Bài giảng Bệnh truyền nhiễm thý y

2/20/2017<br /> <br /> Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam<br /> <br /> Bệnh dại (Lyssa, Rabise)<br /> <br /> Giới thiệu chung<br /> • Là bệnh chung cho nhiều loại động vật máu nóng và<br /> người<br /> • Do virus có tính hướng thần kinh gây nên<br /> • Virus tác động vào não bộ nên con vật có những tác loạn<br /> thần kinh như : điên cuồng, lồng lộn, bại liệt rồi chết<br /> <br /> Lịch sử và địa dư bệnh<br /> • Bệnh có từ thời thượng cổ.<br /> • Năm 1880, Luis Pasteur đã chứng minh được độc lực của<br /> mầm bệnh có trong hệ TKTƯ. Năm 1884 , ông chế được<br /> vacxin phòng bệnh<br /> • Bệnh có ở khắp nơi trên thế giới<br /> <br /> I. Căn bệnh<br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> <br /> Do virus thuộc họ Rhabdovirus<br /> VR có hình viên đạn, kích thước : dài 180nm, rộng 80nm<br /> VR có vỏ bọc với các đầu nhọn dài 6 - 7nm<br /> Là ARN virus, sợi đơn<br /> Chủng “virus dại đường phố” là các dòng virus mới được phân lập trực<br /> tiếp từ con vật bị nhiễm. Các dòng virus này cho thời kỳ ủ bệnh dài và thay đổi (21-60<br /> ngày ở loài chó),tạo thể vùi trong bào tương, khả năng gây bệnh cao.<br /> <br /> • Chủng “virus dại cố định”<br /> <br /> Là dòng virus đã được cấy truyền liên tiếp trong<br /> não thỏ, th đã qua hơn 50 lần cấy truyền. Virus cố định (virus đột biến) nhân lên rất<br /> nhanh và thời kỳ ủ bệnh rất ngắn chỉ còn khoảng 4-6 ngày, gây bệnh cảnh dại bại liệt<br /> cho động vật nhưng mất khả năng gây bệnh cho người, được xử lý để sản xuất vắcxin<br /> phòng bệnh.<br /> <br /> • VR có thể nhân lên khi nuôi cấy trên phôi gà, phôi vịt, một<br /> số tế bào nuôi cấy, đặc biệt tế bào BHK21 (baby hamster<br /> kidney) và tế bào lưỡng bội của người<br /> <br /> • Theo thống kê, năm 2007 có 131 trường hợp tử vong vì<br /> bệnh dại, trong đó 38% trẻ em dưới 15 tuổi. 8 tháng đầu<br /> năm 2008 có 38 trường hợp tử vong, trong đó chủ yếu<br /> cũng là trẻ em dưới 15 tuổi. Tổ chức Y tế Thế giới<br /> (WHO) đã lấy ngày 28/9 hàng năm là Ngày Thế giới<br /> Phòng chống bệnh dại<br /> <br /> I. Căn bệnh<br /> Đặc điểm kháng nguyên<br /> • Virus dại có 1 type kháng nguyên duy nhất .<br /> • Ở Mỹ, đã tìm thấy 5 biến thể kháng nguyên<br /> trong động vật sống trên cạn và 8 biến thể khác<br /> trong loài dơi.<br /> • Kháng huyết thanh kháng nucleocapsit giúp<br /> chẩn đoán bệnh dại bằng phản ứng miễn dịch<br /> huỳnh quang.<br /> <br /> https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2/20/2017<br /> <br /> Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam<br /> Căn bệnh<br /> <br /> Tiểu thể Negri trong não chó bị bệnh<br /> <br /> • Thể Negri do nhà bác học Negri (Italia) phát hiện ra năm 1903<br /> ở trong não của súc vật chết vì bệnh Dại. Thể Negri có hình<br /> dạng thay đổi (nhỏ, hình tròn hình trứng, hình bầu dục, kích<br /> thước từ 0,5 - 30µm<br /> • Thường định vị trong bào tương của noron thần kinh, chủ<br /> yếu là sừng Amon, trong tế bào tiểu não ít hơn<br /> • Bản chất tiểu thể Negri vẫn chưa rõ :<br /> • Ý kiến 1 : đó là “khuẩn lạc” của virus<br /> • Ý kiến 2 : đó là bệnh tích trong tế bào TK do virus gây nên<br /> <br /> • Có thể nhuộm bằng phương pháp nhuộm Giemsa, Mann,<br /> Sellers<br /> <br /> II. Truyền nhiễm học<br /> <br /> I. Căn bệnh<br /> • Sức đề kháng : VR có sức đề kháng yếu với điều kiện ngoại<br /> cảnh<br /> • Nhiệt độ 560C, VR bị diệt sau 30 phút<br /> • Nhiệt độ 700C, VR bị chết ngay<br /> • VR có thể tồn tại trong não bệnh 10 ngày ở nhiệt độ phòng; nếu ở<br /> 40C, có thể tồn tại vài tuần và 3 - 4 năm ở nhiệt độ âm<br /> <br /> • Loài vật mắc bệnh<br /> • Trong thiên nhiên, mọi động vật máu nóng đều cảm nhiễm, nhất<br /> là chó, chó sói, cáo, mèo<br /> • Chó nuôi và mèo là nguồn lây bệnh chính cho người<br /> • Ở châu Mỹ, chồn và dơi là động vật mang và tàng trữ bệnh dại<br /> • Con vật mắc bệnh ở mọi lứa tuổi<br /> • Trong phòng thí nghiệm thường dùng thỏ, chuột bạch<br /> <br /> • Các chất hoá học như : formalin 1%, cresol 3%, betapropiolactone 0,1% có thể diệt VR<br /> <br /> Loài vật mắc bệnh<br /> (tính mẫn cảm)<br /> <br /> Truyền nhiễm học<br /> <br /> RẤT CAO<br /> <br /> CAO<br /> <br /> TRUNG BÌNH<br /> <br /> THẤP<br /> <br /> Cáo<br /> <br /> Chuột Hamster<br /> <br /> Chó<br /> <br /> Thú có túi<br /> <br /> Chó sói đồng cỏ<br /> <br /> Chồn hôi<br /> <br /> Cừu<br /> <br /> Chó sói<br /> <br /> Gấu trúc<br /> <br /> Dê<br /> <br /> Chuột<br /> <br /> Mèo<br /> <br /> Ngựa<br /> <br /> Dơi<br /> <br /> Linh trưởng<br /> <br /> Thỏ<br /> Trâu bò<br /> <br /> https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2/20/2017<br /> <br /> Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam<br /> Truyền nhiễm học<br /> <br /> II. Truyền nhiễm học<br /> • Chất chứa căn bệnh<br /> • Trong cơ thể bệnh, mầm bệnh có nhiều trong hệ thần kinh như não,<br /> tuỷ sống, sừng Amon, chất xám của vỏ não, tuyến nước bọt<br /> • Trong tuyến nước bọt, thời gian có virus trước khi phát bệnh lâm sàng<br /> vẫn chưa được thống nhất<br /> • 3 ngày<br /> • 7 ngày hoặc 13 ngày<br /> • Sau khi khỏi (hãn hữu), VR tồn tại sau 8 ngày<br /> <br /> II. Truyền nhiễm học<br /> • Đường xâm nhập<br /> • VR xâm nhập vào cơ thể chủ yếu qua vết cắn hoặc vết xây xát ở<br /> da, niêm mạc<br /> • Thời gian nung bệnh dài hay ngắn phụ thuộc vào:<br /> • Vị trí vết cắn<br /> • Độ nông sâu của vết cắn<br /> • Số lượng virus xâm nhập<br /> • Điều kiện ngoại cảnh, tuổi<br /> <br /> II. Truyền nhiễm học<br /> • Động vật bị động vật khác mắc bệnh dại cắn có<br /> khả năng phát bệnh dại 30-40% do:<br /> • Sự phát bệnh tuỳ thuộc vào vết cắn, nếu vết cắn sâu,<br /> rộng thì khả năng phát bệnh dại lớn<br /> • Vết thương chảy máu có thể coi là quá trình tự rửa, đẩy<br /> virus trôi ra ngoài<br /> • Người hay vật bị cắn có lớp bao phủ (quần áo, lông), sẽ<br /> thấm nước bọt, làm giảm lượng virus vào vết thương<br /> • Người sau khi bị chó dại cắn, nếu ngay lập tức rửa và<br /> bôi thuốc sát trùng sẽ làm giảm khả năng phát dại<br /> • Virus sau khi vào cơ thể bị cơ thể chống lại bằng các<br /> phản ứng không đặc hiệu<br /> • Sau khi VR vào cơ thể sẽ nằm tiềm ẩn, khi sức đề<br /> kháng của cơ thể giảm hoặc stress sẽ phát bệnh<br /> <br /> - Virus dại chủ yếu lây truyền qua các vết cắn, vết liếm<br /> vào vết thương của người hoặc một số động vật khác<br /> của động vật mắc bệnh dại.<br /> - Trong một số ít trường hợp, bệnh có thể lây truyền<br /> qua đường hô hấp hoặc do ghép giác mạc. Nhiễm<br /> bệnh dại từ người qua người rất hiếm gặp.<br /> - Chỉ ghi nhận được trừơng hợp mắc bệnh dại do<br /> truyền qua ghép giác mạc :giác mạc người cho bị chết<br /> vì bệnh của hệ thần kinh trung ương không rõ nguyên<br /> nhân và người nhận chết vì bệnh dại sau 50-80 ngày.<br /> - Về mặt lý thuyết, bệnh dại có thể khởi đầu từ nước<br /> bọt bệnh nhân sang người tiếp xúc, nhưng trên thực<br /> tế chưa bao giờ ghi nhận được cách truyền bệnh này<br /> .<br /> <br /> II. Truyền nhiễm học<br /> • Cơ chế sinh bệnh<br /> – Khi vào cơ thể, VR đi theo dây thần kinh hướng tâm lên<br /> não. Tốc độ di chuyển của VR trong dây thần kinh là<br /> 1mm/giờ<br /> – Tại não bộ, VR theo dây thần kinh ly tâm đi đến các nơi<br /> khác (tuyến nước bọt)<br /> – Thời kỳ đầu, VR mới nhân lên ở não bộ, phá huỷ một<br /> lượng ít noron TK nên con vật chưa có biểu hiện bệnh<br /> dại<br /> – Giai đoạn sau, các noron TK bị phá huỷ, con vật xuất<br /> hiện triệu chứng thần kinh : điên cuồng, lồng lộn, cắn<br /> xé, rối loạn tâm lý<br /> – Sau đó, các noron TK bị phá huỷ nghiêm trọng, con vật<br /> bị bại liệt rồi chết. Phần lớn chết do liệt thần kinh hô hấp<br /> <br /> https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2/20/2017<br /> <br /> Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam<br /> III. Triệu chứng<br /> • Thời gian ủ bệnh : từ 7 ngày đến 5 năm sau khi bị động vật<br /> dại cắn<br /> • Chia làm 2 thể :<br /> • Thể dại điên cuồng : chiếm từ 15 – 20% chó bị dại<br /> • Thể dại bại liệt<br /> <br /> Triệu chứng - Thể dại điên cuồng<br /> • Thời kỳ kích thích :<br /> • Các phản xạ thông thường của chó bị kích thích mạnh<br /> • Ngồi dưới đất đứng dậy, nhảy lên<br /> • Chủ gọi, lao ngay đến liếm chân, liếm tay chủ<br /> • Thấy người lạ xông ra cắn sủa dữ dội<br /> • Tiếng động nhẹ, bật ánh sáng lao đến cắn sủa ầm ĩ<br /> • Nơi bị cắn ngứa, chó liếm, cắn, cọ sát vào chỗ này nhiều làm<br /> cho rụng hết lông, chảy máu<br /> • Thỉnh thoảng con ngươi mắt mở to; ngồi đờ đẫn, khi có kích<br /> thích bên cạnh thì giật mình<br /> <br /> Triệu chứng - Thể dại điên cuồng<br /> • Chia làm ba thời kỳ<br /> • Thời kỳ mở đầu :<br /> • Rất khó phát hiện<br /> • Chó có biểu hiện khác thường, chủ yếu thay đổi tính nết như :<br /> trốn vào một góc kín (sau tủ, gầm giường, chỗ tối …)<br /> • Khi chủ gọi chạy đến một cách miễn cưỡng<br /> • Biểu hiện vui mừng quá hơn bình thường (liếm chân chủ, vẫy đuôi<br /> nhanh hơn)<br /> • Cắn sủa vu vơ lên không khí, hoặc cắn lên không khí (đớp ruồi)<br /> vẻ bồn chồn<br /> <br /> Triệu chứng - Thể dại điên cuồng<br /> • Thời kỳ kích thích :<br /> • Bộ mặt chó dại đặc trưng :<br /> • Mắt đỏ ngầu<br /> • Hai tai dựng ngược<br /> • Mồm há hốc ra<br /> • Hàm dưới trễ hẳn xuống<br /> • Nước dãi chảy thành dòng<br /> • Bụng thóp lại<br /> <br /> • Con vật có biểu hiện sợ gió, sợ nước<br /> <br /> • Chó bỏ ăn, nuốt khó khăn, vươn cổ ra để nuốt, cắn các vật lạ,<br /> khát nước, uống nước liên tục nhưng chỉ uống được rất ít<br /> • Chó bắt đầu chảy nước dãi, sùi bọt mép<br /> <br /> Triệu chứng - Thể dại điên cuồng<br /> • Thời kỳ kích thích :<br /> • Tiếng sủa đặc trưng : dây thần kinh họng bắt đầu liệt,<br /> chó phát ra tiếng hú nghe như thiếu hơi, xa xôi<br /> • Nếu chó không bị nhốt sẽ bỏ nhà ra đi, không bao giờ<br /> quay trở lại nữa<br /> • Nếu chó bị xích buộc hoặc nhốt, tìm mọi cách cắn xé<br /> để bỏ đi<br /> • Sau khi bỏ nhà, đi lang thang, không đi thẳng mà đi<br /> theo hình chữ chi.<br /> • Nếu gặp chó khác, lao vào cắn, tìm cách cắn vào đầu<br /> <br /> • Các cơn dại thường xen kẽ với cơn trầm uất, chó ngồi<br /> lặng lẽ, nét mặt đờ dại trông vẻ sợ sệt<br /> <br /> Triệu chứng - Thể dại điên cuồng<br /> • Khi bỏ đi, nếu gặp chó khác,nó không sủa, không phát<br /> ra tiếng kêu mà xông vào cắn, nhất là tìm cách cắn<br /> vào đầu (khác chó cắn trộm, xông vào cắn phía sau).<br /> • Nếu chó lành bỏ chạy thì không đuổi theo.<br /> • Nếu không chạy mà chống cự sẽ thấy 2 con chó cắn nhau,<br /> một con bị dại cắn điên cuồng nhưng không kêu, trong khi<br /> chó lành bị tấn công thì gầm gừ sủa, kêu la.<br /> • Chó cắn bất kỳ vật gì động đậy, nhất là chó và động vật nhỏ.<br /> Đối với người, chó dại thường chạy trốn, ít khi tấn công trừ<br /> khi bị đe doạ<br /> <br /> • Khi lên cơn, nhiều khi chó cắn cả vật bất động cho<br /> đến khi gãy cả răng, chảy máu miệng, trong khi cắn<br /> như vậy không phát ra tiếng kêu<br /> <br /> https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2/20/2017<br /> <br /> Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam<br /> Triệu chứng - Thể dại điên cuồng<br /> <br /> Triệu chứng - Thể dại bại liệt<br /> • Còn gọi là thể lặng<br /> <br /> • Thời kỳ bại liệt<br /> • Con vật liệt mặt, không ăn và nuốt được<br /> • Nước bọt chảy ra nhiều, hàm dưới trễ hẳn xuống<br /> • Liệt các cơ vận động và chết do liệt hô hấp hoặc do kiệt sức do<br /> vận động của cơn dại và không ăn uống gì<br /> <br /> • Không có các biểu hiện lên cơn cuồng nộ<br /> • Các triệu chứng khác tương tự<br /> • Do con vật không cắn, không sủa nên còn gọi là<br /> dại câm<br /> • Sau khi lên cơn dại, đa số kéo dài 5-7 ngày, hãn<br /> hữu có 3 ngày, có trường hợp kéo dài 27 ngày<br /> • Một số trường hợp chó bị bệnh có thể khỏi (56%)<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> • Chó điên cuồng, lồng lộn, cắn xé lung tung<br /> • Chó chảy nước dãi<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> • Chó điên cuồng, lồng lộn, chảy nước dãi<br /> <br /> • Chó mắc bệnh thể dại bại liệt<br /> <br /> https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/<br /> <br /> 5<br /> <br /> 5<br /> <br />