Bài giảng Đánh thuế thu nhập

ÑAÙNH THUEÁ THU NHAÄP

JAY K. ROSENGARD TRÖÔØNG QUAÛN LYÙ NHAØ NÖÔÙC KENNEDY ÑAÏI HOÏC HARVARD

CAÙC KHAÙI NIEÄM CAÊN BAÛN

° THUEÁ THU NHAÄP THÖÔØNG ÔÛ CAÁP QUOÁC GIA, NHÖNG ÑOÂI KHI ÔÛ

CAÁP (TIEÅU) BANG HOAËC ÑÒA PHÖÔNG

° ÑAÂY LAØ LOAÏI THUEÁ TRÖÏC THU ÑAÙNH VAØO THU NHAÄP CUÛA CAÙ

NHAÂN & DOANH NGHIEÄP

° DÖÏA TREÂN KHAÛ NAÊNG NOÄP THUEÁ > LÔÏI ÍCH NHAÄN ÑÖÔÏC

° MỤC TIEÂU LAØ CAÂN BAÈNG THEO CHIEÀU DOÏC VAØ NGANG

° KHOÙ VEÀ MAËT QUAÛN LYÙ VÌ DEÃ CHUYEÅN VAØ DAÁU THU NHAÄP

CAÙC VAÁN ÑEÀ CHÍNH

• Hieäu quaû kinh teá: chi phí cuûa nhöõng phaûn öùng haønh vi

tröôùc thueá (taùc ñoäng thu nhaäp vaø thay theá) – Chi phí tuaân thuû vaø bieán daïng do vieäc traùnh vaø troán thueá gaây neân – Caûn trôû vieäc ñi laøm, tieát kieäm vaø ñaàu tö

• Coâng baèng xaõ hoäi: coâng baèng trong vieäc phaân boå gaùnh

naëng thueá – Ñònh nghóa cô sôû thueá (ai vaø caùi gì) – Xaùc ñònh thueá xuaát (bao nhieâu) Khaû naêng haønh thu: tieàm naêng taïo nguoàn thu – Höôùng ñeán muïc tieâu chính xaùc vaø coâng baèng – Ñôn giaûn ñeå hieäu quaû vaø coâng baèng

CAÙC ÖU VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM

CAÙC ÖU ÑIEÅM

° DEÃ QUAÛN LYÙ ÑOÁI VÔÙI KHU VÖÏC PHI DÒCH VUÏ CHÍNH THÖÙC

(NHAÂN VIEÂN HÖÔÛNG LÖÔNG)

° GIÖÕ LAÏI THUEÁ KHI TRAÛ LÖÔNG LAØ MOÄT COÂNG CUÏ THU

THUEÁ TOÁT

° TÍNH LUÕY TIEÁN GIAÛI QUYEÁT AÙP LÖÏC CHÍNH TRÒ VAØ XAÕ

HOÄI ÑEÅ CHO THAÁY THUEÁ ÑAÙNH VAØO NGÖÔØI GIAØU

° ÑOÄ NOÅI TÖÔNG ÑOÁI CAO

CAÙC NHÖÔÏC ÑIEÅM

° KHOÙ QUAÛN LYÙ ÑOÁI VÔÙI KHU VÖÏC KHOÂNG CHÍNH THÖÙC

VAØ CAÙC DÒCH VUÏ CHUYEÂN MOÂN

° CHI PHÍ GIAO DÒCH CAO ÑOÁI VÔÙI CAÙC CÔ QUAN QUAÛN LYÙ

THUEÁ VAØ NGÖÔØI NOÄP THUEÁ

° TRAÛ THEO CAÙC MÖÙC TAÊNG TÖÔNG ÑOÁI LÔÙN VAØ ROÕ RAØNG ° CÔ SÔÛ THUEÁ BÒ XOÙI MOØN DO CAÙC ÑIEÀU CHÆNH THU NHAÄP

(CAÙC HÌNH THÖÙC LOAÏI TRÖØ, MIEÃN, GIAÛM THUEÁ)

CAÁU TRUÙC SOÁ THU THUEÁ, BÌNH QUAÂN 2000 - 2011

THUEÁ THU NHAÄP TAÏI HOA KYØ

° THUEÁ THU NHAÄP CAÙ NHAÂN (PIT) & THUEÁ THU NHAÄP DOANH NGHIEÄP (CIT) LAØ CAÙC LOAÏI THUEÁ LIEÂN BANG, NHÖNG HAÀU HEÁT CAÙC TIEÅU BANG & MOÄT SOÁ THAØNH PHOÁ CUÕNG COÙ HAI LOAÏI THUEÁ NAØY

° NAÊM TAØI KHOÙA 2008, PIT CHIEÁM 48,4% & CIT 13,7% NGUOÀN

THU LIEÂN BANG (8,5% & 2,4% GDP)

° NAÊM TAØI KHOÙA 2008 SOÁ PIT ÖÔÙC TÍNH TAÊNG LEÂN 84,5%

NGUOÀN THU LIEÂN BANG VAØ 14,9% GDP KHI TÍNH CAÛ CAÙC KHOAÛN NHAÄN LAÕNH BAÛO HIEÅM XAÕ HOÄI VAØ HÖU TRÍ (36,1% NGUOÀN THU VAØ 6,4% GDP) ° TÖØ THEÁ CHIEÁN II ÑEÁN NAY,

° PIT LUOÂN CHIEÁM 40% - 50% NGUOÀN THU LIEÂN BANG, 7%-10% GDP ° CIT ÑAÕ GIAÛM TÖØ 40% NGUOÀN THU LIEÂN BANG VAØ 7% GDP

° PIT NGAØY CAØNG QUAN TROÏNG TAÏI CAÙC BANG (41 BANG THU PIT VÔÙI CÔ SÔÛ THUEÁ ROÄNG) VAØ TAÁT CAÛ CAÙC BANG COÙ ÍT NHAÁT MOÄT LOAÏI THUEÁ CHÍNH THU TRÖÏC TIEÁP TÖØ CAÙC DOANH NGHIEÄP

THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP HOA KỲ

Thu nhập chịu thuế (US$) Tiền thuế US$ + thuế suất theo % vượt mức $0 - $50,000 15% $50,000 - $75,000 $7,500 + 25% khoản vượt mức $50,000 $75,000 - $100,000 $13,750 + 34% khoản vượt mức $75,000 $100,000 - $335,000 $22,250 + 39% khoản vượt mức $100,000 $335,000 - $10,000,000 $113,900 + 34% khoản vượt mức $335,000 $10,000,000 - $15,000,000 $3,400,000 + 35% khoản vượt mức $10,000,000 $15,000,000 - $18,333,333 $5,150,000 + 38% khoản vượt mức $15,000,000 > $18,333,333 Đồng nhất 35%

• Chæ coù thueá suaát cuûa Nhật laø cao hôn (39.5%) trong soá caùc nöôùc OECD •

•

Sau khi ñöôïc mieãn thueá, doanh nghiệp Myõ chæ ñoùng nhieàu hôn möùc trung bình moät ít so vôùi caùc ñoàng lieâu ôû caùc nöôùc thu nhập cao khaùc – khoaûng 25% lợi nhuận. “Ñöùng ñaàu thế giới veà traùnh thueá” - nghieân cứu cuûa GAO 2008 nhaän thaáy 55% coâng ty Myõ khoâng ñoùng thueá thu nhập lieân bang ít nhaát moät naêm trong giai ñoaïn 7 naêm. Thueá khaùc nhau ñaùng keå giöõa caùc ngaønh (baùn leû 31% so vôùi dịch vụ taøi chính 20%) • • Chæ coù Myõ ñaùnh thueá thu nhập ngoaïi teä cuûa coâng ty ña quoác gia, nhöng chæ khi soá lôïi

nhuaän naøy ñöôïc ñöa veà nöôùc -> lợi nhuận ñöôïc chuyeån/ ñầu tư vaøo caùc nöôùc coù thueá thaáp • Nguoàn thu gaân saùch phi hiệu quả, khoâng coâng baèng vaø giaûm daàn (14.7% 2006, 8.9% 2010)

CAÛI CAÙCH THUEÁ THU NHAÄP TOAØN CAÀU

• Thueá tæ leä (ñoàng nhaát) so vôùi thueá luõy tieán • Hình thöùc ñôn giaûn nhaát: ngöôõng (löôïng mieãn tröø) vôùi moät thueá suaát

duy nhaát cho taát caû thu nhaäp treân ngöôõng – Coù khaû naêng mang laïi lôïi ích kinh teá – Coù theå thaáp hôn vaø taùi phaân phoái gaùnh naëng thueá – Coù lôïi theá tieàm naêng veà haønh thu Xu höôùng ôû Ñoâng Aâu 1994: Estonia (26%) & Lithuania (33%) – 1995: Latvia (25%) – 2001: Russia (13%) – 2003: Serbia (14%) – 2004: Ukraine (13%) & Slovakia (19%) – 2005: Georgia (12%) & Romania (16%) Nhieàu khoù khaên tieàm taøng – Thueá ñoàng nhaát  thueá suaát thaáp hay cô sôû thueá lôùn hay ñôn giaûn – Töông quan so vôùi nhaân quaû – Chi phí giao dòch

Thuaät ngöõ thueá

Tax Capacity: Tax Potential

Taxable Income or Wealth

Tax Effort: Utilized Tax Capacity

Tax Collected/Tax Capacity

Collection Ratio: Tax Administration Efficiency

Tax Collected/Tax Assessed

• Tæ leä thueá: Möùc ñaùnh thueá • Tax Ratio: Level of Taxation Soá thu thueá/GDP (hay Soá thu thueá/GNP) Naêng löïc thueá: tieàm naêng thueá • Thu nhập hay taøi sản chòu thueá • Noã löïc thueá: Naêng löïc thueá hieän thöïc • Naêng löïc thueá/thu thueá • Tæ leä thu: hiệu quả quản lyù thueá • Soá thueá thu ñöôïc/soá thueá ñaùnh giaù

Khaáu tröø thueá vaø hoaøn thueá

HÌNH THÖÙC THUEÁ THU NHAÄP ÑÔN GIAÛN ÑÖÔÏC ÑEÀ XUAÁT

• Baïn coù bao nhieâu tieàn? • Noäp heát cho toâi!

Proposed Reform in 2006

Hệ thống hiện hành Chiến lược chuyển tiếp Tầm nhìn dài hạn

Tạo số thu

Mở rộng cơ sở thuế Bao quát mọi khu vực, đối xử như nhau Bao gồm doanh nghiệp hộ gia đình từ CIT Mở rộng diện thu nhập chịu thuế Bao gồm tất cả thu nhập tiền lương Bao gồm tất cả thu nhập không thuộc tiền lương Bao gồm thu nhập không phải tiền mặt Bao gồm lợi tức vốn Hoãn bảo hiểm xã hội/y tế Bao gồm tất cả thu nhập kinh doanh ròng Trừ chuyển nhượng quyền sử dụng đất Trừ thừa kế Thiết kế thuế đơn giản và có thể thực thi Giảm số lượng thuế suất Giảm các mức điều chỉnh thu nhập Tăng sử dụng hình thức tự khai thuế

Công bằng xã hội

Mở rộng cơ sở thuế Bao quát mọi khu vực, nhưng mức miễn trừ rất cao Kể cả doanh nghiệp hộ gia đình khỏi CIT Mở rộng diện thu nhập chịu thuế Bao gồm tất cả thu nhập tiền lương Bao gồm thu nhập từ lãi suất/cổ tức ở mức rất thấp Trừ lợi tức vốn Hoãn bảo hiểm xã hội/y tế Bao gồm tất cả thu nhập kinh doanh ròng Trừ chuyển nhượng quyền sử dụng đất Trừ thừa kế Thiết kế thuế đơn giản và có thể thực thi Giảm số lượng thuế suất và mở rộng biên độ thuế Giảm các mức điều chỉnh thu nhập Dựa nhiều vào cách đánh thuế khấu trừ tại nguồn và mặc định [xem “mởi rộng cơ sở thuế,” “Mở rộng thu nhập chịu thuế,” và “thiết kế thuế đơn giản hóa và thực thi” ở trên] [xem “Giảm/hài hòa thuế suất” bên dưới]

[xem “mởi rộng cơ sở thuế,” “Mở rộng thu nhập chịu thuế,” và “thiết kế thuế đơn giản hóa và thực thi” ở trên] [xem “Giảm/hài hòa thuế suất” bên dưới]

Hiệu quả kinh tế

Tổng số thu thấp (-) 6.1% số thu thuế của bang 1.4% GDP Tỉ lệ PIT thấp (-) 2.2% số thu thuế của bang 0.5% GDP PIT không có độ nổi (-) ½ tốc độ tăng trưởng FDIE Giảm số người đóng thuế Ngưỡng tăng nhanh Quản lý PIT hiệu quả (+) Khấu trừ tại nguồn Mức Phí khiêm tốn Quản lý CIT được và chưa được (±) Mặc định nhưng vẫn đòi hỏi mức độ quản lý cao Chi phí tuân thủ thấp (+) Chủ yếu là khấu trừ tại nguồn lương và thuế mặc định PIT công bằng (+) 70% số thu thuế từ người nước ngoài Đa số người Việt ở dưới ngưỡng PIT không công bằng (-) Người nước ngoài /Việt Nam trốn thuế Gánh nặng lên tiền lương/lao động Đối xử không đồng đều giữa người Việt Nam và nước ngoài CIT được lẫn chưa được (±) Đa số hộ gia đình được miễn nhưng nhiều khu vực dịch vụ trốn tránh và cả việc loại trừ một số khu vực chọn lọc Phi hiệu quả (-) Thuế suất biên PIT cao Thu hẹp biên độ thu nhập PIT Thiếu hài hòa với CIT Trừ thu nhập ngoài lương Trừ lợi tức vốn Trừ một số khu vực kinh tế

Giảm/hài hòa thuế suất Định trần MTR cao nhất theo thuế suất CIT Định trần thu nhập bất thường và ngoài lương ở mức 5% [xem “mởi rộng cơ sở thuế,” “Mở rộng thu nhập chịu thuế,” và “thiết kế thuế đơn giản hóa và thực thi” ở trên]

Giảm/hài hòa thuế suất Định trần MTR cao nhất theo thuế suất CIT Thuế suất như nhau cho các dạng thu nhập tương đương [xem “mởi rộng cơ sở thuế,” “Mở rộng thu nhập chịu thuế,” và “thiết kế thuế đơn giản hóa và thực thi” ở trên]

Thu nhaäp chòu thueá (tr. VND /thaùng)

Naác thueá

Thueá suaát (%)

Ngöôøi Vieät

Ngöôøi nöôùcngoai2 0-8 8-20 20-50 50-80 Over 80

0-5 5-15 15-25 25-40 Over 40

0 10 20 30 40

1 2 3 4 5

Thuế thu nhập cá nhân 2004

Tỉ trọng GDP Thành phần thuế Số người đóng thuế (%) Tỉ trọng số thu từ các loại thuế, phí và lệ phí (không kể dầu lửa) (%) Số thu thuế (Tỉ đồng) Tỉ trọng số thu từ các loại thuế, phí và lệ phí (kể cả dầu lửa) (%)

3.700 0,52 2,50 3,16 PIT cho người có thu nhập cao Tổng: 205.000 Người Việt: 160.000 Nước ngoài: 45.000

CIT cho doanh nghiệp cá 3.350 0,47 2,26 2,86 thể/ hộ gia đình

Tổng: 812.000 Cá thể: 25.000 Hộ g/đ: 787.000 Tự đánh giá: 14.000 Ấn định: 773.000

1.017.000

Tổng

7.550

1,06

5,10

6,44

Thuế chuyển nhượng NA 500 0,07 0,34 0,43 quyền sử dụng đất

(trừ chuyển nhượng quyền sử dụng đất)

Thống kê 2004: GDP = 715.307 tỉ đồng; tổng thu thuế kể cả dầu lửa = 148.185 tỉ đồng; và tổng thu thuế không dầu lửa = 117.163 tỉ đồng

Việt Nam so vôùi caùc nöôùc (1)

So sánh quốc tế các loại thuế thu nhập cá nhân

Tổng số thu thuế

Tỉ trọng GDP

Quốc gia (Tất cả số liệu tính bằng U.S. $)

Tỉ trọng thuế thu nhập trong tổng thuế PIT

Total

CIT

14.1% 35.9% 16.6% 19.3%

1. Các nước đang phát triển có thu nhập thấp: GDP bình quân đầu người < $745

16.7% 31.5% 16.0% 15.5%

2. Các nước đang phát triển có thu nhập tb: GDP bình quân đầu người $764 - $2975

20.2% 29.4% 20.5%

8.9%

3. Các nước đang phát triển có thu nhập tb: GDP bình quân đầu người $2975 - $9205

17.6% 31.2% 18.0% 13.2%

4. Tất cả các nước đang phát triển

25.0% 54.3% 44.6%

9.7%

5. Các nước có thu nhập cao: GDP bình quân đầu người > US$9206

20.7% 33.2%

5.1% 28.1%

(Tổng thu có dầu lửa)

16.4% 27.9%

6.4% 21.4%

6. Việt Nam (GDP bình quân đầu người: US$552) (Số liệu GDP và thu ngân sách từ 2004)

(Tổng thu kg có dầu lửa)

19.3% 21.6%

6.6% 15.0%

(Tổng thu)

17.0% 39.8% 12.6% 27.3%

(Tổng thu)

7. Trung Quốc (GDP bình quân đầu người: US$1.272) (Số liệu GDP và thu ngân sách từ 2004) 8. Thailand GDP bình quân đầu người: US$2.620) (Số liệu GDP từ 2004) (Số liệu thu ngân sách từ FY04: 1/10 – 30/9)

16.8% 54.5% 43.5% 11.0%

(Chỉ có chính phủ trung ương.; Ngân sách tổng hợp)

9. United States (GDP bình quân đầu người: US$43.142) (Số liệu GDP và thu ngân sách từ ước tính 2004)

THUEÁ THU NHAÄP TAÏI VIEÄT NAM

° NAÊM 2002, PIT CHIEÁM 1,8% VAØ CIT 23,6% (BAO GOÀM 8,7% CIT ÑAÙNH VAØO NGUOÀN THU DAÀU THOÂ) TOÅNG NGUOÀN THU VAØ CAÙC KHOAÛN TRÔÏ CAÁP

° NAÊM 2004 PIT LAØ 2% VAØ CIT LAØ 31,6% (GOÀM 12,9% CIT

ÑAÙNH VAØO DOANH THU DAÀU THOÂ) TOÅNG NGUOÀN THU VAØ CAÙC KHOAÛN TRÔÏ CAÁP

° HÌNH THÖÙC PIT HIEÄN NAY LAØ LOAÏI THUEÁ LUÕY TIEÁN

ÑAÙNH VAØO THU NHAÄP CUÛA NGÖÔØI LAO ÑOÄNG (THUEÁ AÙP DUÏNG CHO NGÖÔØI COÙ THU NHAÄP CAO) ° PIT PHÖÙC TAÏP VAØ MÖÙC ÑOÄ TUAÂN THUÛ KEÙM ° NAÊM 2002, 79,7% CIT LAØ TÖØ NHAØ NÖÔÙC (BAO GOÀM SOE, SAÛN XUAÁT DAÀU THOÂ, VAØ XOÅ SOÁ QUOÁC GIA NHÖNG KHOÂNG TÍNH CAÙC FIE KHOÂNG THUOÄC NGAØNH DAÀU)

THUẾ THU NHẬP ĐỐI VỚI NGƯỜI COÙ THU NHẬP CAO

CÔ CAÁU NGÖÔØI ÑOÙNG THUEÁ COÙ THU NHAÄP CAO

SOÁ THU TÖØ THUEÁ ÑAÙNH LEÂN NGÖÔØI COÙ THU NHAÄP CAO

TAÙI CÔ CAÁU SOÁ THU ÑOÁI VÔÙI THUEÁ ÑAÙNH LEÂN NGÖÔØI COÙ THU NHAÄP CAO

CAÛI CAÙCH PIT CHUYEÅN TIEÁP ÔÛ VIEÄT NAM

• Môû roäng cô sôû thueá

– Bao goàm doanh nghiệp caù theå vaø gia ñình töø CIT – Bao goàm taát caû caùc khu vöïc kinh tế, nhöng vôùi möùc mieãn tröø cao Môû roäng thu nhaäp chòu thueá – Bao goàm taát caû thu nhaäp töø tieàn löông vaø phi tieàn löông, nhöng

vôùi thueá suaát khaùc nhau

– Hoaõn baûo hieåm XH&YT cho ñeán khi traû heát, nhöng khoâng phaûi

laø baûo hieåm nhaân thoï

– Bao goàm taát caû thu nhaäp roøng töø kinh doanh Ñôn giaûn hoùa vaø thöïc hieän thieát keá thueá – Giaûm soá löôïng thueá suaát vaø môû roäng bieân ñoä thueá – Hôïp nhaát thueá suaát ñoái vôùi ngöôøi nước ngoaøi / Vieät Nam & thu

nhaäp tieàn löông vaø kinh doanh

– Hoøa hôïp thueá suaát bieân PIT cao nhaát vôùi thueá suaát CIT – Giaûm ñieàu chænh thu nhaäp – Tieáp tuïc döïa vaøo phöông phaùp thu thueá taïi nguoàn vaø thueá aán 25

ñònh

NHÖÕNG CAÛI TOÅ CIT GAÀN ÑAÂY TAÏI VIEÄT NAM

ÑOÁI XÖÛ COÂNG BAÈNG VÔÙI DOANH NGHIEÄP TRONG NÖÔÙC VAØ DOANH NGHIEÄP COÙ VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI (FIE)

° MÖÙC THUEÁ SUAÁT TIEÂU CHUAÅN MÔÙI 28% AÙP DUÏNG

CHUNG CHO FIE VAØ DOANH NGHIEÄP TRONG NÖÔÙC

° CAÙC THUEÁ SUAÁT ÖU ÑAÕI VAØ CAÙC HÌNH THÖÙC ÖU

ÑAÕI THUEÁ KHAÙC THOÁNG NHAÁT CHUNG CHO FIE VAØ DOANH NGHIEÄP TRONG NÖÔÙC

° BOÛ THUEÁ THU NHAÄP BOÅ SUNG CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP TRONG NÖÔÙC VAØ BOÛ THUEÁ CHUYEÅN LÔÏI NHUAÄN RA NÖÔÙC NGOAØI CHO FIE