·ng khﬁi sinh nghi; nghi l° k¿ do thüm cða B®o hÊ sai Ω∆n. Sau khi c· Tüm n‹i h∆t tµm s˙ r„i, Cao Th∞ng kh·ng tr® lÈi g÷ h∆t, ch◊ hæt g‡i Ωao phð quµn: — Quµn Ωao phð Ωµu ? Bay l·i con mÚ n°y ra trıËc c¯a tr≠i m° ch¥t Ω∑u n‹ Ωi cho mau. N‹ düm c® gan tËi Ωµy b°y ΩiÀu ki∆m chuyŒn ΩÃ do thüm binh t÷nh cða ta ! Cao Th∞ng mu‚n l°m bÊ ra oai ΩÃ th¯ t°i th¯ gan c· Tüm v∫y th·i, kh·ng ph®i h· lœnh chæm Ω∑u thiŒt Ωµu. ViŒc tu∑n ph›ng tra xæt Í sÁn tr≠i nghi≈m l∞m, n∆u ai c‹ chÓt h÷nh tœch hÁi nghi l° k¿ do thüm th÷ Ω¨ bŸ b∞n ch∆t t˜ khi mËi bıËc c≤ng v· tr≠i ngo°i r„i, kh·ng khi n°o ΩıÏc v· tËi tr≠i trong ΩÃ y∆t ki∆n quan á‰ng nhung. V® l≠i c· Tüm Ωµu c‹ sÏ ch∆t. C· Tüm t˙ nhi≈n nhı kh·ng, ch≤ng c‹ s∞c m¥t g÷ tﬁ ra sÏ h¨i hay l° h‚i h∫n; c· ch◊ cıÈi v° n‹i : — Nh˘ng thˆ ngıÈi mıu h≠i Ω„ng b°o nhı th∆ Í ΩÈi cÒng c‹ thiŒt, nhıng ngıÈi Ω‹ kh·ng ph®i l° t·i. TıËng quµn c‹ mu‚n gi∆t th÷ gi∆t t·i Ωi, t·i r∂t vui l›ng, l›ng d≠ t·i th∆ n°o, Ω¨ c‹ th∑n minh tr≈n cao soi xæt v° c‹ ngıÈi Í su‚i v°ng bi∆t giÔm t·i, t·i kh·ng c∑n biŒn b≠ch l°m g÷. MiÕn l° xin tıËng quµn thıÁng x‹t Ωˆa con b„ c·i n°y m° chØm nom d≠y dÂ, t·i d∑u c‹ ch∆t cÒng ΩıÏc y≈n l›ng nh∞m m∞t. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 59/59
N‹i Ωo≠n, c· ·m ch¥t Ωˆa nhﬁ h·n hœt v° kh‹c nˆc nÍ. M∂y t≈n quµn Ωao phð v˜a toan l·i c· Tüm ra h°nh h÷nh, th÷ Cao Th∞ng khoüt tay m° n‹i : — Bµy kh·ng ΩıÏc v· lÕ ! R„i ·ng bıËc xu‚ng thÀm ΩÎ tay c· Tüm Ωˆng d∫y v° cung kœnh mÈi ng„i : — T·i mu‚n th¯ cho bi∆t can Ω®m cða c· Ω‹ th·i. C· th˙c l° mÊt b˙c cang cıÈng nghÿa khœ, t·i r∂t kœnh phÚc. Nay c· t÷nh nguyŒn ra sˆc vËi nghÿa quµn t∂m l›ng qu˚ h‹a bi∆t m∂y, nhıng c›n Ωˆa con tr¿ n°y b∫n rÊn b≈n m÷nh, th÷ c· tœnh sao ? — B∏m t·i Ω¨ c‹ chÂ x¯ trœ, tıËng quµn khﬁi lo. Tˆc thÈi Cao Th∞ng thµn dπn c· Tüm v· Ω≠i Ω„n y∆t ki∆n cÚ Phan, tr÷nh b°y s˙ thÃ. CÚ Phan c›n Ωang ng∑n ng≠i, chıa bi∆t dÔng t°i mÊt ngıÈi Ω°n b° v· chÂ n°o, bÂng c‹ tiÃu ΩÊi nghÿa binh Ωi tu∑n vÀ, büo tin r±ng cüch xa sÁn tr≠i 30 d¥m, c‹ mÊt toün lœnh t∫p l‚i 30 ngıÈi do vi≈n qu®n cÁ l°m Ω∑u, hiŒn Ω‹ng Í trong mÊt cüi miÕu t˜ hai b˘a nay, kh·ng bi∆t l° h‡ c‹ ˚ c¯ ΩÊng g÷. CÚ Phan chıa kŸp suy tœnh ra sao, c· Tüm chÚp n‹i : — S≥n c‹ cÁ hÊi n°y, xin cÚ cho t·i Ωi b∞t toün lœnh ∂y ΩÃ l∫p c·ng sÁn ki∆n vËi nghÿa binh ΩıÏc chØng ? C® cÚ Phan v° Cao Th∞ng cÔng l∂y l°m l≠ : — MÊt thµn Ω°n b° c· ΩŸnh dÔng k∆ g÷ m° b∞t n‰i c® Ωüm lœnh trüng con trai nhı th∆ ? — B∏m cÚ, t·i c‹ cüch b∞t ΩıÏc, m° quµn ta kh·ng ph®i hao mÊt vi≈n Ω≠n n°o mËi hay, ch◊ xin giao h¬n Ω∆n ng°y thˆ ba, th÷ cÚ cho m∂y chÚc t≈n kiŒn t‚t, m¥c Ω„ gi® l°m ngıÈi Ωi bu·n bün v° gi® mÊt t‚p n·ng dµn Ωi l®ng v®ng qua trıËc miÕu, hÕ th∂y t·i li∆c m∞t ra d∂u b®o h‡ ra tay th÷ h‡ cˆ viŒc. CÚ Phan cho Ωi. C· Tüm t˜ gi¨, tˆc thÈi xu‚ng nÓi. C· Ωi v· mÊt l°ng x‹m g∑n Ω‹, mua mÊt cµy Ω›n günh thiŒt ch∞c, mÊt Ω·i thÓng, ch∂t Ω∑y rıÏu thŸt qu° bünh nhiÀu thˆ, l≠i s¯a sang m¥t m°y v° trang ΩiÃm cho ra v¿ con ngıÈi xinh Ω¬p m° hÁi l≤ng lÁ, r„i qu∏y günh thðng th≤ng Ωi tËi chÂ lœnh t∫p Ωang Ω‹ng ΩÃ bün h°ng. Ai l≠ g÷ m∂y th∑y quyÀn, ph∑n nhiÀu l° h≠ng ham Øn ham s∞c. Nay th∂y c‹ c® “s∞c” c® “Øn” Ω∆n b≈n m÷nh, th÷ m∂y th∑y khoüi “chœ t¯”. ThŸt mÎ Ωem tËi miŒng møo, bao giÈ n‹ ch≈ ! C· Tüm l≠i khæo l°m bÊ trai lÁ t÷nh tˆ h∆t h„n, nÚ cıÈi ti∆ng n‹i r∂t l° c‹ duy≈n; c® toün lœnh xÓm l≠i bu quanh cüi günh cða c·, mua rıÏu, mua bünh tœu tœt. C∫u n°o th® gi‡ng ch°ng n°ng, ve v¨n, c· cÒng niÀm nÎ chiÀu Ω¨i nhı cüch Ω¨ trao xıÁng gÍi thŸt cho nhau t˜ bao giÈ r„i v∫y. á∆n ΩÂi cüc c∫u mua chüc, ai c‹ s≥n tiÀn th÷ tr®, ai kh· xu c≠n tÓi c· cÒng bün chŸu th® c¯a, n‹i r±ng : “Th∑y cˆ dÔng m‹n g÷ tÔy ˚, mai m‚t l¨nh lıÁn r„i tr® cho em mÊt l∑n cÒng ΩıÏc. Em c‹ ph®i xem cða tr‡ng hÁn ngıÈi Ωµu”. M∂y ti∆ng n‹i Ω‹ l°m cho th∑y quyÀn n°o cÒng g∑n ch∆t mŒt. Qua b˘a sau, c· Tüm l≠i günh rıÏu thŸt tËi, b‡n lœnh h∆t sˆc vui m˜ng, xÓm l≠i mua nem rıÏu v˜a Ωünh chæn, v˜a n‹i chÁi, men s∞c v° men rıÏu nh∫p l≠i, l°m cho cüc c∫u say møm. C· h°ng l≠i c°ng chŸu kh‹ h∑u h≠ chiÀu chuÊng, th≈m v¿ thµn m∫t hÁn ng°y h·m trıËc. H‡ Ωinh ninh b®o c· ta l°m sao ng°y mai mua ΩıÏc thŸt d≈ v° rıÏu l∫u cho ngon, Ωem tËi Ωµy anh em u‚ng mÊt b˘a cho thiŒt khoüi chœ. Qu® nhi≈n h·m sau c· Tüm günh tËi mÊt günh thŸt d≈ n∂u nıËng Ωð kiÃu, Ωð mÔi v° mÊt v› rıÏu thiŒt ngon. Cüc th∑y quyÀn ta m˜ng quü, lu·n miŒng khen c® c· ® n°y ngoan n∆t dÕ thıÁng. R„i h‡ ng„i l∆t tr≈n b¨i cﬁ, cˆ nØm b®y ngıÈi l°m mÊt t‚p, c· Tüm d‡n mÊt mµm thŸt d≈, mÊt chai rıÏu b‚. Mu‚n ng„i Ωünh chæn cho khoan khoüi thong th®, t˜ ·ng qu®n cho Ω∆n cüc th∑y quyÀn ΩÀu thüo h∆t giµy nŸt, tÓi Ω≠n, bay—don—n∆t, v° güc sÓng Ω≠n l≠i mÊt nÁi Í tr≈n Phan á÷nh PhÔng ñ trang 60/60
thÀm miÕu th‰ th∑n. V∫y r„i h‡ ng„i rung ΩÔi u‚ng rıÏu nh∞m vËi thŸt d≈, chæn chÓ chæn anh, vui v¿, Ω∞c chœ. LÓc ∂y ·ng trÈi h‡ cÒng coi nhı th±ng tr¿ con. C· Tüm day trÍ h∑u h≠ chuy≈n mÈi, h∆t sˆc chu Ωüo xem ch˜ng c∫u n°o th∫t l° bÏm rıÏu th÷ c· khi≈u khœch cho c∫u c°ng u‚ng gi°, c›n c∫u n°o nghe ch˜ng kh·ng u‚ng ΩıÏc m∂y, th÷ c· l≠i l°m cüch khuy≈n lÁn µu y∆m cho c∫u ph®i vui l›ng nh∞m m∞t m° u‚ng v÷ c·. L≠ g÷ trong rıÏu c‹ pha thu‚c m≈, d∑u u‚ng nhiÀu œt g÷ cÒng mau say l∞m. Ch‚c lüt, c® Ωüm lœnh ΩÀu say nh˜ t¯, c¥p m∞t c∫u n°o cÒng lÈ ΩÈ nhı s∞p ch∆t. C· Tüm bi∆t thÈi cÁ Ω¨ Ω∆n nÁi r„i c°ng ra sˆc h∑u h≠, n°o qu≠t, n°o r‹t nıËc, n°o nµng ΩÎ, c· kh·ng ng∑n ng≠i mÊt chÓt n°o. Gi˘a lÓc Ω‹ Í trıËc c¯a miÕu, x·n xao Ω·ng ngıÈi tÚ l≠i. ∂y l° dµn l°ng sÍ t≠i, th∂y lœnh Øn u‚ng vui v¿ ch‡c gh¬o c· h°ng, th÷ h‡ cho l° s˙ l≠, kæo nhau l≠i Ωˆng ng‹ trµn v° cıÈi th∑m. Ai kh·ng bi∆t th‹i tÚc xˆ m÷nh, hÁi c‹ ΩÊng r≠ng khüc thıÈng chÓt xœu, tˆc thÈi c‹ ngıÈi bu l≠i Ω·ng Ω∑y. Hai chÚc ngıÈi trüng sÿ Í Ng°n TrıÁi sai xu‚ng, gi® l°m lüi bu·n v° dµn c°y, lÓc ∂y cÒng tr° trÊn v°o trong b‡n dµn l°ng, trong m÷nh mÂi ngıÈi ΩÀu c‹ gi∞t Ωo®n Ωao s∞c l¿m. H‡ ch◊ ΩÏi chÈ c‹ üm hiŒu l° x·ng v°o ra tay. Toün lœnh Ωang say møm, kh·ng chÓ ˚ g÷ Ω∆n s˙ ngıÈi ta x·n xao Ω·ng Ω®o, l∑n h„i cüc c∫u n±m lØn ra tr≈n cﬁ m° ngð, tr·ng nhı mÊt Ω‚ng t¯ thi. B∂y giÈ, c· Tüm liÀn tËi vÂ vÀ v° qu≠t müt cho vi≈n qu®n ngð thiŒt say, mÊt lüt c· læn m‹c ΩıÏc kh∏u sÓng lÚc cða va, r„i ch≠y ra Ωˆng ngay chÂ ch∂t sÓng Ω≠n kia, Ωıa m∞t ra hiŒu cho b‡n phÚc binh b®o h‡ ra tay. Tˆc thÈi, 20 trüng sÿ xen lÊn trong Ωüm dµn l°ng v° tr¿ con, rÓt Ωo®n Ωao nh®y Ôa v°o h· hoün vang d∫y : “Tr‹i c® chÓng n‹i l≠i anh em !” B‡n lœnh Ωang mÁ m°ng, bÂng nghe la giŒt m÷nh, h‚t ho®ng vÔng d∫y, nhıng m° nhiÀu anh d∫y kh·ng n‰i. Anh n°o Ωˆng d∫y ΩıÏc th÷ ng‹ th∂y con m¬ bün qu° cho m÷nh Øn, Ωıa sÓng b®o im kh·ng th÷ b∞n ch∆t, th°nh ra kh·ng c∫u n°o düm h‹ hæ, v® l≠i h„i n°y cÒng kh·ng c∫u n°o c›n sˆc ch‚ng c˙ g÷ ΩıÏc. Trüng sÿ Ng°n TrıÁi tr‹i c® m∂y chÚc c∫u lœnh v°o mÊt Ω‚ng ng„i ch„m h‰m vËi nhau, trÁ m∞t v˜a ng‹ v˜a run. C· Tüm truyÀn lŒnh cho anh em trüng sÿ chia nhau khi≈ng vüc h∆t th®y sÓng Ω≠n v° khœ cÚ cða toün lœnh Ωem l≈n sÁn tr≠i. Ng‹ m¥t b‡n lœnh, c· Tüm v˜a cıÈi v˜a n‹i cay chua : — Lu·n ba b˘a nay, em Ωem thµn chiÀu chuÊng cüc ·ng; ch◊ c‚t mıÏn ΩÎ m∂y chÚc kh∏u sÓng cða cüc ·ng cho nghÿa binh dÔng Ω‹ th·i. C›n thµn cüc ·ng bµy giÈ, th·i em rÊng lıÏng tha cho s‚ng s‹t m° vÀ vËi vÏ con. C· Tüm n‹i Ωo≠n r„i Ωi nhı bay. B‡n lœnh ng‹ theo h÷nh nhı bÃ gan ‹i m∫t, nhıng kh·ng bi∆t l°m th∆ n°o, khﬁi ch∆t l° may l∞m r„i. C· Tüm vÀ Ω≠i Ω„n n≠p sÓng Ω≠n, v° b∏m rﬂ Ω∑u Ωu·i c·ng viŒc, bÍi toün lœnh t∫p l° Ω„ng b°o n≈n c· suy nghÿ kh·ng n≈n süt h≠i hay l° b∞t h‡ vÀ l°m chi. Nghe chuyŒn, cÚ Phan cÒng ph®i tˆc cıÈi, v° khen ngÏi c· Tüm : — Ai ngÈ nhi n˘ m° mıu m· Ω®m lıÏc Ω∆n nhı th∆ sao ? B˘a sau, cÚ Phan truyÀn mÈi c· Tüm l≈n nghŸ s˙ ΩıÈng ΩÃ b°n tœnh mÊt viŒc binh cÁ quan hŒ. CÚ n‹i : — Nghÿa quµn hiŒn nay c‹ mÊt viŒc th∫t l° kh‹ khØn, n∆u c· s≥n l›ng giÓp ΩÎ cho ΩıÏc th÷ hay l∞m : viŒc qua Xi≈m mua thu‚c Ω≠n. ViŒc n°y b∂y lµu nghÿa quµn vπn Ω¥t ri≈ng m∂y ngıÈi tµm phÓc Í lu·n b≈n Xi≈m, ΩÃ chuy≈n vÀ viŒc mua v∫t liŒu thu‚c Ω≠n, r„i Ω¨ c‹ ngıÈi khüc Ωem vÀ. Song ch◊ ng¥t v÷ mÊt nÂi ΩıÈng sü hiÃm trÍ quü, Ω°n ·ng Ωi l≠i, thıÈng kh·ng thu∫n tiŒn b±ng Ω°n b°, n∆u Ω°n b° gi® l°m ngıÈi bu·n bün m° Ωi, th÷ gi˘a ΩıÈng kh·ng c‹ ngÈ v˙c xæt hﬁi. C‹ ΩiÀu l° c·ng viŒc kh‹ nh‡c v∂t v® l∞m, ch≤ng bi∆t c· c‹ ΩıÁng n‰i ΩıÏc hay kh·ng ? Phan á÷nh PhÔng ñ trang 61/61
— CÚ mu‚n b®o t·i ch∆t, t·i cÒng düm ch∆t ngay ΩıÏc liÀn bµy giÈ, s˙ kh‹ nh‡c v∂t v® c‹ sü kÃ chi, thıa cÚ. — V∫y th÷ nghÿa quµn ðy thüc viŒc ∂y cho c·, c· n≈n v÷ viŒc nıËc h∆t sˆc nghe. — D≠, Ω∆n ch∆t th÷ th·i ! T˜ Ω‹ nghÿa quµn kh·ng thi∆u thu‚c Ω≠n, trıËc kia ch∆ Ω≠n b±ng b‚n ph∑n thu‚c ta, mÊt ph∑n thu‚c tµy, bµy giÈ c‹ thÃ dÔng quü phµn n¯a l° thu‚c ngo°i Ωem vÀ. ∂y l° nhÈ c‹ ngıÈi b≈n Xi≈m trÔ biŒn giÓp cho. V° nhÈ c‹ ngıÈi Ω°n b° l° c· Tüm gi® l°m khüch bu·n bün, m≠o hiÃm chuy≈n chÍ vÀ ΩıÏc Ω∆n nÁi Ω∆n ch‚n. Khi c· Tüm sang Xi≈m l∑n Ω∑u, c· d∞t c® Ωˆa con cða L≈ Do¨n Ωi theo, nhıng c· ΩÃ n‹ Í l≠i b≈n Xi≈m, gÍi ngıÈi ta nu·i giÔm cho khﬁi b∫n rÊn trÍ ngØn c·ng viŒc. C· Ωi Ωi vÀ vÀ, chuy≈n chÍ thu‚c Ω≠n ΩıÏc b‚n nØm chuy∆n; mÂi chuy∆n ΩıÏc nØm b®y ng°n cµn, chˆ kh·ng ph®i œt. V÷ c· khæo x∆t Ω¥t thu≈ mıËn m∂y chÚc th‰ nhµn, günh vüc l∑n h„i t˜ng ch¥ng, gi® nhı l° chuy≈n chÍ h°ng h‹a theo cüch Ωi ΩıÈng r˜ng v∫y. á∆n Ωµy, chÓng t·i tıÍng n≈n n‹i ngay ΩÃ k∆t thÓc cüi lŸch s¯ cða ngıÈi Ω°n b° v· danh anh hÔng n°y, k¿o sau kh·ng c‹ dŸp n‹i Ω∆n n˘a. C· Ωi l≠i chuy≈n chÍ thu‚c Ω≠n giÓp nghÿa binh ΩıÏc m∂y chuy∆n nhı th∆ r„i th·i, sau Ω‹ ch≤ng ai th∂y t·ng tœch c· Tüm Ωµu h∆t. C‹ ngıÈi Ωoün r±ng v÷ nÂi Ωi ΩıÈng kh‹ nh‡c quü m° c®m nhiÕm phong sıÁng, c· Tüm sinh bŒnh r„i ch∆t Í gi˘a r˜ng, gi˘a nÓi n°o Ω‹ kh·ng ch˜ng. C‹ ngıÈi khüc n‹i, tËi sau c· Tüm th∂y nghÿa binh th∂t b≠i, cho n≈n Í lu·n b≈n Xi≈m, kh·ng vÀ. S˙ th∫t, chung cuÊc cða c· Tüm ra sao, h÷nh nhı kh·ng mÊt ai bi∆t rﬂ. Con Th∑n long (r„ng thi≈ng) hiŒn ra, th÷ th∂y Ω∑u chˆ kh·ng th∂y Ωu·i, ti∆c thay ! Phan á÷nh PhÔng ñ trang 62/62
13) ViŒc b∞t tu∑n phð áinh Nho Quang M∂y lÓc ban Ω∑u chœnh thÃ B®o hÊ mËi l∫p, c‚ nhi≈n l° B®o hÊ c∑n dÔng c‹ Ωüm quan l≠i v° sÿ phu quy thu∫n, Ωˆng l°m trung gian ΩÃ b°y tﬁ lÏi h≠i vËi dµn v° thµu phÚc l›ng dµn cho dÕ. Thð Ωo≠n v° phıÁng lıÏc Ωi chinh phÚc ngıÈi ta bao giÈ cÒng v∫y. Trong Ωüm quan l≠i sÿ phu Ω‹, c‹ nh˘ng ngıÈi chŸu khu∂t phÚc thÈi th∆, song vπn gi˘ tı cüch cao thıÏng, lıÁng tµm trong s≠ch ; h‡ bi∆t nhµn thÈi th∆ giÓp B®o hÊ m° chÍ che, thıÁng x‹t, giÓp ΩÎ cho dµn ; trüi l≠i, cÒng c‹ nh˘n ngıÈi th∂p høn, t°n nhπn, th÷ nhµn cÁ hÊi n°y m° lÏi dÚng th∆ th∑n üp bˆc dµn chÓng, cho ΩıÏc phÓ qu˚ t∂m thµn, thﬁa m¨n tı dÚc cða h‡ m° th·i, c›n th÷ s‚ng ch∆t m¥c ai, nıËc non thµy kŒ ! H≠ng dıËi Ω‹ l°m kh‰ dµn kh·ng bi∆t bao nhi≈u. BÍi v∫y, mÊt Ωo≠n tr≈n kia chÓng t·i Ω¨ n‹i viŒc cüch m≠ng cða cÚ Phan c‹ hai nghÿa : trıËc h∆t l° ch‚ng vËi ngıÈi Phüp, toan bÀ kh·i phÚc nıËc nh° Ω¨ Ω°nh, m° sau l° c‚t tr˜ Ωüm sÿ phu quan l≠i ngıÈi Nam m÷nh hay d˙a thÈi th∆ ΩÃ l°m h≠i dµn. T˜ khi cÚ khÍi binh, thıÈng cıËp phü b‡n n°y nhiÀu, c‹ ˚ ΩÃ cho nh˘ng k¿ khüc tr·ng l∂y gıÁng Ω‹ m° ch˜a th‹i ˝ th∆ h≠i dµn Ωi. C‹ viŒc cÚ l°m th‚ng khoüi nh∂t l° viŒc b∞t tu∑n phð áinh Nho Quang. áinh Nho Quang l° ngıÈi huyŒn HıÁng SÁn, t◊nh H° Tÿnh, c‹ ti∆ng l° mÊt tay danh sÿ, nguy≈n trıËc l°m Tu∑n phð t◊nh H° Tÿnh. Sau vÀ hıu r„i, B®o hÊ vÈi ra cho sung v°o c·ng viŒc Ωi tiÕu phð cüc Ω®ng vØn thµn. áinh v‚n l° b≠n thµn vËi cÚ Phan, n∆u kh·ng tün th°nh viŒc cÚ l°m th÷ cÒng n≈n trung l∫p hay l° Ωˆng b°n quan mËi ph®i, nhıng nay Ω¨ ra ph› B®o hÊ m° Ωünh vØn thµn th÷ th·i, l≠i c›n ra ˚ khinh r¿ cÚ Phan, v° ˝ th∆ Ωi tiÕu gi¥c m° ra tay h°nh h≠ dµn gian Ωüo ΩÃ. áinh c‹ vi∆t mÊt bˆc thÁ, khuy≈n dÂ cÚ Phan ra h°ng, lÈi l¡ r∂t l° ng≠o m≠n trong c‹ mÊt cµu r±ng : — çng ch◊ n±m b¬p Í trong nÓi, kh·ng chŸu ra h°ng, ΩÃ ban Ω≈m th÷ l°m hÔm l°m beo, c›n ban ng°y th÷ l°m ch„n l°m cüo, tıÍng kh·ng ph®i l° k∆ v˘ng bÀn ΩıÏc Ωµu. Th∆ l° áinh c‹ ˚ khinh r¿ cÚ Phan, coi nhı gi¥c cıËp ch◊ ban Ω≈m mËi düm l‹ Ω∑u ra, cıËp b‹c Ω‚t phü cða dµn, hung hØng nhı hÔm nhı c‡p, c›n ban ng°y th÷ sÏ h¨i, chui nhði trong bÚi, trong r˜ng, nhı lo°i ch„n cüo, kh·ng düm th› m¥t ra. Trüi l≠i, vØn thµn v° nghÿa binh cÚ Phan lÓc ∂y c‹ Ω∆n ΩÂi høn nhüt nhı th∆ Ωµu : nhiÀu khi ban ng°y cÒng Ω‚i chi∆n vËi quµn lœnh B®o hÊ l° s˙ thıÈng th∂y. C›n s˙ cıËp phü cða dµn th÷ kh·ng hÀ, ch◊ cıËp phü b‡n quyÀn qu˚ tham · nŸnh h‹t th÷ c‹. BÍi v∫y cÚ Phan c® gi∫n, liÀn hÊi cüc tıËng v° hﬁi r±ng : — Trong cüc tıËng, c‹ ai Ωi b∞t s‚ng th±ng áinh Nho Quang vÀ Ωµy cho ta th÷ c‹ tr‡ng thıÍng. çng Cao Th∞ng ˆng thinh m° n‹i : — TiÃu tıËng xin l°m viŒc Ω‹. NØm ∂y l° gi˘a nØm th÷n (1892). Tu∑n phð áinh Nho Quang sau khi vÀ hıu, vπn gi˘ chˆc l°m TiÕu phð Quµn vÚ Í h≠t HıÁng SÁn, hiŒp vËi L≈ Kinh H≠p l°m Tham biŒn quµn vÚ, v° mÊt t≈n Ban biŒn l° á≠t, th÷ tr·ng nom viŒc tu∑n ph›ng trong huyŒn. Kh∞p trong huyŒn, h‡ Ω¥t ra Ω∆n hai mıÁi Ω„n, Ω„n n°o cÒng c‹ 30 t≈n lœnh t∫p Ω‹ng, r∂t l° nghi≈m m∫t. C›n Í nh° ri≈ng cða áinh Nho Quang, v° nh° ri≈ng L≈ Kinh H≠p ΩÀu c‹ Phan á÷nh PhÔng ñ trang 63/63
30 t≈n lœnh t∫p ng°y Ω≈m vüc sÓng canh ph›ng hÊ vŒ. Ban biŒn á≠t th÷ qu®n xu∂t mÊt Ω≠o binh 50 ngıÈi Ωi l≠i tu∑n ph›ng trong h°ng huyŒn, h∆t Ω„n n‡ Ω∆n Ω„n kia, su‚t c® Ω≈m ng°y. C∏n th∫n h∆t sˆc. Th∆ ∂y nghÿa quµn c‹ mu‚n Ωünh tr°n xu‚ng ΩÃ b∞t áinh Nho Quang, cÒng m∂t nhiÀu hÁi sˆc, chıa dÕ g÷ phü ΩıÏc bao nhi≈u Ω„n lœnh Ω‹ng li≈n ti∆p nhau kia ; m° n‹i vœ dÚ nghÿa binh c‹ Ωünh s∂n Ω∆n nÁi, th÷ áinh Nho Quang cÒng t÷m ΩıÈng tr‚n m∂t r„i, ch∞c Ωµu b∞t s‚ng va ΩıÏc ? çng Cao Th∞ng ph®i dÔng k∆. H„i ∂y l° thüng mıÈi. Nhµn c‹ mÊt vi≈n Thi∆u Óy Phüp dπn mÊt toün lœnh t∫p ch˜ng 80 t≈n, Í t◊nh NghŒ Ωi vÀ tu∑n tiÕu cüc miŒt r˜ng nÓi thuÊc vÀ h≠t HıÁng SÁn, ch˜ng nØm b˘a th÷ trÍ vÀ t◊nh NghŒ. Cao Th∞ng sai ngıÈi d› la, bi∆t ch∞c nhı th∆ m˜ng l∞m : — Ta Ω¨ c‹ k∆ b∞t ΩıÏc áinh Nho Quang r„i. B®y giÈ süng sËm h·m ∂y, Cao Th∞ng l˙a ch‡n nØm t≈n lœnh lanh l¬, cho mang s∞c phÚc gi‚ng y lœnh t∫p B®o hÊ, Ωeo sÓng Phüp, vüc mÊt lü cÈ tam s∞c, læn xu‚ng nÓi, gi® l°m binh Phüp, Ωi kh∞p cüc Ω„n truyÀn büo r±ng : ng°y mai c‹ mÊt ·ng quan hai dπn lœnh Ωi tu∑n tiÕu ngang qua, lœnh Ω‹ng cüc Ω„n ph®i ra ngo°i c¯a Ω„n b„ng sÓng Ωˆng s∞p h°ng ΩÃ ch°o v° ΩÃ kiÃm duyŒt, n∆u sai lŒnh th÷ bŸ ph≠t. Cüc Ω„n tıÍng thiŒt ΩÀu vµng lŒnh rØm r∞p. Ai nghe n‹i ·ng Cao Th∞ng cho nghÿa quµn m¥c gi® y phÚc lœnh t∫p v° c∑m cÈ tam s∞c, th÷ l∂y l°m l≠, v÷ ·ng l°m g÷ c‹ nh˘ng Ω„ ∂y ? Nhıng chÓng ta n≈n bi∆t r±ng : b÷nh nh∫t Cao Th∞ng vπn cho quµn m÷nh v∫n ΩÀu mÊt thˆ s∞c phÚc g∑n gi‚ng nhı lœnh t∫p, ngay Ω∆n s∞c phÚc g∑n gi‚ng nhı lœnh t∫p, ngay Ω∆n s∞c phÚc cða lœnh t∫p thiŒt v° cÈ tam s∞c, th÷ trong tr≠i nghÿa quµn thıÈng c‹ s≥n lu·n lu·n, do nÁi nh˘ng tr∫n Ωünh nhau Ω¨ b∞t ΩıÏc cða lœnh B®o hÊ. Qua süu giÈ süng h·m sau, qu® nhi≈n c‹ mÊt toün 100 lœnh t∫p kæo Ωi ngang cüc Ω„n. ái Ω∑u l° mÊt ·ng quan binh ngıÈi Phüp, thµn h÷nh v≠m vÎ v° rµu ria y nhı ngıÈi Phüp, ng„i tr≈n mÊt con ng˙a tr∞ng, trıËc m¥t c‹ toün lœnh µm nh≠c, v˜a th‰i køn Ωünh tr‚ng, v˜a Ωi r∂t l° oai vŒ. ái qua Ω„n n°o, th∂y lœnh Í Ω„n ∂y Ω¨ b„ng sÓng ra Ωˆng ch°o Í ngo°i c¯a, ΩÏi quµn kæo Ωi r„i mËi trÍ v·. R„i toün quµn ∂y kæo ngay tËi trıËc c¯a nh° Tu∑n phð áinh Nho Quang. Ngo°i c¯a nh° áinh c‹ l∫p mÊt cüi quün ngh◊ chµn. Toün quµn kia kæo v°o Ω‹ ngh◊. Vi≈n quan vﬂ Phüp sai l∂y rıÏu v° bünh ra Øn, c›n lœnh cÒng Øn bünh u‚ng nıËc mÊt cüch t˙ nhi≈n nhı thıÈng, kh·ng ai ngÈ v˙c g÷ h∆t. T‚p lœnh canh güc Í nh° cða áinh, th∂y l° b‡n m÷nh n≈n ch≤ng ΩÀ ph›ng g÷ l≠i c‹ ˚ vui m˜ng n˘a l° khüc. B‡n lœnh Øn u‚ng xong r„i c‹ hai ngıÈi l° th∑y ΩÊi, l®ng v®ng Ω∆n trıËc c‰ng nh° áinh, lµn la l°m quen vËi m∂y t≈n thð h≠ áinh, l°m bÊ hﬁi r±ng : — Nh° cða ·ng lËn n°o Ωµy m° c‹ anh em ta canh güc nhı v∑y, m∂y anh ? Thð h≠ áinh n‹i Ωµy l° nh° cÚ lËn Tu∑n phð áinh Nho Quang. Hai th∑y ΩÊi l°m bÊ hﬁi r±ng : — A ! tæ ra nh° cða cÚ lËn Tu∑n... áo≠n hai th∑y ΩÊi n‹i vËi m∂y c∫u thð h≠ cða cÚ lËn nhı v∑y : — ChÓng t·i trıËc Ω‹ng Í H° Tÿnh, gi˘a lÓc cÚ lËn Í Ωµy Ωang l°m Tu∑n phð t≠i Ω‹, th°nh ra chÓng t·i Ω¨ ΩıÏc cÁ hÊi ra v· h∑u h≠ cÚ lËn r∂t thıÈng. VÀ sau anh em t·i Ω‰i Ωi chÂ khüc, Ω¨ ba nØm nay, kh·ng bi∆t tin tˆc cÚ lËn ta thØng chˆc th∆ n°o, nay v÷ viŒc quan, may m∞n sai Ωi qua nh° cÚ lËn, v∫y anh em l°m Án v· b∏m cÚ lËn, cho chÓng t·i v· h∑u thØm giµy lüt c‹ ΩıÏc kh·ng ? MÊt t≈n thð h≠ ch≠y v· trong nh° b∏m rﬂ s˙ thÃ, áinh chŸu liÀn. Hai th∑y ΩÊi r‹n ræn bıËc v· vüi ch°o mÊt cüch h∆t sˆc cung kœnh sÏ h¨i, r„i v›ng tay Ωˆng n‹i nh˘ng t÷nh nghÿa th∑y tr› cÒ. áinh c‹ nhË Ωµu ΩıÏc l° hai th∑y ΩÊi n°y trıËc c‹ Ω‹ng Í H° Tÿnh kh·ng, v° Ω¨ c‹ dŸp Ωi l≠i h∑u h≠ m÷nh kh·ng, ch◊ bi∆t l° h‡ c‹ l›ng kœnh tr‡ng m÷nh m° nh÷n nh∫n l° Phan á÷nh PhÔng ñ trang 64/64
th∑y tr› cÒ th÷ cho h‡ v· nh° Ω‹ th·i. K¿ ıa nŸnh h‹t, ΩıÏc ngıÈi ta nŸnh h‹t l° khoüi. Trong lÓc n‹i chuyŒn áinh l≈n m¥t th∑y khuy≈n nhð h‡ n≈n h∆t sˆc giÓp nh° nıËc á≠i Phüp m° Ωünh gi¥c l∫p c·ng... “Th∑y tr›” Ωang Ω°m Ω≠o, th÷ c‹ mÊt t≈n lœnh t∫p Í ngo°i ch≠y v· sµn n‹i vËi hai th∑y ΩÊi : — MÈi hai th∑y ra, quan Ω›i c‹ viŒc c∑n. Hai th∑y ΩÊi liÀn büi t˜ áinh Ωi ra. Trong lÓc Ω‹, t∂t c® toün lœnh Ωi tu∑n, phµn n¯a Í ngo°i, c›n phµn n¯a Ω¨ l‡t v· trong vıÈn cða áinh, t‚p nØm t‚p ba, vai vπn mang sÓng, miŒng hÓt thu‚c lü ph÷ ph°, Ωi büch bÊ trong vıÈn vËi nhau ΩÃ xem hoa, ngo≠n c®nh. Thð h≠ cða áinh th∂y l° lœnh nh° nıËc, th°nh ra ch≤ng ngØn trÍ v° ΩÀ ph›ng l°m g÷. MÊt lüt, mÊt th∑y trong hai th∑y ΩÊi v°o h∑u áinh h„i n¨y, l≠i ch≠y v· trong nh° v›ng tay b∏m vËi áinh r±ng : — Khi h„i anh em chÓng con v· Ωµy h∑u thØm cÚ lËn, quan tr≈n chÓng con th∂y v∞ng m¥t, n≈n sai lœnh t÷m ki∆m v° hﬁi Ωi Ωµu, anh em chÓng con cÒng n‹i thiŒt l° Ω∑y tË cða cÚ lËn ng°y trıËc, nay c‹ dŸp Ωi qua n≈n ph®i v· h∑u thØm, cho ph®i Ω≠o t·i tË. Quan tr≈n chÓng con nghe tËi Ω≠i danh cÚ lËn, r∂t l∂y l°m vui m˜ng v÷ xıa nay ng°i vπn nghe ti∆ng cða cÚ lËn l˜ng lπy xa g∑n. BÍi v∫y, ng°i c›n e ng≠i, n≈n sai con v· b∏m vËi cÚ lËn hay trıËc, xem ˚ cÚ lËn c‹ chŸu ti∆p giÈ n°y kh·ng ? áinh nghe n‹i l° mÊt vŸ quan binh Phüp xin v· büi y∆t m÷nh, c›n c‹ g÷ vinh h≠nh v° nÍ mÒi cho b±ng : — áıÏc ! th°y ra büo tin trıËc Ωi, ΩÃ t·i ra c‰ng Ω‹n rıËc quan lËn v· chÁi. N‹i xong, áinh thæt vang ngıÈi nh° Ω∑y tË mau mau d‡n d¬p b°n gh∆, s∞p s≥n ly rıÏu, r„i ch◊nh tÀ khØn üo ra t∫n ngo°i c‰ng rıËc khüc. TÊi nghiŒp, áinh v˜a l› m› ra Ω∆n ngo°i c‰ng, th∂y c‹ b‚n ngıÈi trüng sÿ Ωıa sÓng ngang trıËc mÒi v° hai ngıÈi khi≈ng mÊt cüi vﬂng, tÀ thanh n‹i lËn r±ng : — ChÓng ta phÚng m≠ng cða Phan nguy≈n soüi, xu‚ng b∞t tu∑n phð áinh Nho Quang ΩiŒu vÀ Ω≠i tr≠i, chˆ kh·ng ph®i l° quan Phüp n°o Ωµu. H‡ v˜a n‹i, v˜a x‚c ngay áinh m° Ω¥t l≈n vﬂng khi≈ng Ωi, c›n b‡n lœnh kia th÷ ngØn c®n thð h≠ áinh, kh·ng cho ai ΩÊng Ω∫y. áinh kh·ng ngÈ m∞c mıu nhı th∆, ch◊ n‹i ΩıÏc mÊt cµu : “Gi¥c n‹ b∞t tao”. R„i vﬂng áŸnh Ωi trıËc, nghÿa quµn Ωi sau, r∑n rÊ kæo Ωi t˙ nhi≈n, thð h≠ cða áinh sÏ h¨i, ΩÀu ch≠y tan nüt, kh·ng ai düm th› m¥t ra cˆu. Nghÿa quµn Ωi v˜a th‰i køn, v˜a b∞n sÓng li≈n thanh, nh∞m ngay nÓi VÚ Quang tr˙c ch◊. Tr≈n nÓi nghe c‹ hiŒu sÓng, l≠i cho th≈m hai Ω≠o quµn 200 ngıÈi xu‚ng nÓi ΩÃ ti∆p ˆng, ΩÃ ph›ng bŸ c‹ lœnh B®o hÊ phü vµy gi®i cˆu cho áinh chØng. á∆n t‚i th÷ nghÿa quµn gi®i áinh vÀ tËi sÁn tr≠i. Süng h·m sau, Cao Th∞ng dπn áinh v· n≠p cÚ Phan. CÚ cho áinh ng„i t¯ t∆ r„i cıÈi v° n‹i : — çng cho t·i l°m viŒc nghÿa c¯ n°y l° t∑m b∫y hay sao ? Cüc ·ng ch◊ bi∆t lo b®o to°n vÏ con, nh° c¯a v° tıËc lÊc l° sung sıËng m° th·i, tıÍng v∫y Ω¨ Ωð l°m cho ngıÈi ta kinh sÏ. Sao ·ng ngu th∆ ? T·i vËi ·ng c‹ t÷nh anh em Ω„ng h‡c, Ωüng l¡ nay ·ng th∂y t·i l°m mÊt viŒc gian nan ti∆t thüo nhı v∑y n≈n giÓp ΩÎ cho t·i mËi ph®i. M° n∆u c‹ nhüt gan lo ch∆t th÷ th·i, ta n≈n gi∂u m¥t Ωi m° n±m mÊt x‹ nh°, y≈n thµn cho xong, sao l≠i Ω°nh l›ng Ωi nŸnh h‹t v° b°y mıu l∫p k∆ cho ngıÈi ta ΩÃ toan l°m h≠i t·i. á¨ v∫y l≠i c›n vi∆t thı n‹i x∂c xıÏc vËi anh em c‚ giao n˘a, ·ng nghÿ r±ng m÷nh ·ng c‹ thÃ ΩŸch n‰i ΩıÏc vËi quµn cða t·i sao , Th·i, thˆ ngıÈi c‹ Ω∑u ‹c tµm ΩŸa nhı ·ng, c‹ n‹i chuyŒn nghÿa l˚ g÷ n˘a cÒng l° v· œch. B∂y lµu l°m quan vËi ngıÈi Phüp, ·ng ˝ th∆ Ωø Ω∑u b‹p c‰ dµn m° l∂y tiÀn, nghe n‹i bµy giÈ vÀ hıu, gi°u c‹ sung sıËng l∞m. V∫y th÷ n≈n mau mau Ωem giÓp cho nghÿa binh l∂y süu b®y Phan á÷nh PhÔng ñ trang 65/65
ng°n Ω„ng Ωµy, r„i t·i tha cho m° vÀ, t·i ch≤ng thøm gi∆t ·ng l°m g÷, cho dÁ düy c® thanh gıÁm. çng t˙ liŒu l∂y. áinh h‰ th¬n quü, ng„i cÓi m¥t l°m thinh. CÚ Phan truyÀn lŒnh Ωem ra Í Ω„n ngo°i, giam l≠i, giao cho 50 t≈n quµn gi° y∆u canh gi˘. áinh vπn mong sËm t‚i th∆ n°o cÒng c‹ quµn lœnh B®o hÊ l≈n gi®i cˆu cho m÷nh, nhıng Ω¨ b‚n thüng kh·ng th∂y tin tˆc g÷, bÍi quµn lœnh B®o hÊ cÒng kh·ng mu‚n khinh t∂n v· s°o huyŒt cða nghÿa quµn v÷ cüi tœnh m≠ng cða mÊt vi≈n tu∑n phð trœ sÿ. Sau b‚n thüng, áinh ph®i vi∆t thı cho ngıÈi nh° Ωem l≈n n≠p nghÿa quµn 4 ng°n Ω„ng, nhıng chıa Ωð s‚ nghÿa quµn cho chuÊc m≠ng, th°nh ra áinh vπn bŸ giam. M¨i tËi vÀ sau, quµn lœnh B®o hÊ Ωünh phü ΩıÏc Ω„n ngo°i cða nghÿa quµn, mËi cˆu ΩıÏc áinh s‚ng s‹t m° vÀ. ViŒc nghÿa quµn l∫p k¸ mıu b∞t s‚ng tu∑n phð áinh Nho Quang l°m ch∂n ΩÊng dı lu∫n NghŒ Tÿnh h„i Ω‹, nhµn v∫y m° b‡n quan l≠i xu phÚ thÈi th∆ ph®i khi∆p oai gi˘ m÷nh, kh·ng düm ho he kœch büc vØn thµn v° khinh thıÈng nghÿa binh n˘a. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 66/66